I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, sınır dışı edilme kararı nedeniyle aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Suriye Arap Cumhuriyeti (Suriye) vatandaşı olan başvurucunun hakkında hakaret ve tehdit suçlarından adli soruşturma bulunması nedeniyle kamu düzeni, güvenliği ve sağlığı açısından ülkede kalmasının sakıncalı olduğu değerlendirilmiştir. Bunun üzerine başvurucu hakkında gidebileceği güvenli üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilmesine veya gönüllü olması hâlinde menşe ülkesine çıkışının yapılmasına ilişkin Gaziantep Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğü tarafından 12/5/2022 tarihinde işlem tesis edilmiştir. Başvurucu, bu işlemin iptali için Gaziantep 1. İdare Mahkemesinde (Mahkeme) dava açmıştır.

3. Dava dilekçesinde başvurucunun yaklaşık on yıldır Türkiye'de yaşadığı, düğünlerde şarkıcılık ve düğün organize işi yaparak geçimini sağladığı, hakkında tehdit ve hakaret suç isnadı nedeniyle dava konusu işlemin tesis edildiği, kendisini şikâyet eden kişilerin ise akrabası olduğu ifade edilmiştir. Ticari iş yaptığı bu akrabalarıyla arasında borç ilişkisinden kaynaklı anlaşmazlık yaşandığını ve kendisinin de onlar hakkında şikâyetçi olduğunu vurgulayan başvurucu, hakkındaki soruşturmanın da hâlen derdest olduğunu belirtmiştir. Ayrıca başvurucunun üzerine atılı suçların hakaret ve tehdit suçları olduğunun gözönüne alınması ile başvurucuya yönelik ağır bir yaptırım içerdiği ileri sürülen sınır dışı kararının iptaline karar verilmesi talep edilmiştir.

4. Mahkeme 22/9/2022 tarihinde davanın kesin olarak reddine karar vermiştir. Kararın gerekçesinde yabancı uyruklu bir kişinin sınır dışı edilmesi için mutlaka suç niteliği taşıyan ve yargı kararıyla belirlenmiş bir eyleminin olması zorunluluğu bulunmadığını; kamu düzenini bozmak niyeti, kamu düzenini bozanlara katılmak ya da yardım etmek amacıyla geldiğinin sezilmesi gibi durumlarda idareye geniş takdir yetkisi tanındığını ifade etmiştir. Bunun yanında 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun (6458 sayılı Kanun) öngördüğü koruma modellerinden faydalanan yabancının, anılan Kanun gereği toplumun düzeni, güvenliği ve sağlığı yönünden tehdit oluşturabilecek hâl ve hareketler içinde bulunmaması gerektiğini vurgulamıştır. Sonuç olarak işlemin gerekçesini oluşturan olayın tek başına kamu düzenini bozucu nitelikte olduğu, sınır dışı işleminin devletin hükümranlık hakkı kapsamında kamu düzeni ve kamu güvenliğinin sağlanması amacıyla tesis edildiği kanaatine ulaşıldığını belirtmiştir.

5. Başvurucu, nihai hükmü 4/11/2022 tarihinde öğrendikten sonra 25/11/2022 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

6. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

II. DEĞERLENDİRME

7. Başvurucu dokuz yıldır ailesiyle Türkiye'de yaşadığını, üzerine atılı hakaret suçlaması nedeniyle ve ilgili soruşturma dosyası devam ederken hakkında sınır dışı işlemi tesis edildiğini, bu işlemin iptali talebiyle açtığı davanın reddedilmesi nedeniyle özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ile masumiyet karinesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

8. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; başvurucunun şikâyetine ilişkin inceleme yapılırken Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

9. Somut olayda başvurucu ailesiyle birlikte uzun süredir Türkiye'de yaşadığını, akrabalarıyla arasında oluşan anlaşmazlık nedeniyle karşılıklı olarak şikâyetçi olduklarını, hakkındaki tehdit ve hakaret suçlaması içeren soruşturma hâlen devam ederken tesis edilen sınır dışı edilme kararı neticesinde ailesinden ayrılmak zorunda kaldığını belirtmiştir. Böylelikle başvurucunun Türkiye ile aile hayatına saygı hakkı kapsamında gözetilmesi gereken güçlü bağları olduğuna dair açıklamaları bulunduğu görülmüştür. Bununla birlikte başvurucunun hakkındaki sınır dışı edilme kararının özel hayatını nasıl ve neden etkilediğine dair yeterli düzeyde açıklama yaptığı görülmekle ileri sürülen iddiaların mahiyeti gereği başvurunun aile hayatına saygı hakkı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir (Peri Kırık, B. No: 2015/19795, 9/1/2019, §§ 32-36; Nargıza Gulamova, B. No: 2020/33373, 30/3/2023, § 19-20).

10. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

11. Hakkındaki sınır dışı edilme kararı nedeniyle başvurucunun aile hayatına saygı hakkına yönelik müdahalelerin kanuniliği, meşru amacı, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygunluğu ve ölçülülüğünün denetiminde gözetilmesi gereken genel ilkeler Anayasa Mahkemesince birçok kararda ayrıntılı olarak açıklanmıştır (benzer yöndeki kararlar için bkz. Gulnura Toktomambetova, B. No: 2018/29906, 15/3/2022, §§ 62, 63; Demet Hussen Najem, B. No: 2019/438, 27/7/2022, §§ 41, 42; A.A.A., B. No: 2018/36516, 15/3/2022, §§ 48-53).

12. Devletlerin uluslararası hukuktan kaynaklanan yabancıların ülkeye giriş yapmasını ve ikamet etmesini kontrol etme ve gerektiğinde ülkedeki yabancıları sınır dışı etme konusunda geniş takdir yetkileri bulunmaktadır. Bununla birlikte sınır dışı edilen yabancının ülkede güçlü ailevi bağlara sahip olduğu durumlarda aile hayatı ile sınır dışı işleminin uygulanması bağlamında gözetilen kamusal menfaat arasında adil bir denge kurulması gerekmektedir (Peri Kırık, § 47-48).

13. Bunun yanında bir yabancının terörist faaliyetlerle ilgili olarak ve millî güvenliğin korunması amacıyla sınır dışı edilmesinde veya ülkeye girişinin yasaklanmasında kamu makamlarının mutlaka somut olayın koşulları içinde kişinin millî güvenliği tehlikeye atacak nitelikteki faaliyetlerde bulunduğuna dair yeterli ve ciddi bilgileri yargı mercilerine sunması gerekir. Yargı makamlarının temel hak ve özgürlüklerin keyfîliğe karşı gerçekten ve etkili şekilde korunmasını sağlama görevleri gereği kamu makamlarınca müdahale ile ilgili olarak ileri sürülen sebepleri inceleyerek konuyla ilgili beyanların neden kabul edildiği veya reddedildiğine dair gerekçelerini kararlarında göstermeleri zorunludur (Nargıza Gulamova, § 22; A.G., B. No: 2018/6143, 16/12/2020, §§ 50-54; A.A.A., §§ 50-57).

14. Somut olayda hakkındaki sınır dışı edilme kararı nedeniyle başvurucunun aile hayatına yönelik müdahalenin 6458 sayılı Kanun hükümlerine dayandığı anlaşılmıştır. Düzenlemenin kanunilik ölçütünü karşıladığı ve millî güvenliğin sağlanmasına yönelik meşru amacının bulunduğu açıktır. Bu belirlemenin ardından müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olup olmadığı yönünden inceleme yapılacaktır.

15. Başvurucunun hakaret ve tehdit suçlarından hakkında adli soruşturma bulunması nedeniyle kamu düzeni, güvenliği ve sağlığı açısından ülkede kalmasının sakıncalı olduğu değerlendirilerek sınır dışı işlemi uygulandığı görülmektedir. Mahkeme kararında ise; başvurucunun ailesiyle uzun yıllardır Türkiye'de yaşadığı ve üzerine atılı suçlamaların akrabalarıyla arasında çıkan anlaşmazlık sonucunda ileri sürüldüğü şeklindeki itirazlar değerlendirilmeksizin anılan işlemin başvurucunun aile hayatı üzerinde doğuracağı etkiler bakımından da bir inceleme ve dengelemenin yapılmamış olduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında başvurucunun belirtilen husustaki talep ve itirazlarının karşılanmadığı ve aile hayatına saygı hakkı ile ilgili hiçbir gerekçeye yer verilmediğine işaret etmek gerekir.

16. Ayrıca somut olayın koşulları içinde kişinin eyleminin kamu güvenliğini tehlikeye atacak nitelikte olup olmadığı yönünde ilgili ve yeterli gerekçeye kararlarda yer verildiğini söylemek mümkün değildir. Sonuç olarak sınır dışı edilme ile ilgili idari ve yargısal süreçte kararlarda yer verilen gerekçelerin aile hayatına saygı hakkı bağlamında yeterli olmadığı, kamu düzeni ve güvenliğinin korunması hususundaki kamusal menfaat ile başvurucunun aile hayatına saygı hakkı arasında bir dengeleme yapılmadığı gibi kararlarda yer verilen unsurların da bu dengelemeye imkân verecek ayrıntı ve açıklıkta olmadığı sonucuna varılmıştır.

17. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

18. Başvurucu, ihlalin tespitine ve yargılamanın yenilenmesine karar verilmesi talebinde bulunmuştur.

19. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin aile hayatına saygı hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Gaziantep 1. İdare Mahkemesine (E.2022/1014, K.2022/1574) GÖNDERİLMESİNE,

D. 664,10 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.664,10 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

E. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için YASAL FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 28/11/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.