I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, 17/7/2004 tarihli ve 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun kapsamında yapılan başvurular ve akabinde açılan davalarda makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvurular, muhtelif tarihlerde yapılmıştır.

3. Başvurular, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Bölüm Komisyonlarınca muhtelif tarihlerde, başvurucular Sekan Tekin, Sedat Özkan ve Maşallah Kılaguz hariç diğer başvurucuların adli yardım taleplerinin kabulüne karar verilmiştir.

5. Bölüm Komisyonlarınca muhtelif tarihlerde başvuruların kabul edilebilirlik incelemelerinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

6. Anayasa Mahkemesi tarafından muhtelif tarihlerde konu yönünden hukuki irtibat nedeniyle 2014/16675, 2014/16676, 2014/16678, 2014/16681 ve 2014/16684 başvuru numaralı bireysel başvuru dosyalarının 2014/16654 başvuru numaralı bireysel başvuru dosyası ile; 2014/16682 ve 2014/16952 başvuru numaralı bireysel başvuru dosyalarının 2014/16672 başvuru numaralı bireysel başvuru dosyası ile birleştirilmesine; 2014/16675, 2014/16676, 2014/16678, 2014/16681, 2014/16684, 2014/16682 ve 2014/16952 numaralı bireysel başvuru dosyalarının kapatılmasına, incelemelerin 2014/16654 ve 2014/16672 başvuru numaralı bireysel başvuru dosyaları üzerinden yürütülmesine karar verilmiştir.

7. Bölüm Başkanları tarafından başvuruların kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

8. Başvuruların başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen başvuru hakkında görüş sunulmayacağını bildirmiştir.

9. Anayasa Mahkemesi tarafından ekli tablonun A satırında başvuru numaraları belirtilen dosyaların konu yönünden hukuki irtibatı nedeniyle 2014/16654 başvuru numaralı dosya ile birleştirilmesine, incelemenin 2014/16654 başvuru numaralı dosya üzerinden yürütülmesine ve diğer bireysel başvuru dosyalarının kapatılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

10. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

11. Başvurucular, ekli tablonun C satırında belirtilen tarihlerde 5233 sayılı Kanun kapsamına giren zararlarının karşılanması talebiyle Bitlis, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak veya Van Valiliği Zarar Tespit Komisyonlarına (Komisyon) başvurmuşlardır.

12. Ekli tablonun D satırında tarih ve sayıları belirtilen Komisyon kararlarında başvurucuların taleplerinin reddine ya da kabulüne karar verilmiştir.

13. Belirtilen ret işlemleri aleyhine ekli tablonun E satırında belirtilen tarihlerde başvurucular tarafından açılan iptal davalarında, ekli tablonun F.1. satırında tarihleri gösterilen İdare Mahkemeleri kararları ile davaların reddine karar verilmiş yahut dava konusu işlemlerin iptaline hükmedilmiştir. İptal kararları akabinde bazı başvurucular yönünden Komisyonca yeniden karar verilmiştir (Bkz. ekli tablonun D.2. satırı).

14. Başvuruculardan bazılarının kanun yoluna başvurmaması sonucu kararlar temyiz incelemesi olmaksızın kesinleşmiştir.

15. Başvuruculardan bazılarının temyizi üzerine ekli tablonun G.1. satırında gösterilen tarihte Danıştay Onbeşinci Dairesi ilamları ile kararların onanmasına ya da bozulmasına hükmedilmiştir.

16. Bozma kararı üzerine yahut başvurucular tarafından Komisyonun ikinci kararları aleyhine açılan iptal davaları üzerine ekli tablonun F.2. satırında tarihleri gösterilen İdare Mahkemeleri kararları ile yeniden hüküm kurulmuştur.

17. Başvuruculardan bir kısmının kanun yoluna başvurmaması sonucu kararlar temyiz incelemesi olmaksızın kesinleşmiştir.

18. Başvuruculardan bazılarının temyizi üzerine ekli tablonun G.2. satırında gösterilen tarihte Danıştay Onbeşinci Dairesi ilamları ile kararların onanmasına ya da bozulmasına hükmedilmiştir. Temyiz başvurularından biri temyiz aşamasında derdesttir.

19. Başvuruculardan birinin karar düzeltme talebi, aynı Dairenin ekli tablonun H satırında gösterilen tarihli ilamı ile reddedilmiştir.

20. Başvurucular, muhtelif tarihlerde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

21. Mahkemenin 12/4/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

22. Başvurucular, makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

A. Kabul Edilebilirlik Yönünden

23. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Esas Yönünden

24. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin idari yargılamanın süresi tespit edilirken sürenin başlangıç tarihi olarak davanın ikame edildiği tarih; sürenin sona erdiği tarih olarak -çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde- yargılamanın sona erdiği, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikâyetle ilgili kararını verdiği tarih esas alınır (Selahattin Akyıl, B. No: 2012/1198, 7/11/2013, §§ 45, 47).

25. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin idari yargılama süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken yargılamanın karmaşıklığı ve kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun yargılamanın süratle sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar dikkate alınır (Selahattin Akyıl, § 41).

26. Bu hususlara ek olarak Anayasa Mahkemesi5233 sayılı Kanun kapsamında yapılan yargılamalarda komisyonların belli bir dönem içinde geçici olarak olağanüstü iş yükü artışı ile karşılaşmasından kaynaklanan gecikmelerde, kamu otoritelerince zamanında ve yeterli tedbirlerin alınmış olup olmadığını da gözönünde bulundurmaktadır. Gerekli tedbirler alınmışsa makul sürenin hesaplanmasında olağan yargılamalara kıyasla daha esnek bir yaklaşım benimsenmektedir (Sabri Çetin, B. No: 2013/3007, 6/2/2014, §§ 60-72; Mahmut Can Arslan, B. No: 2013/3008, 6/2/2014, §§ 59-71; Mehmet Gürgen, B. No: 2013/3202, 6/2/2014, §§ 57-67; Celal Demir, B. No: 2013/3309, 6/2/2014, §§ 57-69).

27. Anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında Komisyona başvuru tarihleri (Ekli tablonun C satırı)ile nihai karar tarihleri (Ekli tablonun F, G ve H satırları) arasında geçen ve ekli tablonun I satırında her bir başvuru için ayrı ayrı toplam süreleri belirtilen yargılama süreçlerinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varmak gerekir.

28. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

C. 6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden

29. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir…”

30. Başvurucular, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuşlardır.

31. Somut olaylarda makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

32. İhlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvuruculara ekli tablonun J satırında gösterilen net manevi tazminat miktarlarının ödenmesine karar verilmesi gerekir.

33. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 239,50 TL başvurucu harcından ibaret yargılama giderinin başvurucular Sekan Tekin, Sedat Özkan ve Maşallah Kılaguz'a ayrı ayrı ödenmesine karar verilmesi gerekir.

34. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderinin başvuruculara müştereken ödenmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Başvuruculara ekli tablonun J satırında gösterilen miktarlarda net manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

D. 1. 239,50 TL başvurucu harcından ibaret yargılama giderinin başvurucular Sekan Tekin, Sedat Özkan ve Maşallah Kılaguz'a AYRI AYRI ÖDENMESİNE,

2. 800 TL vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderinin BAŞVURUCULARA MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

E. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 12/4/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.