I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, ceza infaz kurumu disiplin kurulu kararına karşı yapılan şikâyetin infaz hâkimliği tarafından kabul edilmesi üzerine ilgili Cumhuriyet başsavcılığınca yapılan itirazın başvurucuya bildirilmemesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 6/5/2019 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca, başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmiştir.

5. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

6. Bölüm Başkanı tarafından, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

7. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

8. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmamıştır.

III. OLAY VE OLGULAR

9. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinde tespit edilen şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

10. UYAP'tan temin edilen bilgilere göre başvurucu, silahlı terör örgütüne üye olma suçundan dolayı 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezasıyla cezalandırılmıştır. Başvurucu, olay tarihinde Manisa T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) hükümlü olarak tutulmaktayken 26/7/2021 tarihinde hakederek tahliye edilmiştir.

11. Ceza İnfaz Kurumunda 21/11/2018 tarihinde gerçekleştirilen sayım sırasında aralarında başvurucunun da olduğu tutuklu ve hükümlülerin barındırılmış oldukları odadan, diğer oda ve koğuşların duyabileceği şekilde yüksek sesle “İnsanlık onuru işkenceyi yenecek” diyerek bir dakika boyunca slogan attıkları gerekçesiyle Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Kurulu Başkanlığının (Disiplin Kurulu) 21/11/2018 tarihli kararıyla başvurucu hakkında tutanak tanzim edilerek bu sebeple disiplin soruşturması yapılmıştır.

12. Başvurucu hakkında yürütülen disiplin soruşturması sonucunda Disiplin Kurulu 26/11/2018 tarihinde başvurucunun 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 42. maddesinin (2) numaralı fıkrasının (e) bendinde düzenlenen "gereksiz olarak marş söylemek veya slogan atmak" eylemini gerçekleştirdiği gerekçesiyle başvurucu hakkında üç ay haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama cezası verilmesine karar vermiştir.

13. Anılan karara karşı başvurucu Manisa İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) şikâyet dilekçesi vermiştir. Manisa Cumhuriyet savcısı, Disiplin Kurulu kararının usul ve yasaya uygun olduğunu belirterek itirazın reddine karar verilmesi yönünde mütalaada bulunmuştur. İnfaz Hâkimliğinin 27/3/2019 tarihli kararıyla Cumhuriyet savcısının mütalaasına aykırı olarak şikâyet kabul edilmiş ve Disiplin Kurulu kararı kaldırılmıştır. Gerekçeli kararda, itiraz edenin üzerine atılı eylemi işlediğine dair her türlü şüpheden uzak, kesin ve inandırıcı delil bulunamadığı, suçun işlendiğinin sabit olmadığı belirtilmiştir.

14. Cumhuriyet savcısı Disiplin Kurulu kararının hukuka uygun olduğunu belirterek Manisa İnfaz Hâkimliğinin kararına karşı itiraz yoluna başvurmuştur. İtiraz dilekçesi başvurucuya tebliğ edilmemiştir.

15. İtirazda özetle başvurucunun söz konusu tarihte yüksek sesle "insanlık onuru işkenceyi yenecek" şeklinde slogan attığı, bu durumun tutanaklarla ispatlandığı, mahkemece sadece itiraz edenlerin dinlendiği, tutanak mümzilerinin dinlenmediği gibi resmî görevlilerce tutulan tutanaklara hangi sebeple itibar edilmediğinin ve tutanakların hangi sebeple soyut iddia kapsamında kaldığının açıkça belirtilmediği vurgulanmıştır. Ayrıca eylemin idari tedbirlere açıkça aykırı olduğu ve disiplin cezasını gerektirdiği, İnfaz Hâkimliği kararının eksik araştırma ve gerekçeye dayandığı ifade edilmiştir.

16. İtirazı değerlendiren Manisa 1. Ağır Ceza Mahkemesi 9/4/2019 tarihli kararıyla Cumhuriyet savcısının itirazının usul ve yasaya uygun olduğunu belirterek kabulüne ve Disiplin Kurulu kararının onanmasına karar vermiştir.

17. İtiraz merciinin kesin nitelikteki kararı başvurucuya 25/4/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir.

18. Başvurucu 6/5/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

19. İlgili hukuk için bkz. İnan Gök, B. No: 2018/1936, 28/1/2021, §§ 20-31.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

20. Anayasa Mahkemesinin 22/11/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkelerinin İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

21. Başvurucu disiplin cezasına karşı şikâyeti üzerine İnfaz Hâkimliğinin şikâyetin kabulüne ve disiplin cezasının iptaline karar verdiğini, bu karara karşı Cumhuriyet savcısının itiraz ettiğini, anılan itiraz kendisine tebliğ edilmeden İnfaz Hâkimliğince verilen iptal kararı kaldırılarak disiplin cezasının onandığını ve kararın bu şekilde kesinleştiğini belirterek silahların eşitliği ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

22. Bakanlık görüşünde; başvurucunun İnfaz Hâkimliği huzurunda vermiş olduğu savunmasının ardından Cumhuriyet savcısının "usul ve yasaya uygun olan disiplin cezasına karşı yapılan itirazların ayrı ayrı reddine karar verilmesi..." yönündeki mütalaasının kendisine okunmasıyla mütalaanın içeriği hakkında bilgi sahibi olduğu ve mütalaayı kabul etmediğini beyan ettiği belirtilmiştir. Bakanlık görüşünde, İnfaz Hâkimliğinin başvurucunun itirazının kabulü yönündeki kararına da aynı Cumhuriyet savcısı tarafından itiraz edildiği itirazın içeriğinin ise "başvurucu ve diğer hükümlülerin eylemlerinin idari tedbirlere açıkça aykırı olduğu ve disiplin cezasını gerektirdiği" şeklinde olduğu ifade edilmiştir. Cumhuriyet savcısının İnfaz Hâkimliğinin kararına karşı yaptığı itiraz ile duruşma esnasında dosyaya sunduğu mütalaanın aynı içerikte olması nedeniyle Cumhuriyet savcısının itirazının başvurucuya bildirilmemiş olmasının başvurucuyu yargı mekanizmaları önünde dezavantajlı bir duruma düşürmediği, iddia ve savunmalarını makul bir şekilde mahkeme önünde dile getirme fırsatına sahip olduğu, bu itibarla başvurucunun adil yargılanma hakkı kapsamında silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edilmediği vurgulanmıştır.

2. Değerlendirme

23. Anayasa’nın “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

 “Herkes, meşrû vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

24. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder(Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun iddiaları adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri yönünden incelenmiştir.

25. Mevcut başvuru kapsamında başvurucu hakkında başlatılan disiplin soruşturmasına istinaden haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama cezası verildiği ve bu cezaya karşı yapılan şikâyet sonucunda İnfaz Hâkimliğinin başvurucu hakkında tesis edilen bu cezayı hukuka uygun bulmayarak kaldırdığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte Cumhuriyet savcısının itirazı üzerine Ağır Ceza Mahkemesi şikâyetleri kesin olarak reddetmiştir. Başvurucu, itirazın ne olduğunu bilmediğinden ve itiraz dilekçesinin kendisine gönderilmediğinden yakınmaktadır.

26. Anayasa Mahkemesi, Disiplin Kurulu kararına karşı yapılan şikâyet ile ilgili benzer iddiaları İnan Gök kararında değerlendirmiştir. Söz konusu kararda; başvurucu lehine verilen infaz hâkimliği kararına karşı Cumhuriyet savcısı tarafından yapılan itirazda savcının itiraz dilekçesinin hükümlüye tebliğ edilmeyip hükümlünün itiraza karşı beyanları alınmadan disiplin cezasının iptaline ilişkin infaz hâkimliği kararının kaldırılması nedeniyle başvurucunun iddia makamına karşı önemli ölçüde dezavantajlı duruma düşürüldüğü, bu durumun yargılamayı bir bütün hâlinde adil olmaktan çıkardığı belirtilerek silahların eşitliği ilkesinin ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır (İnan Gök, §§ 49-53). Somut olayda da anılan kararda belirtilen ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

27. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

B. Diğer İhlal İddiaları Yönünden

28. Başvurucu; verilen disiplin cezaları nedeniyle suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin, işkence yasağının, eşitlik ilkesinin, ifade özgürlüğü ve haberleşme hürriyeti hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine karar verildiğinden başvurucunun diğer şikâyetleri hakkında kabul edilebilirlik ve esas yönünden ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.

C. Giderim Yönünden

29. Başvurucu, ihlalin tespitine ve yeniden yargılama yapılması ile 20.000 TL tazminata karar verilmesi talebinde bulunmuştur.

30. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

31. Öte yandan ihlalin niteliğine göre yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Manisa İnfaz Hâkimliğine (E.2019/69, K.2019/686) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

E. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 22/11/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.