I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; meydana gelen kazaya ilişkin hazırlanan kolluk tutanaklarının emtianın zayi olduğunu kanıtlamak için yeterli kabul edilmeyerek tahakkuk ettirilen vergilere karşı açılan davanın reddedilmesinin adil yargılanma hakkını ihlal ettiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 20/9/2013 tarihinde Adana 2. Vergi Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Birinci Bölüm Birinci Komisyonunca 28/11/2014 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

4. Başvuru dilekçesi ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

5. Başvurucu Şirket adına Gürbulak - Halkalı Gümrükleri arasında transit olarak eşya taşıyan araç 29/4/2006 tarihinde Gürbulak sınır kapısından yurda giriş yapmıştır. Araç 2/5/2006 tarihinde Tokat ilinde kaza yapmış ve Kelkit Çayı’na düşmüştür.

6. Araç şoförü yaralı olarak hastaneye kaldırılmış, kazayla ilgili jandarma ve polis ekiplerince tutanak tutulmuştur.

7. 7/6/2006 tarihinde araç bulunduğu yerden çıkarılmıştır. Hazırlanan Jandarma tutanağına göre düşme sonrasında aracın yükü kaybolmuştur.

8. Gümrükten girişi yapılan emtianın, süresinde sevk edildiği diğer Gümrükte işlem görmemesi üzerine başvurucu Şirkete, kayıtlı eşyaya isabet eden gümrük ve katma değer vergileri tahakkuk ettirilmiştir.

9. Başvurucu Şirket; aracın Kelkit Çayı’na düşmesi nedeniyle eşyanın zayi olduğunu, kazaya ilişkin polis ve jandarma tutanaklarının bulunduğunu, bilgi eksikliği nedeniyle en yakın gümrük müdürlüğünün bilgilendirilmediğini ileri sürerek dava açmıştır.

10. Ankara 1. Vergi Mahkemesi 23/5/2007 tarihli ve E.2006/2053, K.2007/805 sayılı kararıyla davayı usulden reddetmiş; karar, Danıştay tarafından uyuşmazlığın esasının incelenmesi gerektiği gerekçesiyle bozulmuştur.

11. Vergi Mahkemesi bozmaya uyarak yaptığı inceleme sonucu 19/10/2010 tarihli ve E.2010/2186, K.2010/2187 sayılı kararıyla davayı esastan reddetmiştir. Kararın gerekçesi şöyledir:

“Davacı şirket tarafından, TIR karnesi muhteviyatı eşyanın kaza sonucunda zayi olduğu belirtilerek, bu eşyalara isabet eden gümrük vergilerinin kendilerinden istenilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

TIR Uygulama Tebliğinin 35’inci maddesinde “Yurtta kalma süresi veya diğer bir gümrük idaresine teslim süresi içerisinde beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle tekrar yurt dışına çıkarılamayan veya bir Gümrük idaresine teslimi mümkün olmayan eşya hakkında ilgililer tarafından en yakın gümrük idaresine müracaat edilir” denilmektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 92/2’nci maddesinde “Türkiye Gümrük Bölgesi içindeki transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybı halinde, gümrük vergileri aranmaz. Transit halindeki eşyanın yukarıda belirtilen nedenlerle telef veya kaybı, idareninde taraf olarak bulunduğu mahkeme kararı ile kanıtlanır. Ancak c) trafik kazaları, trafik kaza raporuna göre ve en yakın gümrük idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda gümrük idare amirinin vereceği karar ile kanıtlanır.” hükmü yer almaktadır.

Süresinde yurt dışı edilmeyen veya kaza sonucu zayi olan mallara ilişkin uygulanacak işlemler TIR sözleşmesinde ve Gümrük Kanununda sayılmıştır. Bu düzenlemelere göre, trafik kazası sonucu davacı şirket tarafından en yakın gümrük idaresine verilmek suretiyle, gerekli tespitlerin yapılması gerekmektedir. Jandarmanın düzenlediği trafik kaza tutanağı eşyanın zayi olduğunu göstermek için tek başına yeterli değildir. Ancak davacı şirket tarafından, gümrük idaresine eşyaların trafik kazası sonucu telef olduğuna dair bir bildirim yapılmadığı, dorse içindeki emtianın akibetinin gümrük idaresi tarafından tespit edilemediği anlaşılmaktadır.

Buna göre, TIR karnesi usulüne uygun olarak sonlandırılmadığından, TIR karnesi muhteviyatı eşyaya isabet eden vergilerin TIR karnesi hamili taşıyıcı şirketten istenilmesinde hukuka aykırılık görülmemiştir.”

12. Danıştay Yedinci Dairesi 23/5/2012 tarihli ve E.2010/10666, K.2012/2453 sayılı ilamıyla İlk Derece Mahkemesi kararını onamıştır.

13. Başvurucunun karar düzeltme talebi, Danıştay Yedinci Dairesinin 26/6/2013 tarihli ve E.2012/7192, K.2013/3773 sayılı ilamı ile reddedilmiştir.

14. Nihai karar 10/9/2013 tarihinde başvurucu vekiline tebliğ edilmiştir.

15. Başvurucu 20/9/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

B. İlgili Hukuk

16. 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 92. maddesinin (2) numaralı fıkrasının kaza tarihinde geçerli hâlinin ilgili kısmı şöyledir:

“(2) Türkiye Gümrük Bölgesi içindeki transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybı halinde, gümrük vergileri aranmaz. Transit halindeki eşyanın yukarıda belirtilen nedenlerle telef veya kaybı, idarenin de taraf olarak bulunduğu mahkeme kararı ile kanıtlanır.

Ancak;

…

c) Trafik kazaları, trafik kaza raporuna göre ve en yakın gümrük idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda gümrük idare amirinin vereceği karar ile,

Kanıtlanır.”

17. 4458 sayılı Kanun’un 92. maddesinin (2) numaralı fıkrasının, 18/06/2009 tarihli ve 5911 sayılı Kanun’un 20. maddesi ile değiştirilen hâli şöyledir:

“(2) Türkiye Gümrük Bölgesi içinde transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybının kanıtlanması halinde, gümrük vergileri aranmaz.”

18. 23/1/2002 tarihli ve 24649 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan TIR Uygulama Tebliği’nin 35. maddesi şöyledir:

“Yurtta kalma süresi veya diğer bir gümrük idaresine teslim süresi içerisinde, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle tekrar yurt dışına çıkarılamayan veya bir Gümrük îdaresine teslimi mümkün olmayan eşya hakkında ilgililer tarafından en yakın gümrük idaresine müracaat edilir. Bu durumda ilgili gümrük idaresi TIR sözleşmesinin 41 inci ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 92 nci maddesi hükümlerine göre işlem yaparak durumu ayrıca Müsteşarlığa (Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü) intikal ettirir.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

19. Mahkemenin 6/1/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

B. Başvurucunun İddiaları

20. Başvurucu, vergilendirmeye esas emtianın zayi olduğu konusunda ihtilaf olmamasına rağmen mevcut belgelerin bunu kanıtlamak için yeterli olmadığı gerekçesiyle davasının reddedilmesinin adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür. Başvurucu bu nedenle Mahkeme kararının kaldırılarak ödediği vergilerin iadesine karar verilmesini talep etmiştir.

A. Değerlendirme

21. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrası şöyledir:

“Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.”

22. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

“Mahkeme, ... açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.”

23. 6216 sayılı Kanun’un 48. maddesinin ikinci fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların mahkemece kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Anayasa'nın 148. maddesinin dördüncü fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvurular kapsamında değerlendirilen kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği kurala bağlanmıştır.

24. Anılan kurallar uyarınca ilke olarak derece mahkemeleri önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile derece mahkemelerince uyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun esas yönünden adil olup olmaması bireysel başvuru incelemesine konu olamaz. Bunun tek istisnası, derece mahkemelerinin tespit ve sonuçlarının adaleti ve sağduyuyu hiçe sayan tarzda bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içermesi ve bu durumun kendiliğinden bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihlal etmiş olmasıdır. Bu çerçevede kanun yolu şikâyeti niteliğindeki başvurular, derece mahkemesi kararları bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içermedikçe Anayasa Mahkemesince incelenemez (Necati Gündüz ve Recep Gündüz, B. No: 2012/1027, 12/2/2013, § 26).

25. Somut olayda Ankara 1. Vergi Mahkemesi, vergilendirmeye konu emtianın kaza nedeniyle zayi olması hâlinde en yakın gümrük idaresine başvurularak bu durumun tespit ettirilmesi gerektiği, trafik kaza tutanağındaki tespitlerin tek başına zayi hâlini ispata yeterli olmayacağı gerekçesiyle başvurucunun açtığı davayı reddetmiştir.

26. Her ne kadar daha sonradan değişmiş olsa da olay tarihi itibarıyla geçerli mevzuat hükmü uyarınca kaza nedeniyle gümrüğe konu emtianın zayi olmasının kanıtlanması için ilgili gümrük idaresine başvurulması ve bu durumun tespit ettirilmesi gerekmektedir. Vergi Mahkemesi, belirtilen ispat kuralını uygulamak suretiyle uyuşmazlığı çözüme kavuşturmuştur. Öte yandan lojistik firması olan başvurucu Şirketin olay tarihinde yürürlükteki hâliyle 4458 sayılı Kanun’un 92. maddesinin (2) numaralı fıkrasında ve TIR Uygulama Yönetmeliği’nin 35. maddesinde belirtilen bildirim yükümlülüğünü bilmediği söylenemez.

27. Bu itibarla Mahkemenin gerekçesi ve başvurucunun iddiaları incelendiğinde iddiaların özünün, derece mahkemesi tarafından delillerin değerlendirilmesinde ve hukuk kurallarının yorumlanmasında isabet olmadığına ve esas itibarıyla yargılamanın sonucuna ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

28. Başvurucu; yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediğine ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi Mahkemenin ve Danıştayın kararında bariz takdir hatası veya açık keyfîlik oluşturan herhangi bir durum da tespit edilememiştir.

29. Açıklanan nedenlerle başvurucu tarafından ileri sürülen iddiaların kanun yolu şikâyeti niteliğinde olduğu anlaşıldığından başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA

6/1/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.