I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; silahla yaralanma olayı hakkında ceza soruşturması başlatılmaması nedeniyle yaşam hakkının; tutuklunun sağlık durumunun ceza infaz kurumunda tutulmasına kesin olarak uygun olmamasına rağmen tutukluluğun devam ettirilmesi, sağlanan tıbbi bakımların yetersiz olması ve ceza infaz kurumundaki tutma koşullarının tutuklunun sağlık durumuna uygun olmaması nedeniyle de kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 30/3/2017 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvurular, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

7. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla erişilen bilgi ve belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

A. Arka Plan Bilgisi

9. Türkiye 2015 yılı Haziran ayından itibaren yoğun bir şekilde terör saldırılarına maruz kalmıştır. Bu kapsamda ilk olarak 5/6/2015 tarihinde Diyarbakır'da Halkların Demokratik Partisi (HDP) tarafından yapılan seçim mitingi sırasında gerçekleştirilen bombalı saldırı sonucunda -Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan açıklamaya göre- 2 kişi hayatını kaybederken 100'den fazla kişi de yaralanmıştır. 20/7/2015 tarihinde ise Suruç'ta (Şanlıurfa) Suriye'deki çatışmalara ilişkin basın açıklaması sırasında DAEŞ tarafından gerçekleştirildiği ileri sürülen bombalı intihar saldırısında 34 kişi hayatını kaybederken 73 kişi yaralanmıştır. Bu saldırının iki gün sonrasında Ceylanpınar'da (Şanlıurfa) 2 polis memuru evlerinde başlarından vurulmuş hâlde ölü olarak bulunmuş, saldırıyı PKK üstlenmiştir.

10. Bu olaylardan sonra PKK tarafından Şırnak il merkezi ile Cizre, Silopi ve İdil ilçelerinde, Hakkâri'nin Yüksekova ilçesinde, Diyarbakır'ın Silvan, Sur ve Bağlar ilçelerinde, Mardin'in Dargeçit, Nusaybin ve Derik ilçelerinde, Muş'un Varto ilçesinde cadde ve sokaklara hendekler kazılıp barikatlar kurularak, bu barikatlara bomba ve patlayıcılar yerleştirilerek teröristler tarafından bu yerleşim yerlerinin bir kısmında öz yönetim adı altında hâkimiyet sağlanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda çok sayıda terörist, halkın bu yerlere giriş ve bu yerlerden çıkışını engellemek istemiştir. Güvenlik güçleri, hendeklerin kapatılması ve barikatların kaldırılması suretiyle yaşamın normale dönmesini sağlamak amacıyla operasyonlar yapmış ve teröristlerle çatışmaya girmiştir. Aylarca devam eden bu operasyon ve çatışmalar sırasında yaklaşık 200 güvenlik görevlisi hayatını kaybetmiş, tonlarca bomba ve patlayıcı imha edilmiştir.

11. 2015 yılının Ağustos ayından itibaren valilikler/kaymakamlıklar tarafından Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki bazı il ve ilçelerde sokağa çıkma yasakları uygulanmıştır. Sokağa çıkma yasaklarının amacı terör örgüt üyeleri tarafından kazılan hendeklerin ve yerleştirilen patlayıcıların temizlenmesi, sivil vatandaşların şiddetten korunması olarak belirtilmiştir.

B. Başvurucunun Yaralanması

12. Başvurucu 28/11/2015 tarihinde sabaha karşı silahla yaralanmış ve yaralanması nedeniyle Yüksekova Devlet Hastanesinde (Hastane), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dursun Odabaş Tıp Merkezinde (Üniversite Hastanesi) ve Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde (Baltalimanı Hastanesi) bir dizi operasyon geçirmiştir.

13. Olay tarihinde Hakkâri İl Genel Meclisi üyesi olan başvurucu; kız kardeşinin Hakkâri'nin Yüksekova ilçesindeki evindeyken saat 03.00 sıralarında yoğun patlama ve silah sesler duyduğunu, çevredeki insanların tencere ve tava çalmak suretiyle yaptıkları protestolara istinaden sokağa çıktığını ve ateşli silahla yaralandığını iddia etmektedir. Başvurucuya göre yaralanması, güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu meydana gelmiştir.

C. 28/11/2015 Tarihinde Yüksekova'da Meydana Gelen Olaylar ve Bunlarla İlgili Soruşturma Süreci

14. 28/11/2015 tarihinde saat 01.50 sıralarında Hakkâri'nin Yüksekova ilçesi Dize Mahallesi 323. Sokak'taki barikatları zırhlı bir kepçe yardımıyla kaldıran güvenlik güçleri Değirmen Caddesi üzerindeki barikatları da kaldırmak istemiş ancak 02.18-03.44 saatleri arasında uzun namlulu ve ağır makineli silahlarla yapılan saldırılara maruz kalmıştır. Barikatların kaldırılmasından sonra da farklı mahallerde güvenlik güçlerine uzun namlulu silahlar ve roketatarlarla yapılan saldırılar devam etmiştir. Güvenlik güçleri bu saldırılara karşılık vermiştir. Meydana gelen olaylarla ilgili kolluk tutanaklarında başvurucunun nasıl yaralandığına ilişkin bir bilgi yer almamaktadır.

15. Kolluk görevlilerince düzenlenen tutanaklara göre başvurucu saat 06.00 sıralarında 112 Acil Servis aracılığıyla Hastaneye götürülmüştür. Hastanede düzenlenen genel adli muayene raporunda başvurucunun hayati tehlikesinin bulunduğu belirtilmiştir.

16. Kolluk görevlileri gece yaşanan saldırıları ve başvurucunun yaralandığını Yüksekova Cumhuriyet savcısına bildirmiştir. Cumhuriyet savcısı başvurucunun el ve yüz svaplarının alınarak incelenmesi, başvurucunun sevk edildiği ildeki kolluk birimiyle irtibata geçilerek başvurucunun gözetim altında tutulması, başvurucunun nerede ve nasıl yaralandığının tespit edilmesi ve olay hakkında bilgisi olan kişilerin ifadelerinin alınması yönünde talimat vermiştir. Cumhuriyet savcısının başvurucunun ifadesinin alınmasına yönelik bir talimatı bulunmamaktadır.

17. Bir internet sitesinde başvurucunun sözde Gever Halk Meclisinin eş başkanı olduğu ve güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu yaralandığı iddia edilmiştir.

18. Başvurucunun sağ elinin svabı, elinin tamamen sarılı olması nedeniyle alınamamış; başvurucunun sol elinin svabı ise eline tıbbi malzeme takılı olması nedeniyle kısmen alınabilmiştir.

19. Yüksekova Cumhuriyet Başsavcılığı (Cumhuriyet Başsavcılığı) 16/6/2016 tarihinde, başvurucunun silahlı terör örgütüne üye olma suçunu işlediği iddiası yönünden ayırma kararı vermiş, 28/11/2015 tarihinde meydana gelen olaylarla ilgili soruşturmayı da S.T. isimli bir kişinin silahlı terör örgütüne üye olma suçunu işlediği iddiasına ve olay tarihinde güvenlik güçlerine yapılan saldırılara özgülemiştir. Daha sonra S.T. hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş, güvenlik güçlerine yönelik saldırılar yönünden de 21/8/2017 tarihinde daimî arama kararı verilmiştir. Başvurucunun silahlı terör örgütüne üye olma suçunu işlediği iddiası yönünden verilen ayırma kararı nedeniyle açılan yeni soruşturma da başvurucu aleyhinde yürütülmekte olan bir başka soruşturma -bu soruşturmayla ilgili süreç aşağıda yer almaktadır- ile birleştirilmiştir.

20. Cumhuriyet Başsavcılığıyla yapılan yazışmadan 28/11/2015 tarihinde Yüksekova'da meydana gelen olaylarla ilgili soruşturmanın başvurucunun yaralanmasına neden olan kişileri kapsamadığı, bir başka ifadeyle başvurucunun yaralanmasına neden olan kişiler hakkında soruşturma yürütülmediği anlaşılmıştır.

D. Başvurucu Aleyhinde Yürütülen Soruşturmaya İlişkin Süreç

21. Başvurucu, sözde Gever Demokratik Toplum Meclisi Eş Başkanı Ş.D. tarafından 12/8/2015 tarihinde yapılan “Kürt özgürlük hareketini ve halkının meşruiyetini tanımayan bir devletin kurumlarını, yasalarını, hukukunu ve sistemini tanımıyoruz. Tüm bu işkenceci, inkarcı ve faşizan devlete karşı özsavunmamızı sağlayacağız. Bu temelde özgür yaşamı inşaa edeceğiz.” şeklindeki sözde özerklik ilanına ilişkin basın açıklaması sırasında Ş.D.nin yanında yer almıştır.

22. Cumhuriyet Başsavcılığı halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme ve silahlı terör örgütüne üye olma suçları yönünden başvurucu hakkında soruşturma başlatmıştır.

23. İfadesi alınmak istenen başvurucuya ulaşılamaması üzerine Cumhuriyet Başsavcılığı, Yüksekova Sulh Ceza Hâkimliğinden (Hâkimlik) başvurucu hakkında yakalama emri düzenlenmesini istemiştir. Hâkimlik 15/8/2015 tarihinde talep doğrultusunda karar vermiştir.

24. Soruşturma kapsamında ifadeleri alınan;

i. Tanık Ş.Ş. başvurucunun güvenlik güçlerinin yaptığı operasyon sırasında barikat arkasında beklerken yaralandığını beyan etmiş,

ii. Tanık D.B. başvurucunun insanları canlı kalkan olmaya ikna etmek için ev ev gezdiği esnada nereden geldiği belli olmayan bir mermi ile yaralandığını söylemiş,

iii. Tanık Y.Ş. ise duyduğu kadarıyla başvurucunun polisle girdiği çatışmada yaralandığını ifade etmiştir.

25. Cumhuriyet Başsavcılığı 2/3/2016 tarihinde Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) aracılığıyla başvurucunun ifadesini almıştır. Başvurucunun şüpheli sıfatıyla verdiği ifadesinin ilgili kısmı şöyledir:

“...Yaralandığım tarihte eski Kışla mahallesinde ikamet eden kız kardeşim [G.Ç.] ile oturmaktaydım. Gece saat 03.00 sularında Yüksekova ilçesinde yoğun silah ve patlama sesleri geldi. Bende bu seslerden dolayı uyandım ve ikametten ayrılarak sokağa çıktım ve bu esnada nerden geldiğini anlayamadığım bir şekilde vücuduma kurşun isabet etti ve bu sebeple yaralandım. Yaklaşık 3 aydır gerek Van ilinde gerekse İstanbul ilinde bir dizi operasyon geçirdim, ameliyat oldum. Aldığım narkozun etkisiyle olay gününü de tam olarak hatırlamıyorum. Fakat üzerimde ne bir silah ne de başka birşey vardı. Ben bu zamana kadar elime silah almış bir insan değilim. Sadece yasal olarak faaliyet yürüten DBP partisinde görev yapmaktayım. Olay anında nasıl vurulduğumu hatırlamıyorum... Üzerime atılı hiçbir suçlamayı kabul etmiyorum. Yaralanmama sebep olan şahısların tespiti halinde bu şahıslardan şikayetçiyim...”

26. Hâkimlik, Cumhuriyet Başsavcılığının talebi üzerine 2/3/2016 tarihinde SEGBİS aracılığıyla yaptığı sorgu sonrasında başvurucunun tutuklanmasına karar vermiştir. Hâkimlik anılan kararı verirken silahlı terör örgütüne üye olma suçu yönünden somut delillere dayalı kuvvetli suç şüphesi altında bulunduğunu, olay tarihi ile yakalama tarihi arasında geçen süreyi, yüklenen suçun kanunda öngörülen cezasının alt ve üst sınırını, bölgenin iki ülkeye sınır konumunda olması nedeniyle başvurucunun kaçabileceği yönünde şüphe bulunmasını dikkate almıştır.

27. Sorgu sırasında hazır bulunan başvurucunun müdafileri, başvurucunun kalın bağırsağının dışarıda olması nedeniyle Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi tarafından ameliyat günü verildiğini ve Baltalimanı Hastanesinin raporuna göre tutuklanması durumunda başvurucunun yaşamının tehlikeye gireceğini ileri sürmüştür.

28. Başvurucunun tutuklama kararına yönelik itirazı yine Hâkimlikçe 10/3/2016 tarihinde reddedilmiş ve söz konusu karar başvurucuya 21/3/2016 tarihinde tebliğ edilmiştir.

29. Başvurucunun müdafii ile ağabeyinin talebi üzerine Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Başkanı ile bu vakıfta görevli bir doktor, başvurucu hakkında tanzim edilen tıbbi belgeler çerçevesinde bir rapor (TİHV raporu) hazırlamıştır. 26/4/2016 tarihli bu raporda;

- Kolostomi (kalınbağırsak ağızlaması) bakımı ve değişiminin kişinin fiziksel ve mental yeterliliğine göre kendisine veya bakımını sağlayan kişiye eğitimli bir kişi tarafından öğretilmesi, sürecin sağlıklı işleyip işlemediğinin takip edilmesi, eğitimlerin düzenli ve yapılandırılmış olarak tekrarlanması gerektiği, ayrıca başvurucuya psikolojik ve sosyal desteğin de sağlanmasının zorunluluk olduğu,

- Başvurucunun kolundaki mevcut yaralanma, tedavi süreci ve kolunun etkili bir şekilde kullanmasını engelleyecek mevcut doku hasarı, bu hasarın giderilmesi için daha sonra gerçekleştirilecek ek cerrahi girişimlere de ihtiyaç duyulduğu, dolayısıyla kolostomi bakımını başvurucunun yapmasının mümkün olmadığı, bu bakımın uygun ve eğitimli kişilerce gerçekleştirilebilecek koşulların sağlanmasının mümkün olmadığı,

- Başvurucunun sağlık durumunun tutukluluk hâline engel teşkil ettiği ileri sürülmüştür. Sözü edilen raporda ceza infaz kurumlarındaki hangi koşulların kolostomi bakımına engel olacağı, kolostomi bakımının sağlanmasının ceza infaz kurumlarında neden sağlanamayacağı ya da başvurucunun kolundaki doku hasarının başvurucunun hareket kabiliyetini ne ölçüde etkilediği açıklanmamıştır.

30. TİV raporunda ayrıca başvurucu hakkında düzenlenen tıbbi belgelerin içeriğine de yer verilmiştir. Anılan rapora göre Hastane ve Üniversite Hastanesince düzenlenen tıbbi belgelerde başka hususlar yanında başvurucuda ateşli silah yaralanmasına bağlı kemik kırığı oluştuğundan söz edilmiştir.

31. Y.Ş. Cumhuriyet Başsavcılığında verdiği 16/6/2016 tarihli ifadesinde önceki ifadesini kolluğun baskısı sonucu verdiğini ve başvurucuyu tanımadığını iddia etmiştir.

32. Cumhuriyet Başsavcılığı 16/6/2016 tarihinde, halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme ve silahlı terör örgütüne üye olma suçlarından cezalandırılması için başvurucu hakkında Yüksekova Ağır Ceza Mahkemesi (Ceza Mahkemesi) nezdinde kamu davası açmıştır. İddianamede başvurucunun PKK/KCK Yüksekova eş başkanı olduğuna, terör örgütü mensuplarını evinde barındırdığına, vatandaşları canlı kalkan olmaları için ikna etmeye çalıştığına ilişkin tanık beyanlarına yer verilmiştir.

33. Ceza Mahkemesince yapılan 29/7/2016 tarihli sorguda başvurucu; başka hususlar yanında yaralandığı sırada Kışla Mahallesi'nde olduğunu, olması gereken dört ameliyat daha bulunduğunu ve ceza infaz kurumu şartlarının buna uygun olmadığını belirterek tahliyesini istemiştir. Sorgunun yapıldığı celsede hazır bulunan başvurucu müdafilerince başvurucunun tek başına hayatını devam ettiremediği öne sürülerek başvurucunun tahliyesi istenmiş ve başvurucunun yaralanmasıyla ilgili herhangi bir soruşturmanın mevcut olup olmadığı hususunda Yüksekova Emniyet Müdürlüğüne müzekkere yazılması talep edilmiştir. Ceza Mahkemesi, yargılamanın esasına etki etmeyeceği gerekçesiyle müzekkere yazılmasına ilişkin talebi reddetmiş ve başvurucunun tutukluluk hâlinin devamına karar vermiştir.

34. 25/10/2016 tarihinde yapılan ikinci celsede başvurucunun müdafileri, başvurucunun bağırsaklarının vücudunun dışında olduğunu ve başvurucunun olması gereken ameliyatın on aydır geciktirildiğini iddia ederek başvurucunun tahliyesini ve başvurucunun yaralanması hakkında soruşturma yürütülüp yürütülmediği hususunda Cumhuriyet Başsavcılığına müzekkere yazılmasını talep etmiştir. Ceza Mahkemesi anılan celsede;

i. Başvurucunu tutukluluk hâlinin devamına,

ii. Başvurucu müdafilerinin talebi doğrultusunda Cumhuriyet Başsavcılığına müzekkere yazılmasına,

iii. Başvurucunun ceza infaz kurumunda kalmasında sağlığı yönünden bir sakınca olup olmadığı konusunda Adli Tıp Kurumu İhtisas Kurulundan rapor aldırılması için ceza infaz kurumuna müzekkere yazılmasına karar vermiştir.

35. 29/11/2016 tarihinde yapılan üçüncü celsede başvurucu; doktorlardan duyduğuna göre bağırsaklarının birbirine yapıştığını, çok acı çektiğini ve celse nedeniyle hastaneye gidemediğini iddia etmiştir. Başvurucu ve müdafilerinin tahliye talebi Ceza Mahkemesince reddedilmiştir.

36. Ceza Mahkemesinin bilgi talebi üzerine Cumhuriyet Başsavcılığı 9/12/2016 tarihli yazıyla başvurucunun yaralaması ile ilgili bir soruşturma olmadığını bildirmiştir. Bu yazı 28/2/2017 tarihli celse sırasında okunmuştur.

37. Başvurucu, müdafii aracılığıyla Ceza Mahkemesine gönderdiği 9/2/2017 tarihli dilekçesinde sağlık durumuna işaret edip hayatını tek başına devam ettiremediğini, aynı koğuştaki arkadaşlarının insafına kaldığını, bağırsaklarına takılan ve uzmanlarca günde beş altı kez değiştirilmesi gereken torbanın diğer tutuklu ve hükümlülerce değiştirildiğini belirterek tahliyesine karar verilmesini talep etmiştir. Bu talep Ceza Mahkemesinin 17/2/2017 tarihli kararıyla reddedilmiş olup karar başvurucuya 23/2/2017 tarihinde tebliğ edilmiştir (Ceza Mahkemesinin kararın tebliğ için gönderdiği yazının tarihinin tebliğ evrakına 21/2/2017 yerine 22/1/2017 olarak yazıldığı görülmüştür.). Başvurucu formunda tahliye talebinin reddedildiğinin müdafii tarafından 28/2/2017 tarihli celsede öğrenildiği belirtilmiştir.

38. Başvurucu 28/2/2017 tarihinde yapılan dördüncü celsede; ameliyat olmak için yaklaşık bir aydır sıra beklediğini, olacağı ameliyatın riskli olması nedeniyle doktorun tereddüt ettiğini, doktorun söylediğine göre donanımlı bir hastanede ameliyat edilmesi gerektiğini, olması gereken dört ameliyatın daha bulunduğunu, arkadaşlarının yardımıyla hayatta kaldığını belirterek tahliyesini talep etmiştir. Ceza Mahkemesi bazı adli kontrol tedbirlerine tabi tuttuğu başvurucunun tahliyesine ve başvurucunun yaralanmasıyla ilgili soruşturma başlatması için Cumhuriyet Başsavcılığına müzekkere yazılmasına karar vermiştir. Ceza Mahkemesince verilen tahliye kararının gerekçesi; suçun vasıf ve mahiyeti, mevcut delil durumu, tanıkların alınan beyanları ve başvurucunun delil karartma şüphesinin ortadan kalkmış olmasıdır.

39. Yaptığı yargılama sonunda Ceza Mahkemesi 11/5/2017 tarihinde, halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama suçunu işlemediği gerekçesiyle sanığın beraatine ve silahlı terör örgütü üyeliği suçu nedeniyle başvurucunun 7 yıl 6 ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına karar vermiştir.

40. Başvurucunun anılan karara yönelik istinaf başvurusunu inceleyen Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesi (İstinaf Dairesi) eksik kovuşturma yürütüldüğü gerekçesiyle Ceza Mahkemesince verilen kararı bozmuş ve bozma kararı doğrultusunda yeniden yargılama yapılması için dava dosyasını Ceza Mahkemesine göndermiştir.

41. Bu sırada Cumhuriyet Başsavcılığı; başvurucunun barikat kurarak nöbet tuttuğu, kamu görevlilerinin ve/veya sivil vatandaşların istedikleri yere gitmek-kalmak hürriyetlerini engellediği, terör örgütü mensubu olarak bazı faaliyetler yürüttüğü iddiasıyla başvurucu hakkında devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, silahlı terör örgütü üyesi olma ve kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından kamu davası açmıştır. Ceza Mahkemesi, bu davaları mevcut dava ile birleştirmiştir.

42. Bozma sonrasındaki yargılama sonunda cebir, tehdit veya hile kullanarak kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan başvurucunun beraatine karar veren Ceza Mahkemesi, başvurucu hakkında daha önce verilen kararın sadece başvurucunun müdafii tarafından temyiz edildiğini de gözeterek başvurucunun devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma suçundan neticeten 7 yıl 6 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir. Sözü edilen karar henüz kesinleşmemiştir.

43. Ceza Mahkemesince yapılan bütün yargılama süresince başvurucunun tutukluk hâlinin devamına ilişkin kararlara yapılan 2/8/2016 ve 29/10/2016 tarihli itirazlar, Hakkâri 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 8/8/2016 ve 11/11/2016 tarihli kararlarıyla reddedilmiştir. Başvurucunun Ceza Mahkemesinin 29/11/2016 tarihinde verdiği tutukluluk hâlinin devamına ilişkin verdiği karara müdafii aracılığıyla yaptığı 3/12/2016 tarihli itiraz hakkında bir karar verilip verilmediği tespit edilememiştir.

E. Başvurucunun Ceza İnfaz Kurumunda Tutulmasına İlişkin Süreç

44. Başvurucu 2/3/2016 tarihinde tutuklanmasının ardından Bakırköy Kapalı Kadın Ceza İnfaz Kurumuna (Kadın Ceza İnfaz Kurumu) alınmıştır.

45. İlk kabul muayenesiyle ilgili evraka Baltalimanı Hastanesince düzenlenen epikriz formuna göre başvurucunun 4/3/2016 tarihinde kontrole çağrıldığının yazılı olduğuna ilişkin not düşülmüştür.

46. Başvurucu 4/3/2016 tarihinde kontrol muayenesi için Baltalimanı Hastanesine götürülmüştür. Aynı gün başvurucu, Enfeksiyon Hastalıkları Polikliniği ile Genel Cerrahi Polikliniğinde de muayene olmuştur. Genel Cerrahi Polikliniğinde yapılan muayenede kolostominin çalıştığı görülmüş ve kapatılması açısından başvurucunun Şişli Etfal Eğitim Araştırma Hastanesine (Etfal Hastanesi) sevk edilmesinin uygun olduğu değerlendirilmiştir.

47. Başvurucu, kolostominin kapatılması açısından 9/3/2016 tarihinde götürülmek istendiği Etfal Hastanesine gitmemiştir.

48. Etfal Hastanesi 7/4/2016 tarihinde başvurucuyu Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesine (Araştırma Hastanesi) sevk etmiştir.

49. Araştırma Hastanesinde yapılan muayene sonunda doktor, sağ koldaki yaranın tedavisi tamamlandıktan sonra kolostominin kapatılması için başvurucunun mahkûm koğuşu olan bir hastaneye sevk edilmesinin uygun olacağını değerlendirmiştir.

50. Araştırma Hastanesince düzenlenen 19/4/2016 tarihli sağlık kurulu raporunda kolostominin mevcut olup ve iyileşme sürecinde olduğu, altı ay sonra yeniden değerlendirme yapılmasının uygun bulunduğu belirtilmiştir.

51. Başvurucunun hayatını yalnız idame ettirip ettiremeyeceği, toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturup oluşturmayacağı, infazın ertelenmesi ile ilgili hükümlerin başvurucu hakkında uygulanıp uygulanamayacağı hususunda Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulundan (İhtisas Kurulu) rapor alınmıştır. 29/4/2016 tarihinde başvurucuyu muayene eden ve başvurucu hakkında düzenlenen tıbbi belgeleri inceleyen İhtisas Kurulu sorulan hususlar hakkında değerlendirme yapılabilmesi için başvurucuya fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi olan bir ceza infaz kurumunda üç ay süreyle fizik tedavi ve rehabilitasyon sağlanması, ardından son durumunu gösteren sağlık kurulu raporu ile birlikte muayene edilmek üzere gönderilmesi gerektiğini 4/5/2016 tarihli raporunda belirtmiştir.

52. Başvurucu, 10/3/2016-9/6/2016 tarihleri arasında birçok kez Baltalimanı Hastanesinde muayene edilmiştir. 23/5/2016 tarihinde başvurucuyu muayene eden Baltalimanı Hastanesi El Cerrahi Polikliniği doktorları, üç ay sonrası için kontrol muayenesi önermiştir.

53. Bakanlık Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü (Genel Müdürlük) 3/6/2016 tarihli yazıyla tedavi ve rehabilitasyon için başvurucunun Menemen R Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna (Rehabilatasyon Ceza İnfaz Kurumu) nakledilmesini istemiştir.

54. Başvurucu, sağlık sorunları nedeniyle bir başka ceza infaz kurumuna nakledilmesine hazır olmadığını belirterek naklinin ertelenmesi için 10/6/2016 tarihinde Kadın Ceza İnfaz Kurumuna bir dilekçe vermiştir.

55. Başvurucu, 27/6/2016 tarihinde hava yolu ile Rehabilatasyon Ceza İnfaz Kurumuna nakledilmiştir.

56. Başvurucu, 28/7/2016 tarihli dilekçesiyle tedavisi için Kadın Ceza İnfaz Kurumuna nakledilmesini talep etmiştir.

57. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi (Atatürk Hastanesi) tarafından düzenlenen 14/7/2016 ve 28/7/2016 tarihli raporlarda başvurucunun tedavisinin Baltalimanı Hastanesinde devam edilmesinin uygun olduğu belirtilmiştir.

58. Genel Müdürlük İzmir Cumhuriyet Başsavcılığına gönderdiği 3/8/2016 tarihli yazıda infazın ertelenmesi ile ilgili hükümlerin başvurucu hakkında uygulanıp uygulanamayacağının tespiti yönünden başlatılan usulün devam ettiğine ve İhtisas Kurulunun 4/5/2016 tarihli raporuna dikkat çekerek fizik tedaviye devam edilmesini ancak başvurucunun sağlık durumunda bir değişiklik olması hâlinde başvurucu hakkında sağlık raporu aldırılarak durumun bildirilmesini istemiştir.

59. Atatürk Hastanesince düzenlenen 31/8/2016 tarihli raporda fizik tedavinin ameliyat sonrasında yapılmasının uygun olduğu belirtilmiştir.

60. Başvurucunun kolostomi torbası sızdırması sebebiyle 7/9/2016 tarihinde yeniden takılmıştır.

61. Çiğli Eğitim ve Araştırma Hastanesince düzenlenen 23/9/2016 tarihli raporda fizik tedavi ve rehabilitasyon programına devam edilmemesinin uygun olduğu bildirilmiştir.

62. Atatürk Hastanesince düzenlenen 30/9/2016 tarihli sağlık kurulu raporunda başvurucu hakkında tanzim edilen sağlık raporlarındaki tespitlere işaret edilerek başvurucunun tedavisine Baltalimanı Hastanesinde devam edilmesinin uygun olduğu belirtilmiştir.

63. Ceza Mahkemesi Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumuna yazdığı 30/9/2016 tarihli yazı ile başvurucunun sağlık durumu itibarıyla ceza infaz kurumu koşullarında kalıp kalamayacağı hususunda Adli Tıp Kurumundan rapor aldırılmasını talep etmiştir.

64. Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumunda bulunduğu süre zarfında fizik tedavi ve rehabilitasyon hizmeti alan başvurucu 1/7/2016 ve 11/8/2016 tarihlerinde Menemen Devlet Hastanesinden; 14/7/2016, 28/7/2016, 31/8/2016, 7/9/2016 ve 30/9/2016 tarihlerinde ise Atatürk Hastanesinden sağlık hizmeti almıştır. Rehabilaston Merkezi, Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğüne yazdığı 28/6/2016, 12/7/2016, 8/8/2016, 15/8/2016, 29/8/2016 ve 16/9/2016 tarihli yazılarla başvurucunun sağlık kuruluşlarına Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumuna ait ring aracıyla götürülebileceğini bildirmiştir.

65. Başvurucu, tutma koşullarıyla ilgili olarak İzmir Valiliği İnsan Hakları Kurulu Cezaevi ve Gözaltı Birimleri İzleme Komisyonuna (Komisyon) başvuru yapmıştır. Komisyon üyeleriyle görüşmesi sırasında başvurucu; başka hususlar yanında tutuklu olması nedeniyle yapılması gereken ameliyatların yapılamadığını, tek başına ihtiyaçlarını karşılayamadığını, enfeksiyon kaptığını ve tek kişilik bir odada kaldığını iddia etmiştir.

66. Atatürk Hastanesinin 30/9/2016 tarihli raporuna istinaden başvurucunun fizik tedavisi sonlandırılmış ve başvurucu 10/10/2016 tarihinde hava yolu ile Kadın Ceza İnfaz Kurumuna nakledilmiştir.

67. Başvurucu 14/10/2016 tarihinde Baltalimanı Hastanesinde muayene edilmiştir. Muayene sonrasında kolostomisinin kapatılmasında tıbbi açıdan sakınca olmadığı belirtilerek altı ay sonrası için kontrol muayenesi önerilmiştir.

68. Başvurucu 17/10/2016 tarihli dilekçesi ile kolostomisinin 25/10/2016 tarihli celse sonrasında kapatılmasını istemiştir.

69. 20/10/2016 tarihinde Baltalimanı Hastanesine sevk edilmek istenen başvurucu gitmek istememiştir.

70. Ok Meydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Polikliniğinde yapılan muayene sonrasında kolonoskopi (kalınbağırsağın teknik araçlar yardımıyla incelenmesi) ve batın BT (karnın bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi) tetkikleri istenmiş ancak randevu alınmasındaki yoğunluk nedeniyle randevu alınamamıştır.

71. Ceza Mahkemesi Kadın Ceza İnfaz Kurumuna gönderdiği 25/10/2016 tarihli yazı ile İhtisas Kurulu raporunda belirtilen üç aylık sürenin geçtiğine işaret ederek İhtisas Kurulundan başvurucunun durumu ile ilgili yeniden rapor aldırılmasını istemiştir.

72. Araştırma Hastanesinden batın BT için 8/11/2016 tarihine, kolonoskopi için 29/11/2016 tarihine randevu alınmıştır.

73. Başvurucu 4/11/2016 tarihinde İstanbul Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde (Ruh Sağlığı Hastanesi) muayene edilmiştir. Muayene sonrasında başvurucuya birkaç ilaç reçete edilmiştir.

74. 8/11/2016 tarihinde batın BT çekimi yapılmıştır.

75. Araştırma Hastanesi 22/11/2016 tarihli sağlık kurulu raporu ile başvurucunun Ruh Sağlığı Hastanesinin Adli Psikiyatri Bölümüne sevkini uygun bulmuştur.

76. Başvurucu, yargılandığı davanın 29/11/2016 tarihli celsesini gerekçe göstererek aynı tarihte kolonoskopi işlemi yaptırmak istememiştir.

77. Başvurucu 30/11/2016 ve 23/12/2016 tarihlerinde Ruh Sağlığı Hastanesinde muayene edilmiştir.

78. Başvurucuyu 2/12/2016 ve 12/12/2016 tarihlerinde yeniden muayene eden ve başvurucu hakkında düzenlenen tıbbi belgeleri inceleyen İhtisas Kurulu 19/12/2016 tarihli raporunda fizik tedavi ve rehabilitasyon programı, tedavi ve önerilen aralıklarla kontroller sağlanırsa başvurucunun ceza infaz kurumu şartlarında kalmasında sağlığı yönünden herhangi bir sakınca olmadığını belirtmiştir.

79. Başvurucu kolonoskopi randevusuna gitmek istemediği için Araştırma Hastanesinden 30/12/2016 tarihi için yeni bir randevu alınmıştır.

80. 30/12/2016 tarihinde kolonoskopi işlemi yapılmış ve işlem sonucuna göre kontrastlı kolon grafisi çekilmesi önerilmiştir.

81. Başvurucu 3/1/2017 tarihinde Araştırma Hastanesinde muayene edilmiş vekontrastlı kolon grafisi için 2/2/2017 tarihine randevu verilmiştir.

82. Kadın Ceza İnfaz Kurumunda görevli doktor tarafından hazırlandığı değerlendirilen 23/1/2017 tarihli tıbbi kanaat raporunda başvurucunun daha önce geçirdiği ameliyatlar nedeniyle günlük yaşamını sürdürmesine engel herhangi bir sağlık sorununun bulunmadığı belirtilmiştir.

83. Bağcılar Toplum Sağlığı Merkezinden geçici görevle gelen doktor A.A. kolonoskopi çekimi yapılması ve kolostomisinin kapatılması için başvurucuyu 24/1/2017 tarihinde Ok Meydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Servisine sevk etmiştir.

84. Başvurucu 25/1/2017 tarihinde Ok Meydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesinde muayene edilmiş ve kolonoskopi yapılmak üzere başvurucuya 27/1/2017 tarihi için randevu verilmiştir.

85. 27/1/2017 tarihinde kolonoskopi işlemi yapılmıştır.

86. Başvurucu 2/2/2017 tarihli çift kontrastlı kolon grafisi randevusuna kendi isteğiyle gitmemiştir.

87. 9/2/2017 tarihinde Ok Meydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Polikliniğinde yapılan muayene sonucunda başvurucuya ameliyat önerilmiş fakat başvurucu kabul etmemiştir.

88. Başvurucuya tutuklu kaldığı süre zarfında belli zamanlarda onar günlük kolostomi pansumanı için yirmi eldiven ve on spanç verilmiştir.

89. Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumunun yaptığı bazı yazışmalardan anılan ceza infaz kurumunun kapalı kısmının rehabilitasyon hizmeti vermekte olduğu, tam teşekküllü bir fiziyoterapi odasının bulunduğu, sağlık durumu nedeniyle öz bakım becerilerini yerine getiremeyen tüm hükümlü/tutukluların bu ihtiyaçlarının hasta bakıcılar tarafından yerine getirildiği ve başvurucunun Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumundaki bir ünitede iki tutuklu/hükümlü ile birlikte kaldığı öğrenilmiştir.

90. Başvurucunun tutuklu kaldığı süre zarfında başvurucu tarafından veya başvurucu adına başvurucunun sağlık sorunlarıyla ilgili birçok kamu ve özel tüzel hukuk tüzel kişilerine müracaatlarda bulunulmuştur.

91. Kadın Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Kurulu Başkanlığı, çağrılmasına rağmen 23/11/2016 ve 28/11/2016 tarihlerinde sayım için ortak alana gelmediği gerekçesiyle başvurucuya -sağlık sebeplerinden dolayı sayıma kalkamadığını ve herhangi bir art niyetinin de bulunmadığını gözeterek- aynı olayın tekrarlanmaması için kınama cezası vermiştir. 28/11/2016 tarihli eylemle ilgili disiplin cezasının 17/1/2017 tarihi itibarıyla kaldırılmasına 20/2/2017 tarihinde karar verilmiştir.

IV. İLGİLİ HUKUK

92. İlgili hukuk için bkz. Ahmet Şenol ve diğerleri, B. No: 2014/16947, 22/2/2018, §§ 44, 47-49; Temur Eskibağ ve Mehmet Rıza Eskibağ, B. No: 2014/5098, 20/12/2017, § 45; Mehmet Mustafa Ekinci, B. No: 2014/17113, 9/11/2017, §§ 45-47; Civan Boltan, B. No: 2014/5324, 30/10/2018, §§ 33-40.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

93. Mahkemenin 12/1/2021 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Yaşam Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

94. Başvurucu; güvenlik güçlerinin yerleşim biriminde vatandaşların üzerine ağır silahlarla rastgele ateş ettiğini, güvenlik güçlerince icra edilen operasyon sırasında üçüncü kişilerin zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınmadığını, operasyonun kamera kaydına alınmadığını, olay yerinde cankurtaran bulundurulmadığını, bu nedenle sağlık bilgisi olmayan kişiler tarafından hastaneye götürüldüğünü, Cumhuriyet Başsavcılığınca alınan ifadesinde ve Hâkimlikçe yapılan sorgusunda yaralanmasıyla ilgili şikâyetini açıkça dile getirmesine rağmen konuyla ilgili bir soruşturma yürütülmediğini, Cumhuriyet savcısının ön yargılı olarak sadece kolluk görevlilerinin tutanaklarına göre hareket ettiğini (Yaralanma hakkında bir soruşturma yürütülmediği iddiası karşısında burada neyin kastedildiği anlaşılamamıştır.), güvenlik güçlerince gerçekleştirilecek operasyonlar sırasında üçüncü kişilerin zarar görmesini önleyecek ve operasyonların kamera kaydına alınmasını zorunlu kılacak hukuki düzenlemeler bulunmadığını belirterek yaşam hakkının maddi ve usul boyutlarının ihlal edildiğini öne sürmüştür.

95. Başvurucu, yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine yönelik iddiaları dile getirirken yürütülmesi gereken ceza soruşturması kapsamında yaralanmasının ardında ırkçı ve ayrımcı bir amacın bulunup bulunmadığının da araştırılması gerektiğine işaret etmiştir. Anılan iddiasını desteklemek amacıyla başvurucu; siyasal aidiyeti nedeniyle, kendisini tanımayan kişilerin işkence altında alındığını öne sürdüğü ifadelerine istinaden ve sağlık durumu gözetilmeden tutuklandığını; mensup olduğu siyasi partinin düzenlemiş olduğu etkinliklere katılması, barış girişimleri ve özerklik açıklaması sırasında hazır bulunması gibi hususların tutuklama gerekçesi yapıldığını iddia etmiştir.

96. Başvurucu ayrıca; yaralanması hakkında soruşturma yürütülmemesi, yargılandığı kamu davasında da olayı aydınlatacak herhangi bir delil toplanmaması ve güç kullanan güvenlik güçlerinin soruşturmaya hâkim olması nedenleriyle yaşam hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

97. Başvurucu son olarak; yaralanması hakkında soruşturma yürütülmemesi, siyasal aidiyetine istinaden âdeta suçlu ilan edilmesi ve kolluk görevlilerince düzenlenen tutanakların sorgusuz sualsiz doğru kabul edilmesi nedeniyle yaşam hakkıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

98. Bakanlık görüşünde; hakkında yürütülen ceza soruşturması kapsamında yaralandığını başvurucunun dile getirdiği, ayrıca ve açıkça Cumhuriyet Başsavcılığına yaralanma olayıyla ilgili başvuru yapılmadığı, Cumhuriyet Başsavcılığınca alınan ifadesi sırasında başvurucunun nasıl yaralandığını hatırlamadığını beyan ettiği belirtilmiştir.

99. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanında; yaralanması hakkında soruşturma makamlarının kendiliğinden soruşturma başlatmakla yükümlü olduğunu, mağdurlara suç duyurusunda bulunma yükümlülüğünün yüklenemeyeceğini, hakkında yürütülen soruşturma kapsamında yaralanmasıyla ilgili şikâyetini açıkça dile getirdiğini, Cumhuriyet Başsavcılığının Ceza Mahkemesine gönderdiği yazıyla ortada bir soruşturma bulunmadığını bildirdiğini, bunun üzerine Ceza Mahkemesinin soruşturma başlatılması için Cumhuriyet Başsavcılığına müzekkere yazdığını, hakkında yürütülen ceza yargılamasının devam ettiğini, aleyhe bozma yasağı olmasına rağmen İstinaf Dairesinin Ceza Mahkemesince verilen kararı aleyhine bozduğunu ve hakkında yürütülen yargılama sürecinin ayrımcı tutum ve ön yargının ifadesi olduğunu belirtip başvuru formunda dile getirdiği iddiaları tekrar etmiştir.

2. Değerlendirme

a. Uygulanabilirlik ve İncelemenin Kapsamı Yönünden

100. Bir başvurunun yaşam hakkı kapsamında incelenebilmesi için gerekli şartlardan biri de doğal olmayan bir ölümün gerçekleşmesidir ancak ölümün gerçekleşmediği bazı durumlarda yaşam hakkı çerçevesinde inceleme yapmak mümkündür (Mehmet Karadağ, B. No: 2013/2030, 26/6/2014, § 20). Gerçekten Anayasa Mahkemesi başvurucunun ölmediği birçok başvuruyu başvurulara konu olayın koşullarını da dikkate alarak yaşam hakkı kapsamında incelemiştir. İncelenen başvurular arasında güvenlik güçlerinin silahlı güç kullanması sonucu meydana gelen yaralanma olayı (Mustafa Çelik ve Siyahmet Şeran, B. No: 2014/7227, 12/1/2017) bulunduğu gibi başvurucunun hayati tehlike geçirmesiyle sonuçlanan ve üçüncü kişi tarafından gerçekleştirilen silahlı saldırı olayı (Yasin Ağca, B. No: 2014/13163, 11/5/2017) da bulunmaktadır.

101. Somut olayda başvurucunun nasıl yaralandığını ortaya koyan somut bir bilgi ve belge bulunmaktadır fakat başvurucunun silahla yaralandığı ve olay nedeniyle hayati tehlike geçirdiği sabittir. Bu nedenle Anayasa'nın yaşam hakkını güvence altına alan 17. maddesinin somut başvuruya uygulanabilir olduğu değerlendirilmiştir.

102. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Yaşam hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın özü, başvurucunun yaralanması olayı hakkında ceza soruşturması başlatılmadığına ve böylelikle yaşam hakkının etkili soruşturma yürütme yükümlülüğüne ilişkin usul boyutunun ihlal edildiğine ilişkindir. Bu nedenle etkili başvuru hakkı yönünden ayrı bir inceleme yapılmamıştır. Ayrıca başvurucu, yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine yönelik şikâyetlerini dile getirirken hakkında verilen tutuklama kararından da söz edip yaralanmasının ardında ırkçı ve ayrımcı bir amacın bulunup bulunmadığının araştırılması gerektiğini öne sürse de anılan iddiaların dile getirilme biçimi gözetilerek kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı yönünden herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır. Son olarak ifade etmek gerekir ki başvuru dosyasında başvurucunun yaralanması olayı hakkında soruşturma başlatılmamasının sebebini ortaya koyan bilgi ve belge bulunmadığından yaşam hakkıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesinin ihlal edildiği iddiasını incelemek mümkün olmamıştır.

103. Anayasa’nın iddianın değerlendirilmesinde dayanak alınacak “Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı” kenar başlıklı 17. maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

“Herkes, yaşama... hakkına sahiptir.”

104. Anayasa’nın “Devletin temel amaç ve görevleri” kenar başlıklı 5. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“Devletin temel amaç ve görevleri... kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”

105. Daha önce de ifade edildiği gibi başvurucunun nasıl yaralandığını ortaya koyan somut bilgi ve belge bulunmamaktadır. Nitekim Cumhuriyet Başsavcılığında verdiği ifadesinde güvenlik güçlerince gerçekleştirilen herhangi bir operasyondan söz etmeyen ve nasıl yaralandığını hatırlamadığını beyan eden başvurucu, yaptığı başvuruda güvenlik güçlerince açılan ateş sonucu yaralandığını düşündüğünü söylemiş ve yaralanmasına neden olan kişiler hakkında soruşturma başlatılmamasından yakınmıştır. Bu bakımdan yaşam hakkı kapsamında yapılacak inceleme, zorunlu olarak yaşam hakkının usul boyutuyla sınırlı olacaktır.

b. Kabul Edilebilirlik Yönünden

106. Bakanlık görüşünde ileri sürülen görüşler dikkate alındığında öncelikle başvuruda başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin kabul edilebilirlik kriteri yönünden eksiklik bulunup bulunmadığı değerlendirilmelidir.

107. Somut olayda başvurucunun yaralanması olayı hakkında herhangi bir ceza soruşturması yürütülmemiştir (bkz. §§ 20, 36) ancak konuyla ilgili ayrı bir suç duyurusunda bulunmasa da başvurucu, Türk hukukuna göre ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davası açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmakla yükümlü olan Cumhuriyet Başsavcılığınca alınan ifadesi sırasında yaralanmasına neden olan kişiler hakkındaki şikâyetini açıkça dile getirmiştir. Bu bakımdan başvurucunun yarasının niteliği de gözetildiğinde mevcut başvuru, başvurucunun isnat olunan suçları işlemediğini kanıtlamak için işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını bir savunma argümanı olarak kullanması ve soruşturma makamlarını harekete geçirmek ayrı bir başvuru yapmaması nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasının kabul edilemez bulunduğu Mehmet Sedat Aban (B. No: 2014/12912, 12/1/2017, §§ 23-32) başvurusu ile sulh ceza hâkimliğine ve Cumhuriyet savcılığına verilen dilekçelerde kötü muamele iddialarının tutukluluk hâlinin sona ermesini gerektiren nedenlerden biri olarak açıklanması, kötü muameleye ilişkin ifadelerin yeterince somutlaştırılmaması, kötü muamele iddialarını destekleyen herhangi bir verinin başvuru dosyasına yansımaması ve başvuranın bireysel başvurudan önce şikâyetlerini usulüne uygun şekilde yetkili mercilere iletmemesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasının kabul edilemez bulunduğu Bayram Öz (B. No:2016/41871, 3/6/2020, §§ 22-32) başvurusundan bariz bir şekilde farklıdır. Bu sebeple başvurucunun Cumhuriyet Başsavcılığına yaralanmasına neden olan kişiler hakkında soruşturma yürütülmesi için ayrı bir başvuru yapması gerekmediği sonucuna varılmıştır.

108. Öte yandan başvurucunun, yaralanmasına ilişkin şikâyetini Cumhuriyet Başsavcılığında verdiği 2/3/2016 tarihli ifadesinde dile getirmesine rağmen yaralanmasına neden olanlar hakkında soruşturma yürütülmediğine ilişkin başvuruyu 30/3/2017 tarihinde yaptığı dikkate alındığında başvurunun süresinde olup olmadığının da incelenmesi gerekir.

109. Tıpkı soruşturmada ilerlemenin olmadığı veya soruşturmanın artık etkisiz bir hâl aldığı durumlarda yapılması gerektiği gibi başvurucunun yetkili makamlara müracaat etmesine rağmen kasten ya da saldırı veya kötü muameleler sonucu meydana gelen ölüm olayları -veya somut başvuruda olduğu gibi yaşam hakkı kapsamında incelenmesi mümkün olaylar- hakkında soruşturmanın başlatılmadığı durumlarda da gerekli özeni göstererek ihlal iddiaları çok uzun süre geçirmeden Anayasa Mahkemesine sunmalıdır (Rahil Dink ve diğerleri, B. No: 2012/848, 17/7/2014, § 77). Zira zaman geçtikçe delillerin kaybolma veya bozulma ihtimali artmakta, gerçeklerin ortaya çıkması zorlaşmaktadır.

110. Bununla birlikte şikâyeti yetkili makamlara iletmenin imkânsız veya önemli ölçüde güç olduğu durumlar -ki bu durumların neler olduğu her başvuruda olay ve olgular ile başvurucunun tutumu nazara alınarak ayrıca değerlendirilmelidir- mevcutsa başvurucuların özen yükümlülüğünün ancak bahse konu durumların sona ermesinden itibaren başlayacağı kabul edilmelidir (Adle Azizoğlu ve Sadat Azizoğlu, B. No: 2014/15732, 24/1/2018, § 85) .

111. Başvuruya konu olayda şikâyetini dile getirmesinden sonra yaralanmasına neden olan kişiler hakkında soruşturma başlatılıp başlatılmadığı konusunda bilgisi olmayan başvurucu, müdafileri aracılığıyla kendisini yargılayan Ceza Mahkemesinden bu konuda Cumhuriyet Başsavcılığına müzekkere yazılmasını talep etmiştir (bkz. § 34). Anılan talebe istinaden yazılan müzekkereye Cumhuriyet Başsavcılığı, böyle bir soruşturma olmadığı yönünde bilgi vermiştir. Başvurucu sözü edilen bilgiyi 28/2/2017 tarihli celsede öğrenmiştir. Bu nedenle başvurucunun, yaralanmasına neden kişiler hakkında soruşturma yapılıp yapılmadığını öğrenmek için gerekli özeni gösterdiği ve başvurunun süresinde olduğu kanaatine varılmıştır.

112. Açıklanan gerekçelerle, açıkça dayanaktan yoksun olmayan ve başka bir kabul edilemezlik nedeni tespit edilemeyen yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

c. Esas Yönünden

i. Genel İlkeler

113. Devletin yaşam hakkı kapsamındaki pozitif yükümlülüklerinin usule ilişkin yönü, doğal olmayan her ölüm olayının sorumlularının belirlenmesini ve gerekiyorsa cezalandırılmasını sağlayabilecek etkili bir soruşturma yürütülmesini gerektirir. Yürütülecek bu soruşturmanın temel amacı yaşam hakkını koruyan hukukun etkili bir şekilde uygulanmasını, kamu görevlilerinin müdahalesiyle veya onların sorumlulukları altında meydana gelen ya da diğer bireylerin fiilleriyle gerçekleşen ölümler nedeniyle ilgililerin hesap vermelerini sağlamaktır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, B. No: 2012/752, 17/9/2013, § 54).

114. Yaşam hakkının usul boyutunun yani etkili soruşturma yükümlülüğünün gerektiği gibi yerine getirilmemesi durumunda devletin negatif ve pozitif yükümlülüklerine gerçekten uyup uymadığının tam olarak tespit edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle soruşturma yükümlülüğü, devletin Anayasa'nın 17. maddesi kapsamındaki negatif ve pozitif yükümlülüklerinin güvencesini oluşturmaktadır (Salih Akkuş, B. No: 2012/1017, 18/9/2013, § 29).

115. Kasten ya da saldırı veya kötü muameleler sonucu ölüm meydana gelmiş ise yürütülmesi gereken soruşturma şüphesiz ceza soruşturmasıdır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 55).

116. Şüpheli bir ölüm olayı hakkında yürütülen ceza soruşturmasının Anayasa’nın 17. maddesinin gerektirdiği etkinlikte olduğunun kabul edilebilmesi için soruşturma makamlarının olaydan haberdar olur olmaz resen harekete geçerek ölüm olayını aydınlatabilecek ve sorumluların belirlenmesini sağlayabilecek bütün delilleri tespit etmeleri gerekir. (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 57),

ii. İlkelerin Olaya Uygulanması

117. Başvuru konusu olayda başvurucunun yaralanmasından aynı gün haberdar olan Cumhuriyet Başsavcılığı, bu konuda herhangi bir soruşturma başlatmamıştır. Başvurucunun, aleyhinde yürütülen soruşturma kapsamında verdiği 2/3/2016 tarihli ifadesinde yaralanmasına neden kişiler hakkında şikâyetçi olduğunu açıkça belirtmesi de sonucu değiştirmemiştir. Oysa başvurucunun yaralanmasını çevreleyen koşulların ve negatif yükümlülüğün ihlal edilip edilmediğinin tespiti için soruşturma yürütülmesi anayasal bir zorunluluktur.

118. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

B. Kötü Muamele Yasağının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

119. Başvurucu, sağlık durumuna rağmen tutuklanması ve ceza infaz kurumlarındaki tutma koşulları nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiğini öne sürmüştür. Bu iddiasıyla bağlantılı olarak başvurucu;

i. Doktor tarafından verilen istirahat raporuna ve tedavisinin devam etmesine rağmen sedye üzerinde katıldığı sorgu sonrasında tutuklandığını, bu hususun sorgu tutanağına yazılmadığını, tutuklama yerine adli kontrol tedbirlerinin uygulanması yoluna da gidilmediğini,

ii. İhtisas Kurulunun 4/5/2016 tarihli raporunda belirttiği üç aylık süreye riayet edilmediğini, İhtisas Kuruluna zamanında sevk edilmediğini,

iii. TİHV raporunda sağlık durumunun tutuklu kalmasına kesin engel teşkil ettiği belirtilmesine rağmen söz konusu raporun tutukluluğun sonlandırılması için dikkate alınmadığını, Adli Tıp Kurumunun yürütmeye bağlı bir kurum olduğunu ve bağımsız olmadığı gibi tarafsız da olmadığını, İhtisas Kurulunda kendisinin sağlık problemlerini kavrayabilecek uzmanlığa sahip yalnızca bir iki doktor bulunduğunu, Adli Tıp Kurumu üyeleri arasında Fetullahçı Terör Örgütüne (FETÖ) ve/veya Paralel Devlet Yapılanmasına (PDY) üye olduğu iddiasıyla görevden uzaklaştırılan kişiler olduğunu,

iv. Baltalimanı Hastanesinde tedavi görmesi gerektiğine ilişkin raporlara rağmen tedavi altına alınmadığını ve tutukluluk durumunun devam ettirildiğini,

v. Tutuklu kaldığı süre zarfında tekerlekli sandalye kullandığını, bir kolunu kullanamadığı için ihtiyaçlarını tek başına gideremediğini, sürekli başkalarına muhtaç kaldığını, kendisine yardımcı olabilecek bir sağlık görevlisi veya infaz koruma memuru görevlendirilmediği gibi ailesinden birinin de kendisine refakat etmesine icazet verilmediğini,

vi. Tedavi sürecinin geciktirildiğini,

vii. Soğuk ve sağlıksız koşullarının düzeltilmesine, bağırsaklarının dışarıda olması sebebiyle kendisine bulaşabilecek virüslere karşı önlem alınmasına ve sıcak tutulmasına ilişkin taleplerine ceza infaz kurumunca yanıt verilmediğini,

viii. Bağırsak torbasını kapatması için sargı bezi kullanmasına rağmen kendisine makas verilmediğini, makasın her seferinde saatlerce bekletilerek kendisine verildiğini,

ix. Duş almasına yardımcı olunmadığını, başka tutukluların yardımıyla duş alabildiğini,

x. Yakınmalarına ceza infaz kurumunda görevli doktorların gereken önemi vermediğini,

xi. Sağlık kuruluşlarına sevk edildiğinde hasta nakil aracı yerine ring aracıyla getirilip götürüldüğünü,

xii. Doktorlar tarafından dile getirilen bir an önce ameliyat olması gerektiğine, ameliyat sonrasında tekrar ceza infaz kurumuna gönderilmesi durumunda enfeksiyon kapabileceğine ve yaşamsal tehlikesinin bulunduğuna ilişkin hususları Ceza Mahkemesine bildirmesine rağmen herhangi bir tedbire başvurulmadığını,

xiii. Ayağa kalkamadığı bilinmesine rağmen sayımda ayağa kalkmadığı gerekçesiyle hücre hapsi cezası verildiğini ancak cezanın daha sonra geri çekildiğini,

xiv. Hayatını tek başına sürdürememesine ve tutma koşulları nedeniyle ameliyatının yapılmamasına rağmen tahliye taleplerinin ve tutukluluğunun devamına ilişkin kararlara yaptığı itirazların reddedildiğini,

xv. Ceza infaz kurumunda sağlığı açısından yeterli ve etkili beslenemediği,

xvi. İnfazın ertelenmesiyle ilgili hükümlerin kendisi hakkında uygulanmadığını,

xvii. Sağlık durumu nedeniyle tutuklamayı engelleyen veya böyle durumlarda adli kontrol hükümlerinin uygulanmasını önceleyen hukuki bir düzenlemenin bulunmadığını iddia etmiştir.

120. Bakanlık görüşünde; tıbbi yardım sağlama yükümlülüğünün yerine getirildiği, rahatsızlığının ceza infaz kurumu yetkililerinin kasıtlı uygulamalarından kaynaklanan nedenlerle kötüleştiğine ve bu nedenlerle doğal olarak özgürlükten yoksun bırakılma nedeniyle ortaya çıkan ızdırap ve acının ötesinde bir ızdırap ve acıya maruz kaldığı yönünde başvurucunun bir delil ortaya koymadığı, tedavi veya kontrollerinin ihmal edilmesi nedeniyle hastalığının ilerlediği yönünde bir tespit bulunmadığı, gerekli tıbbi tedavilerin yapılmasının yanı sıra tedavi gereksinimleri gözönünde bulundurularak farklı ceza infaz kurumlarına naklinin sağlandığı ve hastalığı nedeniyle ceza infaz kurumunda tutulmasının başvurucunun sağlığı ve fiziksel bütünlüğü üzerinde olumsuz bir etki yaratması ihtimaline karşı kamu otoritelerinin gerekli özeni göstererek tüm tedbirleri aldığı belirtilerek kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca Bakanlık görüşünde ağır seyreden sağlık durumuna rağmen siyasi aidiyeti nedeniyle tutuklandığını iddia eden başvurucunun 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 141 vd. maddelerine istinaden tazminat davası açtığına dair bilgi ve belge sunmadığı belirtilmiştir.

121. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanında; Bakanlık görüşünde ifade edilen hususların bağırsaklarının vücut içine alınmasıyla veya tekerlekli sandalyede ve kolunu kullanamayacak durumda olmasıyla ilgili olmadığını, ceza infaz kurumunda tutulması nedeniyle bağırsak ameliyatının yapılamadığını, yapılan tüm tedavilerin parçalanan koluyla ilgili olduğunu ve tahliye olmasından sonra ameliyat olduğunu öne sürmüştür.

2. Değerlendirme

122. Tutuklu veya hükümlü olan başvurucuların sağlık durumlarının tahliyeyi/infazın durdurulmasını gerektirdiğine, ceza infaz kurumlarının koşullarının sağlık durumlarına uygun olmadığına ya da tutuldukları süre zarfında kendilerine sunulan sağlık hizmetlerinin yeterli olmadığına yönelik şikâyetlerinin kötü muamele yasağı kapsamında incelenmesi gerekir. Anılan şikâyetlerin incelenmesi sırasında yararlanılan genel ilkeler pek çok kararda belirtilmiştir (birçok karar arasından bkz. Murat Karabulut, B. No: 2013/2754, 18/2/2016, §§ 56-66; Sabri Kaya, B. No: 2014/8482, 29/6/2016, §§ 49-62; Ergin Aktaş, B. No: 2014/14810, 21/9/2016, §§ 68-80; Hayati Kaytan, B. No: 2014/19527, 16/11/2016, §§36-45).

123. Sözü edilen genel ilkeler uyarınca başvurucunun kötü muamele yasağının ihlal edildiğine yönelik şikâyetleri üç başlık altında incelenmiştir.

a. Sağlık Durumunun Ceza İnfaz Kurumunda Tutulmasına Kesin Olarak Uygun Olmamasına Rağmen Başvurucunun Tutukluluğunun Devam Ettirildiğine İlişkin İddia Yönünden

124. Anayasa, tutuklu bir kimsenin sağlık gerekçesiyle serbest bırakılması için devlete genel bir zorunluluk getirmemektedir. Bununla birlikte tutukluların var olan rahatsızlıklarından kaynaklanan acılarının yetkililerin sorumlu tutulabileceği tutukluluk koşullarından dolayı artması ya da artma yönünden bir risk doğması hâlinde Anayasa'nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasının ihlali söz konusu olabilir (Fatih Hilmioğlu, B. No: 2014/648, 18/9/2014, § 66).

125. Tutuklu başvurucuların sağlık durumlarının ceza infaz kurumlarında tutulmalarına kesin olarak uygun olmadığına yönelik iddialarının incelenebilmesi için tutukluluk durumunun sona erdirilmesi amacıyla hukuk sisteminde mevcut yargısal yolların tüketilmesi ve anılan yargısal yollar kapsamında verilen nihai kararların öğrenilmesinden itibaren otuz içinde bireysel başvuru yapılması gerekir (Bu değerlendirmeler tutma koşulları yönünden geçerli değildir.) zira başvurunun yapılmasındaki temel amaç tahliyenin sağlanmasıdır.

126. Başvuru konusu olayda 28/2/2017 tarihinde tahliye edilen başvurucu, tutukluluğunun sona erdirilmesi amacıyla en son 9/2/2017 tarihinde tahliye talep etmiştir. Başvurucunun müdafii aracılığıyla yaptığı bu talep Ceza Mahkemesinin 17/2/2017 tarihli kararıyla reddedilmiş, anılan karar da başvurucuya 23/2/2017 tarihinde tebliğ edilmiştir (bkz. § 35). Tahliye talebinin reddine ilişkin karar başvurucunun müdafii tarafından 28/2/2017 tarihli celsede öğrenilse de bireysel başvuruda başvuru süresinin başlangıcı, ihlalin -başvurucu ve/veya vekili olması fark etmeksizin hangisi tarafından öğrenilirse öğrenilsin- ilk öğrenilme tarihinden itibaren başlamaktadır (Kadir Turgut, B. No: 2014/4985, 6/7/2017, § 25).

127. Ceza Mahkemesinin 17/2/2017 tarihli kararının başvurucuya 23/2/2017 tarihinde tebliğ edildiği dikkate alındığından otuz günlük başvuru süresinin son günü, araya hafta sonunun girmesi nedeniyle 27/3/2017'dir. Bu nedenle 30/3/2017 tarihinde dile getirilen ihlal iddiasının süre aşımı nedeniyle incelenemeyeceği sonucuna varılmıştır.

128. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun sağlık durumunun ceza infaz kurumunda tutulmasına kesin olarak uygun olmaması nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

b. Sağlanan Tıbbi Bakımların Yetersiz Olduğuna İlişkin İddia Yönünden

129. Başvurucu; Baltalimanı Hastanesinde tedavi görmesi gerektiğine ilişkin raporlara rağmen tedavi altına alınmadığını, ceza infaz kurumunda görevli doktorların yakınmalarına gereken önemi vermediklerini, tedavi sürecinin geciktirildiğini, bağırsak torbasını kapatması için sargı bezi kullanmasına rağmen kendisine makas verilmediğini ya da makasın her seferinde saatlerce bekletilerek kendisine verildiğini iddia etmiştir.

130. Gerek Kadın Hastanesinde gerek Rehabilitasyon Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre zarfında başta Baltalimanı Hastanesi olmak üzere birçok sağlık merkezinde tedavi gören başvurucu, kolostomisi kapatılacak olmasına rağmen 9/3/2016 tarihinde Etfal Hastanesinde yapılacak muayeneye ve daha sonraki bir tarihte kontrastlı kolon grafisi randevusuna gitmemiş; Ok Meydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Polikliniğince yapılan ameliyat önerisini de kabul etmemiştir.

131. Bundan başka başvurucu, tutukluların tıbbi muayene ve tedavileri ile ilgili işlem ve ihmallerine yönelik şikâyetleri incelemekle görevli infaz hâkimliğine yakındığı hususlarla ilgili başvuru yaptığına ilişkin bir bilgi ve belgeyi Anayasa Mahkemesine sunmamıştır.

132. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği, Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunulabilmesi için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur. Başvurucunun bireysel başvuru konusu şikâyetini öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve delilleri zamanında bu makamlara sunması, bu süreçte dava ve başvurusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekir (İsmail Buğra İşlek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17).

133. Somut olayda başvurucu, hukuk sisteminde mevcut yargısal yolları tüketmeksizin bireysel başvuru yapmıştır.

134. Açıklanan gerekçelerle sağlanan tıbbi bakımların yetersiz olması nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

c. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tutma Koşullarının Başvurucunun Sağlık Durumuna Uygun Olmadığına İlişkin İddia Yönünden

135. Başvurucu, ayağa kalkamadığı bilinmesine rağmen sayımda ayağa kalkmadığı gerekçesiyle hücre hapsi cezası verildiğini ancak cezanın daha sonra geri çekildiğini ileri sürse de başvurucuya verilen ve sonradan geri çekilen herhangi bir hücre cezası tespit edilememiş; başvurucu da iddiasını doğrulayıcı herhangi bir belge sunmamıştır.

136. Başvurucunun sağlanan tıbbi bakımların yetersiz olduğuna ilişkin şikâyetinin incelenmesindeki değerlendirmeler başvurucunun tutulduğu ceza infaz kurumlarında tutma koşullarıyla ilgili yakınmaları için de geçerlidir. Çünkü başvurucu, infaz hâkimliğine yakındığı hususlarla ilgili başvuru yaptığına ilişkin herhangi bir bilgi ve belge sunmamıştır.

137. Açıklanan gerekçelerle ceza infaz kurumlarındaki tutma koşullarının başvurucunun sağlığına uygun olmaması nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

C. Kötü Muamele Yasağıyla Bağlantılı Olarak Eşitlik İlkesinin İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları

138. Başvurucu, sağlık koşulları nedeniyle infazın ertelenmesi yönünden hükümlü ve tutuklular arasında bir ayrım olduğunu belirtip AİHM'in Gülay Çetin/Türkiye (B. No: 44084/10, 5/3/2013) kararındaki konuya ilgili tespitlerin mevcut başvuru için de geçerli olduğunu belirterek kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ve kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

139. Bakanlık görüşünde başvurucunun anılan ihlal iddiaları yönünden görüş bildirilmemiştir.

2. Değerlendirme

140. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun ihlal iddialarının kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesi kapsamında incelenmesinin yeterli olduğu değerlendirilmiştir.

141. Başvurucunun sağlık durumunun ceza infaz kurumunda tutulmasına kesin olarak uygun olmamasına rağmen tutukluluk hâlinin devam ettirildiği iddiası yönünden başvuruda süre aşımı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu nedenle anılan ihlal iddiasıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesinin ihlal edildiği iddiasının ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

D. 6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden

142. 30/11/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“(1) Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir…

(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

143. Başvurucu ihlalin tespit edilmesini istemiş ve 400.000 TL maddi tazminat ile 1.000.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

144. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Doğan kararında ihlal sonucuna varıldığında ihlalin nasıl ortadan kaldırılacağı hususunda genel ilkeler belirlenmiştir (B. No: 2014/8875, 7/6/2018, [GK]). Mahkeme diğer bir kararında ise bu ilkelerle birlikte ihlal kararının yerine getirilmemesinin sonuçlarına da değinmiş ve bu durumun ihlalin devamı anlamına geleceği gibi ilgili hakkın ikinci kez ihlal edilmesiyle sonuçlanacağına da işaret etmiştir (Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019).

145. Bireysel başvuru kapsamında bir temel hakkın ihlal edildiğine karar verildiği takdirde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırıldığından söz edilebilmesi için temel kural mümkün olduğunca eski hâle getirmenin yani ihlalden önceki duruma dönülmesinin sağlanmasıdır. Bunun için ise öncelikle ihlalin kaynağı belirlenerek devam eden ihlalin durdurulması, ihlale neden olan karar veya işlemin ve bunların yol açtığı sonuçların ortadan kaldırılması, varsa ihlalin sebep olduğu maddi ve manevi zararların giderilmesi, ayrıca bu bağlamda uygun görülen diğer tedbirlerin alınması gerekmektedir (Mehmet Doğan, §§ 55, 57).

146. İncelenen başvuruda başvurucunun yaralanması olayı hakkında ceza soruşturması başlatılmaması nedeniyle yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla ihlalin Cumhuriyet Başsavcılığının başvurucunun yaralanması karşısında hareketsiz kalmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

147. Bu durumda yaşam hakkının usul boyutunun ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için 6216 sayılı Kanun'un 50. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre yapılması gerekenlere hükmedilmelidir. Bu sebeple kararın bir örneğinin başvurucunun yaralanması olayı hakkında ceza soruşturması başlatılması için Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine karar verilmesi gerekmektedir.

148. Öte yandan somut olayda ihlalin tespit edilmesinin başvurucunun uğradığı zararların giderilmesi bakımından yetersiz kalacağı açıktır. Dolayısıyla eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılabilmesi için yaşam hakkının usul boyutunun ihlali nedeniyle yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucuya net 54.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

149. Anayasa Mahkemesinin maddi tazminata hükmedebilmesi için başvurucunun uğradığını iddia ettiği maddi zarar ile tespit edilen ihlal arasında illiyet bağı bulunmalıdır. Başvurucunun bu konuda herhangi bir belge sunmamış olması nedeniyle maddi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

150. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 257,50 TL harç ve 3.600 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 3.857,50 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Başvurucunun sağlık durumunun ceza infaz kurumunda tutulmasına kesin olarak uygun olmamasından dolayı kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

3. Sağlanan tıbbi bakımların yetersiz olmasından dolayı kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

4. Ceza infaz kurumlarındaki tutma koşullarının başvurucunun sağlık durumuna uygun olmamasından dolayı kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişki iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak eşitlik ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın İNCELENMESİNE GEREK OLMADIĞINA,

C. Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutunun İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Kararın bir örneğinin yaşam hakkının usul boyutunun ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için başvurucunun yaralanması olayı hakkında ceza soruşturması başlatılmak üzere Yüksekova Cumhuriyet Başsavcılığına GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucuya net 54.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

F. 257,50 TL harç ve 3.600 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 3.857,50 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 12/1/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.