I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ceza infaz kurumunda tutuklu olarak bulunan başvurucuya gelen mektubun ekinde yer alan internet haber sitesine ait dokümanların verilmemesi nedeniyle ifade özgürlüğünün ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, olayların yaşandığı dönemde Silivri 8 No.lu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetini ortadan kaldırmaya veya görevini yapmasını engellemeye teşebbüs etme suçundan tutuklu olarak bulunmaktadır.

3. Başvurucuya eşi tarafından gönderilen 14 sayfa mektup ve 27 sayfa internet haber sitelerinin çıktılarından oluşan doküman 3/1/2020 tarihinde mektup okuma komisyonu tarafından incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Kurulu Başkanlığının (Disiplin Kurulu) kararı ile mektubun ekinde gönderilen internet haber sitelerine ait dokümanların sakıncalı olması nedeniyle başvurucuya verilmemesine ve kurumda muhafazasına karar verilmiştir. Söz konusu kararda dokümanda yer alan yazıların hangi kısımlarının kurumun asayiş ve güvenliğini tehlikeye düşürdüğü, görevlileri hedef gösterdiği, terör ve çıkar amaçlı suç örgütü veya diğer suç örgütleri mensuplarının haberleşmelerine neden olduğu, kişi veya kuruluşları paniğe yöneltecek yalan ve yanlış bilgileri içerdiği veyatehdit ve hakaret içerikli olduğuna yönelik bir belirleme yapılmadığı anlaşılmaktadır.

4. Başvurucu, Silivri 2. İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) şikâyette bulunarak Disiplin Kurulunun kararının usul ve yasaya aykırı olması nedeniyle bu kararın kaldırılmasını ve mektubun eklerinin de kendisine teslim edilmesini talep etmiştir. İnfaz Hâkimliği, Disiplin Kurulunun kararının usul ve kanuna uygun olduğunu belirterek şikâyetin reddine karar vermiştir. Söz konusu kararda dokümanların içeriğine ilişkin bir değerlendirmeye yer verilmemiştir.

5. Başvurucu, İnfaz Hâkimliğinin kararına karşı itiraz kanun yoluna başvurmuştur. İtirazı inceleyen Silivri 1. Ağır Ceza Mahkemesi, itiraza konu 27 sayfa internet çıktısının haberleşme niteliğinde ve örgütsel amaçlı olduğu gerekçesiyle itirazın reddine karar vermiştir.

6. Başvurucu, nihai kararı 24/2/2020 tarihinde tebliğ aldıktan sonra 17/3/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

9. Başvurucu; gönderilen mektubun ekinde yer alan dokümanın internet haber sitesi çıktıları olduğunu, bu dokümanda yer alan haberlerin içerikleri incelenmeden Disiplin Kurulunca karar verildiğini, dokümanların örgütsel haberleşme niteliğinde olmadığını, içerikte yer alan haberlerin suç oluşturmadığını, söz konusu internet sitelerinin güncel olduğunu ve herkes tarafından kullanıldığını, serbestçe habere alma, düşünce ve kanaate ulaşma hakkının engellendiğini, haberlerin kendisine verilmemesinin masumiyet karinesini ihlal ettiğini belirterek basın hürriyeti ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

10. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; Anayasa Mahkemesinin somut olayla benzer olaylarda verdiği bazı kararlara yer verilmiştir. Daha sonra Bakanlık, başvurucunun ifade özgürlüğünün ihlal edilip edilmediği noktasında inceleme yapılırken görüşte değinilen Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri, Anayasa Mahkemesi içtihadı ve somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiğini ifade etmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

11. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder. Başvurucunun iddialarının özü, kendisine gönderilen mektubun ekinde yer alan ve internet haber sitelerinin haberlerini içeren dokümanın sakıncalı görülerek alıkonulmasıdır. Bu kapsamda başvurucunun şikâyetlerinin haber veya fikir alma özgürlüğü, dolayısıyla ifade özgürlüğü kapsamında incelenmesi gerekir.

12. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

13. Bir ceza infaz kurumunda tutuklu olarak bulunan başvurucuya gelen mektubun ekinde bulunan ve internet haber sitelerinin haberlerini içeren dokümanın başvurucuya teslim edilmemesinin haber veya fikir alma özgürlüğüne, dolayısıyla ifade özgürlüğüne yönelik bir müdahale olduğu kabul edilmiştir. Anılan müdahale, Anayasa’nın 13. maddesinde belirtilen koşulları yerine getirmediği müddetçe Anayasa’nın 26. maddesinin ihlalini teşkil edecektir. Anayasa’nın 13. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“Temel hak ve hürriyetler, ... yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, ... demokratik toplum düzeninin ... gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”

14. Anayasa Mahkemesi Ahmet Temiz kararında, benzer müdahalelerin hukuki dayanağı olan 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 68. maddesinin kanunla sınırlama ölçütünü karşıladığı ve başvuruya konu dokümanın ceza infaz kurumlarının düzeninin ve güvenliğinin sağlanması, suçun önlemesi ve mahkûmun ıslahı amaçlarıyla başvurucuya verilmemesi şeklindeki müdahalelerin Anayasa’nın 26. maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen kamu düzeni ve kamu güvenliği kapsamında meşru bir amaç taşıdığı sonucuna varmıştır (Ahmet Temiz, B. No: 2013/1822, 20/5/2015, §§ 37-47). Mevcut başvuruda da anılan tespitten ayrılmayı gerektiren bir yön bulunmamaktadır. Geriye müdahalelerin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olup olmadığının belirlenmesi kalmaktadır.

15. Temel hak ve özgürlüklere yönelik bir müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun kabul edilebilmesi için zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşılaması ve orantılı bir müdahale olması gerekir (Bekir Coşkun [GK], B. No: 2014/12151, 4/6/2015, §§ 53-55; Mehmet Ali Aydın [GK], B. No: 2013/9343, 4/6/2015, §§ 70-72; Ferhat Üstündağ, B. No: 2014/15428, 17/7/2018, § 45; Murat Karayel (5), B. No: 2013/6223, 7/1/2016, §§ 38-41; Cihat Özdemir, B. No: 2015/214, 9/5/2018, § 21; Eşref Arslan, B. No: 2014/14655, 18/7/2018, §§ 39-43).

16. Herkes gibi tutuklu ve hükümlüler de Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) ortak alanı kapsamında kalan temel hak ve hürriyetlerin tamamına (Mehmet Reşit Arslan ve diğerleri, B. No: 2013/583, 10/12/2014, § 65) ve bu bağlamda ifade özgürlüğüne de sahiptir (Murat Karayel (5), § 27). Bununla birlikte ifade özgürlüğü mutlak bir hak değildir ve Anayasa'nın 26. maddesinin ikinci maddesinde öngörülen sebeplerle sınırlanabilir. Bu bağlamda ceza infaz kurumunda bulunmanın kaçınılmaz sonucu olarak suçun önlenmesi ve disiplinin sağlanması gibi kurumda güvenliğin ve düzenin korunmasına yönelik kabul edilebilir gerekliliklerin olması durumunda mahpusların sahip olduğu haklara sınırlama getirilebilecektir (Murat Karayel (5), § 29).

17. Özellikle suç işlenmesinin önlenmesi, kamu düzeninin korunması ile ceza infaz kurumunun güvenliğini sağlama ve terör örgütleri ile mücadele amaçları doğrultusunda terör örgütüne üye olma suçundan hükümlü veya tutuklu olanların yazışmaları ile ilgili daha geniş sınırlamalar getirmenin mümkün olduğu vurgulanmalıdır. Ancak bu sınırlamanın temel hak ve özgürlüğü tamamen ortadan kaldıran ya da kullanılmasını imkânsız hâle getiren nitelikte olmaması gerekir. Bu kapsamda özellikle örgüt üyelerinin yazışmalarda kullandıkları ve ilk bakışta bir anlam ifade etmeyen, sadece muhatabının anlamlandırabileceği özelliğe sahip şekillerin, kısaltmaların, çizimlerin ve kelimelerin şifre kabul edilerek yazışmalarda kullanılmasının yasaklanmasının suç işlenmesinin önlenmesi ve terör örgütleri ile mücadele amaçları kapsamında zorunlu bir tedbir olmadığı söylenemez. Ancak hükümlü veya tutuklunun şifreli bir dil kullanarak örgütsel haberleşme sağladığına yönelik tespitin, gönderen ile muhatap ve yazışma içeriği bir bütün hâlinde değerlendirilerek yeterli bir gerekçeyle açıklanması gerekir (K.Ö. B. No: 2017/34068, 28/1/2020, § 34; Mehmet Fatih Göksan (2), B. No: 2017/38886, 8/9/2020, § 61; Ruhi Hallaçoğlu, B. No: 2018/22923, 20/10/2021, § 36).

18. Öncelikle belirtmek gerekir ki somut olaya konu Disiplin Kurulu kararında, mektubun sakıncalı olduğu yönünde bir tespit yapılmamış ve mektubun başvurucuya teslimine karar verilmiştir. Bununla birlikte söz konusu mektubun ekinde bulunan internet haber sitelerinin haber içeren çıktıları başvurucuya teslim edilmemiştir.

19. Disiplin Kurulu kararında genel bazı açıklamalarda bulunulmuş olup verilmeyen dokümanların içeriğindeki hangi ifadelerin kurumun asayiş ve güvenliğini tehlikeye düşürdüğü, görevlileri hedef gösterdiği, terör ve çıkar amaçlı suç örgütü veya diğer suç örgütleri mensuplarının haberleşmelerine neden olduğu, kişi veya kuruluşları paniğe yöneltecek yalan ve yanlış bilgileri içerdiği veyatehdit ve hakaret içerikli olduğuna yönelik bir değerlendirme yapılmamıştır. Yargılama makamlarının da bu hususları somutlaştırmadıkları görülmektedir.Sonuç olarak başvuruya konu olayda kamu düzeninin korunması, suçun önlenmesi ile ceza infaz kurumunda disiplinin ve güvenliğin sağlanmasına yönelik kabul edilebilir makul gereklilikler somut gerekçelerle ortaya konulmamıştır.

20. Anayasa Mahkemesi ifade özgürlüğüne yapılan bir müdahalenin kamu makamları tarafından ortaya konulan gerekçelerinin ilgili ve yeterli olup olmadığını denetler (diğerleri arasından bkz. Kemal Kılıçdaroğlu, B. No: 2014/1577, 25/10/2017, § 58; Bekir Coşkun, § 56; Tansel Çölaşan, B. No: 2014/6128, 7/7/2015, § 56;Zübeyde Füsun Üstel ve diğerleri [GK], B. No: 2018/17635, 26/7/2019, § 120; Sırrı Süreyya Önder [GK], B. No: 2018/38143, 3/10/2019, § 60; hükümlü ve tutuklulara uygulanan disiplin cezaları bağlamında bkz. Eşref Arslan, §§ 50-54; Abdulhamit Babat (3), B. No: 2015/3370, 9/1/2020, §§ 33-37). Somut olayda idare ve derece mahkemeleri, başvurucuya gönderilen dokümanın başvurucuya teslim edilmemesininzorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığını ilgili ve yeterli bir gerekçe ile gösterememiştir.

21. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

22. Başvurucu; ihlalin tespitini ve yeniden yargılanma talebinde bulunmuştur.

23. Başvurucunun Ceza İnfaz Kurumundan tahliye olduğu anlaşıldığından yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmamaktadır. Bunun yanında başvurucunun tazminat talebi de olmadığından ihlalin tespiti ile yetinilmesi gerekmektedir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. İfade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Kararın bir örneğinin bilgi için Silivri 2. İnfaz Hâkimliğine (E.2020/264, K.2020/724) GÖNDERİLMESİNE,

E. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 14/5/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.