I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, üçüncü kişiler tarafından silahlı tehdit ve şiddete maruz kalındığı iddiasına ilişkin olarak yapılan soruşturmanın etkili yürütülmemesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

i. Olay günü 14/6/2020 tarihinde sabah saatlerinde başvurucu, evinin bahçesinde eşi, kızı, kardeşi ve kardeşinin eşiyle otururken 100 metre ileride oturan ve kavgalı olduğu ağabeyinin oğlu M.B. yüksek sesle kendilerine küfredip tehditte bulunmuştur.

ii. Aynı gün evin önüne gelen M.B. silah (tabanca) ile havaya ateş etmiş, silahla başvurucunun üzerine yürümüş, başvurucunun göğsüne yumruk atmıştır. Başvurucu, düşerek dizinden yaralanmıştır. Eve ateş eden M.B. kendisine müdahale etmek isteyen başvurucunun kardeşi T.B.nin üzerine yürümüş ve T.B.yi yumruklayarak başından yaralamıştır.

iii. Mermi kovanlarını toplayan M.B. olay yerinden ayrılmıştır.

3. Kızılcahamam Cumhuriyet Başsavcılığının (Başsavcılık) resen başlattığı ceza soruşturması kapsamında kolluk görevlileri düzenledikleri 14/6/2020 tarihli Olay Tutanağı'nda, olay yeri olup başvurucuya ait olan bahçe ve çevresinde yapılan incelemede ev ve sokak arasında 9 mm çapında üç boş kovan ve 9 mm çapında iki mermi bulunduğu belirtilmiştir.

4. Kızılcahamam Devlet Hastanesinin 14/6/2020 tarihli geçici hekim raporunda başvurucunun sol dizinde hassasiyet ve sol diz yüzeyinde nokta şeklinde abrazyon bulunduğu belirtilmiştir. Hastanenin 15/6/2020 tarihli kati raporunda, başvurucunun sol dizinde 0,5 cm'lik, kurutlu (yara kabuğu) dermabrazyon bulunduğu, yaranın etkisinin basit tıbbi müdahale ile giderilebileceği tespiti yapılmıştır.

5. Olayın gerçekleştiği bina üzerinde 7/9/2020 tarihinde mermi izi araştırması yapılmış, bina üzerinde iki mermi izi olduğu düşünülen ize rastlanmış, duvar malzemesi oyularak yapılan araştırmada ise mermi çekirdeğine rastlanmamıştır.

6. Başsavcılık, M.B. hakkında başvurucu ve T.B.ye yönelik silahla tehdit, ruhsatsız ateşli silahlarla mermileri satın alma ya da taşıma veya bulundurma, konut dokunulmazlığını ihlal etme ve hakaret suçlarından yürüttüğü soruşturmada 7/10/2020 tarihinde yeterli delil bulunmaması nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığına karar vermiştir. Başvurucunun karara itirazı Ankara Batı 2. Sulh Ceza Hâkimliğince 28/10/2020 tarihinde reddedilmiştir.

7. Başvurucu, nihai kararı 19/11/2020 tarihinde öğrendikten sonra 16/12/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

8. Her iki mağdura yönelik olarak şüpheliye isnat olunan eylemler yönünden yürütülen soruşturma kapsamında mağdur T.B.nin kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itirazı Ankara Batı 1. Sulh Ceza Hâkimliğince 9/12/2020 tarihinde kısmen kabul edilmiştir. Şüpheli M.B. hakkında resen soruşturulan silahla tehdit, ruhsatsız ateşli silahlarla mermileri satın alma ya da taşıma veya bulundurma suçları ile şikâyete tabi suçlardan itiraz eden T.B.ye yönelik konut dokunulmazlığını ihlal etme, hakaret suçları yönünden ek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar M.B. hakkında kamu davası açılması için kaldırılmıştır.

9. Yeniden yürütülen soruşturma neticesinde M.B. hakkında kamu davası açılmış; 4/11/2021 tarihinde basit yaralama, hakaret ve konut dokunulmazlığını ihlal suçlarından şikâyetten vazgeçme nedeniyle düşme kararı verilmiştir. Silahla tehdit ile 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun'a muhalefet suçlarından verilen hapis ve adli para cezası yönünden hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiştir.

10. Başvurucuya yönelik basit yaralama suçu yönünden ise uzlaşma işlemleri başlatılmış, başvurucu ile şüpheli M.B.nin uzlaşması nedeniyle 12/4/2021 tarihinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiştir.

11. Komisyonca, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

12. Başvurucu; kendisine yönelik silahla tehdit, fiziksel ve sözlü şiddet eylemi hakkında etkili ceza soruşturması yürütülmemesi nedeniyle anayasal haklarının ihlal edildiğinden şikâyet etmiştir. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; Anayasa ve ilgili mevzuat hükümlerinin, Anayasa Mahkemesi içtihadı ve somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiği bildirilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

13. Bir muamelenin Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasının kapsamına girebilmesi, asgari bir ağırlık derecesine (ciddiyet seviyesine) ulaşmasına bağlıdır. Asgari ağırlık derecesine ulaşılıp ulaşılmadığı görecelidir ve somut olayın koşullarının değerlendirilmesiyle belirlenir. Yapılacak değerlendirmede muamelenin süresi, fiziksel ve ruhsal etkileri ile mağdurun cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumu gibi etkenler önemlidir. Bu etkenlere ardındaki kasıt veya saik ile birlikte muamelenin amacı da eklenebilir. Ayrıca gerilimin ve duyguların yükseldiği atmosfer gibi muamelenin yapıldığı bağlam da dikkate alınması gereken diğer bir etkendir (Ali Rıza Özer ve diğerleri [GK], B. No: 2013/3924, 6/1/2015, § 75; K.K. [GK], B. No: 2020/34532, 29/5/2024, § 26).

14. Başvurucunun iddiasına göre M.B. önce başvurucu ile yanındakilere küfredip hakaretlerde bulunarak olay yerinden ayrılmış ancak bir süre sonra olay yerine gelip silahla tehdit edip başvurucunun göğsüne yumrukla vurmuştur. Olayın belirli bir zaman dilimine yayılması, tehditte ateşli silah kullanılması ve M.B.nin eyleminin başvurunun yaralanmasına neden olması birlikte değerlendirilerek başvurucunun maruz kaldığı eylemlerin Anayasa'nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasına girebilmesi için aranan asgari ağırlık eşiğine ulaştığı değerlendirilmiştir. Bu sebeple başvuru, kötü muamele yasağı kapsamında incelenmiştir. Bununla birlikte başvurucuya yönelik basit yaralama suçundan yapılan şikâyetin uzlaşma ile sonuçlandığı dikkate alınarak bu yöndeki ihlal iddiaları inceleme kapsamı dışında bırakılmıştır.

15. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

16. Devletin kötü muamele yasağı kapsamındaki pozitif yükümlülüklerinin usuli yönü (usul yükümlülüğü), savunulabilir nitelikteki her kötü muamele olayının sorumlularının belirlenmesini ve gerekiyorsa cezalandırılmasını sağlayabilecek etkili bir soruşturma yürütmeyi gerektirir. Bu soruşturmanın temel amacı, insan onurunu koruyan hukukun etkili bir şekilde uygulanmasını ve kamu görevlilerinin veya diğer bireylerin kötü muamele niteliğindeki filleri nedeniyle hesap vermelerini sağlamaktır. Kötü muamelenin kasten yapıldığının ileri sürüldüğü durumlarda iddia hakkında ivedilikle bir ceza soruşturması başlatılmalıdır. Ceza soruşturmasının Anayasa’nın 17. maddesinin gerektirdiği şekilde etkili olduğunun kabul edilebilmesi için soruşturmada olayı aydınlatabilecek ve sorumluların belirlenmesini sağlayabilecek tüm deliller toplanmalıdır. Dahası soruşturma süreci gerektiği ölçüde kamu denetimine açık olmalı, mağdur soruşturmaya etkili şekilde katılabilmeli ve soruşturmada makul bir özen ve süratle hareket edilmelidir. Yetkililer, soruşturmayı sonlandırmak için aceleci davranmamalı ve temelden yoksun sonuçlara dayanmamalıdır (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 25; Cezmi Demir ve diğerleri, B. No: 2013/293, 17/7/2014, §§ 110-112, 114-117; Ali Rıza Özer ve diğerleri, §§ 101-103).

17. Başvuruya konu olayın kamu makamlarınca öğrenilmesinin akabinde resen soruşturma başlatıldığı, olay yeri incelesi yapılarak kovan ve mermi çekirdeklerinin tespit edildiği görülmüştür. Buna karşılık binada mermi izi olup olmadığına ilişkin araştırma olay tarihinden yaklaşık üç ay sonra gerçekleştirilmiştir.

18. Silahlı tehdit eylemini gerçekleştirdiği ve ateş ettiği ileri sürülen şüpheli M.B.nin evinde olay günü arama yapıldığı görülmüşse de atış artığının tespiti için şüpheliden örnek alındığına ilişkin olarak soruşturma dosyasında bir belge bulunmadığı anlaşılmıştır.

19. Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararda, olay yerinde bulunan tüm tanıkların müştekilerin yakın akrabaları olması nedeniyle beyanlarına itibar edilemeyeceği değerlendirmesi yapılmışsa da bu beyanların birbiriyle ve diğer maddi delillerle uyumlu olup olmadığı konusunda bir değerlendirme yoktur. Bunun yanı sıra olaya ilişkin başka tanık olup olmadığının, çevrede kayıt alan kamera bulunup bulunmadığının araştırılmadığı anlaşılmıştır. Nitekim soruşturma sonucunda şüpheli M.B.nin üzerine atılı suçlar yönünden yeterli delilin bulunmadığı gerekçesiyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiştir. Olay yeri incelemesinde ele geçirilen kovan ve mermiler sabit olmasına karşın olası bir şüpheli tespiti için araştırma yapılmadığı, şikâyete konu olaya ilişkin maddi gerçekleşme koşulları aydınlığa kavuşturulmayarak olayın belirsiz bırakıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

20. Soruşturma süreci bir bütün hâlinde değerlendirildiğinde başvurucunun şikâyetine yönelik etkili bir ceza soruşturması yapılmadığı kanaatine varılmıştır. Nitekim aynı olay nedeniyle diğer mağdur yönünden verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın daha sonra kaldırılarak kamu davası açılması anılan tespiti güçlendiren bir olgu olarak değerlendirilmiştir.

21. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kötü muamele yasağının usul boyutunun ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

III. GİDERİM

22. Başvurucu, ihlalin tespiti ve yeniden soruşturma yapılması talebinde bulunmuştur.

23. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden soruşturma yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği soruşturma mercilerinin yapması gereken iş, yeniden soruşturma işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

24. Başvurucu, tazminat talebinde bulunmadığından ihlalin tespiti ile yeniden soruşturmaya karar verilmesiyle yetinilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kötü muamele yasağının usul boyutunun İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden soruşturma yapılmak üzere Kızılcahamam Cumhuriyet Başsavcılığına (Sor. No: 2020/925) GÖNDERİLMESİNE,

D. 446,90 TL harçtan oluşan yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin bilgi için Ankara Batı 2. Sulh Ceza Hâkimliğine (D. İş 2020/4421) GÖNDERİLMESİNE,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 10/12/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.