GİZLİLİK TALEBİ KABUL

I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, geri gönderme merkezinde hukuka aykırı şekilde ve yaşına uygun olmayan koşullarda tutulma nedeniyle kötü muamele yasağı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 9/7/2021 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

4. Başvurucunun idari gözetim kararının sonlandırılmasına ilişkin talebi hakkında Komisyon, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 73. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca Bölüme gönderilmesine yer olmadığı kararı vermiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü bildirmiştir.

6. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu 25/4/2021 tarihinde Sancaktepe'de (İstanbul) yaralama suçuna karıştığı gerekçesiyle gözaltına alınmıştır. Başvurucu; olayla ilgili olarakaynı gün polise bir avukat eşliğinde verdiği ifadesinde2003 yılı Afganistan doğumlu olup adının Metin Kaya olduğunu, Türkiye'ye dört beş yıl önce geldiğini, Türkçe bildiğini, ifadesini tercüman olmaksızın vermek istediğini, kendisini korumak amacıyla elindeki bıçağı salladığını, kimin yaralandığını bilmediğini söylemiştir.

9. Kolluk, başvurucunun parmak izi sorgulamasını yapmış; kayıtlarda kendisinin 1/1/2004 doğumlu M.N. olduğunu, daha önce de farklı kimlik bilgilerini kullandığını tespit etmiştir. Bunun üzerine başvurucu, Çocuk Şube Müdürlüğünde görevli polislerce adli işlemleri yapılmak üzere alınmıştır.

10. Başvurucu, yaş tespiti için Sağlık Bilimleri Üniversitesi Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesine götürülmüştür. Hastanede düzenlenen 27/4/2021 tarihli rapora göre başvurucunun kemik yaşı 18 yaş üstü ile uyumludur. Buna rağmen raporda başvurucunun doğum tarihi 6/4/2004 olarak gösterilmiştir.

11. Başvurucunun ifadesi kayıp şahıs sıfatıyla 28/4/2021 tarihinde iki polis tarafından yeniden alınmıştır. Başvurucu; beyanında 18 yaşından büyük olduğunu, dört beş yıldır Türkiye'de olduğunu ve Türkçe bildiğini, yurda yasal olmayan şekilde Van üzerinden girdiğini, kimlik ve pasaportunun olmadığını, bir dönem Ağrı'da bir çocuk yurdunda kaldığını fakat İran'daki ailesine para göndermek için çalışmak zorunda kaldığını, bu nedenle çocuk yurdundan kaçtığını, bir süre Kars'ta bulunduğunu, son iki üç aydır ise İstanbul'da günlük işlerde çalıştığını söyleyerek aranma kaydının kapatılmasını talep etmiştir. Hakkındaki işlemler tamamlanan başvurucu, İstanbul İl Göç İdaresi Müdürlüğüne gönderilmiştir.

12. Başvurucu hakkında İstanbul Valiliği 29/4/2021 tarihinde 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun 54. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (d) ve (h) bentleri uyarınca sınır dışı etme ve bu maksatla altı ay süreyle idari gözetim altına alma kararları vermiştir. Verilen kararlarda başvurucunun doğum tarihi 1/1/2004 olarak gösterilmiştir. Başvurucu, aynı gün Tuzla Geri Gönderme Merkezinde tutulmaya başlanmış; 20/5/2021 tarihinde Malatya Geri Gönderme Merkezine sevk edilmiştir. 30/5/2021 ve 23/6/2021 tarihlerinde tutulduğu geri gönderme merkezlerinde göç uzmanları başvurucuyla tercüman eşliğinde mülakatlar yapmıştır. Başvurucu, mülakatlarda 18 yaşından küçük olduğuyla ilgili bir beyanda bulunmamıştır.

13. Başvurucu vekili, 18 yaşından küçük ve refakatsiz olduğundan başvurucunun tutulmasının hukuka uygun olmadığını belirterek 18/6/2021 tarihinde idari gözetim kararına itiraz etmiştir. İtiraz; Malatya 2. Sulh Ceza Hâkimliğince (Hâkimlik) 25/6/2021 tarihinde, başvurucu hakkında kasten yaralama ve başkasına ait kimlik bilgilerini kullanma suçlarından adli işlem yapıldığı ve bununla ilgili ceza dosyasının derdest olduğu gerekçesiyle kesin olarak reddedilmiştir. Başvurucu vekili 28/6/2021 tarihinde yeniden idari gözetim kararına itiraz etmiş, küçük ve refakatsiz olduğunu belirttiği başvurucunun yetişkinlerle bir arada tutulmasının dayanağı olmadığını ileri sürmüştür. Hâkimlik, başvurucunun itirazını aynı gerekçelerle 30/6/2021 tarihinde yeniden reddetmiştir.

14. Verilen karar başvurucuya 6/7/2021 tarihinde tebliğ edilmiş, başvurucu 9/7/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Göç İdaresi Başkanlığının yazısından başvurucunun 19/9/2021 tarihinde tutulmakta olduğu geri gönderme merkezinden salıverildiği anlaşılmıştır.

IV. İLGİLİ HUKUK

15. 6458 sayılı Kanun’un "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

"(1) Bu Kanunun uygulanmasında;

...

e) Çocuk: Henüz on sekiz yaşını doldurmamış ve ergin olmamış kişiyi,

...

m) Refakatsiz çocuk: Sorumlu bir kişinin etkin bakımına alınmadığı sürece, kanunen ya da örf ve adet gereği kendisinden sorumlu bir yetişkinin refakati bulunmaksızın Türkiye’ye gelen veya Türkiye’ye giriş yaptıktan sonra refakatsiz kalan çocuğu,

...

ifade eder."

16. 6458 sayılı Kanun’un "Geri gönderme merkezlerinde sağlanacak hizmetler" başlıklı 59. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

"Geri gönderme merkezlerinde;

...

ç) Çocukların yüksek yararları gözetilir, aileler ayrı yerlerde barındırılır,

d) Çocukların eğitim ve öğretimden yararlandırılmaları hususunda, Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır."

17. Diğer ilgili hukuk için bkz. B.T. [GK], B. No: 2014/15769, 30/11/2017, §§ 19-38.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Anayasa Mahkemesinin 8/1/2025 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Geri Gönderme Merkezinde Tutulma Nedeniyle Kötü Muamele Yasağının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları

19. Başvurucu, 17 yaşında olmasına ve kimsenin refakatinde bulunmamasına rağmen geri gönderme merkezinde yetişkinlerle beraber tutulduğunu, tutulurken çocuğun üstün yararı ilkesinin gözetilmediğini, çocuk olmasından kaynaklanan ihtiyaçlarının karşılanmadığını belirterek kötü muamele yasağının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

20. Bakanlık görüşünde, başvurucunun idari gözetim altında tutulması nedeniyle tazminat davası açmadığı, bu nedenle olağan başvuru yollarını tüketmediği, ayrıca 18 yaşından büyük olduğu dile getirilmiş; Anayasa Mahkemesinin daha önce benzer olaylarda uyguladığı kriterlerin dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir.

2. Değerlendirme

21. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Anayasa Mahkemesince kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda başvurucunun ihlal iddialarını kanıtlayamadığı, temel haklara yönelik bir müdahalenin olmadığı veya müdahalenin meşru olduğu açık olan başvurular ile karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret başvurular açıkça dayanaktan yoksun kabul edilebilir (Hikmet Balabanoğlu, B. No: 2012/1334, 17/9/2013, § 24).

22. Anayasa’nın 17. maddesi, tutuklu ve hükümlülerin tutulma koşullarının da insan onuruna yakışır bir şekilde olmasını koruma altına alır. Bu nedenle tutuklu ve hükümlülerözgürlükten mahrum kalmalarının doğal sonucu olan kaçınılmaz elem seviyesinden daha fazla sıkıntı veya eziyet çekecekleri bir duruma sokulmamalıdır. Ayrıca bu kişilerin sağlık ve esenlikleri yeterli bir şekilde güvence altına alınmalı, kişilere gerekli duydukları tıbbi yardım sağlanmalıdır (Turan Günana, B. No: 2013/3550, 19/11/2014, § 39).

23. Başvurucunun şikâyetinin temelinde çocuk olduğu iddiası vardır. Başvurucu hakkında düzenlenen sınır dışı etme ve idari gözetim altına alma kararlarına bakıldığında başvurucunun 1/1/2004 doğumlu olduğu tespiti söz konusudur. Söz konusu tarihin hangi veri dikkate alınarak tespit edildiği anlaşılamamıştır. Diğer taraftan başvurucunun kayıtlarda 18 yaşından küçük olduğunu gören kamu makamları başvurucu hakkında idari gözetim kararı vermeden önce yaşının tespiti amacıyla sağlık raporu almıştır. Her ne kadar sağlık raporunda başvurucunun doğum tarihi 4/6/2004 olarak gösterilmiş ise de raporun sonuç kısmında başvurucunun kemik yaşının 18 yaş üstüyle uyumlu olduğu tespitine yer verilmiştir. Başvurucu da ifadesinde 18 yaşından büyük olduğunu açıkça belirtmiştir.

24. Başvurucunun sınır dışı edilmesine veya idari gözetim altına alınmasına ilişkin kararlarda belirtilen doğum tarihine göre yaşı 18 yaşından küçükse de alınan sağlık raporu bu durumun aksini ortaya koymaktadır. Başvurucu, sağlık raporunun doğruluğunu şüpheye düşürecek nitelikte bir belge sunmamış; rapora itiraz etmediği gibi polis merkezinde 18 yaşından büyük olduğu yönünde ifade vermiştir. Bu bilgiler ışığında başvurucunun 18 yaşından küçük olduğunu söyleyebilmek mümkün görünmemektedir.

25. Başvurucu; yetişkinlerle beraber tutulmasının sorun oluşturduğunu, çocuk olması nedeniyle özel ihtiyaçlarının karşılanmadığını ileri sürerken geri gönderme merkezindeki tutulma şartlarının yetersizliğine ilişkin somut olarak bir olgudan bahsetmemiştir. Çocuk olduğu tespit edilemeyen başvurucunun yetişkinlerle birlikte tutulmasında dosya kapsamına göre bir sakınca bulunmamaktadır. Çocuk olmanın gerektirdiği özel şartların karşılanmadığı yönündeki iddia haricinde tutulma şartlarının yetersizliğine ilişkin başvurucunun özel bir şikâyeti de yoktur. Bu durumda başvurucunun geri gönderme merkezlerinde tutulmasının kötü muamele yasağı bağlamında bir sorun teşkil ettiğinden bahsedilemez.

26. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. İdari Gözetim Altında Tutulma Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

27. Başvurucu; refakatsiz bir çocuk olduğu hususunun gözardı edildiğini, tutulmasına ilişkin itirazların gerekçesiz şekilde reddedildiğini belirterek haksız tutulması nedeniyle adil yargılanma, kişi hürriyeti ve güvenliği haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

28. Başvurunun bu kısmı kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı kapsamında incelenmiştir.

29. Anayasa Mahkemesi, idari gözetim tedbirinin devam ettiği sırada bu tedbirin hukuki olmaması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddiasının da dile getirildiği bir başvuruda başvurunun incelenmesinden önce tedbir sonlandığı için başvurucunun tam yargı davası açması gerektiğine işaret ederek söz konusu iddiayı başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez bulmuştur (Khaled Kadour, B. No: 2020/13340, 19/1/2022, §§ 21-24).

30. Başvurucunun geri gönderme merkezinden salıverildiği görülmüştür. Bu durumda başvurucunun geri gönderme merkezinde tutulması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddiası bakımından yukarıda açıklanan ilkelerden ayrılmayı gerektiren bir husus bulunmamıştır.

31. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Kamuya açık belgelerde başvurucunun kimliğinin gizli tutulması talebinin KABULÜNE,

B. 1. Kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 8/1/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.