I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, sendikal nedenlerle iş akdinin feshedildiğini iddia eden başvurucunun işe iade talebinin reddedilmesi nedeniyle sendika hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucunun iş akdi, Anayasa Mahkemesinin Barış Adıgüzel (B. No: 2016/15802, 21/4/2021) başvurusuna konu olan ve çok sayıda şirkete sirayet eden eylemlere katılması nedeniyle feshedilmiştir.

3. Davalı Ford Otosan (Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.), Ford Motor Company ve Koç Holdingin eşit oranda hisse sahibi oldukları halka açık bir şirket olup Türkiye Metal Sanayicileri Sendikasına (MESS) bağlıdır (ilgili sendika hakkında detaylı bilgiler için bkz. Ahmet Sefa Topuz ve diğerleri, B. No: 2016/16056, 21/4/2021, § 8). Başvurucunun çalıştığı işyerinde ise yetkili sendika Türkiye Metal, Çelik, Mühimmat, Makina, Metalden Mamül Eşya ve Oto, Montaj ve Yardımcı İşçiler Sendikasıdır (Türk Metal) (ilgili sendika hakkında detaylı bilgiler için bkz. Ahmet Sefa Topuz ve diğerleri, § 9 ).

4. Davalı işyeri 1/9/2014 ile 31/8/2017 tarihleri arasında yürürlükte olmak üzere 15/2/2014 tarihinde Türk Metal ile toplu iş sözleşmesi (TİS) imzalamıştır. Aynı iş kolundaki B. fabrikalarında ise sendikalar arasında yetki uyuşmazlığı nedeniyle konu yargıya taşınmış, yaklaşık dört ay boyunca TİS imzalanamamış ve sorunun çözülmesiyle 13/4/2015 tarihinde Türk Metal ile MESS arasında TİS imzalanmıştır. TİS'in imzalanması sırasında mutabakata varılarak işçilerin saat ücretlerinde artış yapılmıştır. Bunun üzerine aynı iş kolunda çalışan farklı firmalardaki çok sayıda işçi kendi ücretlerinin B. firması çalışanlarının ücretlerine göre düşük kaldığı ve sözleşmelerinin B. firmasındaki sözleşmelerle aynı statüye getirilmesi talebiyle bazı eylemler yapmıştır. Eylemde bulunan işçiler genel olarak sendika üyesi olanların alacağı ücret oranları ve ücret zamlarının TİS ile kararlaştırıldığını ifade etmiş, buna karşın B. firması işçileri ile imzalanan TİS'in daha yüksek oranda zam maddesi içerdiğinden yakınmıştır (eylemlerin arka planına ilişkin detaylı bilgi için bkz. Ahmet Sefa Topuz ve diğerleri, §§ 14-18).

5. Kocaeli'de bulunan davalıya ait işyerinde 21/5/2015 ile 3/6/2015 tarihleri arasında başvurucunun da aralarında bulunduğu yaklaşık 4.000 işçi eylem yapmıştır.Davalı işyerine 500 metre uzaklıkta üçüncü kişiye ait boş bir arazide toplanan işçiler, Türk Metalden toplu olarak istifa ettiklerini ve B. firması işçileri ile kendilerine aynı TİS hükümlerinin uygulanması şeklindeki talepleri yerine getirilene kadar üretimi durdurduklarını açıklamıştır. Eyleme katılan işçiler çalıştıkları işyerindeki yetkili Sendikanın B. firması ile kendilerine uygulanan TİS'ten daha iyi şartlar içeren bir TİS imzalamasını protesto etmiştir (somut olaya ilişkin eylemlerin arka planına ilişkin detaylı bilgi için bkz. Barış Adıgüzel,§§ 12-19).

6. Başvurucu ve diğer işçiler ile bir kısım tanık beyanlarına göre işverenin hiç kimsenin işten atılmayacağını söylemesi üzerine on üç günün sonunda eylemler sonlandırılmıştır. Eylemin sonlandırılması üzerine eyleme sürekli olarak katıldığı işverence tespit edilen 550 işçi disiplin kuruluna sevk edilmiştir. Başvurucunun da aralarında bulunduğu 50 kişinin iş akdinin 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25. maddesinin (II) numaralı bendinin (g) alt bendi kapsamında mazeretsiz ve izinsiz işe gelmedikleri ve 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 70. maddesi gereğince kanun dışı grev yaptıkları gerekçesiyle haklı nedenle feshedildiği bildirilmiştir.

7. Başvurucu, yapılan feshin sendikal nedenle gerçekleştirilen haksız ve geçersiz fesih olduğunu ileri sürerek işe iade ve sendikal tazminat talepli dava açmıştır. Yargılamayı yapan Kocaeli 3. İş Mahkemesi 30/11/2015 tarihli kararıyla davanın kabulü ile başvurucunun işe iadesine ve bir yıllık brüt ücret tutarında sendikal tazminat ödenmesine karar vermiştir. Temyiz üzerine Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 11/3/2016 tarihli ilamıyla kararın bozularak ortadan kaldırılmasına ve davanın reddine karar vermiştir.

8. Başvurucu, nihai kararı 13/4/2016 tarihinde öğrendikten sonra 2/5/2016 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

9. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

10. Başvurucu, sendikaya serbestçe üye olma ya da çekilme haklarının Anayasa'da güvence altına alındığını belirterek aynı yerde çalışan bir grup işçiyle birlikte Türk Metalden ayrıldıklarını ve bazı işçilerin başka sendikaya üye olmaları sonucu işyerinde baskıya maruz kaldıklarını ve nihayetinde de katıldıkları barışçıl bir eylem nedeniyle iş akitlerinin feshedildiğini belirterek adil yargılanma hakkı ile sendika hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

11. Başvurucunun anayasal haklarının ihlal edildiği iddialarının özünün sendika üyeliğinden ayrılma sonucu iş akdinin feshedildiğine ilişkin olduğu görüldüğünden iddialarının bir bütün olarak Anayasa'nın 51. maddesi kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

12. Anayasa Mahkemesi Ahmet Sefa Topuz ve diğerleri (aynı kararda bkz. §§ 58-61) ile Barış Adıgüzel (aynı kararda bkz. § 35) başvurularında, başvurucuların sendika üyeliğinden ayrılmaları ve işyerindeki eyleme katılmaları nedeniyle işverence iş akitlerinin feshedildiği iddialarının derece mahkemelerince usulüne uygun incelenip incelenmediğini ve sendika hakkının ihlal edildiği iddialarını incelemiştir. Anılan başvurularda yapılan değerlendirmeye göre iş akdinin sendikal nedenlerle feshedilmesi durumunda sendika hakkı yönünden devletin pozitif yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğinin Anayasa Mahkemesince incelenebilmesi için öncelikle başvurucuların sendikal haklarını kullanmaları -somut olayda sendikadan istifa ettikleri için baskıya maruz kalmaları ve feshin nedeninin sendikadan ayrılmaları iddiası olması- nedeniyle iş akitlerinin feshedildiğini ikna edici gerekçelerle ortaya koymaları gerekir. Aksi hâlde devletin sendika hakkının korunması yönünde pozitif yükümlülükleri gündeme gelmeyecektir.

13. Somut olayda başvurucunun da aralarında bulunduğu çok sayıda işçinin Barış Adıgüzel başvurusuna konu olan ve çok sayıda şirkete sirayet eden eylemlere katılmaları nedeniyle iş akitleri feshedilmiştir. Yine bu başvuruda da başvurucunun katıldığı eylemlerin nedeni mensubu olduğu sendikanın bir başka işyerinde daha iyi şartlarda TİS bağıtlamış olmasıdır. Her ne kadar işçilerin bağlı oldukları sendikaların kendilerine yönelik iş ve eylemlerine karşı itirazlarını dile getirmelerini de sendika hakkı kapsamında değerlendirmek mümkün ise de eldeki başvuruda Ahmet Sefa Topuz ve diğerleri ile Barış Adıgüzel başvurularında belirlenen ilkeler çerçevesinde başvurucunun üyesi olduğu sendikayı protesto etmek amacıyla katıldığı toplu bir biçimde iş bırakma eylemine işverenin ne ölçüde katlanması gerektiği ve bu katlanma eşiğinin sendika hakkını nasıl etkileyeceği meselesinin çözümlenmesi gerekecektir.

14. Bu bağlamda eldeki başvuruda başvurucu, işyerinde karşılaştığı -çalışma koşullarından veya başka bazı ekonomik ve sosyal meselelerden kaynaklanan- somut sorunlara ilişkin bir şikâyet dile getirmemiştir. Başvurucu ve diğer işçilerin eylemlerinin odak noktasını mensubu oldukları sendikanın diğer işyerinde daha iyi şartlarda imzaladığı TİS oluşturmaktadır. Başvurucu ve beraberindeki işçiler bu itirazlarını işyerinde on üç gün iş bırakma şeklinde gerçekleştirmiş ve bunun sonucunda iş akitleri feshedilmiştir. Bu itibarla başvurucuların eylemlerinin zamanlaması, katılımcı sayısı ve süresi değerlendirildiğinde işverene yönelik hak arama amacı taşıdığı değerlendirilmeyen bu şekilde bir eylemin ölçülü olmadığı sonucuna varılmıştır (Barış Adıgüzel, § 37).

15. Bunun yanı sıra Yargıtay, işverenin eyleme katılan 550 işçiyi disiplin kuruluna sevk ettiğini ancak başvurucunun da aralarında bulunduğu 50 işçinin işine son verildiğini, bu durumun eşit işlem borcuna aykırılık oluşturduğunu belirterek iş akdinin geçerli nedenle feshedildiğini kabul etmiştir. Bilindiği üzere işverenin haklı nedenle iş akdini feshinde işçi, feshe bağlı olan alacaklarını yani kıdem ve ihbar tazminatını hak edemez ve alamaz. Ancak geçerli nedenle fesih hâlinde işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır. Dolayısıyla somut olayda -işverene karşı ölçülü olarak değerlendirilemeyecek bir eylem karşısında- işverence eyleme katılan tüm işçilere aynı davranılmamış olması nedeniyle Yargıtay tarafından bir dengeleme yoluna gidildiği ve başvurucunun feshe bağlı alacaklarına hak kazandığı anlaşılmıştır. Bu bağlamda Anayasa Mahkemesinin değerlendirmesine göre derece mahkemelerinin Anayasa'nın 51. maddesindeki güvenceleri gözetmediği söylenemeyecektir (Barış Adıgüzel, § 38).

16. Açıklanan gerekçelerle sendika hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Sendika hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 23/11/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.