I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru; ceza infaz kurumu disiplin kurulu kararına karşı yapılan şikâyetin infaz hâkimliği tarafından kabul edilerek cezanın kaldırılmasının ardından Cumhuriyet savcısı tarafından yapılan itiraz üzerine yeterli gerekçe gösterilmeden kararın kaldırılması nedeniyle gerekçeli karar hakkının, şikâyetin Cumhuriyet savcısının itirazı üzerine hukuka aykırı biçimde reddedilmiş olması nedeniyle hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Manisa T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) hükümlü olan başvurucu hakkında 5-9 Kasım 2018 tarihlerindeki sayımlara karşı çıkması sebebiyle tutulan tutanağa dayanılarak Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü Disiplin Kurulunun (Kurul) 9/11/2018 tarihli kararıyla 3 ay ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma disiplin cezası verilmiştir. Kurul 12/11/2018 tarihinde verdiği yeni bir kararla bu kez 5-9 Kasım 2018 tarihlerindeki sayımlara karşı çıkma eylemleri sırasında slogan attığına ilişkin olarak tutulan tutanağı gerekçe göstererek başvurucuya 3 ay haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama disiplin cezası vermiştir.

3. Başvurucunun şikâyeti üzerine yapılan inceleme sonucunda Manisa İnfaz Hâkimliği (Hâkimlik) 27/3/2019 tarihinde, 9/11/2018 tarihli 3 ay ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma disiplin cezasının kaldırılmasına karar vermiştir. Kararın gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:

''... cezalandırılmalarına karar verilmiş ise de; Manisa T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü Disiplin Kurulu Başkanlığı'nın 12/11/2018 tarih ve 2018/629 Karar sayılı kararı ile olay tarihine ilişkin olarak aynı eylemden itiraz edenlere disiplin cezası verildiği, ancak aynı eylemden iki farklı ceza verilemeyeceği anlaşıldığından itiraz edenlerin itirazlarının ayrı ayrı kabulüne...''

4. Cumhuriyet savcısı Hâkimlik kararına itiraz etmiştir. İtiraza ilişkin olarak Manisa 1. Ağır Ceza Mahkemesi (Ağır Ceza Mahkemesi) tarafından Cumhuriyet savcısından mütalaa istenmiştir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen mütalaa başvurucuya tebliğ edilmemiştir. Ayrıca mütalaa içeriğinde Hâkimliğin, disiplin cezasının kaldırılmasına yönelik kararının gerekçesinin esasına dair herhangi bir itiraz sebebine de yer verilmemiştir. Mütalaanın ilgili kısmı şöyledir:

''... Hükümlü/tutukluların söz konusu tarihlerde Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün 07/08/2018 tarih, [...] sayılı ve Ceza İnfaz Kurumlarında Sayımlar konulu yazısı gereği sayımların belli bir nizamda ve ayakta görülecek şekilde alınmasına yönelik görüşe aykırı bir şekilde oturarak sayım vermek istedikleri, Kurumun her defasında aynı eylem ile karşılaştığı ve Genel Müdürlüğünün yazısına istinaden ayağa kaldırma işlemlerinin yapıldığı, Söz konusu eylemin aktif bir şekilde görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturmadığı, herhangi bir eylemin Ceza Hukuku anlamında suç teşkil etmese bile İdare Hukuku anlamında disiplin cezasına yönelik bir eylem teşkil edebileceği, bu haliyle eylemin idari tedbirlere açıkça aykırı olduğu ve disiplin cezasını gerektirdiğine kuşku bulunmadığı anlaşıldığından,[...] Usul ve esas yönünden Kanun'a aykırı bulunduğundan kararın itirazen kaldırılması arz olunur."

5. Cumhuriyet savcısının itirazı üzerine Ağır Ceza Mahkemesi 9/4/2019 tarihinde Hâkimlik kararının kaldırılmasına kesin olarak karar vermiştir. Anılan kararın gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:

''İncelenen dosya içeriğine göre, itiraz eden Manisa C. Savcısının itiraz dilekçesinde belirtmiş olduğu hususlar yerinde olmakla, usul ve yasaya uygun bulunmayan Manisa İnfaz Hakimliğinin 27/03/2019 tarih ve 2019/68 esas 2019/683 Karar sayılı ilamının kaldırılmasına, vaki itirazın kabulüne ...''

6. Başvurucu, nihai hükmü 10/4/2019 tarihinde öğrendikten sonra 9/5/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Komisyonca resen tavsif edilen başvuru, kötü muamele yasağının ve adil yargılanma hakkının ihlali iddiaları yönünden incelenmiştir. Bölüme sevk işlemi 5/9/2022 tarihli kısmi kabul edilmezlik kararı ile yapılmıştır. Söz konusu kararla, kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiası başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez bulunmuş, başvurunun adil yargılanma hakkı yönünden kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına ve adli yardım talebinin kabulüne karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Başvurucu, Hâkimlik kararının Ağır Ceza Mahkemesi tarafından gerekçe gösterilmeksizin kaldırılması nedeniyle gerekçeli karar hakkının ve şikâyetinin hukuka aykırı biçimde reddedilmesi nedeniyle hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

9. Adalet Bakanlığı (Bakanlık), görüşünde konuya ilişkin olarak Anayasa Mahkemesi içtihatlarına yer verdikten sonra söz konusu içtihatların değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı bireysel başvuru formunda ileri sürdüğü hususları tekrarlamıştır.

10. Başvurucunun şikâyetleri adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkı yönünden incelenmiştir.

11. Anayasa Mahkemesi, İnan Gök (B. No: 2018/1936, 28/1/2021) kararında gerekçeli karar hakkı yönünden inceleme yapmış ve uygulanacak ilkeleri belirlemiştir. Söz konusu kararda; disiplin cezasının kaldırılmasına ilişkin infaz hâkimliği kararını inceleyen itiraz merciinin Cumhuriyet savcısının itirazını kabul ederek başvurucunun şikâyetini kesin olarak reddederken gerekçe gösterme yükümlülüğünden muaf olmadığı vurgulanmıştır. Kararda, itiraz mercii kararında şikâyetin kabul edilmesine ilişkin infaz hâkimliği kararında yer alan gerekçelerin neden hukuka uygun olmadığının açıklanmadığı, dolayısıyla infaz hâkimliği kararı karşısında hükme ulaşmayı sağlayan sebepler ve sonuca götüren nedensellik kurgusu değerlendirmelerinin yeterli açıklıkta yapılmadığı ifade edilmiştir. Sonuç olarak kararda, gerek hükmün dayanağını oluşturan gerekçeli kararın, gerekse dosyanın incelenmesinde anılan kabul gerekçesinin adalet gereksinimini giderecek ölçü ve nitelikte, yeterli ve ilgili olduğunun söylenemeyeceği belirtilerek gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır (İnan Gök, §§ 64-66).

12. Bu bağlamda Ağır Ceza Mahkemesi kararının, Hâkimlik kararında yer verilen aynı eylemden dolayı iki farklı ceza verilmesinin hukuka aykırı olduğuna ilişkin gerekçenin neden hukuka uygun olmadığına dair herhangi bir değerlendirme içermediği gözetildiğinde somut başvuruda İnan Gök kararında belirtilen ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durumun olmadığı sonucuna varılmıştır.

13. Açıklanan nedenlerle başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

14. Başvurucu, ihlalin tespiti ile yeniden yargılama ve 100.000 TL, 100.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

15. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

16. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin gerekçeli karar hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması amacıyla yeniden yargılama yapılması için Manisa 1. Ağır Ceza Mahkemesine (2019/591 D. İş) iletilmek üzere Manisa İnfaz Hâkimliğine (E.2019/68, K.2019/683) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminata ilişkin taleplerinin REDDİNE,

E. 18.800 TL vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 15/5/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.