I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, kamudaki görevine iade edilirken atamanın önceki göreve yapılmaması nedeniyle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Genel Sosyoloji ve Metedoloji Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yapmakta iken 29/4/2017 tarihli ve 689 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (689 sayılı KHK) kapsamında kamu görevinden çıkarılmıştır. Başvurucu, kamu görevinden çıkarılma işlemine karşı Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyonu'na (Komisyon) başvurmuş, Komisyon 24/7/2019 tarihli kararı ile başvurucunun talebini kabul ederek kamu görevine iadesine karar vermiştir. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı (YÖK) Yürütme Kurulu 21/8/2019 tarihli kararı ile başvurucunun Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Genel Sosyoloji ve Metedoloji Anabilim Dalına öğretim üyesi olarak atanmasına karar vermiştir.

3. Başvurucu, Çankırı Karatekin Üniversitesindeki kadrosuna atamasının yapılması talebiyle 5/8/2019 tarihinde YÖK Personel Daire Başkanlığına başvurmuş olupbaşvurunun zımnen reddi üzerine anılan işlemin iptali talebiyle Ankara 2. İdare Mahkemesinde (Mahkeme) dava açmıştır. Anılan davada başvurucu, dava konusu işleme dayanak yapılan 1/2/2018 tarihli ve 7075 sayılı Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun'un 10. maddesinin (1) numaralı fıkrasının Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasını ileri sürerek Anayasa Mahkemesine başvurulmasını talep etmiştir. Mahkeme 11/6/2020 tarihinde davanın reddine karar vermiştir.

4. Anılan kararda, başvurucunun Anayasaya aykırılık itirazının yerinde görülmediği belirtilmiştir. Kararın gerekçesinde; 7075 sayılı Kanun'un 10. maddesinde yükseköğretim kurumlarında kamu görevinden çıkarılan öğretim elemanlarının Komisyon tarafından kamu görevine iade kararı alınması hâlinde bunların atama tekliflerinin Ankara, İstanbul, İzmir illeri dışında ve 2006 yılından sonra kurulan yükseköğretim kurumlarına öncelik verilmek kaydıyla Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından kamu görevinden çıkarıldığı yükseköğretim kurumu haricinde tespit edilecek yükseköğretim kurumlarından birine önceki kadro unvanlarına uygun olarak yapılacağı hususunun açıkça düzenlendiği ifade edilmiştir. Böylelikle başvurucunun görev yapmak istediği üniversite, fakülte, bölüm ve anabilim dalı tercihlerinin alındığı, başvurucunun ilk sıradaki tercihi olan Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Genel Sosyoloji ve Metedoloji AnabilimDalına öğretim üyesi olarak atamasının yapıldığı, başvurucunun Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde göreve başlatılması talebiyle yaptığı başvurunun 7075 sayılıKanun'un 10. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca reddedildiği belirtilerek idarece tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

5. Başvurucu karara karşı istinaf kanun yoluna başvurmuştur. İstinaf dilekçesinde; Anayasaya aykırılık itirazlarının gerekçesiz reddedildiğini, eski görev yerine atanma talebinin reddedilmesi nedeniyle istifa etmek zorunda kaldığını, ilgili kanun maddesinin uygulanmasıyla masumiyet karinesinin ve çalışma hürriyetinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi (Bölge İdare Mahkemesi) 19/11/2020 tarihinde kararda usul ve hukuka aykırılık bulunmadığından istinaf başvurusunun kesin olarak reddine karar vermiştir.

6. Başvurucu, nihai hükmü 1/12/2020 tarihinde tebellüğ ettikten sonra 30/12/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Başvurucu; dava konusu idari işlemin dayanağı olan ilgili maddenin Anayasaya aykırı olduğu iddiasını ileri sürmesine rağmen bu iddianın incelenmediğini, eski görev yerine başlatılmaması nedeniyle hakkındaki şüphelerin tam olarak ortadan kalkmadığı izlenimi verildiğini, bu durumun meslek hayatında kişisel gelişimini, üçüncü kişilerle olan ilişkilerini ve itibarını olumsuz etkilediğini, yeni görev yerinde bu nedenlerle istifa etmek zorunda kaldığını ifade etmiştir. Başvurucu; görevine iade edilirken daha önceki üniversitedeki görevine atamasının yapılmaması nedeniyle kanunilik ilkesinin, eşitlik ilkesinin, masumiyet karinesinin, adil yargılanma hakkının, etkili başvuru hakkının, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

9. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; somut olayın ve yargılamanın bir özeti yapıldıktan sonra mevcut başvuruda başvurucunun özel ve aile hayatına saygı haklarının ihlal edilip edilmediği konusunda inceleme yapılırken Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri, Anayasa Mahkemesi içtihadı ve somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

10. Başvuru konusu olayda, başvurucunun daha önce görev yaptığı yerdeki pozisyonuna atanmasının engellenmesinin meslek hayatında üçüncü kişilerle ilişki kurabilme ve geliştirebilme imkânını önemli ölçüde zayıflatmasına, sosyal ve mesleki itibarını koruyabilmesi açısından ciddi sonuçlar doğurmasına yol açacağı değerlendirilmektedir. Bu durumda sonuca dayalı yaklaşım kapsamında başvurunun özel hayata saygı hakkı kapsamında incelenebilir nitelikte olduğu kanaatine varılmıştır (benzer yöndeki değerlendirmeler için bkz. Uğur Coşkun, B. No: 2020/9103, 28/2/2024, § 25; Mertihan Kurdoğlu, B. No: 2020/5774, 15/11/2023, § 25; Abdulkadir Tuncay, B. No: 2019/35343, 30/3/2022, § 39; Tamer Mahmutoğlu, [GK], B. No: 2017/38953, 23/7/2020, §§ 84-90).

11. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

12. Somut olayda başvurucunun daha önce görev yaptığı Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Genel Sosyoloji ve Metedoloji Anabilim Dalında öğretim elemanı olarak atanmamasının dayanağı 7075 sayılı Kanun'un 10. maddesinin birinci fıkrasında bahsi geçen ve kamu görevine iade edilen personelin daha önce görev yaptıkları yer ve Ankara, İstanbul, İzmir illeri dışındaki özellikleri maddede belirtilen yükseköğretim kurumlarından birine atanacağı hükmüdür (Uğur Coşkun, § 33; Mertihan Kurdoğlu, § 33).

13. Anayasa Mahkemesi Uğur Coşkun ve Mertihan Kurdoğlu kararlarında genel ilkeleri belirleyerek başvuru konusu olayla benzer işlemlere ilişkin kararlar vermiştir. Anılan kararlarda Anayasa Mahkemesinin 30/6/2022 tarihli ve E.2018/137, K.2022/86 sayılı iptal kararıyla görevlerine iade edilen öğretim elemanlarının önceki görev yerleri ile Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde bulunan yükseköğretim kurumlarına atanmalarına kategorik yasak getiren ve bu kişilerin öncelikli olarak 2006 yılından sonra kurulan yükseköğretim kurumlarında istihdam edilmelerini öngören kuralın iptal edildiği vurgulanmıştır. Böylelikle başvurucuların daha önce görev yaptığı üniversiteye atamasının yapılmamasına ilişkin işlemin kanuni dayanağını oluşturan 7075 sayılı Kanun'un ilgili kısmının iptal kararı nedeniyle kanunilik şartını sağlamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

14. Somut olayda da Komisyon tarafından görevine iade edilen başvurucunun daha önce görev yaptığı üniversiteye atamasının gerçekleştirilmesi bizzat 7075 sayılı Kanun'un 10. maddesi ile yasaklanmıştır. Nitekim Anayasa Mahkemesi; benzer şikâyetleri ele aldığı Mertihan Kurdoğlu ve Uğur Coşkun kararlarında, anılan iptal kararının gerekçesini de gözeterek özel hayata müdahale içeren 7075 sayılı Kanun'un 10. maddesinin muhataplarını yetki aşımına ve keyfîliğe karşı koruyabilecek niteliğe ve açıklığa sahip olmadığı gerekçesiyle müdahalenin kanunilik şartını sağlamadığını vurgulayarak özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir (Uğur Coşkun, §§ 36-38; Mertihan Kurdoğlu, §§ 36-38). Eldeki başvuru yönünden de Mertihan Kurdoğlu ve Uğur Coşkun kararlarında yer alan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca başvuruya konu müdahalenin kanunilik şartını sağlamadığı anlaşıldığından söz konusu müdahale açısından diğer güvence ölçütlerine riayet edilip edilmediğinin ayrıca değerlendirilmesine gerek görülmemiştir (Aynı yönde değerlendirme için bkz. Uğur Coşkun, § 38; Mertihan Kurdoğlu, § 38).

15. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

16. Başvurucu, ihlalin tespiti, yargılamanın yenilenmesi ve 50.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

17. Başvuruda tespit edilen anayasal hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar ve zorunluluk bulunmaktadır. Anayasa'nın 148. ve 153. maddeleri ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. ve 66. maddeleri uyarınca ihlal kararının gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatıp Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında belirtilen ilkelere ve gerekçelere uygun biçimde yürütülecek yargılama sonunda hak ihlalinin nedenlerini gidererek yeni bir karar vermektir (yeniden yargılama konusunda bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

18. Öte yandan hak ihlali kararından Anayasa Mahkemesinin davanın sonucuyla ilgili olarak bir tutum sergilediği sonucu çıkarılmamalıdır.Anayasa Mahkemesince verilen hak ihlali kararı uyuşmazlığın sonuçlarından bağımsız olup davanın kabulüne, reddine ya da beraate veya mahkûmiyete karar verilmesi gerektiği anlamına gelmemektedir. Kural olarak yargılamanın her aşamasında olduğu gibi ihlalin sonuçlarını gidermek üzere yeniden yapılacak yargılama sonunda da delillerin dava ile ilişkisini kurma ve bunları değerlendirip sonuç çıkarma yetkisi ilgili mahkemelere aittir.

19. Öte yandan başvurucu, tazminat talebinde bulunmuş ise de ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin özel hayata saygı hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara 2. İdare Mahkemesine (E.2019/2256, K.2020/1049) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

E. 446,90 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.446,90 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin bilgi için Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi (E.2020/2419, K.2020/2876) ile Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 13/3/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.