I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ceza infaz kurumunda bulunan başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik yapılması talebinin reddedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Devletin egemenliği altında bulunan topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya çalışma suçundan ceza infaz kurumunda müebbet hapis cezasıyla hükümlü olarak bulunan başvurucu, 1/8/2019 tarihli dilekçe ile ziyaretçi listesinde bulunan bir kişinin hiç ziyaretine gelmemesi nedeniyle değiştirilmesi için ceza infaz kurumu idare ve gözlem kurulu başkanlığına (kurul) müracaat etmiştir.

3. Kurul 7/8/2019 tarihli kararıyla başvurucunun talebini reddetmiştir. Kararın gerekçesinde; ziyaretçi listesinin değiştirilmesi için gerekli olan ölüm, ağır hastalık, doğal afet, hükümlü ve tutuklunun nakli ya da ziyaretçinin ziyaret olanağını ortadan kaldıracak yerleşim yeri değişikliği gibi zorunlu bir hâl bulunmadığı belirtilmiştir.

4. Başvurucu bu karara karşı Tekirdağ 1. İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) şikâyette bulunmuş, İnfaz Hâkimliği 16/9/2019 tarihli kararıyla başvurucunun talebini reddetmiştir. Kararın gerekçesinde 17/6/2005 tarihli ve 25848 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmelerine İlişkin Yönetmelik'in (Ziyaret Yönetmeliği) 9. maddesinde yer alan ölüm, ağır hastalık, doğal afet, hükümlü ve tutuklunun nakli ya da ziyaretçinin ziyaret olanağını ortadan kaldıracak yerleşim yeri değişikliği gibi zorunlu hâller dışında ziyaretçi listesinin değiştirilemeyeceği belirtilmiştir. İnfaz Hâkimliği, ziyaretçinin uzun süre ziyarete gelmemesinin zorunlu hâl kapsamında değerlendirilemeyeceğini kabul etmiştir.

5. Başvurucunun bu karara karşı yaptığı itiraz, Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesince 1/10/2019 tarihinde İnfaz Hâkimliği kararının usul ve kanuna uygun olduğu gerekçesiyle reddedilmiştir.

6. Başvurucu, nihai kararı 31/10/2019 tarihinde tebellüğ ettikten sonra 27/11/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Komisyonca kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

8. Bireysel başvuru tarihinden sonra başvurucu 3/9/2021 tarihinde ziyaretçi listesinde değişiklik yapılması için yeniden talepte bulunmuştur. Başvurucunun bu talebi hakkında henüz bir karar verilmemişken 14/9/2021 tarihli ve 31598 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren düzenleme ile Ziyaret Yönetmeliği'nin 5. maddesinin (h) fıkrası değiştirilmiştir. Bu değişikliğe göre "Hükümlü ve tutuklular ... üç ziyaretçisinin açık kimlik ile bilmesi halinde adreslerini kuruma bildirir. İsimleri bildirilen ziyaretçiler ancak ölüm, ağır hastalık, doğal afet, hükümlü ve tutukluların nakli ya da ziyaretçinin ziyaret olanağını ortadan kaldıracak yerleşim yeri değişikliği gibi zorunlu hallerde veya ziyaretçinin en son ziyarette bulunduğu tarihten itibaren 6 ay içinde ziyarete gelmemesi halinde değiştirilebilir." hükümlü ve tutuklulara altı ay ziyarete gelmeyen kişilerle ilgili ziyaretçi listesi değiştirme imkânı tanınmıştır. Ziyaret Yönetmeliği'ndeki bu değişiklik dikkate alınarak başvurucunun talebi idare ve gözlem kurulu tarafından 5/10/2021 tarihinde kabul edilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

9. Başvurucu; 2017 yılında ceza infaz kurumuna verdiği üç kişilik ziyaretçi listesinde yer alan D.A.nın hiç ziyaretine gelmediğini, İsveç vatandaşı olması nedeniyle kendisinden uzun süredir haber alamadığını ifade etmiştir. Başvurucu, kurula yaptığı başvurunun 7/8/2019 tarihide reddedildiğini, bu karara karşı İnfaz Hâkimliğine yaptığı şikâyetin de reddedildiğini, ziyaretçi listesinde değişiklik talebinin zorunlu nedenlerden kaynaklandığını, ilgili mevzuat hükmünde yer alan "...gibi zorunlu nedenler" ifadesinin bu durumu da kapsadığını belirterek ziyaretçi listesinin değiştirilmesini talep etmiştir.

10. Bakanlık görüşünde, başvuru tarihinden sonra başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik talebinin idare ve gözlem kurulu tarafından kabul edildiğini, başvurunun değerlendirilmesinde esaslı bir unsur olan bu konuda Anayasa Mahkemesinin bilgilendirilmemesinin başvuru hakkının kötüye kullanılması anlamına geldiği belirtilerek başvurunun reddine karar verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Öte yandan başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik isteminin başvuru tarihinden sonra kabul edilmesi nedeniyle başvurucunun mağdur sıfatının ortadan kalkmasından ötürü kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemezlik kararı verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bakanlık esas hakkında görüşünde ise süreçte verilen kararların gerekçelerine ve ilgili mevzuat ile içtihada yer vermiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı sunduğu cevap dilekçesinde; başvuru tarihinden yaklaşık iki yıl sonra idare ve gözlem kuruluna ziyaretçi listesinin değiştirilmesi için yaptığı talebin kabul edilmesinin iki yıl boyunca yaşadığı mağduriyeti ortadan kaldırmayacağını, başvuru hakkını kötüye kullanmasının söz konusu olmadığını öne sürmüştür.

11. Başvurucunun talebinin iki yıl sonra yaptığı ikinci müracaat üzerine kabul edilmesinin başvurucunun iki yıl boyunca özel hayata saygı hakkına yapılan müdahaleyi geçmişe dönük olarak ortadan kaldırmayacağı açıktır. Bu nedenle anılan tarihler arasında başvurucunun mağdur sıfatının mevcut olduğu anlaşılmıştır. Başvurucunun talebinin sonradan idarece kabul edildiğine ilişkin kararı ibraz etmemesi, mağdur statüsünün devam etmesi ve Anayasa Mahkemesinin yapacağı değerlendirmeye bir etkisinin bulunmaması nedeniyle başvuru hakkının kötüye kullanılmadığı sonucuna varılmıştır.

12. Başvuru, özel hayata saygı hakkı kapsamında incelenmiştir.

13. Ceza infaz kurumlarında bulunan mahpusların ziyaretçi listesinde değişiklik yapılmasına ilişkin taleplerinin Ziyaret Yönetmeliği'nin 9. maddesinde belirtilen "...gibi zorunlu hâller" kapsamında olup olmadığı tartışılmadan reddedilmesi suretiyle özel hayata saygı hakkına yönelik müdahalelerin kanuniliği, meşru amacı, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğu ve ölçülülüğünün denetiminde gözetilmesi gereken genel ilkeler Anayasa Mahkemesince birçok kararda ayrıntılı olarak açıklanmıştır (Mehmet Zahit Şahin, B. No: 2013/4708, 20/4/2016, §§ 33-37; Hiyam Yolcu Akyol, B. No: 2016/207, 7/11/2019, §§ 27-34).

14. Somut olayda başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik yapılmasına ilişkin talebinin reddedilmesi suretiyle ortaya çıkan müdahalenin dayanağı olan 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 83. maddesinin kanunilik ölçütünü karşıladığı ve ceza infaz kurumunun güvenliğinin ve disiplinin sağlanmasına yönelik meşru amacın bulunduğu açıktır. Bu belirlemenin ardından müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olup olmadığı yönünden inceleme yapılacaktır (ayrıntılı açıklama için Mehmet Zahit Şahin, §§ 47-57; Hiyam Yolcu Akyol, §§ 28, 29).

15. Kurulun ve derece mahkemelerinin somut olayın özelliklerini ve ziyaretçi görüşüyle ilgili değişen koşulları tamamen gözardı ederek Ziyaret Yönetmeliği hükümlerini katı bir yaklaşımla yorumladıkları gözetildiğinde başvurucunun özel hayatına saygı hakkı ile kurum güvenliğinin sağlanması arasında adil bir dengenin kurulduğu söylenemez. Bu durumda başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik yapılmasına ilişkin talebinin reddedilmesi suretiyle özel hayata saygı hakkına yapılan müdahalenin ilgili ve yeterli gerekçelere dayandırılmadığı ve müdahalenin demokratik toplum düzeninde gerekli bir müdahale olmadığı sonucuna varılmıştır (benzer yöndeki değerlendirmeler için bkz. Mehmet Zahit Şahin, §§ 65-68; Hiyam Yolcu Akyol, §§ 30-36).

16. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

17. Başvurucu; ihlalin tespiti, yeniden yargılama yapılması ve tazminat talebinde bulunmuştur.

18. Başvurucunun ziyaretçi listesinde değişiklik talebinin 5/10/2021 tarihinde idare ve gözlem kurulu tarafından kabul edildiği anlaşıldığından ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar görülmemiştir.

19. Eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin sonuçlarının bütünüyle ortadan kaldırılabilmesi için başvurucuya manevi zararları karşılığında net 5.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Başvurucuya net 5.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin bilgi için Tekirdağ 1. İnfaz Hâkimliği (E.2019/1541, K.2019/1817) ile Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 22/11/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.