I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, sürekli işçi kadrosunda çalıştırılma talebinin reddedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 6/11/2020 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği, bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü sunmuştur. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu, Sayıştay Başkanlığında (İdare) engelli taşeron temizlik personeli olarak görev yaparken 20/11/2017 tarihli ve 696 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin (696 sayılı KHK) 127. maddesiyle 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye (375 sayılı KHK) eklenen geçici 23. madde kapsamında sürekli işçi kadrosunda çalıştırılmak için başvurmuştur. İdare, anılan talebi zımnen reddetmiştir.

9. Başvurucu 21/6/2018 tarihinde Ankara 2. İdare Mahkemesinde (Mahkeme) dava açarak idari işlemin iptalini talep etmiştir. Dava dilekçesinde; sürekli işçi kadrosunda çalıştırılmak için yaptığı başvurunun hukuka aykırı şekilde, ilgili mevzuatta sürekli işçi kadrosunda çalışma şartları arasında düzenlenen "herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malüllük aylığı almaya hak kazanmamış olmak" şartı nedeniyle talebinin reddedildiğini ileri sürmüştür. Ayrıca, mevzuatta engelli olmayan kişilere nazaran pozitif ayrımcılığa tabi olmalarının sonucu olarak daha erken emekli olma imkânı tanınmış olmasının aleyhinde bir sonuca yol açtığını vurgulamıştır. Bunun yanında engelli olmasaydı emekli aylığı almaya hak kazanamayacak olması nedeniyle sürekli işçi kadrosuna geçebilecekken sırf engelli olması nedeniyle mağdur edildiğini vurgulamıştır. Davalı idare, cevap dilekçesinde; %49 oranında sürekli engellilik hâli bulunan başvurucunun sürekli işçi kadrosuna geçiş talebinin 375 sayılı KHK'nın geçici 23. maddesine aykırı olduğu belirtilerek talepte bulunması durumunda kendisine yaşlılık aylığı bağlanmasının mümkün olduğu bildirilmiştir.

10. Mahkeme, 7/3/2019 tarihinde davanın kabulü ile işlemin iptaline karar vermiştir. Kararın gerekçesinde; davaya konu olan mevzuat hükümlerine yer verilerek 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun'da yer alan düzenlemeler dikkate alındığında çalışan engellilerin aleyhine sonuç doğuracak şekilde, engelinden dolayı farklı muameleye tabi tutulamayacağı vurgulanmıştır. Ayrıca 5378 sayılı Kanun'un 375 sayılı KHK karşısında özel kanun niteliği taşıdığı belirtilerek başvurucunun engeli kapsamında aylık bağlanmasına ilişkin talebinin olmadığı da gözetildiğinde dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

11. Davalı İdare istinaf talebinde bulunmuştur. Ankara Bölge İdare Mahkemesi Birinci İdari Dava Dairesi (Daire) 1/7/2020 tarihinde istinaf başvurusunun kabulüne ve davanın reddine kesin olarak reddine karar vermiştir. Kararın gerekçesinde; başvurucunun 375 sayılı KHK'nın geçici 23. maddesinde yer alan "herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmamış olmak" şartını taşımadığı tespitine yer verilerek başvurucu hakkındaki zımni ret işleminin hukuka uygun olduğu bildirilmiştir.

12. Başvurucu, nihai kararı 14/10/2020 tarihinde öğrenmiş ve 6/11/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. İlgili Mevzuat

13. 5378 sayılı Kanun'un "İstihdam" kenar başlıklı 14. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

"Engellilerin iş gücü piyasası ve çalışma ortamında sürdürülebilir istihdamı için kendi işini kurmaya rehberlik ve mesleki danışmanlık hizmetlerinin geliştirilmesi de dâhil olmak üzere gerekli tedbirler alınır.

İşe başvuru, alım, önerilen çalışma süreleri ve şartları ile istihdamın sürekliliği, kariyer gelişimi, sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dâhil olmak üzere istihdama ilişkin hiçbir hususta engelliliğe dayalı ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz.

Çalışan engellilerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, engelinden dolayı diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz.

..."

14. 1/2/2018 tarihli ve 7079 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’un 118. maddesiyle 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23. maddenin ilgili kısmı şöyledir:

"...4734 sayılı Kanun ve diğer mevzuattaki hükümler uyarınca personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 4/12/2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olanlar;

a) 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin (A) bendinin (1), (4), (5), (6), (7) ve (8) numaralı alt bentlerinde belirtilen şartları taşımak,

b) Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmamış olmak... kaydıyla bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on gün içinde idaresinin hizmet alım sözleşmesinin yapıldığı birimine, sürekli işçi kadrolarında istihdam edilmek üzere yazılı olarak başvurabilirler..."

B. Anayasa Mahkemesi Kararı

15. Anayasa Mahkemesi 7079 sayılı Kanun’un 118. maddesiyle 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23. maddenin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde yer alan "…yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanıncaya kadar…” ibaresinin iptali talebini incelemiş; 27/12/2023 tarihli ve E.2018/96, K.2023/222 sayılı kararı ile anılan maddenin iptal talebini reddetmiştir. Ret kararının ilgili kısmı şöyledir:

"356. Kural sürekli işçi kadrolarına geçiş için başvuracakların herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmamış olmalarını gerekli kılmaktadır. Bu yönüyle kuralın çalışma hakkına sınırlama getirdiği anlaşılmaktadır.

357. 657 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (B) fıkrasına eklenen yedinci paragrafın birinci cümlesinde yer alan “…yaşlılık ve malullük aylığı almaya hak kazanıncaya kadar…” ibaresinin incelenmesi ilişkin Anayasa’nın 13. ve 49. maddelerine ilişkin gerekçeler uygun olduğu ölçüde dava konusu kural yönünden de geçerlidir.

358. Dava konusu kural alt işveren tarafından çalıştırılmakta iken sürekli işçi olarak istihdam edilmek için başvuranlara yöneliktir. Maddede yer verilen idarelere ilişkin işçi alım usulü ve de işe alım gerekçeleri bu kişilerle farklılık arz etmektedir. Dolayısıyla sürekli işçi olarak istihdam edilecek kişilerin bu kişilerle karşılaştırma yapılmaya müsait olacak şekilde benzer durumda olmadıkları anlaşılmaktadır.

359. Açıklanan nedenlerle kurallar, Anayasa’nın 10., 13. ve 49. maddelerine aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir."

V. İNCELEME VE GEREKÇE

16. Anayasa Mahkemesinin 20/11/2024 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

17. Başvurucu, 375 sayılı KHK kapsamında sürekli işçi kadrosunda çalışmak için yaptığı başvurunun hukuka aykırı şekilde reddedildiğini beyan etmiştir. İdarenin ret kararının yaşlılık aylığı almaya hak kazanmasına dayandığını, engelli olması nedeniyle elde ettiği bu hakkın aleyhinde sonuçlara yol açtığını belirterek, Mahkemenin yerinde bir kararla işlemi iptal etmesine rağmen Dairenin hukuka aykırı bir karar verdiğini ifade etmiştir. Yaşlılık aylığı almak için talepte bulunmadığını ve sürekli işçi kadrosunda çalışmak istediğini belirterek Dairenin kararı nedeniyle maddi ve manevi olarak yıprandığını, eşitlik ilkesinin, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

18. Bakanlık görüşünde; mevzuatta açık şekilde yapılan düzenleme gereğince başvurucunun yaşlılık aylığı almak üzere talepte bulunup bulunmamasının bir önemi olmadığı, yaşlılık aylığı almaya hak kazanmasının yeterli olduğu belirtilmiştir. Ayrıca 5378 sayılı Kanun'un özel nitelik taşıması nedeniyle öncelikle uygulanacağı görüşünün hukuken geçerlilik taşımadığı ifade edilerek benzer olaylarda yargı mercilerince sürekli işçi kadrosunda çalışma taleplerinin reddedildiği bildirilmiştir. Görüşte son olarak, başvurucunun temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir.

19. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanında bireysel başvuru formundaki beyanlarını yinelemiştir.

B. Değerlendirme

20. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un, “Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik şartları ve incelenmesi” kenar başlıklı 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

"Mahkeme, ... açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir."

21. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun iddialarının özü, sürekli işçi kadrosuna geçme talebinin reddine ilişkindir. Anayasa Mahkemesi kararlarında, meslek hayatıyla ilgili tasarrufların hangi durumlarda özel hayata saygı hakkı kapsamında inceleneceğinin ilkeleri açıklanmıştır. Buna göre özel hayata ilişkin hususların kişinin mesleği ile ilgili tasarruflara esas alındığı durumlarda sebebe dayalı yaklaşım esas alınarak özel hayata saygı hakkının uygulanabilir olduğuna karar verilmiştir (K.Ş., B. No: 2013/1614, 3/4/2014, § 36; Serap Tortuk, B. No: 2013/9660, 21/1/2015, § 37; Bülent Polat [GK], B. No: 2013/7666, 10/12/2015 § 62; Ata Türkeri, B. No: 2013/6057, 16/12/2015, § 31; Ö.Ç.; B. No: 2014/8203, 21/9/2016, § 50; Haluk Öktem [GK], B. No: 2014/13433, 13/10/2016, § 27; E.G. [GK], B. No: 2014/12428, 13/10/2016, § 34).

22. Öte yandan özel hayata ilişkin herhangi bir nedene dayanmayan ve kişinin mesleki hayatına yönelen her müdahalenin ya da tedbirin doğrudan doğruya özel hayata saygı hakkı kapsamında değerlendirilmesi kural olarak mümkün değildir. Bu türden müdahalelerin özel hayata saygı hakkı kapsamında değerlendirilebilmesi için müdahalenin kişinin özel hayatına yönelik ciddi olumsuz etki ve sonuçlarının bulunduğu veya bulunma ihtimalinin olduğu ortaya konulmalıdır. Kişinin mesleki hayatına yönelik müdahalenin özel hayata ilişkin herhangi bir nedene dayanmadığı ancak özel hayatına ciddi şekilde etkilediği ve bu etkinin belirli bir ağırlık düzeyine ulaştığı durumların konu edildiği başvuruların sonuca dayalı yaklaşım kapsamında özel hayata saygı hakkının kapsamı içinde değerlendirilebilmesi mümkündür. Sonuca dayalı yaklaşım kapsamında inceleme yapılması için gerekli olan koşullar Anayasa Mahkemesinin Tamer Mahmutoğlu kararında açıklanmıştır (Tamer Mahmutoğlu, §§ 84-90). Somut başvuruda da bu durumdan ayrılmayı gerektirecek bir durum bulunmamakta olup başvurucunun ihlal iddialarının özel hayata saygı hakkı kapsamında incelenmesi uygun görülmüştür.

23. Somut olayda başvurucu, mevzuatta engelli bireylerin yaşlılık aylığı alması hususunda lehte düzenlemeler bulunduğunu ancak anılan mevzuatın sürekli işçi kadrosuna atanmaya engel oluşturduğunu ileri sürmüştür.

24. Anayasa Mahkemesi yukarıda belirtilen (bkz. § 15) kararında 375 sayılı KHK'ya eklenen geçici 23. maddenin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde yer alan "herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malüllük aylığı almaya hak kazanmamış olmak" şeklindeki düzenlemeyi eşitlik ilkesi ve çalışma hakkı kapsamında incelenmiştir. İlgili kararda; dava konusu kuralın alt işveren tarafından çalıştırılmakta iken sürekli işçi olarak istihdam edilmek için başvuranlara yönelik olduğu, maddede yer verilen idarelere ilişkin işçi alım usulü ve de işe alım gerekçelerinin bu kişilerle farklılık arz ettiği belirlenmiştir. Bu sebeple sürekli işçi olarak istihdam edilecek kişilerin bu kişilerle karşılaştırma yapılmaya müsait olacak şekilde benzer durumda olmadıkları ifade edilerek, söz konusu düzenlemenin Anayasa’nın 10. ve 49. maddelerinde belirtilen eşitlik ilkesi ile çalışma hakkına aykırı olmadığı sonucuna varılmıştır.

25. Nitekim somut olayda da başvurucu hakkındaki idari işlemin aynı mevzuat kapsamında tesis edildiği dikkate alındığında başvurucunun -mesleki hayat bağlamında- özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddiasının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA,

C. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 20/11/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.