I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, sendika yöneticisi olan başvurucunun kanuna aykırı bir şekilde iş sözleşmesinin feshedilmesi nedeniyle sendika hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu 8/11/2007-2/12/2016 tarihleri arasında davalı işyerinde ölçüm teknikeri olarak çalışmıştır. Başvurucu 2015 yılına kadar işyerinde yetkili olan Türk Metal Sendikasına üyedir. Sonrasında bu sendikadan ayrılarak 30/9/2015 tarihinde Tüm Otomotiv ve Metal İşçileri Sendikasına (TOMİS) üye olmuş ve 27/1/2016 tarihinde TOMİS denetim kurulu yedek üyeliğine seçilmiştir. Başvurucu iş sözleşmesinin sonlandırıldığı tarihte TOMİS denetim kurulu yedek üyesidir.

3. Başvurucunun iş sözleşmesi 2/12/2016 tarihinde işveren tarafından 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesi kapsamında performans düşüklüğü gerekçesiyle geçerli nedenle feshedilmiştir.

4. Başvurucu, yapılan feshin sendikal nedenle gerçekleştirilen haksız ve geçersiz fesih olduğunu ileri sürerek işe iade ve sendikal tazminat talepli dava açmıştır. Başvurucu ayrıca, işyeri sendika yöneticisi olduğunu, 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 24. maddesi kapsamında iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedilemeyeceğini savunmuştur.

5. İlk derece mahkemesi 16/10/2017 tarihinde davanın kabulü ile başvurucunun işe iadesine ve başvurucunun sendika temsilcisi güvencesinden yararlandırılmasına karar vermiştir.

6. Kararın istinaf yargı yoluna götürülmesi üzerine Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi 25/1/2018 tarihli kararıyla istinaf başvurusunun esastan reddine karar vermiştir.

7. Bölge Adliye Mahkemesi kararının temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 11/12/2018 tarihinde Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve davanın kabulüne karar vermiştir. Yargıtay kararının ilgili kısmı şöyledir:

"...Somut uyuşmazlıkta, iş yeri sendika temsilciliği güvencesini düzenleyen 6356 sayılı Yasa’nın 24.maddesinde düzenlenen hak yetkili sendikanın iş yeri temsilcisi için olup,davalı iş yerinde yetkili sendika olan Türk-Metal İş’in iş yeri temsilcisi davacı değildir. Davacının temsilcisi olduğunu söylediği TOMİS ise davalı iş yerinde yetkili sendika değildir. Açıklanan nedenle davacı işçinin iş yeri sendika temsilcisine has özel düzenleme getiren 6356 Sayılı Kanunu’nun 24.maddesindeki düzenlemeden yararlandırılması hatalıdır"

8. Karar düzeltme istemi Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 13/3/2019 tarihli kararıyla reddedilmiştir.

9. Başvurucu 15/2/2019 tarihinde süresinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

II. DEĞERLENDİRME

A. Ulusal Hukuk

1. İlgili Mevzuat

10. 6356 sayılı Kanun'un "Tanımlar" kenar başlıklı 2. maddesinin (i) bendi şöyledir:

"(i) Yönetici: Kuruluşun ve şubesinin yönetim kurulu üyelerini, ifade eder."

11. 6356 sayılı Kanun'un "İşçi kuruluşu yöneticiliğinin güvencesi" kenar başlıklı 23. maddesi şöyledir:

"(1) İşçi kuruluşunda yönetici olduğu için çalıştığı işyerinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi askıda kalır. Yönetici dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır. Yönetici, yöneticilik süresi içerisinde iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal ücret üzerinden hesaplanır.

 (2) İş sözleşmesi askıya alınan yönetici; sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle görevinin sona ermesi hâlinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılır.

 (3) Yukarıda sayılan nedenler dışında yöneticilik görevi sona eren sendika yöneticisine ise başvuruları hâlinde işveren tarafından kıdem tazminatı ödenir. Ödenecek tazminatın hesabında, işyerinde çalışılmış süreler göz önünde bulundurulur ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınır. İşçinin iş kanunlarından doğan hakları saklıdır."

12. 6356 sayılı Kanun'un "İşyeri sendika temsilciliğinin güvencesi" kenar başlıklı 24. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

"(1) İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerini haklı bir neden olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtmedikçe feshedemez

...

(3) Temsilcinin işe iadesine karar verilirse fesih geçersiz sayılarak temsilcilik süresini aşmamak kaydıyla fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ücret ve diğer hakları

ödenir. Kararın kesinleşmesinden itibaren altı iş günü içinde temsilcinin işe başvurması şartıyla, altı iş günü içinde işe başlatılmaması hâlinde, iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek ücreti ve diğer hakları temsilcilik süresince ödenmeye devam edilir. Bu hüküm yeniden temsilciliğe atanma hâlinde de uygulanır.

...

 (5) Bu madde hükümleri işyerinde çalışmaya devam eden yöneticiler hakkında da uygulanır.”

13. 6356 sayılı Kanun’un “İşyeri sendika temsilcisinin atanması ve görevleri” kenar başlıklı 27. maddesi şöyledir:

 “(1) Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; iş yerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini iş yerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak görevlendirilebilir. Temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam eder.

 (2) Sendika tüzüğünde işyeri sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin hüküm bulunması hâlinde, seçilen üye temsilci olarak atanır.

 (3) İşyeri sendika temsilcileri ve baş temsilcisi; işyeri ile sınırlı olmak kaydı ile işçilerin dileklerini dinlemek ve şikâyetlerini çözümlemek, işçi ve işveren arasındaki iş birliğini, çalışma barışını ve uyumunu sağlamak, işçilerin hak ve çıkarlarını gözetmek ve iş kanunları ile toplu iş sözleşmelerinde öngörülen çalışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmakla görevlidir.

 (4) İşyeri sendika temsilcileri, işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak şartı ile görevlerini yerine getirir. İşyerlerinde, sendika temsilcilerine görevlerini hızlı ve etkili biçimde yapmalarına imkân verecek kolaylıklar sağlanır. ”

2. Yargıtay İçtihadı

14. İlgili Yargıtay içtihatları için bkz. Yakup Tekin [GK], B. No: 2019/19836, 28/3/2024, § 21-26).

B. Uluslararası Hukuk

15. İlgili uluslararası sözleşmeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı için bkz. Yakup Tekin, § 27-30).

C. Somut Olayın Değerlendirilmesi

16. Somut olayda başvurucu; iş sözleşmesi sonlandırıldığı sırada mensubu olduğu sendikanın denetim kurulu yedek üyesi olduğunu ve bu nedenle 6356 sayılı Kanun'un 24. maddesinin son fıkrası kapsamındaki korumadan yararlandırılması gerektiğini ileri sürmüştür. Ayrıca başvurucu Kanun'un sağladığı korumadan yararlanmak için yetkili sendikanın yöneticisi olma şartının olmadığını ileri sürmüştür.

17. Başvurucu, iş sözleşmesinin sonlandırıldığı tarih itibarıyla TOMİS denetim kurulu yedek üyesidir. 6356 sayılı Kanun'un 2. maddesinin "Yönetici: Kuruluşun ve şubesinin yönetim kurulu üyelerini, ifade eder." biçimindeki (i) bendine göre yöneticiler yönetim kurulu üyeleri ile sınırlanmıştır. Başvurucu denetim kurulu üyesi olması nedeniyle yönetici olmanın ilk şartını sağlayamamaktadır. Bu durumda başvurucunun 6356 sayılı Kanun'un işyeri sendika temsilciliğinin güvencesini düzenleyen 24. maddenin son fıkrasının "Bu madde hükümleri işyerinde çalışmaya devam eden yöneticiler hakkında da uygulanır" hükmünden yararlanma imkânı bulunmamaktadır.

18. Her ne kadar Yargıtay kararında başvurucunun yetkili olmayan bir sendikanın temsilcisi olması nedeniyle 24. madde kapsamında korunmayacağı belirtilerek; sendika yöneticisi olup olamayacağı tartışılmamış ise de Anayasa Mahkemesinin değerlendirmeleri sonucunda başvurucunun sendika hakkına bir müdahalede bulunulmadığı anlaşılmıştır.

19. Açıklanan gerekçelerle sendika hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Sendika hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 16/5/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.