I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, mahpusu ziyarete gelen eşi hakkında ziyaret düzenini bozduğu sebebiyle altı ay süreyle kurumda yapılacak olan görüşlere kabul edilmesine kısıtlama kararı verilmesi nedeniyle aile hayatına saygı hakkı ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, silahlı terör örgütüne üye olma suçundan Konya Ereğli T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Kurum) tutuklu olarak bulunmaktadır. Başvurucunun açık görüşte ziyarete gelen eşinin infaz koruma memuruyla yaşadığı tartışma nedeniyle Kurum tarafından 2/10/2018 tarihinde, eş hakkında altı ay süre ile Kurumda yapılacak olan görüşlere kabul edilmesine kısıtlama kararı verilmiştir.

3. Başvurucunun eşi 22/10/2018 tarihinde söz konusu kararın kaldırılması için Konya Ereğli İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) şikâyet dilekçesi vermiştir. İnfaz Hâkimliği 5/11/2018 tarihinde talebi reddetmiştir. Kararda; verilen görüş yasaklama kararına ilişkin bilgi ve belgeler, tanık beyanları ve mevcut yasal düzenlemelerin incelendiği belirtilmiştir. Buna göre başvurucunun ziyaretçisi olan eşinin 17/6/2005 tarihli ve 25848 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmeleri Hakkındaki Yönetmelik'in 5. maddesinin birinci fıkrasının (n) bendi ve 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 86. maddesi uyarınca ziyaret ve görüş sırasında uyulması gereken kurallara uymadığının anlaşıldığı vurgulanmıştır.

4. Başvurucunun 12/11/2018 tarihinde eşi hakkındaki kısıtlama kararının iptali yahut mahkeme sonucuna kadar uygulanmaması talebiyle infaz hâkimliğine yaptığı şikâyet başvurusu hakkında 4/12/2018 tarihinde karar verilmesine yer olmadığına kararı verilmiştir. Kararda başvurucunun talebiyle ilgili konuda başvurucunun eşinin verdiği itiraz dilekçesi hakkında itirazının reddine karar verildiği, kararın 8/11/2018 tarihinde tebliğ edildiği ve 16/11/2018 tarihinde kesinleştiği, başvurucunun eşinin karara itiraz etmediği belirtilmiştir.

5. Başvurucunun karara itirazı üzerine Ereğli Ağır Ceza Mahkemesi 14/1/2018 tarihinde itirazın reddine karar vermiştir.

6. Başvurucu, nihai kararı 30/1/2019 tarihinde öğrendikten sonra 13/2/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Ödeme gücünden yoksun olduğunu belirten başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

9. Başvurucu, eşine uygulanan ziyaret kısıtlaması sebebiyle kendisinin de aile bireyleriyle görüşmesinin engellendiğini belirterek aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

10. Bakanlık görüşünde; inceleme yapılırken Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri, Anayasa Mahkemesi içtihadı ve somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

11. Başvuru özetle hükümözlü olan başvurucunun eşine uygulanan ziyaret kısıtlaması kararının kaldırılması talebiyle infaz hâkimliğine yapılan şikâyet başvurusunun karar verilmesine yer olmadığına karar verilmek suretiyle esasa girilmeden reddedilmesi nedeniyle ihlal iddialarının dile getirebileceği etkili bir başvuru yolunun bulunmamasına, bir başka deyişle mevcut yargısal sistemin etkili şekilde işletilmemesine ilişkindir. Bu kapsamda başvurucunun iddialarının öncelikle Anayasa'nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili başvuru hakkı kapsamında değerlendirilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.

12. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan aile hayatına saygı hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

13. Anayasa Mahkemesi ceza infaz kurumlarındaki birtakım uygulamaların temel hak ve hürriyetlere müdahale teşkil ettiği ve kaldırılması gerektiği konusunda ileri sürülecek iddiaların esasının incelenmesine imkân sağlayan ve gerektiğinde uygun bir telafi yöntemi sunan etkili hukuk yollarının olmasının ilgililere etkili başvuru hakkının sağlanması bakımından bir gereklilik olduğunu Meral Danış Beştaş (3) (B. No: 2017/34087, 13/10/2020, § 40) kararında kabul etmiştir.

14. Kararda infaz hâkimliklerinin kuruluş, görev, çalışma esas ve usullerini düzenleyen 16/5/2001 tarihli ve 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu'nun 1. maddesinde infaz hâkimliklerinin ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklular hakkında yapılan işlemlere veya bunlarla ilgili faaliyetlere ya da Cumhuriyet savcısının ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin verdiği kararlara yönelik şikâyetleri incelemek ve karara bağlamak, ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin hâkim veya mahkeme tarafından verilmesi gerekli kararları almak, işleri yapmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek üzere kurulduğu belirtilmiştir. Aynı Kanun'un 4. maddesinde hükümlü ve tutukluların ceza infaz kurumları ve tutukevlerine kabul edilmeleri, yerleştirilmeleri, barındırılmaları gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikâyetleri incelemek ve karara bağlamak infaz hâkimliklerinin görevlerinden sayılmıştır. Yine Kanun'un 5. maddesinde ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklular hakkında yapılan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlerin kanun veya diğer mevzuat hükümlerine aykırı olduğu gerekçesiyle şikâyet yoluyla infaz hâkimliğine başvurulabileceği hüküm altına alınmıştır. Son olarak 4675 sayılı Kanun'un 6. maddesinde infaz hâkimliğinin görev ve yetki alanı dışında kalan bir karar, işlem veya faaliyete karşı şikâyette bulunulması durumunda infaz hâkimi tarafından başvuru dilekçesinin esasına girilmeden şikâyetin reddedileceği, şikâyet başvurusu başka bir yargı merciinin görev alanı içinde ise şikâyet dilekçesinin o merciye gönderileceği düzenlenmiştir (Meral Danış Beştaş (3), § 44). Dolayısıyla eşine uygulanan ziyaret yasağı nedeniyle aile bireyleriyle görüşmesi engellenen başvurucunun ileri sürdüğü iddiaların da bu kapsamda ele alınması ve bir yargı merciince incelenmesi başvurucuya etkili bir başvuru yolunun sağlanması açısından önemlidir.

15. Somut olayda başvurucunun söz konusu ziyaret yasağı nedeniyle kendisinin de eşiyle görüşmesinin engellendiğine yönelik şikâyeti hakkında infaz hâkimliği tarafından esasa girilmeden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir. Kararda bu şikâyetlerin başvurucunun eşinin verdiği itiraz dilekçesi kapsamında incelendiği, itirazının reddine karar verildiği ve bu kararın kesinleştiği belirtilmiştir. Bu itibarla derece mahkemelerince başvurucunun söz konusu taleplerine ilişkin bir inceleme ve araştırma yapılmadığı anlaşılmıştır. Eşine uygulanan ziyaret yasağından başvurucunun doğrudan etkilendiği ve infaz hâkimliğine başvurduğu tarihte eşi hakkında verilen söz konusu kararın henüz kesinleşmediği de dikkate alındığında şikâyet konusunun 4675 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasında yer alan, infaz hâkimliklerine mahpusların hak ve hürriyetlerinin korunması adına geniş bir görev alanı tanıyan düzenlemenin kapsamına hangi nedenlerle girmediği hususunda derece mahkemelerince ikna edici açıklamalarda bulunulmadığı görülmüştür.

16. Başvurucunun infaz hâkimliğine yaptığı şikâyet başvurusunda infaz hâkimliğinin karar verilmesine yer olmadığına ilişkin verdiği kararın bu yönüyle ilgili ve yeterli gerekçeler içermediği, başvurucunun iddialarının incelenmesine ve uygun bir telafi şansı sunmaya elverişli olmadığı anlaşılmıştır. Derece mahkemelerince ortaya konulan bu yaklaşım, temel hak ve hürriyetlerin ihlal edildiğine yönelik şikâyetin etkili bir şekilde incelenmesine imkân sağlamamıştır. Neticede başvurucuya, aile hayatına saygı hakkı kapsamında olduğunu ileri sürdüğü müdahalenin ortadan kaldırılması talebiyle başvurabileceği, asgari güvenceleri içeren, pratikte de işleyen etkili bir hukuk yolunun sunulmadığı sonucuna varılmıştır.

17. Açıklanan gerekçelerle aile hayatına saygı hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

18. Başvurucu, ihlalin tespiti ile 100.000 TL maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

19. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019,§§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

20. Öte yandan başvurucu, tazminat talebinde bulunmuş ise de ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Aile hayatına saygı hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkıyla bağlantılı olarak Anayasa’nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili başvuru hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Kararın bir örneğinin aile hayatına saygı hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ereğli (Konya) İnfaz Hâkimliğine (E.2018/1133, K.2018/1172) GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucunun tazminata ilişkin taleplerinin REDDİNE,

F. 9.900 TL vekalet ücretinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Kararın bir örneğinin bilgi için Ereğli (Konya) Ağır Ceza Mahkemesine (2018/1571 D. İş) ve Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 1/3/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.