TÜRKİYE CUMHURİYETİ
|
ANAYASA MAHKEMESİ
|
|
|
İKİNCİ BÖLÜM
|
|
KARAR
|
|
NEZİHE ÇOKSÜER VE DİĞERLERİ BAŞVURUSU (3)
|
(Başvuru Numarası: 2013/7285)
|
|
Karar Tarihi: 22/6/2015
|
|
İKİNCİ BÖLÜM
|
|
KARAR
|
|
Başkan
|
:
|
Alparslan ALTAN
|
Üyeler
|
:
|
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
|
|
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
|
Muammer TOPAL
|
|
|
M. Emin KUZ
|
Raportör Yrd.
|
:
|
Yusuf Enes KAYA
|
Başvurucular
|
:
|
Nezihe ÇOKSÜER
|
|
|
Meliha ESEN
|
|
|
Perihan KIRMIZI
|
|
|
Adnan GÖKALP
|
|
|
Yüksel SUBATAN
|
|
|
Harbiye GÖKALP
|
|
|
Aytan DEMİR
|
Vekilleri
|
:
|
Av. Ali AYDEMİR
|
I. BAŞVURUNUN
KONUSU
1. Başvurucular, 30/11/1967 tarihinde murisleri tarafından
Derik Tapulama Hâkimliğinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının halen
devam ettiğini, yargılamanın makul sürede sonuçlandırılamadığını, bu sürede
taşınmazlarını kullanamadıklarını, taşınmazlarının gelirlerinden
yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal
edildiğini ileri sürmüşler, tazminat talep etmişlerdir.
II. BAŞVURU
SÜRECİ
2. Başvuru, 27/9/2013 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan
yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde
Komisyona sunulmasına engel eksiklik bulunmadığı tespit edilmiştir.
3. İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca, 9/9/2014 tarihinde,
kabul edilebilirlik incelemesi Bölüm tarafından yapılmak üzere, dosyanın Bölüme
gönderilmesine karar verilmiştir.
4. Bölüm Başkanı tarafından 21/11/2014
tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar
verilmiştir.
5. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği
görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 22/12/2014
tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda
sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.
III. OLAY VE
OLGULAR
A. Olaylar
6. Başvuru formu ve ekleri ile başvuruya konu yargılama
dosyası içeriğinden tespit edilen ilgili olaylar özetle şöyledir:
7. Mardin ili Derik ilçesi Hisaraltı
köyünde 1967 yılında yapılan kadastro çalışmaları esnasında 59 parsel numaralı
taşınmaz, S.A. adına tespit görmüş, başvurucuların murislerinin tespite yaptığı
itiraz Tapulama Müdürlüğü tarafından reddedilmiş, bu karardan sonra
başvurucuların murisleri ve arkadaşları, Derik Tapulama Mahkemesinde tespite
itiraz davası açmışlardır.
8. Mahkeme, 26/3/1971 tarih ve E.1967/144, K.1971/44 sayılı
karar ile hâkimlerin davadan çekinmeleri nedeniyle merci tayini için dosyanın Yargıtaya gönderilmesine karar vermiş, Yargıtay 4. Hukuk
Dairesi, 25/5/1971 tarih ve E.1971/6120, K.1971/5052 sayılı kararıyla Kızıltepe
Tapulama Mahkemesini davaya bakmak için görevlendirmiştir.
9. Kızıltepe Tapulama Mahkemesi, 25/3/1974 tarih ve
E.1972/24, K.1974/95 sayılı kararı ile davayı kabul etmiş, anılan karar
Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 1/2/1978 tarih ve E.1978/10149, K.1978/14422
sayılı ilâmı ile bozulmuştur.
10. Bozma ilâmı sonrası Kızıltepe Tapulama Mahkemesi,
20/3/1981 tarih ve E.1981/4, K.1981/38 sayılı kararı ile dosyanın görevsizlik
nedeniyle Derik Tapulama Mahkemesine gönderilmesine karar vermiş, anılan karar
Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 20/10/1981 tarih ve E.1981/12503, K.1981/10724
sayılı ilâmı ile bozulmuştur.
11. Bu ilâm sonrası dava dosyası, Kızıltepe Tapulama
Mahkemesinin E.1982/20 sayılı dosyasına kaydedilmiş, Mahkemenin kapatılması ve
dava dosyalarının Mardin Adliyesine devredilmesinden sonra dava dosyası, Mardin
Kadastro Mahkemesinin E.2013/86 sayılı dosyasına kaydedilmiş olup yargılama
hâlen devam etmektedir.
12. Başvurucular, 27/9/2013 tarihinde bireysel başvuruda
bulunmuşlardır.
B. İlgili Hukuk
13. 12/1/2011 tarih ve 6100
sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 30. maddesi ile 21/6/1987 tarih ve 3402
sayılı Kadastro Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrası, 28. maddesinin
birinci fıkrası, 29. maddesinin birinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları, 30.
maddesinin birinci ve ikinci fıkraları, 32. maddesinin birinci fıkrası ve 36.
maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi (Bkz. B. No: 2012/12, 17/9/2013, §§
16-22).
IV. İNCELEME VE
GEREKÇE
14. Mahkemenin 22/6/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda,
başvurucuların 27/9/2013 tarih ve 2013/7285 numaralı bireysel başvuruları
incelenip gereği düşünüldü:
A. Başvurucuların İddiaları
15. Başvurucular, 30/11/1967 tarihinde murisleri tarafından
Derik Tapulama Hâkimliğinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının Mardin
Kadastro Mahkemesinde halen devam ettiğini, yargılamanın makul sürede
sonuçlandırılamadığını, bu sürede taşınmazlarını kullanamadıklarını,
taşınmazlarının gelirlerinden yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil
yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
B. Değerlendirme
1. Kabul Edilebilirlik Yönünden
16. Başvuru formu ve eklerinin incelenmesi sonucunda açıkça
dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini
gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul
edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
2. Esas Yönünden
17. Başvurucular, 30/11/1967 tarihinde murisleri tarafından
Derik Tapulama Hâkimliğinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının Mardin
Kadastro Mahkemesinde halen devam ettiğini, yargılamanın makul sürede
sonuçlandırılamadığını, bu sürede taşınmazlarını kullanamadıklarını,
taşınmazlarının gelirlerinden yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil
yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
18. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme)
ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun
kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni
ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil
yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36.
maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa
Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı bir çok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve
AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer
alan ve AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke
ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut
başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda
belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup,
ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının
yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de Anayasa’nın
bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde
göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§
38–39).
19. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu,
tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun
davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir
davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması
gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45).
20. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin
6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul
sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvuru konusu olayda taşınmaz
mülkiyeti hakkında Derik Tapulama Mahkemesinde açılan ve Mardin Kadastro
Mahkemesine devredilen kadastro tespitine itiraz davasında, 3402 sayılı Kanun
ve 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen somut
yargılama faaliyetinin, medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama
olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 49).
21. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara
ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak,
uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka
bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olup, somut başvuru açısından bu tarih 30/11/1967 tarihidir.
22. Başvuruya konu dava, başvurucuların miras bırakanlarından
intikalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre
değerlendirmesi bakımından dikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mirasçıların
yargılamaya katıldıkları an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye
esas alınan sürenin başlangıç anıdır (B. No: 2013/1115, 5/12/2013, § 51).
23. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da
kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden
yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını
içeren başvuruların yargılama faaliyetinin devamı sırasında da yapılabilmesi
olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı
başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52).
24. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinden,
başvurucuların murisi tarafından davalı S.A. aleyhine kadastro tespitine itiraz
davası açıldığı, davanın Derik Tapulama Mahkemesinin E.1967/144 sayılı
dosyasına kaydedildiği, Mahkemenin 26/3/1971 tarihli ilâmı ile hâkimlerin
davadan çekinmeleri nedeniyle merci tayini için dosyanın Yargıtaya
gönderilmesine karar verildiği, Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin davaya bakmak için
Kızıltepe Tapulama Mahkemesini görevlendirdiği anlaşılmıştır. Kızıltepe
Tapulama Mahkemesinin 25/3/1974 tarihli kararıyla kadastro tespitinin iptaline,
taşınmazların davacılar adına tapuya tesciline karar verdiği, Yargıtay 7. Hukuk
Dairesinin 1/12/1978 tarihli ilâmı ile İlk Derece Mahkemesi kararının
bozulduğu, bozma üzerine yapılan yargılama sonunda Kızıltepe Tapulama
Mahkemesinin görevsizlik kararı vererek dosyayı Derik Tapulama Mahkemesine
gönderdiği, yapılan temyiz incelemesi sonucunda İlk Derece Mahkemesinin
kararının bozulduğu ve davanın Mahkemenin E.1982/20 sayılı dosyasına
kaydedildiği belirlenmiştir. Mahkemece Derik Tapulama Mahkemesine keşif
yapılması konusunda talimatlar yazıldığı, ancak bu talimatların yerine
getirilmediği, yapılan duruşmalarda talimat cevaplarının beklendiği ve dosya
kapsamında henüz keşif yapılamadığı anlaşılmıştır. Kızıltepe Kadastro
Mahkemesinin kapatılması üzerine dosyanın Mardin Kadastro Mahkemesine
devredildiği ve yargılamanın halen devam ettiği belirlenmiştir.
25. İlgili yargılama evrakının incelenmesinden, başvuruya
konu yargılamanın kadastro mahkemesi önünde sürdüğü görülmekle, 3402 sayılı
Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin
uyuşmazlıkları konu alan yargılama faaliyetleri için geçerli genel usuli hükümler içeren 6100 sayılı Kanun’a tabi bir
yargılama faaliyetinin söz konusu olduğu ve 3402 sayılı Kanun’da yer alan özel
usul hükümleri ile 6100 sayılı Kanun’un 30. maddesinin, uyuşmazlıkların makul
sürede çözümlenmesi gerekliliğini ortaya koyduğu anlaşılmaktadır (§ 13).
26. Kadastro mahkemesi nezdindeki yargılamaların makul sürede
tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve
Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle 3402 sayılı Kanun’da yer alan ve
yargılamada sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin nazara
alınmadığı göz önünde bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal
edildiği yönünde kararlar verilmiştir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 54-64; B.
No: 2012/12, 17/9/2013, §§ 53-62; B. No: 2013/1115, 5/12/2013, §§ 60-67;
2012/673, 19/12/2013, §§ 37-43).
27. Başvuruya konu davanın taraf sayısı ve mahiyeti nedeniyle
icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık
nitelikte olduğunu ortaya koymakla birlikte davaya bütün olarak bakıldığında,
3402 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine tabi bir yargılama sürecine
ilişkin somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir
yön bulunmadığı ve kırk yedi yılı aşkın bir süredir devam eden yargılama
sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.
28. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36.
maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal
edildiğine karar verilmesi gerekir.
29. Başvurucular uzun süren yargılama nedeniyle
taşınmazlarını kullanamadıklarını, taşınmazlarının gelirlerinden
yararlanamadıklarını belirterek, Anayasa’nın 35. maddesinde tanımlanan mülkiyet
haklarının ihlal edildiğini iddia etmiş olup, başvurucuların makul sürede
yargılanma haklarının ihlal edildiği yönünde yukarıda yer verilen tespitler
ışığında, mülkiyet haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının ayrıca
değerlendirilmesine gerek görülmemiştir.
3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden
30. Başvurucular, maruz kaldıkları zarar karşılığı olarak
ayrı ayrı 300.000,00 TL manevi ve toplam 250.000,00 TL maddi tazminata
hükmedilmesini talep etmişlerdir.
31. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama
Usulleri Hakkında Kanun'un “Kararlar”
kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:
“Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa,
ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere
dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar
bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel
mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla
yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve
sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”
32. Başvurucuların tarafı oldukları uyuşmazlığa ilişkin kırk
yedi yılı aşkın bir süredir devam eden yargılama süresi nazara alındığında,
yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle
giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucular Harbiye Gökalp,
Aytan Demir ve Nezihe Çoksüer’in her birine net
4.150,00 TL, başvurucular Adnan Gökalp ve Yüksel Subatan’ın
her birine net 1.000,00 TL, başvurucular Meliha Esen ve Perihan Kırmızı’nın her
birine net 500,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.
33. Başvurucular tarafından maddi tazminat talebinde bulunulmuş
olmakla beraber, tespit edilen ihlal ile iddia edilen maddi zarar arasında
illiyet bağı bulunmadığı anlaşıldığından, başvurucuların maddi tazminat
taleplerinin reddine karar verilmesi gerekir.
34. Başvurucular tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler
uyarınca tespit edilen 198,35 TL harç ve 1.500,00 TL vekâlet ücretinden oluşan
toplam 1.698,35 TL yargılama giderinin başvuruculara müştereken ödenmesine
karar verilmesi gerekir.
35. Başvuruya konu yargılamanın kırk yedi yılı aşkın bir
süredir devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği
gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama
dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam
etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede
sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin
ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.
V. HÜKÜM
Açıklanan
gerekçelerle;
A. Başvurucuların,
1.
Makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının KABUL
EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
2. Anayasa’nın
36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL
EDİLDİĞİNE,
B. Başvurucular Harbiye Gökalp,
Aytan Demir ve Nezihe Çoksüer’in her birine net 4.150,00
TL, başvurucular Adnan Gökalp ve Yüksel Subatan’ın
her birine net 1.000,00 TL, başvurucular Meliha Esen ve Perihan Kırmızı’nın her
birine net 500,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucuların tazminata
ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,
C. Başvurucular tarafından yapılan 198,35 TL harç ve 1.500,00 TL
vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.698,35 TL yargılama giderinin BAŞVURUCULARA
MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,
D. Ödemelerin, kararın
tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren
dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona
erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,
E. Kararın bir örneğinin Mardin
Kadastro Mahkemesine gönderilmesine,
22/6/2015
tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar
verildi.