I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, gözaltında meydana gelen ölüm nedeniyle yaşam hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucuların yakını M.A., kayıp şahıs olarak aranmakta iken 14/12/2017 tarihinde jandarma ekipleri tarafından yapılan uygulama sırasında yakalanmıştır. M.A., görevlilere ibraz ettiği sahte kimlikte yer alan ismin Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması (FETÖ/PDY) üyeliğinden aranması nedeniyle önce Gazipaşa Cumhuriyet Başsavcılığına (Başsavcılık) sevk edilmiş ise de kimliğin sahte olduğunun anlaşılmasının ve PKK terör örgütüne katıldığını beyan etmesinin ardından Antalya Terörle Mücadele Şube Müdürlüğüne teslim edilmek üzere Gazipaşa İlçe Emniyet Müdürlüğüne götürülmüştür. Bu süreçte alınan ifadesinde de 2014 yılında PKK terör örgütüne katıldığını belirten M.A.nın nezarethaneye alınmadan önce düzenlenen 15/12/2017 tarihli adli muayene raporunda lezyona rastlanmadığı belirtilmiştir. İlçe Emniyet Müdürlüğü binası içinde gözaltı işlemleri devam ederken M.A. 3. kattan düşerek ağır bir şekilde yaralanmış ve kaldırıldığı sağlık kurumunda hayatını kaybetmiştir. 29/12/2017 tarihli otopsi raporunda, ölümün yüksekten düşme ile oluşabilir nitelikte, kafa ve genel beden travmasına bağlı kafatası kırıkları ile birlikte gelişen beyin kanamasından, beyin ve göğüs içi organ harabiyeti/kanamadan ileri geldiği tespit edilmiştir.

3. Olayın akabinde başlatılan soruşturmada kolluk görevlileri hakkında kasten öldürme ve işkence suçu ile görevi kötüye kullanma suçu isnadıyla yürütülen soruşturmaların birleştirildiği görülmüştür. Soruşturma sürecinde M.A.nın bulunduğu (jandarma, adliye, emniyet) binaların kamera kayıtlarının incelendiği ancak elde edilen veriler çerçevesinde şüpheli bir duruma rastlanmamıştır. Ayrıca olay yeri inceleme raporunda M.A.nın son bulunduğu odada bir dağınıklık, boğuşma emaresi olmadığı tespit edilmiştir. Olayın tanığı olan S.Ş. alınan ifadesinde; üç günlük zorlama hapis cezasının işlemleri için İlçe Emniyet Müdürlüğü binasında bulunduğunu, işlemler yapılırken sigara içmek için balkona çıktığını, bu sırada diğer balkon tarafından gürültüler duyduğunu, gürültünün geldiği tarafa baktığında bir şahsın hızla koşarak kendisini balkondan attığını gördüğünü, içeriden bir elin atlayan kişiyi tutmak istediğini ancak yetişemediğini, olayın akabinde ambulansın gelerek balkondan atlayan şahsı götürdüğünü beyan etmiştir. M.A.nın olay günü yanında bulunan ve birimler arasında nakil işlemlerini gerçekleştiren kolluk görevlileri U.Y. ve Y.D. birbiriyle örtüşen ifadelerinde, savcılık talimatlarının yazdırıldığı esnada M.A.nın Olay Yeri İnceleme Birimi odasına götürüldüğünü, bu sırada fotoğraf ve parmak izi işlemleri nedeniyle kelepçesiz olduğunu, çantasında bulunan eşyalarının alınması amacıyla kısa süre için yanından uzaklaşıldığı esnada gürültü duyulması üzerine odaya dönüldüğünü ancak şahsın atladığının anlaşıldığını ve hemen 112 Acil Servisin arandığını beyan etmiştir.

4. Kasten öldürme ve işkence iddialarına ilişkin olarak Başsavcılık, ek kovuşturmaya yer olmadığına karar vermiştir. 6/10/2020 tarihli kararda; görüntülerin incelemesinde şahsın gözaltında kaldığı sürede ve sevk işlemleri sırasında şahsa herhangi bir işkence ya da fiziksel müdahalede bulunulmadığının tespit edildiği, olay tarihinde alınan muayene raporlarıyla M.A.nın vücudunda darp ve cebir izi bulunmadığının anlaşıldığı, olayın tanığının alınan beyanına göre şahsın aşağı atlarken tek başına olduğu, arkasından tutmak için hamle yapan bir kişinin bulunduğu ancak başaramadığı, şahsın Emniyet Müdürlüğüne götürüldüğü sırada ve işlemler esnasında kelepçeli olmadığı, şüphelilerin üzerilerine atılı işkence ve kasten öldürme suçlarını işlediklerine dair kamu davası açılması için yeterli delil bulunmadığı ifade edilmiştir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararına yönelik itiraz Alanya 1. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından 16/2/2021 tarihinde reddedilmiştir.

5. Başvurucular, kasten öldürme ve işkence suçu isnadına ilişkin olarak verilen kovuşturmaya yer olmadığı kararının kesinleşmesini 22/3/2021 tarihinde öğrenmelerinin ardından 20/4/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

6. Diğer taraftan M.A.nın kontrol ve gözetim altında iken ihmal gösterilmesi sonucu balkondan atlayarak vefat etmesi temelinde kolluk görevlileri hakkında görevi kötüye kullanma suçu isnadıyla düzenlenen iddianame Gazipaşa Asliye Ceza Mahkemesi tarafından 27/10/2020 tarihinde kabul edilmiştir. Görevi kötüye kullanma suçuna ilişkin ceza yargılaması derdesttir.

7. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucuların adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

9. Başvurucular ölüm olayına ilişkin ceza soruşturmasında eksiklikler olduğunu, soruşturma evrakında zaman çizelgesinin çelişkiler içerdiğini, olayın aydınlatılması için gereken çabanın (olay yeri parmak izleri, keşif vs.) gösterilmediğini, özensiz bir soruşturma yürütüldüğünü, M.A.nın kötü muameleye maruz bırakıldığına dair raporlar bulunduğunu, M.A. intihar etmiş olsa dahi devletin riski en aza indirmek yönünde koruma yükümlülüğü olduğunu belirterek Anayasa'nın 17. maddesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

10. İhlal iddiaları bir bütün olarak yaşam hakkı bağlamında incelenmiştir.

11. Anayasa'nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkı kapsamındaki negatif ve pozitif yükümlülüklerinin güvencesini etkili soruşturma yükümlülüğü (usul boyutu) oluşturmaktadır. Yürütülecek soruşturmanın temel amacı; yaşam hakkını koruyan hukukun etkili bir şekilde uygulanmasını, gerçekleşen ölümler nedeniyle ilgililerin hesap vermelerini sağlamaktır. Etkili bir soruşturmanın varlığına ilişkin değerlendirme, işletilen süreç bir bütün olarak incelendikten sonra yapılabilecektir. Bu kapsamda temel hak ve hürriyetlerle ilgili hukuk sisteminin sahip olduğu koruma mekanizmalarının öncelikle işletilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ihlal iddialarına ilişkin olarak öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi şarttır (Şehap Korkmaz, B. No: 2013/8975, 23/7/2014; Gülcan Keleş ve diğerleri, B. No: 2014/797, 22/3/2017).

12. Başvurucuların başvuru formunda, yakınlarının kolluk görevlilerinin gözetimi altında ölümüne ilişkin olarak kasıtlı öldürme iddiasında bulunmadıkları görülmüştür. Başvurucular formda genel olarak soruşturma sürecinin eksikliklerinden, maddi olayın aydınlatılmamasından, zaman çizelgesindeki çelişkilerden, özensizlikten ve adli raporların dikkate alınmamasından şikâyet etmiştir.

13. Ölüm olayına ilişkin soruşturma sürecine bakıldığında kasıtlı öldürme ve işkence iddiaları yönünden soruşturma takipsizlik kararı ile sonuçlansa da görevi kötüye kullanma suçu isnadı üzerinden yürütülen soruşturmanın devam ettiği ve yargılama aşamasına geçildiği görülmektedir. Söz konusu ceza yargılaması sürecinde yeni delillerin elde edilmesi, maddi olayın tüm yönleriyle detaylandırılarak aydınlatılması ve hatta buna bağlı olarak olası yeni saptamalarla suç isnadının/nitelemesinin değişmesi imkân dâhilindedir.

14. Yukarıda alıntısı yapılan ilkeler uyarınca 17. maddeye ilişkin ihlal iddialarına dair değerlendirmenin başvuruya temel alınan olay hakkında yürütülen sürecin bir bütün olarak kesinleşmesinden sonra yapılmasının mümkün olduğu açıktır.

15. Bireysel başvuruya temel olan kovuşturmaya yer olmadığı kararı, bireysel başvuruda şikâyet konusu olmayan kasıtlı öldürme ve işkence isnadı hakkındadır. Hâlbuki bireysel başvuruda başvurucular öz olarak bir bütün hâlinde olayı çevreleyen koşulların aydınlatılmamasından yakınmıştır. Dolayısıyla başvurucuların iddialarının incelenebilmesi için kolluk görevlilerinin ihmal gösterdiği temelinde isnat edilen görevi kötüye kullanma suçuna ilişkin olan ve maddi gerçeği (olası bir yaralama/fiziksel müdahale dahil) tespit ederek devletin pozitif yükümlülükleri bağlamında değerlendirme yapılmasına imkân sunma olasılığı içeren yargılamanın da sonucunun beklenmesi gerekmektedir.

16. Bu bağlamda başvuruda kasten öldürme iddiasının söz konusu olmaması, ağırlıklı olarak soruşturma sürecindeki eksikliklere dayanılması ve ölüm olayına ilişkin olarak görevi kötüye kullanma suçu isnadıyla yürütülen ceza yargılamasının maddi vakanın tüm yönleriyle aydınlatılması hususunda makul başarı şansı sunması dikkate alındığında intiharı önleme yükümlülüğünü de içerecek şekilde ileri sürülen ihlal iddialarının söz konusu ceza yargılaması süreci kesinleşmeden incelenmesi mümkün değildir.

17. Bu belirlemeler ışığında yaşam hakkına ilişkin ihlal iddiaları için başvuru yolunun tüketilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

18. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Yaşam hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucuların yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 7/6/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.