I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru; sokağa çıkma yasağı uygulaması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının; bu dönemde düzenlenen güvenlik operasyonu sırasında meydana gelen ciddi yaralanma nedeniyle yaşam hakkının, sokağa çıkma yasağı nedeniyle temel ihtiyaçların karşılanamaması ve yaralandıktan sonra tıbbi tedavide yaşanan ihmal nedeniyle kötü muamele yasağının, etnik kimlik nedeniyle ayrımcı muameleye tabi tutulma nedeniyle de ayrımcılık yasağının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Olayın gerçekleştiği tarihlerde PKK terör örgütünün silahlı ayaklanma girişimine karşı Cizre ilçesinde yoğun terörle mücadele operasyonları yürütülmekte, terörist unsurlarla güvenlik güçleri arasında şiddetli çatışmalar yaşanmaktadır (bu olaylar ve sokağa çıkma yasakları hakkında arka plan bilgisi ve ayrıntılı açıklamalar için bkz. Gazal Kolanç ve diğerleri [GK], B. No: 2017/37897, 5/7/2022, §§ 16-28 ve 342). Somut başvuruda dile getirilen iddialara göre başvurucu, Cizre Belediyesinde su işleri hizmetinde çalışmakta; sokağa çıkma yasağı döneminde güvenlik güçlerinin bilgisi ve izni dâhilinde görevlerini yerine getirmeye devam etmektedir. Başvurucu 18/12/2015 tarihinde sokağa çıkma yasağı uygulanan Cizre ilçesinde su vanalarının bakımını yapmakta iken askerî araçtan üzerine ateş açılması sonucu yaralanmış ve olay yerinde bulunan diğer Belediye görevlileri tarafından Cizre Devlet Hastanesine götürülmüştür. Buradan Şırnak Devlet Hastanesine sevk edilen başvurucunun yaralanan kolu ampute edilmiştir.

3. 25/12/2015 tarihinde yapılan somut başvuruda başvurucu, yaralanması ve devamında gerçekleşen hak ihlallerinin sokağa çıkma yasağının bir sonucu olduğunu belirterek Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün (İçtüzük) 73. maddesi uyarınca sokağa çıkma yasağı uygulamasının durdurulmasına yönelik geçici tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. Anayasa Mahkemesi İkinci Bölümü, benzer nitelikteki tedbir başvurularını birlikte ele alarak 26/12/2015 tarihli ara kararıyla tedbir talebinin reddine karar vermiştir. Belirtilen kararın ilgili kısmı şöyledir:

"22. Somut olayda başvurucu İrfan Uysal, Cizre'de açılan ateş sonucu kolundan yaralandığını, sağlık hizmetlerine erişememesi nedeniyle sol kolunun kesildiğini belirterek tedbir talebinde bulunmuştur. Şırnak Valiliğince sunulan bilgi ve belgelerden, başvurucunun Şırnak Devlet Hastanesinde tedavi altında olduğu, yakında taburcu edileceği, hastanenin bulunduğu bölgede "sokağa çıkma yasağı" uygulanmadığı ve ayrıca başvurucunun başka bir sağlık kuruluşuna sevk edilmesi yönünde tedbir talebinin olmadığı belirtilmiştir (bkz.§ 12). Bu durumda, sağlık hizmetlerinden yararlandığı ve "sokağa çıkma yasağı" uygulanan bölge dışında bulunduğu anlaşılan başvurucuya yönelik derhal tedbir kararı verilmesini gerektirecek bir durum olmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle başvurucunun tedbir talebinin reddine karar verilmesi gerekir."

II. DEĞERLENDİRME

4. Başvurucu; somut başvuruda sokağa çıkma yasağı uygulamasının yasal bir temeli bulunmadığı gibi bu uygulamanın meşru bir amaç da taşımadığını, bu nedenle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir. Ayrıca güvenlik güçlerinin orantısız ölümcül güç kullanımı sonucu yaralandığını, yaşam hakkının maddi ve usul boyutlarıyla ihlal edildiğini iddia etmiştir. Başvurucu, yaralanmasının ardından hızlı ve yeterli tedavi sağlanmadığı için kolunun ampute edilmesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiğini belirtmiştir. Son olarak hak ihlallerinin etnik kökeni nedeniyle gerçekleştiğini ve bu hak ihlallerine bağlı olarak ayrımcılık yasağının da ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

5. Bakanlık görüşlerinde özetle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunulabilmesi için olağan başvuru yollarının tüketilmesi gerektiği oysa başvurucunun hak ihlali iddialarıyla ilgili olarak telafi sağlamaya elverişli idari ve adli yollara müracaat etmeksizin doğrudan Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunduğu, bu nedenle başvurunun kabul edilemez bulunması gerektiği belirtilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne verdiği cevapta ihlal iddialarını tekrar etmiştir.

6. Başvuru; kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı, kötü muamele yasağı, yaşam hakkı ve ayrımcılık yasağı kapsamında incelenmiştir.

7. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği, Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunulabilmesi için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur. Başvurucunun bireysel başvuru konusu şikâyetini öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve delilleri zamanında bu makamlara sunması, bu süreçte dava ve başvurusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekir (İsmail Buğra İşlek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17). İkincillik ilkesi gereği, iddia edilen hak ihlalleri sonucu oluşan zararın idari veya adli makamlarca giderilmesi imkânı bulunmakta iken Anayasa Mahkemesinin ilk kez bireysel başvuru yoluyla dile getirilen bu iddiaları incelemesi mümkün değildir.

8. Başvurucu, somut başvuruda bölgede gerçekleşen bazı olaylara ilişkin genel ve soyut iddialarda bulunmuştur. Buna karşılık başvuru formunda, yaralanması ve sonrasında gelişen olaylarla ilgili Cizre Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen bir soruşturma bulunduğu dışında herhangi bir bilgi vermemiştir. Başvuru tarihi itibarıyla başvurucunun yaralanmasının üzerinden henüz bir hafta geçtiği de dikkate alındığında Cizre Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütüldüğü belirtilen ve hakkında başka herhangi bir bilgi de verilmeyen bu soruşturmanın etkisiz olarak kabul edilmesi mümkün görülmemiştir.

9. Başvurucunun kamu görevlilerinin güç kullanımından veya kasti eylemlerinden kaynaklandığını düşündüğü kötü muamele yasağı ile yaşam hakkının ihlal edildiği iddialarıyla ilgili olarak ceza soruşturması başlatılmasının yanı sıra uğradığı zararların tazmini için adli ve idari makamlara başvuruda bulunma imkânı da vardır. Benzer şekilde kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlaline neden olduğunu ileri sürdüğü işlem ve kararlara karşı ve aynı zamanda tıbbi ihmal nedeniyle uğradığını düşündüğü zararlarla ilgili iptal ve tazminat davaları açma hakkı bulunmaktadır. Öte yandan başvurucunun hak ihlali iddialarıyla ilgili potansiyel olarak yeterli giderim sağlama kabiliyeti olan bu idari ve adli yollara başvurduktan sonra somut başvuruda dile getirdiği aynı iddialarını Anayasa Mahkemesi önünde yeni bir bireysel başvuru konusu yapmasına engel bir durum bulunmadığı da vurgulanmalıdır.

10. Açıklanan gerekçelerle başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Yaşam hakkı, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı, kötü muamele yasağı ve bu haklarla bağlantılı olarak ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA,

C. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 1/3/2023tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.