I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular, miras bırakan İsmet YEŞİL tarafından terör olayları nedeniyle ikamet ettiği yerleşim yerini terk etmek zorunda kaldığından bahisle uğradığı zararların karşılanması talebinin reddi üzerine açtığı davanın reddedilmesi nedeniyle özel hayatın korunması, kişi özgürlüğü ve güvenliği, yaşam, mülkiyet ve adil yargılanma hakları ile işkence, kötü muamele ve ayrımcılık yasaklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuşlardır.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 9/9/2013 tarihinde Bismil Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Birinci Bölüm Birinci Komisyonunca 31/3/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı tarafından 8/5/2014 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına ve bir örneğinin görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmesine karar verilmiştir.

5. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiş, Adalet Bakanlığınca 9/6/2014 tarihli yazı ile görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAYLAR VE OLGULAR

A. Olaylar

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucular, 11/6/2007 tarihinde vefat eden İsmet Yeşil’in çocuklarıdır.

8. Başvurucular murisi, Diyarbakır ili Bismil ilçesi Alibey köyünde ikamet etmekte iken köyden göç etmiştir.

9. Murisin, ikamet ettiği yerleşim yerini terk etmesi sebebiyle zarara uğradığından bahisle, 17/7/2004 tarihli ve 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun hükümlerinden yararlandırılması yönündeki 26/7/2005 tarihli talebi, Batman Valiliği Zarar Tespit Komisyonunun 6/3/2006 tarihli kararıyla reddedilmiştir. Muris, bu işlemin iptali için dava açmıştır.

10. Diyarbakır 2. İdare Mahkemesinin 24/6/2008 tarih ve E.2006/1690, K.2008/1023 sayılı kararıyla, murisin terör olayları nedeniyle köyünü terk ettiğinin anlaşıldığı, idarece 5233 sayılı Kanun uyarınca herhangi bir zararının olup olmadığı araştırılmadan talebinin reddedilmesinin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.

11. Danıştay Onbeşinci Dairesinin 20/9/2011 tarihli kararıyla, Alibey köyüne ait dosyaların birlikte incelenmesinden, Köyün terör olayları nedeniyle boşaltılan yerlerden olmadığı, köydeki arazilerin sahibi olan M. A. tarafından Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne satılması sonucu murisin köyden göç ettiğinin anlaşılmasından dolayı zararın 5233 sayılı Kanun hükümlerine göre idarece karşılanmasına hukuki olanak bulunmadığı gerekçesiyle İlk Derece Mahkemesi kararı bozulmuştur.

12. Diyarbakır 2. İdare Mahkemesi bozma kararına uymuş ve 27/12/2011 tarih ve E.2011/2179, K.2011/3249 sayılı kararıyla davayı reddetmiştir. Söz konusu karar, Danıştay Onbeşinci Dairesinin 11/12/2012 tarih ve E.2012/4699, K.2012/13678 sayılı kararıyla onanmıştır.

13. Bu karara karşı yapılan karar düzeltme başvurusu da aynı Dairenin 20/6/2013 tarih ve E.2013/8328, K.2013/4803 sayılı kararıyla reddedilmiş, karar başvurucular vekiline 29/8/2013 tarihinde tebliğ edilmiştir.

14. Başvurucular 9/9/2013 tarihinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapmışlardır.

B. İlgili Hukuk

15. B. No: 2013/2294, 8/5/2014, §§15-27.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

16. Mahkemenin 11/12/2014 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 9/9/2013 tarih ve 2013/7039 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

17. Başvurucular, murislerinin terör olayları nedeniyle ikamet ettikleri köylerini terk etmek zorunda kaldığını, murislerinin açtığı davayı derece mahkemelerinin yeterli inceleme yapmadan reddettiğini, köyün terk edilmesinin sebebinin 1991-1993 yıllarında köyde pek çok terör olayının meydana gelmesi olduğunu, malvarlıklarına ulaşamamaktan dolayı maddi zararlarının oluştuğunu ve başvurunun karara bağlanmasının makul olmayacak şekilde uzun sürdüğünü, bu nedenle özel hayatın korunması, kişi özgürlüğü ve güvenliği, yaşam, mülkiyet ve adil yargılanma hakları ile işkence, kötü muamele ve ayrımcılık yasaklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuşlardır.

B. Değerlendirme

18. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucular tarafından yapılan hukuki tavsifi ile bağlı değildir. Başvurucuların söz konusu haklara dayanarak doğrudan murislerine yönelen eylemlere ilişkin bir ihlal iddiası bulunmamakta olup, ileri sürülen iddiaların köyün güvenlik nedeniyle boşaldığı ve bu nedenle murislerinin maruz kaldığı zararların 5233 sayılı Kanun kapsamında karşılanması gerektiği ile yargılamanın uzun sürdüğünü ortaya koymak adına yapıldığı görülmektedir. Başvurucuların iddiaları yargılamanın sonucuna ve makul sürede bitirilmemesine ilişkin olup diğer haklar kapsamında bir değerlendirme yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

19. Anayasa’nın 148. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.”

20. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un “Bireysel başvuru hakkı” kenar başlıklı 45. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.”

21. 6216 sayılı Kanun’un “Bireysel başvuru hakkına sahip olanlar” kenar başlıklı 46. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir.

22. Anayasa’nın 148. maddesinin üçüncü ve 6216 sayılı Kanun’un 45. maddesinin (1) numaralı fıkraları uyarınca, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiğini iddia eden herkese Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapma hakkı tanınmıştır (B. No: 2012/22, 25/12/2012, § 24).

23. 6216 sayılı Kanun’un “Bireysel başvuru hakkına sahip olanlar” başlıklı 46. maddesinde kimlerin bireysel başvuru yapabileceği sayılmış olup, anılan maddenin (1) numaralı fıkrasına göre; bir kişinin Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmesi için üç temel ön koşulun birlikte bulunması gerekmektedir. Bu önkoşullar, başvuruya konu edilen ve ihlale yol açtığı ileri sürülen kamu gücü eylem veya işleminden ya da ihmalinden dolayı, başvurucunun “güncel bir hakkının ihlal edilmesi”, bu ihlalden dolayı kişinin “kişisel olarak” ve “doğrudan” etkilenmiş olması ve bunların sonucunda başvurucunun kendisinin “mağdur” olduğunu ileri sürmesi gerekir (B. No: 2013/6179, 20/3/2014, § 24).

24. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Sözleşme’nin 34. maddesinde yer alan“mağdur” kelimesi ile ihtilaf konusu eylem ya da ihmalden doğrudan etkilenen kişinin kast edildiğini belirtmektedir (Brumarescu/Romanya [BD], B. No: 28342/95, 28/10/1999, § 50).

25. Başvuru konusu olayda başvurucular, murislerinin, terör eylemi nedeniyle köyünü terk ettiğinden bahisle uğradığı zararın tazmini istemiyle açtığı davanın reddedilmesi ve yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığı gerekçesiyle anayasal haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler ise de, başvuru formu ve ekli mahkeme kararları incelendiğinde, 11/6/2007 tarihinde vefat eden muris tarafından 31/7/2006 tarihinde açılan davanın hiçbir safhasında başvurucuların davaya müdahil olmadığı veya davayı takip etme talebinde bulunmadığı anlaşılmaktadır.

26. Başvurucuların, murislerinin açtığı davanın devamı süresince davaya katılmadıklarından veya davayı takip talebinde bulunmadıklarından dolayı yargılamanın sonucu ve uzun sürmesi nedeniyle güncel ve kişisel haklarının doğrudan zarara uğradığından söz etmeye imkân bulunmamaktır.

27. Bu durumda, başvurucuların güncel ve kişisel haklarının doğrudan etkilenmediği anlaşıldığından, mağdur statüsüne sahip olmadıkları sonucuna varılmıştır.

28. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların, mağdur statüsü bulunmadığından, başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin “kişi yönünden yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle, başvurunun, başvurucuların mağdur statüsü bulunmadığından “kişi yönünden yetkisizlik” nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA, yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde bırakılmasına, 11/12/2014 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.