I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ceza infaz kurumunda bulunan başvurucunun yargı mercilerine yazdığı dilekçede kullandığı ifadeler nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmasının ifade özgürlüğünü ihlal ettiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, olayın yaşandığı tarihte Kocaeli 1 No.lu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) barındırılmaktadır.

3. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesine hitaben yazmış olduğu 21/1/2022 tarihli dilekçede kullandığı ifadeler nedeniyle başvurucu hakkında disiplin soruşturması başlatılmıştır.

4. Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Kurulu Başkanlığının (Disiplin Kurulu) 3/2/2022 tarihli kararıyla başvurucuya disiplin cezası verilmiştir. Kararda, başvurucunun 13/12/2004 tarihli ve5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 44. maddesinin (2) numaralı fıkrasının (j) bendinde yer alan "Kurum görevlilerine hakaret veya tehditte bulunmak" disiplin suçunu işlediğinden bahisle -aynı Kanun'un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre bir üst ceza uygulanarak- "11 gün hücreye koyma" disiplin cezası ile cezalandırıldığı belirtilmiştir.

5. Başvurucu, Disiplin Kurulunun kararına karşı infaz hâkimliğine 21/2/2022 tarihli dilekçeyle şikâyette bulunmuştur. Kocaeli 1. İnfaz Hâkimliği (Hâkimlik), Disiplin Kurulu kararının usul ve kanuna uygun olduğu gerekçesiyle 28/2/2022 tarihli ve E.2022/765, K.2022/898 sayılı kararıyla şikâyeti reddetmiştir.

6. Başvurucu, Hâkimlik kararına karşı itiraz kanun yoluna başvurmuştur. Kocaeli 1. Ağır Ceza Mahkemesi (Mahkeme) 17/3/2022 tarihli kararıyla başvurucunun itirazını reddetmiştir.

7. Başvurucu, anılan kararı 24/3/2022 tarihinde öğrendikten sonra 4/4/2022 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

8. Bireysel başvuruda bulunulmasından sonra -7/10/2024 tarihinde- Kocaeli Cumhuriyet Başsavcılığınca (Başsavcılık) Hâkimliğe gönderilen yazıda, başvurucuya 2022/82 sayılı Disiplin Kurulu kararı ile "11 gün süre ile hücreye koyma" disiplin cezası verilerek bu cezanın infaz edildiği, kurum içinde sarf edilmemiş ve kurum görevlilerine karşı olmayan ifadelere yönelik disiplin soruşturması açılarak ceza verilmesinin usul ve kanuna aykırılık teşkil ettiği belirtilerek mezkûr Disiplin Kurulu kararına ilişkin 2022/765 esas sayılı kararın sonuçları ile ortadan kaldırılması kamu adına talep edilmiştir. Bunun üzerine Hâkimliğin 10/10/2024 tarihli ve E.2024/4707, K.2024/4976 sayılı kararıyla başvurucunun şikâyeti kabul edilmiş, Hâkimliğin önceki kararı kaldırılmış ve başvurucuya verilen disiplin cezası iptal edilmiştir. Kararın gerekçesinde; Yargıtayın benzer mahiyetteki kararlarına da atıf yapılarak başvurucunun disiplin soruşturmasına konu edilen sözlerinin muhatabının Ceza İnfaz Kurumu görevlileri olmadığı, her ne kadar şikâyetin değerlendirilmesi için yasal süre geçmiş ise de hak kaybına neden olmamak adına başvurucunun 21/2/2022 tarihli şikâyetinin kabulü ile 28/2/2022 tarihli kararın kaldırılmasına ve Disiplin Kurulu Başkanlığının işleminin iptaline karar verildiği belirtilmiştir. Bu kararın itiraz edilmeyerek 25/10/2024 tarihinde kesinleştiği görülmüştür.

9. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

10. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

11. Başvurucu; tehdit yahut hakaret içermeyen ifadeleri nedeniyle on iki disiplin soruşturması geçirdiğinden şikâyet ederek masumiyet karinesinin, ifade özgürlüğünün, adil yargılanma hakkı ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; Anayasa ve mevzuat hükümleri doğrultusunda somut olayın kendine özgü koşulları gözönüne alınarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

12. Başvurucunun başvuru formunun olay ve olgulara ilişkin kısmında birçok disiplin cezasından, bireysel başvuru kapsamında hangi haklarının ihlal edildiğine ilişkin kısmında ise genel olarak maruz kaldığını iddia ettiği hukuka aykırı Ceza İnfaz Kurumu uygulamalarından bahsettiği görülmekle birlikte somut başvurunun 17/3/2022 tarihli Mahkeme kararına ilişkin olduğu görüldüğünden incelemenin bu kapsamda yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.

13. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan [1. B.], B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Bu kapsamda yargı mercilerine gönderdiği dilekçede yer alan ifadeler nedeniyle başvurucu hakkında verilen disiplin cezasının bir bütün olarak ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır (benzer yöndeki karar için bkz. Eşref Arslan [2. B.], B. No: 2014/14655, 18/7/2018, § 33).

14. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

15. Disiplin Kurulunun 3/2/2022 tarihli kararıyla başvurucuya nihai olarak "11 gün hücreye koyma" disiplin cezası verilmiştir. Başsavcılığın talebi üzerine bireysel başvuruya dayanak oluşturan Hâkimliğin ilk kararı hukuka aykırı olduğu değerlendirmesiyle ortadan kaldırılmıştır (bkz. § 8).

16. Somut olayda her ne kadar başvurucunun Hâkimliğe yaptığı ilk şikâyet reddedilmişse de daha sonra bu karar aynı Hâkimlik tarafından alınan bir kararlaortadan kaldırılmıştır. Diğer bir ifadeyle başvurucuya verilen disiplin cezasının -dayanak kanun hükmünün yanlış tayin edilmesi nedeniyle- hukuka aykırı olduğunu tespit eden Hâkimlik, aynı zamanda başvurucunun ifade özgürlüğünün ihlal edildiğini de kabul etmiştir. Bu durumda bireysel başvuruda çözümlenmesi gereken meselenin ihlalin giderimiyle sınırlı olduğu anlaşılmıştır.

17. İnfaza konu kararın hukuka aykırılığı Hâkimlik kararıyla tespit edilmiştir. Bununla birlikte disiplin cezası kararının her ne kadar hukuka aykırılığı sonradan tespit edilmiş olsa da başvurucunun 11 gün hücre hapsi cezasını infaz ettiği Başsavcılık yazısından anlaşılmaktadır (bkz. § 8). Bu durumda, başvurucunun ifade özgürlüğünün ihlalinin tam anlamıyla ortadan kaldırılabilmesi için ihlalin tespitinin yanı sıra tazminata da hükmedilmesi gerektiği değerlendirilmiştir (benzer değerlendirme için bkz. Nevzat Turgut (2) [2. B.], B. No: 2019/41273, 10/7/2024, §§ 20-21 ).

18. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

19. Başvurucu, ihlalin tespiti ve yeniden yargılama yapılması ile 250.000 TL maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

20. Anayasa Mahkemesinin içtihadına göre bir temel hak ve hürriyetin ihlalinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılabilmesi için temel kural, mümkün olduğunca eski hâle getirmenin, yani ihlalden önceki duruma dönülmesinin sağlanmasıdır. Bunun için ise öncelikle devam eden ihlalin durdurulması, ihlale konu kararın veya işlemin ve bunların yol açtığı sonuçların ortadan kaldırılması, varsa ihlalin sebep olduğu maddi ve manevi zararların giderilmesi, ayrıca bu bağlamda uygun görülen diğer tedbirlerin alınması gerekmektedir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, § 55).

21. Başvuruda ihlale yol açan kararın Hâkimlikçe ortadan kaldırıldığı dikkate alındığında yukarıdaki ilke uyarınca eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin sonuçlarının bütünüyle giderilebildiğinden söz edebilmek için hücreye koyma cezasının infaz edilmesi nedeniyle uğranılan zararların da giderilmesi gerekir.

22. Başvuruda, başvurucunun hücreye koyma cezasına tabi tutulmasının ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verilmiştir. Başvurucu hakkında verilen hücreye koyma cezası inceleme tarihinden önce infaz edilmiştir. Dolayısıyla ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tazminat ödenmesi dışında yapılması gereken bir husus bulunmamaktadır.

23. İfade özgürlüğü hakkına yönelik müdahale nedeniyle yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında taleple bağlı kalınarak başvurucuya net 30.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir. Başvurucu, maddi zarara ilişkin olarak bilgi ve belge sunmamıştır. Bu nedenle başvurucunun maddi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. İfade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa'nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Başvurucuya net 30.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin bilgi için Kocaeli 1. İnfaz Hâkimliğine (E.2022/765, K.2022/898) ve Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 30/4/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.