I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 11/11/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu 19/12/2000 tarihinde hükümlü olarak Üsküdar E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunmaktayken meydana gelen olaylar sonucunda Cezaevindeki çok sayıda tutuklu ve hükümlü hayatını kaybetmiş veya yaralanmıştır. (Kapatılan) Üsküdar Cumhuriyet Başsavcılığınca başvurucunun da aralarında bulunduğu 405 kişi hakkında soruşturma başlatılmış ve şüphelilerin adam öldürme suçuna iştiraki, Cezaevini tahrip etmek ve Cezaevi idaresine karşı toplu olarak ayaklanmak suçlarından tutuklanmaları talebi üzerine 25/12/2000 tarihinde 405 kişinin gıyaben tutuklanmalarına karar verilmiştir. (Kapatılan) Üsküdar Cumhuriyet Başsavcılığının 23/3/2001 tarihli iddianamesi ile kamu davası açmıştır.

9. (Kapatılan) Üsküdar l. Ağır Ceza Mahkemesince 9/4/2001 tarihli kararla Mahkemenin görevsizliğine, dava dosyasının görevli İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir. İstanbul 1 No.lu Devlet Güvenlik Mahkemesince 30/4/2001 tarihinde görevsizlik kararı verilmesi üzerine dava dosyası Yargıtaya gönderilmiştir. Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 6/6/2001 tarihli kararıyla (kapatılan) Üsküdar l. Ağır Ceza Mahkemesinin görevsizlik kararı kaldırılmıştır.

10. Mahkemece yargılamaya devam edilerek 31/5/2004 tarihinde başvurucunun çağrılmasına karar verilmiş, başvurucu 28/3/2007 tarihli duruşmaya gelerek savunmasını yapmıştır. (Kapatılan) Üsküdar 1. Ağır Ceza Mahkemesinin kapatılması üzerine yargılamaya İstanbul Anadolu 5. Ağır Ceza Mahkemesinde devam edilmiştir. Mahkemenin 22/1/2016 tarihli kararıyla başvurucunun bir kısım suçtan beraatine, başvurucu hakkında bir kısım suçtan açılan davanın ise zamanaşımı nedeniyle düşürülmesine karar verilmiştir. Hüküm temyiz edilmiş olup inceleme devam etmektedir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

11. Mahkemenin 18/1/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

12. Başvurucu, etkili başvuru hakkı ve makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

13. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki tavsifi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki nitelendirmesini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvuru formu ve ekleri incelendiğinde başvurucunun, uzun süren yargılama süreci boyunca makul sürede yargılama yapılmamasından dolayı uğradığı hak kaybına ilişkin olarak başvurabileceği bir iç hukuk yolunun bulunmadığını belirterek etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddiasında bulunduğu anlaşılmıştır. Anılan ihlal iddiası, başvurucunun başvurabileceği bir iç hukuk yolu olarak Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunma imkânının sağlanması durumu ve başvuruya konu yargılamanın devam ettiği hususu da dikkate alındığında makul sürede yargılanma hakkı kapsamında değerlendirilmiştir.

A. Kabul Edilebilirlik Yönünden

14. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Esas Yönünden

15. Ceza yargılamasının süresi tespit edilirken sürenin başlangıç tarihi olarak bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlar tarafından bildirildiği veya isnattan ilk olarak etkilendiği arama ve gözaltı gibi birtakım tedbirlerin uygulandığı tarih; sürenin sona erdiği tarih olarak suç isnadına ilişkin nihai kararın verildiği, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul süre şikâyetiyle ilgili kararını verdiği tarih esas alınır (B.E., B. No: 2012/625, 9/1/2014, § 34).

16. Ceza yargılamasının süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken yargılamanın karmaşıklığı ve kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun yargılamanın süratle sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar dikkate alınır (B.E., § 29).

17. Anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında somut olayda on altı yılı aşan yargılama süresinin makul olmadığı sonucuna varmak gerekir.

18. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

C. 6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden

19. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 50. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir…”

20. Başvurucu, manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

21. Somut olayda makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

22. İhlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında -yargılamadaki taraf sayısı da dikkate alınarak- başvurucuya net 7.920 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

23. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 206,10 TL harç ve 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 2.006,10 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Başvurucuya net 7.920 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

D. 206,10 TL harç ve 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 2.006,10 TL yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına (Tebliğname No.16-2016/188929) GÖNDERİLMESİNE,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 18/1/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.