I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, 19/1/1998 tarihinde açılan tazminat davasının makul sürede sonuçlanmaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlali iddiasıyla ilgilidir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 25/9/2013 tarihinde İzmir 1. Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir durumunun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm İkinci Komisyonunca 31/12/2013 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı tarafından 16/4/2015 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği görüş için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlığın 29/4/2015 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu Kooperatif, 19/1/1998 tarihinde Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açtığı tazminat davasında, yaptırılan tespit sonucu Kooperatife ait binaların sakat ve çürük olduğunun belirlendiğini bu kapsamda sorumlukları bulunduğunu ileri sürdüğü önceki Kooperatif yönetimi ve diğer bir takım kişiler aleyhine tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

8. Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesi, 2/6/2005 tarihli ve E.2004/6, K.2005/298 sayılı kararı ile davalıların bir kısmı yönünden davanın kabulüne hükmetmiştir.

9. Temyiz incelemesi sonucu Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 30/1/2007 tarihli ve E.2005/10730, K.2007/1076 sayılı ilamı ile İlk Derece Mahkemesi kararını bozmuş, karar düzeltme istemini de 28/9/2007 tarihli ve E.2007/8278, K.2007/12045 sayılı ilamla reddetmiştir.

10. Başvurucu, 25/12/2007 tarihinde Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde yeni bir tazminat davası açarak, Kooperatif binalarının inşaatlarında taşeron olarak çalışmış olan bir kısım davalılar aleyhine tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

11. Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesi, iki davanın birleştirilmesine karar vererek yaptığı yargılama sonunda, 22/4/2010 tarihli ve E.2007/444, K.2010/198 sayılı kararı ile ilk açılan davanın kısmen kabulüne, diğer davanın kabulüne hükmetmiştir.

12. Temyiz incelemesi sonucu, Yargıtay 23. Hukuk Dairesi, 28/6/2012 tarihli ve E.2012/1034, K.2012/4443 sayılı ilamı ile İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar vermiş, karar düzeltme istemini de 19/2/2013 tarihli ve E.2012/5959, K.2013/914 sayılı ilamı ile reddetmiştir.

13. Bozma üzerine dava, Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2013/114 sayılı dosyasına kaydedilmiştir.

14. Başvurucu yargılama devam etmekte iken, 25/9/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

15. Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesi, 28/11/2013 tarihli ve E.2013/114, K.2013/630 sayılı kararı ile her iki davanın da kabulüne hükmetmiştir.

16. Temyiz üzerine karar Yargıtay 23. Hukuk Dairesinin, 16/4/2015 tarihli ve E.2014/5530, K.2015/2585 sayılı ilamı ile düzetilerek onanmıştır.

17. Onama ilamına karşı karar düzeltme yoluna başvurulmuş olup, karar düzeltme incelemesi halen sonuçlanmamıştır.

B. İlgili Hukuk

18. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Usul ekonomisi ilkesi" kenar başlıklı 30. maddesi şöyledir:

"Hâkim, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür."

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

19. Mahkemenin 17/3/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 25/9/2013 tarihli ve 2013/6993 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

20. Başvurucu, 19/1/1998 tarihinde Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açtığı tazminat davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, Anayasa’nın 2., 10., 12., 35., 36., 40. ve 74. maddeleri ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) 6., 13. maddeleri ile Sözleşmeye Ek Protokollerin ihlal edildiğini ileri sürmüş, ihlallerin tespiti ile zararların giderilmesi için maddi ve manevi tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

B. Değerlendirme

21. Başvuru dilekçesi ve ekleri incelendiğinde, başvurucunun başvuruya konu tazminat davasının uzun sürmesi nedeniyle Anayasa’nın 2., 10., 12., 35., 36., 40. ve 74. maddeleri ile Sözleşme’nin 6., 13. maddeleri ile Sözleşmeye ek protokollerin ihlal edildiğini ileri sürdüğü anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi, başvurucuların ihlal iddialarına ilişkin nitelendirmesi ile bağlı olmayıp hukuki nitelendirmeyi bizzat yapar. Anılan şikâyet, yargılama sürecinin uzun sürmesine yönelik olduğundan, adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmiştir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

22. Başvurucunun şikâyeti açıkça dayanaktan yoksun olmadığı gibi bu şikâyet için diğer kabul edilemezlik nedenlerinden herhangi biri de bulunmamaktadır. Bu nedenle, başvurunun bu bölümüne ilişkin olarak kabul edilebilirlik kararı verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

23. Başvurucu, 19/1/1998 tarihinde Söke 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açtığı tazminat davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

24. Medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesince makul sürede yargılanma hakkının adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olduğu kabul edilerek, bir davadaki yargılama süresinin makul olup olmadığının tespitinde davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususların dikkate alınacağı belirtilmiş (Güher Ergun ve diğerleri, B.No:2012/13, 2/7/2013, §§ 34–59) ve bu kapsamda yapılan incelemeler sonucu makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine yönelik kararlar verilmiştir (bkz. Gülseren Gürdal ve diğerleri, B.No:2013/1115, 5/12/2013; Semira Babayiğit ve diğerleri, B.No:2013/3283, 19/12/2013; Haydar İzgi, B.No:2012/673, 19/12/2013).

25. Başvuru konusu olayda, Asliye Hukuk Mahkemesi nezdinde açılan tazminat davasının söz konusu olduğu görülmekle, 1086 sayılı mülga Kanun ile 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen ve medeni hak ve yükümlülükleri konu alan somut yargılama faaliyetinin makul süre değerlendirmesi için başlangıcı, uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı tarih olup (Güher Ergun ve diğerleri, § 50) bu tarih somut başvuru açısından, 19/1/1998 tarihidir.

26. Sürenin bitiş tarihi ise, somut olayda olduğu gibi devam eden yargılamalar bakımından, başvurunun karara bağlandığı tarihtir (Güher Ergun ve diğerleri, § 52).

27. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, yargılamanın konusunun başvurucu kooperatifin, daha önce kooperatifin inşasında sorumluluğu bulunduğunu iddia ettikleri kişilerden tazminat istemine ilişkin olduğu, davanın 19/1/1998 tarihinde açıldığı ve İlk Derece Mahkemesinin esasa ilişkin kararını 2/6/2005 tarihinde verdiği ancak temyiz incelemesi sonucu kararın Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 30/1/2007 tarihli ilamı ile bozulduğu, karar düzeltme isteminin 28/9/2007 tarihinde reddedildiği; bozmaya uyularak verilen 22/4/2010 tarihli kararın da Yargıtay 23. Hukuk Dairesinin 28/6/2012 tarihli ilamı ile bozulduğu, karar düzeltme isteminin 19/2/2013 tarihinde reddedildiği; son olarak İlk Derece Mahkemesince 28/11/2013 tarihinde verilen kararın, Yargıtay 23. Hukuk Dairesinin 16/4/2015 tarihli ilamı ile düzeltilerek onandığı, karar düzeltme incelemesinin ise halen sonuçlanmadığı anlaşılmıştır.

28. Başvuruya konu tazminat davasının incelenmesinde; hukuki meselenin çözümündeki güçlük, yargılamanın niteliği, maddi olayların karmaşıklığı, delillerin toplanmasında karşılaşılan engeller gibi kriterler dikkate alındığında başvuruya konu yargılamanın karmaşık nitelikte olduğu anlaşılmışsa da somut başvuru açısından, daha önce verilen kararlar dışında farklı karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı, söz konusu yaklaşık on sekiz yıldır devam eden yargılama sürecinde, makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

29. Açıklanan nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden

30. Başvurucu, Anayasa’nın 2., 10., 12., 35., 36., 40. ve 74. maddeleri ve Sözleşme’nin 6., 13. maddeleri ile Sözleşmeye ek protokollerinin ihlal edilmesi nedeniyle 43.000.000,00 TL maddi ve 5.000.000,00 TL manevi tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

31. 6216 sayılı Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında, Anayasa Mahkemesince bir ihlalin tespit edilmesi halinde yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hallerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebileceği belirtilmiştir.

32. Bu doğrultuda başvurucunun tarafı olduğu uyuşmazlığa ilişkin yaklaşık on sekiz yıldır devam eden yargılama süreci nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında yargılamadaki taraf sayısı da dikkate alınarak, başvurucuya net 20.850,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

33. Başvurucu tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 198,35 TL harç ve 1.800,00 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.998,35 TL yargılama giderinin başvurucu ödenmesine karar verilmesi gerekir.

34. Başvuruya konu yargılamanın yaklaşık on sekiz yıldır devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucunun,

1. Makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönündeki iddiasının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL EDİLDİĞİNE,

B. Başvurucuya net 20.850,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucunun tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

C. Başvurucu tarafından yapılan 198,35 TL harç ve 1.800,00 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.998,35 TL yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,

D. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

E. Kararın bir örneğinin Yargıtay 23. Hukuk Dairesine gönderilmesine,

17/3/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.