I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular 12/3/1975 tarihinde Derik Kadastro Mahkemesinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının halen devam ettiğini, yargılamanın makul sürede sonuçlandırılamadığını, bu sürede taşınmazlarını kullanamadıklarını, taşınmazlarının gelirlerinden yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler ve tazminat talep etmişlerdir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvurular, 16/12/2013 ve 24/4/2014 tarihlerinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvuruların Komisyona sunulmasına engel bir durumunun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Komisyon tarafından, kabul edilebilirlik incelemesi Bölüm tarafından yapılmak üzere, dosyaların Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Başvurucular Feyzullah Temel, Mehmet Mustafa Temel, Kemal Temel, Ali Temel, Mehmet Burhan Temel, Burhan Temel, Ahmet Temel, Bedriye Ekinci, Medine Temel, Yaziya Duran, Taha Temel, Mehmet Temel ve Mekiye Temel tarafından 2013/9060 sayılı bireysel başvuru dosyası ile başvurucular Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel tarafından yapılan 2014/5586 sayılı bireysel başvuru dosyası aralarındaki hukuki ve fiili irtibat nedeniyle birleştirilmiş, incelemeye 2013/9060 sayılı bireysel başvuru dosyası üzerinden devam edilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından 22/1/2015 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir

6. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 20/2/2015 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve ekleri ile başvuruya konu yargılama dosyası içeriğinden tespit edilen ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Mardin ili Derik ilçesi Derinsu köyünde 1974 yılında yapılan kadastro çalışmaları sonunda 32 ilâ 46, 171, 174, 179, 180, 181 ve 185 parsel numaralı taşınmazlar, başvurucular Burhan Temel, Feyzullah Temel, diğer başvurucuların murisleri Abdülkadir Temel, Abdülsamet Temel, Seydoş Temel, Mehmet Siraç Temel ve müşterekleri adlarına tespit edilmiştir.

9. Malik olduğunu iddia eden kişilerce tespitin iptali için Tapulama Komisyonu Başkanlığına itiraz edilmiştir.

10. İtirazların Komisyonca reddedilmesi üzerine muterizler tarafından başvurucular Burhan Temel, Feyzullah Temel, diğer başvurucuların murisleri Abdülkadir Temel, Abdülsamet Temel, Seydoş Temel, Mehmet Siraç Temel ve müşterekleri aleyhine, 12/3/1975 tarihinde Derik Tapulama Mahkemesinin E.1975/100 sayılı dosyasında, 24/3/1975 tarihinde de aynı Mahkemenin E.1975/99, E.1975/101, E.1975/102, E.1975/107, E.1975/108, E.1975/109, E.1975/110, E.1975/111, E.1975/112, E.1975/113, E.1975/115, E.1975/116, E.1975/296 ve E.1957/297 sayılı dosyalarında kadastro tespitine itiraz davaları açılmıştır.

11. Derik Tapulama Mahkemesince, 18/9/1981 tarihinde yukarıda anılan dosyaların E.1975/100 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine karar verilmiştir.

12. Derik Kadastro Mahkemesi, yaklaşık 30 yıllık bir yargılamadan sonra, 22/7/2005 tarih ve E.1975/100, K.2005/7 sayılı kararla, E.1975/100 sayılı dosya ile E.1975/98 sayılı dosyanın birleştirilmesine ve yargılamanın E.1975/98 sayılı dosya üzerinden yürütülmesine karar vermiştir.

13. Mahkeme, 24/11/2006 tarihli duruşmada daha önce birleştirilmesine karar verilen E.1975/100 sayılı dosyanın, E.1975/98 sayılı dava dosyasından konuları arasında hukuki ve fiili bir irtibat bulunmadığı gerekçesiyle tefrikine karar vermiştir.

14. Tefrik kararı üzerine E.1975/100 sayılı dava, Derik Kadastro Mahkemesinin E.2006/6 sayılı dosyasına kaydedilmiştir.

15. Derik Kadastro Mahkemesinin E.2006/6 sayılı dosyasındaki yargılama devam etmektedir.

16. Başvurucular, 16/12/2013 ve 24/4/2014 tarihlerinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

B. İlgili Hukuk

17. 12/1/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 30. maddesi ile 21/6/1987 tarih ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrası, 28. maddesinin birinci fıkrası, 29. maddesinin birinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları, 30. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları, 32. maddesinin birinci fıkrası ve 36. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi (Bkz. B. No: 2012/12, 17/9/2013, §§ 16-22).

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 22/6/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucuların 16/12/2013 tarih ve 2013/9060 numaralı bireysel başvuruları incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

19. Başvurucular 12/3/1975 tarihinde Derik Kadastro Mahkemesinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının halen devam ettiğini, yargılamanın makul sürede sonuçlandırılamadığını, bu sürede taşınmazlarını kullanamadıklarını, taşınmazlarının gelirlerinden yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

20. Başvuru formu ve eklerinin incelenmesi sonucunda açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

21. Başvurucular 12/3/1975 tarihinde Derik Kadastro Mahkemesinde açılan kadastro tespitine itiraz davasının halen devam ettiğini, yargılamanın makul sürede sonuçlandırılamadığını, bu sürede taşınmazlarını kullanamadıklarını, taşınmazlarının gelirlerinden yararlanamadıklarını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

22. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı birçok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, Sözleşme’nin lâfzî içeriğinde yer alan ve AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38–39).

23. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45).

24. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvuru konusu olayda taşınmaz mülkiyeti hakkında Derik Kadastro Mahkemesinde açılan kadastro tespitine itiraz davasında, 3402 sayılı Kanun ve 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen somut yargılama faaliyetinin, medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 49).

25. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olup, somut başvuru açısından bu tarih 12/3/1975 tarihidir.

26. Başvuruya konu dava, başvurucular Mehmet Mustafa Temel, Kemal Temel, Ali Temel, Mehmet Burhan Temel, Ahmet Temel, Bedriye Ekinci, Medine Temel, Yaziya Duran, Taha Temel, Mehmet Temel, Mekiye Temel, Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel ve Sabriye Temel miras bırakanlarından intikalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre değerlendirmesi bakımından dikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mirasçıların yargılamaya katıldıkları an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye esas alınan sürenin başlangıç anıdır (B. No: 2013/1115, 5/12/2013, § 51).

27. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını içeren başvuruların yargılama faaliyetinin devamı sırasında da yapılabilmesi olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52).

28. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinden, Mardin ili Derik ilçesi Derinsu köyünde 1974 yılında yapılan kadastro çalışmaları sırasında 32 ilâ 46, 171, 174, 179, 180, 181 ve 185 parsel numaralı taşınmazların başvurucular Burhan Temel, Feyzullah Temel, ve diğer başvurucuların murisleri Abdulkadir Temel, Abdulsamet Temel, Seydoş Temel, Mehmet Siraç Temel ve müşterekleri adına tespit edilmesi üzerine, aleyhine Derik Kadastro Mahkemesinde kadastro tespitine itiraz davaları açıldığı, açılan davaların Mahkemenin E.1975/100 sayılı dosyasında birleştirilmesine karar verildiği, yargılama devam ederken ilk E.1975/100 sayılı dosya ile E.1975/98 sayılı dosyanın birleştirilmesine, daha sonra bu iki dosyanın aralarında hukuki ve fiili bir irtibat bulunmadığı gerekçesiyle tefrikine karar verildiği, tefrik kararı üzerine E.1975/100 sayılı davanın Derik Kadastro Mahkemesinin E.2006/6 sayılı dosyasına kaydedildiği, yargılamanın halen Derik Kadastro Mahkemesinin E.2006/6 sayılı dosyasında devam ettiği ve davanın keşif aşamasında olduğu anlaşılmıştır.

29. İlgili yargılama evrakının incelenmesinden, başvuruya konu yargılamanın Kadastro Mahkemesi önünde sürdüğü görülmekle, 3402 sayılı Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkları konu alan yargılama faaliyetleri için geçerli genel usuli hükümler içeren 6100 sayılı Kanun’a tabi bir yargılama faaliyetinin söz konusu olduğu ve 3402 sayılı Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile 6100 sayılı Kanun’un 30. maddesinin, uyuşmazlıkların makul sürede çözümlenmesi gerekliliğini ortaya koyduğu anlaşılmaktadır (bkz. § 17).

30. Kadastro mahkemesi nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle 3402 sayılı Kanun’da yer alan ve yargılamada sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin nazara alınmadığı göz önünde bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde kararlar verilmiştir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 54-64; B. No: 2012/12, 17/9/2013, §§ 53-62; B. No: 2013/1115, 5/12/2013, §§ 60-67; 2012/673, 19/12/2013, §§ 37-43).

31. Başvuruya konu davanın taraf sayısı ve mahiyeti nedeniyle icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık niteliğinin bulunduğunu ortaya koymakla birlikte, davaya bütün olarak bakıldığında, 3402 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine tabi bir yargılama sürecine ilişkin somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve kırk yılı aşkın süredir devam eden yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

32. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

33. Başvurucular uzun süren yargılama nedeniyle taşınmazlarını kullanamadıklarını belirterek, Anayasa’nın 35. maddesinde tanımlanan mülkiyet haklarının ihlal edildiğini iddia etmiş olup, başvurucuların makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönünde yukarıda yer verilen tespitler ışığında, mülkiyet haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının ayrıca değerlendirilmesine gerek görülmemiştir.

3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden

34. Başvurucular, Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel maruz kaldıkları zarar karşılığı olarak ayrı ayrı 100.000,00 TL manevi tazminata ve miktar belirtmeksizin maddi tazminata, başvurucular Feyzullah Temel, Mehmet Mustafa Temel, Kemal Temel, Ali Temel, Mehmet Burhan Temel, Burhan Temel, Ahmet Temel, Bedriye Ekinci, Medine Temel, Yaziya Duran, Taha Temel, Mehmet Temel, Mekiye Temel ayrı ayrı 300.000,00 TL manevi tazminata, toplam 250.000,00 TL maddi tazminata hükmedilmesini talep etmişlerdir.

35. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

“Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

36. Başvurucular tarafı olduğu uyuşmazlığa ilişkin kırk yılı aşkın süredir devam devam eden yargılama süresi nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucular Feyzullah Temel ve Burhan Temel’in her birine net 24.900,00 TL, başvurucular Mehmet Mustafa Temel, Mehmet Burhan Temel, Mekiye Temel, Mehmet Temel, Bedriye Ekinci, Yaziya Duran, Taha Temel’in her birine net 1.600,00 TL, başvurucular Kemal Temel, Ahmet Temel, Medine Temel’in her birine net 2.800,00 TL, başvurucular Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel’in her birine net 3.150,00 TL, Ali Temel’e net 6.250,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

37. Başvurucular Feyzullah Temel, Mehmet Mustafa Temel, Kemal Temel, Ali Temel, Mehmet Burhan Temel, Burhan Temel, Ahmet Temel, Bedriye Ekinci, Medine Temel, Yaziya Duran, Taha Temel, Mehmet Temel, Mekiye Temel tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 198,35 TL harçtan oluşan yargılama giderinin anılan başvuruculara müştereken ödenmesine, başvurucular Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin anılan başvuruculara müştereken ödenmesine ve belirtilen başvuruculara 1.500,00 TL vekâlet ücretinin müştereken ödenmesine karar verilmesi gerekir.

38. Başvuruya konu yargılamanın kırk yılı aşkın süredir devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucuların,

1. Makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL EDİLDİĞİNE,

B. Başvurucular Feyzullah Temel ve Burhan Temel’in her birine net 24.900,00 TL, başvurucular Mehmet Mustafa Temel, Mehmet Burhan Temel, Mekiye Temel, Mehmet Temel, Bedriye Ekinci, Yaziya Duran, Taha Temel’in her birine net 1.600,00 TL, başvurucular Kemal Temel, Ahmet Temel, Medine Temel’in her birine net 2.800,00 TL, başvurucular Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel’in her birine net 3.150,00 TL, Ali Temel’e net 6.250,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE başvurucuların tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

 C. Başvurucular Feyzullah Temel, Mehmet Mustafa Temel, Kemal Temel, Ali Temel, Mehmet Burhan Temel, Burhan Temel, Ahmet Temel, Bedriye Ekinci, Medine Temel, Yaziya Duran, Taha Temel, Mehmet Temel, Mekiye Temel tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 198,35 TL harçtan oluşan yargılama giderinin anılan başvuruculara MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE, başvurucular Songül Temel, Ekrem Temel, Fatma Kaya, Hülya Temel, Sabriye Temel tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin anılan başvuruculara MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE ve belirtilen başvurucuların tamamına 1.500,00 TL vekâlet ücretinin MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

D. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

E. Kararın bir örneğinin Derik Kadastro Mahkemesine gönderilmesine,

22/6/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.