|
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
|
|
ANAYASA MAHKEMESİ
|
|
|
|
|
|
GENEL KURUL
|
|
|
|
KARAR
|
|
|
|
SENCER BAŞAT VE DİĞERLERİ BAŞVURUSU
|
|
(Başvuru Numarası: 2013/7800)
|
|
|
|
Karar Tarihi: 18/6/2014
|
|
|
|
GENEL KURUL
|
|
|
|
KARAR
|
|
|
|
Başkan
|
:
|
Haşim KILIÇ
|
|
Başkanvekili
|
:
|
Serruh
KALELİ
|
|
Başkanvekili
|
:
|
Alparslan ALTAN
|
|
Üyeler
|
:
|
Serdar ÖZGÜLDÜR
|
|
|
|
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
|
|
|
|
Zehra Ayla PERKTAŞ
|
|
|
|
Recep KÖMÜRCÜ
|
|
|
|
Burhan ÜSTÜN
|
|
|
|
Engin YILDIRIM
|
|
|
|
Nuri NECİPOĞLU
|
|
|
|
Hicabi
DURSUN
|
|
|
|
Celal Mümtaz AKINCI
|
|
|
|
Erdal TERCAN
|
|
|
|
Muammer TOPAL
|
|
|
|
Zühtü ARSLAN
|
|
|
|
M. Emin KUZ
|
|
|
|
Hasan Tahsin GÖKCAN
|
|
Raportör
|
:
|
Serhat ALTINKÖK
|
|
|
|
Yunus HEPER
|
|
|
|
Recep ÜNAL
|
|
|
|
Muharrem İlhan KOÇ
|
|
|
|
Özcan ÖZBEY
|
|
1. Başvurucu
|
:
|
Sencer BAŞAT
|
|
2. Başvurucu
|
:
|
Aşkın ÖZTÜRK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Nevzat GÜLEŞEN
|
|
3. Başvurucu
|
|
Turgut KETKEN
|
|
4. Başvurucu
|
:
|
Yavuz KILIÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Nevzat GÜLEŞEN
|
|
5. Başvurucu
|
:
|
Ökkeş Alp KIRIKKANAT
|
|
6. Başvurucu
|
:
|
Ali Cengiz ŞİRİN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ayfer UZUNIRMAK
|
|
7. Başvurucu
|
:
|
Bulut Ömer MİMİROĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kazım GÖZÜŞİRİN
|
|
8. Başvurucu
|
:
|
Bayram Ali TAVLAYAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mustafa BAŞAR ENGİN
|
|
9. Başvurucu
|
:
|
Korcan
PULATSÜ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
10. Başvurucu
|
:
|
Ziya GÜLER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
11. Başvurucu
|
:
|
Rıdvan ULUGÜLER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
12. Başvurucu
|
:
|
Beyazıt KARATAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
13. Başvurucu
|
:
|
Mehmet ELDEM
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
14. Başvurucu
|
:
|
Hüseyin ÇINAR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
15. Başvurucu
|
:
|
Sefer KURNAZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
16. Başvurucu
|
:
|
Berna DÖNMEZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
17. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Cem ÇAĞLAR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali Fahir KAYACAN
|
|
18. Başvurucu
|
:
|
Ali Deniz KUTLUK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ayşe Gül HANYALOĞLU
|
|
19. Başvurucu
|
:
|
Mustafa Aydın GÜRÜL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ayşe Gül HANYALOĞLU
|
|
20. Başvurucu
|
:
|
Hasan HOŞGİT
|
|
21. Başvurucu
|
:
|
Ahmet Sinan ERTUĞRUL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Günizi DİZDAR
|
|
22. Başvurucu
|
:
|
Fikret GÜNEŞ
|
|
23. Başvurucu
|
:
|
Taner BALKIŞ
|
|
24. Başvurucu
|
:
|
Mustafa KARASABUN
|
|
25. Başvurucu
|
:
|
Bülent KOCABABUÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener SARAÇOĞLU
|
|
26. Başvurucu
|
:
|
Osman KAYALAR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener ŞARAÇOĞLU
|
|
27. Başvurucu
|
:
|
Recep YILDIZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener SARAÇOĞLU
|
|
28. Başvurucu
|
:
|
Alpar KARAAHMET
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener ŞARAÇOĞLU
|
|
29. Başvurucu
|
:
|
Nihat ALTUNBULAK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener SARAÇOĞLU
|
|
30. Başvurucu
|
:
|
Hakan Mehmet KÖKTÜRK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener SARAÇOĞLU
|
|
31. Başvurucu
|
:
|
Ayhan ÜSTBAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Kemal Yener SARAÇOĞLU
|
|
32. Başvurucu
|
:
|
Ali Semih ÇETİN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
33. Başvurucu
|
:
|
Cem Aziz ÇAKMAK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
34. Başvurucu
|
:
|
Faruk DOĞAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
35. Başvurucu
|
:
|
Metin Yavuz YALÇIN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
36. Başvurucu
|
:
|
Ramazan Cem GÜRDENİZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
37. Başvurucu
|
:
|
Soner POLAT
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
38. Başvurucu
|
:
|
Fatih Uluç YEĞİN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
39. Başvurucu
|
:
|
Kürşad Güven ERTAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
40. Başvurucu
|
:
|
Murat ÖZENALP
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
41. Başvurucu
|
:
|
Utku ARSLAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
42. Başvurucu
|
:
|
Hakan İsmail ÇELİKCAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şule EROL
|
|
43. Başvurucu
|
:
|
Nadir Hakan ERAYDIN
|
|
44. Başvurucu
|
:
|
İsmail TAŞ
|
|
45. Başvurucu
|
:
|
Emin KÜÇÜKKILIÇ
|
|
46. Başvurucu
|
:
|
Ali TÜRKŞEN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İbrahim ŞAHİNKAYA
|
|
|
|
Av. Şeref DEDE
|
|
47. Başvurucu
|
:
|
Tayfun DUMAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şeref DEDE
|
|
48. Başvurucu
|
:
|
İbrahim Koray ÖZYURT
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İbrahim ŞAHİNKAYA
|
|
|
|
Av. Şeref DEDE
|
|
49. Başvurucu
|
:
|
Muharrem Nuri ALACALI
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Şeref DEDE
|
|
50. Başvurucu
|
:
|
Dora SUNGUNAY
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İbrahim ŞAHİNKAYA
|
|
|
|
Av. Şeref DEDE
|
|
51. Başvurucu
|
:
|
Şafak YÜREKLİ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İbrahim ŞAHİNKAYA
|
|
52. Başvurucu
|
:
|
İsmail TAYLAN
|
|
53. Başvurucu
|
:
|
Binali AYDOĞDU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Nihat Taner ÇATALSAKAL
|
|
54. Başvurucu
|
:
|
Oğuz TÜRKSOYU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Osman OĞUZHAN
|
|
55. Başvurucu
|
:
|
Cemal TEMİZÖZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ünsal AKTAŞ
|
|
56. Başvurucu
|
:
|
Uğur UZAL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Emiş Özgür ERYILMAZ
|
|
57. Başvurucu
|
:
|
Nuri Selçuk GÜNERİ
|
|
58. Başvurucu
|
:
|
Yusuf AFAT
|
|
59. Başvurucu
|
:
|
Celal Kerem EREN
|
|
60. Başvurucu
|
:
|
Berker Emre TOK
|
|
61. Başvurucu
|
:
|
Erhan KUBAT
|
|
62. Başvurucu
|
:
|
Ergin SAYGUN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Metin KAYAÇAĞLAYAN
|
|
63. Başvurucu
|
:
|
Kubilay AKTAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Metin KAYAÇAĞLAYAN
|
|
64. Başvurucu
|
:
|
Armağan AKSAKAL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Levent TÜRKOĞLU
|
|
65. Başvurucu
|
:
|
Sinan TOPUZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali ALTAY
|
|
66. Başvurucu
|
:
|
Recep Rıfkı DURUSOY
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Deniz ATA
|
|
67. Başvurucu
|
:
|
Doğan TEMEL
|
|
68. Başvurucu
|
:
|
Mete DEMİRGİL
|
|
69. Başvurucu
|
:
|
Aşkın ÜREDİ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Rahile HORZUM
|
|
70. Başvurucu
|
:
|
Çetin DOĞAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hüseyin ERSÖZ
|
|
71. Başvurucu
|
:
|
Ahmet YAVUZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Duygun YARSUVAT
|
|
|
|
Av. Mehmet Selim YAVUZ
|
|
72. Başvurucu
|
:
|
Mehmet OTUZBİROĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ahmet KÖKSAL
|
|
73. Başvurucu
|
:
|
Devrim REHBER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Abdullah KAYA
|
|
74. Başvurucu
|
:
|
Mustafa KOÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Abdullah KAYA
|
|
75. Başvurucu
|
:
|
Erdal AKYAZAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Selda Uğur AKYAZAN
|
|
76. Başvurucu
|
:
|
Cenk HATUNOĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
77. Başvurucu
|
:
|
Namık SEVİNÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
78. Başvurucu
|
:
|
Mustafa İLHAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
79. Başvurucu
|
:
|
Süleyman Namık KURŞUNCU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
80. Başvurucu
|
:
|
Yalçın ERGÜL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
81. Başvurucu
|
:
|
Mehmet ERKORKMAZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
82. Başvurucu
|
:
|
Hüseyin DİLAVER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
83. Başvurucu
|
:
|
Şenol BÜYÜKÇAKIR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
84. Başvurucu
|
:
|
Erhan ŞENSOY
|
|
85. Başvurucu
|
:
|
Bülent GÜNÇAL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
86. Başvurucu
|
:
|
Gürkan YILDIZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
87. Başvurucu
|
:
|
Ayhan GÜMÜŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
88. Başvurucu
|
:
|
Ahmet ERDEM
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
89. Başvurucu
|
:
|
Kubilay BALOĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
90. Başvurucu
|
:
|
Atilla ÖZLER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
91. Başvurucu
|
:
|
Rasim ARSLAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
92. Başvurucu
|
:
|
Çetin CAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
93. Başvurucu
|
:
|
Turgut ATMAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
94. Başvurucu
|
:
|
Cengiz KÖYLÜ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
95. Başvurucu
|
:
|
Yusuf Volkan YÜCEL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
96. Başvurucu
|
:
|
Necdet Tunç SÖZEN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
97. Başvurucu
|
:
|
Osman BAŞIBÜYÜK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
98. Başvurucu
|
:
|
Cahit Serdar GÖKGÖZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Serhad ZENGİNPEDÜK
|
|
99. Başvurucu
|
:
|
Halit Nejat AKGÜNER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Refik Ali UÇARCI
|
|
100. Başvurucu
|
:
|
Dursun ÇİÇEK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İrem ÇİÇEK
|
|
101. Başvurucu
|
:
|
Hayri GÜNER
|
|
102. Başvurucu
|
:
|
Ahmet Feyyaz ÖĞÜTCÜ
|
|
103. Başvurucu
|
:
|
Hüseyin HOŞGİT
|
|
104. Başvurucu
|
:
|
Ali Yasin TÜRKER
|
|
105. Başvurucu
|
:
|
Levent Kerim UÇA
|
|
106. Başvurucu
|
:
|
Bülent OLCAY
|
|
107. Başvurucu
|
:
|
Zafer Erdim İNAL
|
|
108. Başvurucu
|
:
|
Erdinç ALTINER
|
|
109. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Cem OKYAY
|
|
110. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Baybars KÜÇÜKATAY
|
|
111. Başvurucu
|
:
|
Mustafa Erhan PAMUK
|
|
112. Başvurucu
|
:
|
Ümit ÖZCAN
|
|
113. Başvurucu
|
:
|
Engin BAYKAL
|
|
114. Başvurucu
|
:
|
Lütfü SANCAR
|
|
115. Başvurucu
|
:
|
Nuri ÜSTÜNER
|
|
116. Başvurucu
|
:
|
Ahmet KÜÇÜKŞAHİN
|
|
117. Başvurucu
|
:
|
Nuri Ali KARABABA
|
|
118. Başvurucu
|
:
|
Haldun ERMİN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ali SEZENOĞLU
|
|
119. Başvurucu
|
:
|
Derya ÖN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
120. Başvurucu
|
:
|
Mehmet AYGÜN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mete KUBİLAY
|
|
121. Başvurucu
|
:
|
Aykar
TEKİN
|
|
122. Başvurucu
|
:
|
Mustafa ÖNSEL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ziya KARA
|
|
123. Başvurucu
|
:
|
Erdem Caner BENER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Abdullah Alp ARSLANKURT
|
|
124. Başvurucu
|
:
|
Engin KILIÇ
|
|
125. Başvurucu
|
:
|
Refik Levent TEZCAN
|
|
126. Başvurucu
|
:
|
Kemalettin YAKAR
|
|
127. Başvurucu
|
:
|
Yaşar Barbaros BÜYÜKSAĞNAK
|
|
128. Başvurucu
|
:
|
Kıvanç KIRMACI
|
|
129. Başvurucu
|
:
|
Mustafa Haluk BAYBAŞ
|
|
130. Başvurucu
|
:
|
Levent ÇEHRELİ
|
|
131. Başvurucu
|
:
|
Ayhan Türker KOÇPINAR
|
|
132. Başvurucu
|
:
|
Fahri Can YILDIRIM
|
|
133. Başvurucu
|
:
|
Bahadır Mustafa KAYALI
|
|
134. Başvurucu
|
:
|
Ertuğrul UÇAR
|
|
135. Başvurucu
|
:
|
Mesut Zafer SARI
|
|
136. Başvurucu
|
:
|
Ercan İRENÇİN
|
|
137. Başvurucu
|
:
|
İhsan BALABANLI
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ziya KARA
|
|
|
|
Av. Ramazan BULUT
|
|
138. Başvurucu
|
:
|
Hanifi
YILDIRIM
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ziya KARA
|
|
139. Başvurucu
|
:
|
Bekir MEMİŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ramazan BULUT
|
|
140. Başvurucu
|
:
|
Kahraman DİKMEN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
141. Başvurucu
|
:
|
Hüseyin TOPUZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
142. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Cem KIZIL
|
|
143. Başvurucu
|
:
|
Taylan ÇAKIR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hasan Adil ATABAY
|
|
144. Başvurucu
|
:
|
Hasan ÖZYURT
|
|
145. Başvurucu
|
:
|
Murat ÜNLÜ
|
|
146. Başvurucu
|
:
|
Hannan
ŞAYAN
|
|
147. Başvurucu
|
:
|
Alpay ÇAKARCAN
|
|
148. Başvurucu
|
:
|
İbrahim Özdem KOÇER
|
|
149. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Ferhat ÇOLPAN
|
|
150. Başvurucu
|
:
|
Aydın SEZENOĞLU
|
|
151. Başvurucu
|
:
|
Aziz YILMAZ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
152. Başvurucu
|
:
|
Rafet OKTAR
|
|
153. Başvurucu
|
:
|
Nail İLBEY
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
154. Başvurucu
|
:
|
Ahmet DİKMEN
|
|
155. Başvurucu
|
:
|
Ergün BALABAN
|
|
156. Başvurucu
|
:
|
Ayhan GEDİK
|
|
157. Başvurucu
|
:
|
Bülent TUNÇAY
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Cengiz ERDOĞAN
|
|
158. Başvurucu
|
:
|
Önder ÇELEBİ
|
|
159. Başvurucu
|
:
|
Yusuf KELLELİ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
160. Başvurucu
|
:
|
Servet BİLGİN
|
|
161. Başvurucu
|
:
|
Ali DEMİR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
162. Başvurucu
|
:
|
Hakan SARGIN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
163. Başvurucu
|
:
|
Erdinç ATİK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
164. Başvurucu
|
:
|
Murat ÖZÇELİK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
165. Başvurucu
|
:
|
Ümit METİN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Naim KARAKAYA
|
|
166. Başvurucu
|
:
|
Hüseyin ÖZÇOBAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mahir IŞIKAY
|
|
167. Başvurucu
|
:
|
Mücahit ERAKYOL
|
|
168. Başvurucu
|
:
|
Salim Erkal BEKTAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İlkay SEZER
|
|
169. Başvurucu
|
:
|
Şükrü SARIIŞIK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Osman TOPÇU
|
|
170. Başvurucu
|
:
|
Nejat BEK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İlkay SEZER
|
|
171. Başvurucu
|
:
|
Bilgin BALANLI
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İlkay SEZER
|
|
172. Başvurucu
|
:
|
Meftun HIRACA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Naim KARAKAYA
|
|
173. Başvurucu
|
:
|
Deniz CORA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Naim KARAKAYA
|
|
174. Başvurucu
|
:
|
Engin ALAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Yakup AKYÜZ
|
|
175. Başvurucu
|
:
|
Serdar Okan KIRÇİÇEK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
176. Başvurucu
|
:
|
Taner GÜL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Atakay BALA
|
|
|
|
Av. Şule EROL
|
|
177. Başvurucu
|
:
|
Halil İbrahim FIRTINA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hasan Fehmi DEMİR
|
|
|
|
Av. Kazım Yiğit AKALIN
|
|
178. Başvurucu
|
:
|
Osman Fevzi GÜNEŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İlkay SEZER
|
|
179. Başvurucu
|
:
|
Turgay ERDAĞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
180. Başvurucu
|
:
|
Memiş
Yüksel YALÇIN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İlkay SEZER
|
|
181. Başvurucu
|
:
|
Özden ÖRNEK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Turgay SARIAKÇALI
|
|
182. Başvurucu
|
:
|
Ayhan TAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hilal DEMİRELLİ
|
|
|
|
Av. İlkay SEZER
|
|
183. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Cenk DALKANAT
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Turgay SARIAKÇALI
|
|
184. Başvurucu
|
:
|
Ramazan Kamüran GÖKSEL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hüseyin Mitat TOMBAK
|
|
185. Başvurucu
|
:
|
Tuncay ÇAKAN
|
|
186. Başvurucu
|
:
|
Ali Sadi ÜNSAL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hüseyin Mitat TOMBAK
|
|
187. Başvurucu
|
:
|
Behzat BALTA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Salim ŞEN
|
|
188. Başvurucu
|
:
|
Gürkan KOLDAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Derya ERDOĞAN
|
|
189. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Seyfettin ALEVCAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
190. Başvurucu
|
:
|
Kadri Sonay AKPOLAT
|
|
191. Başvurucu
|
:
|
Ahmet HACIOĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mustafa KARADENİZ
|
|
192. Başvurucu
|
:
|
Mehmet ÖRGEN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
193. Başvurucu
|
:
|
Abdullah GAVREMOĞLU
|
|
194. Başvurucu
|
:
|
Ender GÜNGÖR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
195. Başvurucu
|
:
|
Onur ULUOCAK
|
|
196. Başvurucu
|
:
|
Özgür Ecevit TAŞCI
|
|
197. Başvurucu
|
:
|
Murat SAKA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
198. Başvurucu
|
:
|
Hakan BÜYÜK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Celal ÜLGEN
|
|
199. Başvurucu
|
:
|
Ahmet Bertan NOGAYLAROĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Celal ÜLGEN
|
|
200. Başvurucu
|
:
|
Süha TANYERİ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Celal ÜLGEN
|
|
201. Başvurucu
|
:
|
Cemalettin BOZDAĞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. İhsan Nuri TEZEL
|
|
202. Başvurucu
|
:
|
Ahmet Zeki ÜÇOK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Celal ÜLGEN
|
|
|
|
Av. Serkan GÜNEL
|
|
203. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Koray ERYAŞA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Murat ERGÜN
|
|
204. Başvurucu
|
:
|
Turgay YAMAÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Murat ERGÜN
|
|
205. Başvurucu
|
:
|
Abdullah Can ERENOĞLU
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Murat ERGÜN
|
|
206. Başvurucu
|
:
|
Kadir SAĞDIÇ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Murat ERGÜN
|
|
207. Başvurucu
|
:
|
Mehmetfatih
İLĞAR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Murat ERGÜN
|
|
208. Başvurucu
|
:
|
Davut İsmet ÇINKI
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Hasan Fehmi DEMİR
|
|
209. Başvurucu
|
:
|
Özer KARABULUT
|
|
210. Başvurucu
|
:
|
Nedim Güngör KURUBAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Haluk PEKŞEN
|
|
211. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Fikri KARADAĞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Nevzat ÇETİN
|
|
212. Başvurucu
|
:
|
Yusuf Ziya TOKER
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Yahya KOÇ
|
|
213. Başvurucu
|
:
|
Derya GÜNERGİN
|
|
214. Başvurucu
|
:
|
Hasan Fehmi CANAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ahmet KOÇ
|
|
215. Başvurucu
|
:
|
Mehmet Kaya VAROL
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Muzaffer DEĞİRMENCİ
|
|
216. Başvurucu
|
:
|
Gürbüz KAYA
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Ahmet KOÇ
|
|
217. Başvurucu
|
:
|
İzzet OCAK
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Muammer KÜÇÜK
|
|
218. Başvurucu
|
:
|
Mustafa Korkut ÖZARSLAN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Mehmet Tolga AKALIN
|
|
219. Başvurucu
|
:
|
Haydar Mücahit ŞİŞLİOĞLU
|
|
220. Başvurucu
|
:
|
Yurdaer OLCAN
|
|
221. Başvurucu
|
:
|
Halil KALKANLI
|
|
222. Başvurucu
|
:
|
Suat AYTIN
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Muammer KÜÇÜK
|
|
223. Başvurucu
|
:
|
Abdülkadir ERYILMAZ
|
|
224. Başvurucu
|
:
|
Mehmet YOLERİ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Eyyup Sabri GÜRSOY
|
|
225. Başvurucu
|
:
|
Fahri Yavuz URAS
|
|
226. Başvurucu
|
:
|
Faruk Oktay MEMİOĞLU
|
|
227. Başvurucu
|
:
|
Ender KAHYA
|
|
228. Başvurucu
|
:
|
Gürsel ÇAYPINAR
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Alp ÇAKMUT
|
|
229. Başvurucu
|
:
|
Mehmet ULUTAŞ
|
|
Vekili
|
:
|
Av. Durgut CAN
|
|
230. Başvurucu
|
:
|
Mustafa ÇALIŞ
|
I. BAŞVURUNUN KONUSU
1. Başvurucular, 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 147.
maddesinde düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti İcra Vekilleri Heyetini Cebren Iskat
veya Vazife Görmekten Men suçuna teşebbüsten İstanbul 10. Ağır Ceza
Mahkemesinde yürütülen yargılama ve yargılama sonunda verilen mahkûmiyet kararı
nedeniyle Anayasa’nın 36. maddesinde koruma altına alınan adil yargılanma hakkı
ile Anayasa’nın 19. maddesinde koruma altına alınan özgürlük ve güvenlik
hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
II. BAŞVURU SÜRECİ
2. Başvuru dilekçeleri ve eklerinin idari yönden yapılan ön
incelemesi neticesinde Komisyonlara sunulmasına engel bir eksikliğin
bulunmadığı tespit edilmiştir.
3. Komisyonlarca, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölümler
tarafından yapılmasına, dosyaların Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.
2013/7800 numaralı başvuruya ilişkin olarak Birinci Bölüm, 14/1/2014 tarihinde
yapılan toplantıda kabul edilebilirlik ve esas hakkındaki incelemenin birlikte
yapılmasına karar vermiştir. 2013/8282 numaralı başvuruya ilişkin olarak İkinci
Bölüm, 7/1/2014 tarihinde yapılan toplantıda kabul edilebilirlik ve esas
hakkındaki incelemenin birlikte yapılmasına karar vermiştir.
4. 2013/7800 ve 2013/8282 numaralı başvuruların konusu olay
ve olgular Adalet Bakanlığına bildirilmiş, Adalet Bakanlığı başvuruya ilişkin
görüşlerini 10/3/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuştur. Adalet Bakanlığı
tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan görüşler başvuruculara bildirilmiş
başvurucular, Adalet Bakanlığının görüşüne karşı beyanlarını Anayasa
Mahkemesine sunmuşlardır.
5. Bölümler, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün
71. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca başvurular hakkında ivedilikle
karar verilmesini gerekli görerek Bakanlık cevapları beklenilmeden
incelenmesine ve başvurunun niteliği itibarıyla Genel Kurul tarafından karara
bağlanmasını gerekli gördüğünden Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün
28. maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca görüşülmek üzere Genel Kurula
sevkine karar vermiştir.
6. Aşağıda numaraları belirtilen;
2013/7742, 2013/7743, 2013/7796, 2013/7801, 2013/7814,
2013/7818, 2013/7867, 2013/7878, 2013/7879, 2013/7880, 2013/7881, 2013/7882,
2013/7883, 2013/7884, 2013/7885, 2013/7886, 2013/7891, 2013/7892, 2013/7897,
2013/7914, 2013/7955, 2013/7956, 2013/7957, 2013/7972, 2013/7973, 2013/7974,
2013/7975, 2013/7976, 2013/7978, 2013/7980, 2013/7981, 2013/7982, 2013/7993,
2013/7995, 2013/7997, 2013/7999, 2013/8000, 2013/8001, 2013/8002, 2013/8003,
2013/8004, 2013/8005, 2013/8008, 2013/8009, 2013/8012, 2013/8014, 2013/8015, 2013/8016,
2013/8017, 2013/8018, 2013/8019, 2013/8020, 2013/8021, 2013/8022, 2013/8023,
2013/8024, 2013/8025, 2013/8026, 2013/8027, 2013/8050, 2013/8051, 2013/8052,
2013/8066, 2013/8067, 2013/8072, 2013/8076, 2013/8077, 2013/8078, 2013/8079,
2013/8080, 2013/8081, 2013/8082, 2013/8083, 2013/8084, 2013/8085, 2013/8086,
2013/8087, 2013/8088, 2013/8089, 2013/8092, 2013/8093, 2013/8094, 2013/8095,
2013/8096, 2013/8097, 2013/8099, 2013/8101, 2013/8103, 2013/8197, 2013/8198,
2013/8205, 2013/8206, 2013/8208, 2013/8209, 2013/8205, 2013/8206, 2013/8208,
2013/8209, 2013/8210, 2013/8211, 2013/8212, 2013/8213, 2013/8214, 2013/8215,
2013/8216, 2013/8217, 2013/8218, 2013/8219, 2013/8220, 2013/8221, 2013/8224,
2013/8225, 2013/8226, 2013/8227, 2013/8228, 2013/8229, 2013/8230, 2013/8231,
2013/8232, 2013/8233, 2013/8234, 2013/8235, 2013/8236, 2013/8237, 2013/8238,
2013/8239, 2013/8240, 2013/8241, 2013/8242, 2013/8243, 2013/8244, 2013/8245,
2013/8246, 2013/8247, 2013/8248, 2013/8249, 2013/8250, 2013/8251, 2013/8252,
2013/8253, 2013/8254, 2013/8257, 2013/8258, 2013/8259, 2013/8260, 2013/8261,
2013/8262, 2013/8263, 2013/8264, 2013/8265, 2013/8266, 2013/8267, 2013/8268,
2013/8269, 2013/8270, 2013/8271, 2013/8272, 2013/8273, 2013/8274, 2013/8275,
2013/8276, 2013/8277, 2013/8278, 2013/8279, 2013/8280, 2013/8281, 2013/8282,
2013/8283, 2013/8284, 2013/8285, 2013/8286, 2013/8287, 2013/8288, 2013/8289,
2013/8290, 2013/8291, 2013/8292, 2013/8293, 2013/8294, 2013/8295, 2013/8296,
2013/8297, 2013/8298, 2013/8299, 2013/8300, 2013/8301, 2013/8302, 2013/8303,
2013/8304, 2013/8305, 2013/8306, 2013/8307, 2013/8308, 2013/8309, 2013/8310,
2013/8311, 2013/8312, 2013/8313, 2013/8314, 2013/8315, 2013/8317, 2013/8327,
2013/8328, 2013/8340, 2013/8352, 2013/8375, 2013/8376, 2013/8377, 2013/8383,
2013/8401, 2013/8436, 2013/8439, 2013/8440, 2013/8441, 2013/8453, 2013/8468,
2013/8993, 2013/9109, 2014/188, 2014/263, 2014/1223, 2014/1335, 2014/2723,
2014/5035 sayılı başvuruların konu bakımından aynı nitelikte bulunmaları
nedeniyle 2013/7800 sayılı başvuru ile birleştirilmesine
ve incelemenin bu dosya üzerinden yapılmasına karar verilmiştir.
III. OLAY VE OLGULAR
A. Olaylar
7. Başvuru formlarında ve eklerinde ifade edildiği şekliyle
olaylar özetle şöyledir:
8. 20-21 Ocak 2010 tarihlerinde ulusal yayın yapan günlük
bir gazetede “Fatih Camii Bombalanacaktı
- İki Yüz Bin Kişiye Tutuklama” başlıklı haberlerin
yayınlanmasından sonra, haberi yapan gazeteci tarafından 21/1/2010 tarihinde
habere dayanak teşkil eden 3 adet DVD ve 1 adet CD, 29/1/2010 tarihinde de 19
adet CD, 10 adet ses kaseti ve 2229 sayfalık belge İstanbul Cumhuriyet
Başsavcılığına teslim edilmiştir.
9. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma kapsamında
el konulan 11 nolu CD’de 1. Ordu, 2, 3, 5 ve 15.
Kolordular, Donanma, Harp Akademileri, Bursa ve İstanbul Jandarma Bölge
Komutanlıklarınca hazırlanan harekât ve tedhiş planları, listeler ile 2003 yılı
plan seminerine ait bir kısım yazışmalar, 16 nolu
CD’de Adalet ve Kalkınma Partisi Hükümetince yapılan bazı atamalar hakkında
bilgiler, 17 nolu CD’de ise 11 nolu
CD’de bulunan harekât ve tedhiş planlarının bulunduğu değerlendirilmiştir.
10. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 2/7/2010 tarih ve
2010/420 sayılı iddianamesiyle 196 sanık hakkında 765 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nun 147, 61/1, 31, 33, 40. maddeleri kapsamında kamu davası açılmıştır.
İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin 23/7/2010 tarihli iddianamenin kabulü ve
tensip kararı sonrası 16/12/2010 tarihli duruşmayla yargılama başlamıştır.
11. Yargılama sürecinde İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının
16/6/2011 tarih ve 2011/288 sayılı iddianamesiyle 28 sanık hakkında, 11/11/2011
tarih ve 2011/554 sayılı iddianamesiyle 143 sanık hakkında Türkiye Cumhuriyeti
İcra Vekilleri Heyetini cebren ıskat veya vazife görmekten men etmeye teşebbüs
suçundan açılan davalar, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin 2010/283 Esas
sayılı dosyasında birleştirilmiştir. Üç ayrı iddianameyle açılan ve
birleştirilen dava kapsamında 367 sanık hakkında yargılama yapılmıştır.
12. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin 21/9/2012 tarih ve
E.2010/283, K.2012/245 sayılı kararıyla, yargılanan 36 sanık hakkında beraat,
başvurucuların da aralarında olduğu 325 sanık hakkında ise Türkiye Cumhuriyeti
İcra Vekilleri Heyetini cebren ıskat veya vazife görmekten men etmeye teşebbüs
suçundan 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 147. ve 61. maddeleri gereğince mahkumiyet kararı verilmiştir.
13. Temyiz incelemesi sonunda, başvurucuların da aralarında
olduğu 237 sanık hakkındaki mahkûmiyet kararı Yargıtay 9. Ceza Dairesinin 9/10/2013
tarih ve E.2013/9110, K.2013/12351 sayılı ilamıyla düzeltilerek onanmıştır.
Ayrıca, 36 sanık hakkındaki beraat kararı onanmış, 88 sanık hakkındaki
mahkûmiyet kararı ise ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi veya
beraat kararı verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulmuştur.
B. İlgili Hukuk
14. Mahkumiyet esas alınan suç tarihinde
yürürlükte olan 1/3/1926 tarih ve 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 147. maddesi
şöyledir:
“Türkiye Cumhuriyeti İcra Vekilleri Heyetini cebren iskat veya vazife görmekten cebren menedenlerle bunları
teşvik eyliyenlereağırlaştırılmış müebbet ağır hapiscezası hükmolunur.”
15. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 171. maddesi şöyledir:
125, 131, 133, 146, 147, 149 ve 156 ncı maddelerde yazılı cürümlerden birini veya
bazılarını hususi vasıtalarla işlemek üzere bir kaç kişi aralarında gizlice
ittifak ederlerse bunlardan her biri aşağıda yazılı cezaları görür.
1 - Yukarıdaki fıkrada yazılı ittifak 125, 131,
133 ve 156 ncı maddelerde yazılı cürümlerin
yapılmasına dair ise sekiz seneden on beş seneye kadar ağır hapis cezası
hükmolunur.
2 -
Bu ittifak 146 ve 147 nci maddelerde gösterilen
cürümlerin icrasına müteallik ise dört seneden on iki seneye ve 149 uncu
maddede gösterilen cürümlerin icrasına aid ise üç
seneden yedi seneye kadar ağır hapis cezası verilir.
Cürmün icrasına ve
kanuni takibata başlanmazdan evvel bu ittifaktan çekilenler ceza görmezler.”
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
16. Mahkemenin 18/6/2014 tarihinde yapmış olduğu toplantıda
başvuru dosyası incelenerek gereği düşünüldü:
A. Başvurucuların İddiaları
17. Başvurucular,
i. Soruşturma
ve kovuşturma boyunca tutuklu olarak tutulduklarını, adli kontrol taleplerinin
kalıplaşmış gerekçelerle ve sistematik olarak reddedildiğini ve bu sebeple
Anayasa’nın 19. maddesinin ihlal edildiğini,
ii. Dijital
deliller üzerinde yapılan bilirkişi incelemesinin yeterli olmadığını ve
tekrarlanmasına ilişkin taleplerin reddedildiğini,
iii. Bilirkişi
raporları arasındaki çelişkiler nedeniyle ortaya çıkan delillerin sıhhati
konusundaki tereddütlere rağmen mahkûm edildiklerini,
iv. Kendilerine
isnat edilen suçun işlenmesine anılan tarihte görevde olan Genelkurmay Başkanı
ve Kara Kuvvetleri Komutanı tarafından engel olunduğunun kabul edilmesi
nedeniyle bu kişilerin tanıklık yapmak üzere davet edilmeleri taleplerinin
reddedildiğini,
v. Delillerin
ortaya konulması ve tartışılması safhasının usulünce yerine getirilmediğini,
vi. Hükmün,
sanık müdafileri olmaksızın verildiğini ve Cumhuriyet Savcısının esas
hakkındaki mütalaasına karşı beyanda bulunmak üzere sanıklara yeterli süre
verilmediğini,
vii. Duruşma
salonunda uygulanan oturum düzeni ve duruşma sırasında yapılan ses kaydı
nedeniyle başkaları tarafından duyulmadan avukatla iletişim kurarak müdafi
yardımından yararlanamadıklarını,
viii. Hukuka
aykırı olarak elde edilen, gerçek dışı delillere dayanılarak mahkûm
edildiklerini,
ix. Soruşturma
aşamasında tutuklama kararı veren hâkimlerin yargılamaya katılmaları nedeniyle
mahkemenin tarafsızlığı ilkesinin ihlal edildiğini,
x. İlk
Derece Mahkemenin görevli ve yetkili olmadığını,
xi. Duruşma
salonunun konum itibariyle uzaklığının, duruşma salonuna erişimin zorluğunun,
girişte alınan güvenlik önlemlerinin, duruşmaların aleniyetini ihlal ettiğini,
xii. Haklarında
yeterli somut delil bulunmaksızın kolektif gerekçelere dayanılarak mahkûm
edildiklerini, darbe planlarının sunulduğu plan seminerine katılmadıklarına
veya o tarihlerde yurtdışında görevde olmak vb. engelleyici nedenlerinin
olduğunu, dijital verilerin kendileri ile illiyet bağlarının ispatlanamadığını,
xiii. Derece
mahkemesi kararının temyiz incelemesi sonucunda Yargıtay’ca verilen
düzeltilerek onama kararının gerekçesinin yeterli olmadığını,
xiv. Kendileriyle
aynı durumda olan bir kısım şüpheliler hakkında kovuşturmaya yer olmadığı
kararı, bir kısmı sanıklar hakkında da beraat kararı verildiğini, söz konusu
plan seminerine katılmadıklarını, buna karşın dava konusu plan seminerine
katılan, ortaya çıkan ses kayıtlarını kabul eden, dava konusu dijital verilerin
üst veri yollarında isimleri olan ve bu şekilde eylemleri sabit görülerek
mahkum edilen bir kısım sanıkların gerekçesiz olarak Yargıtay tarafından
mahkumiyet hükümlerinin bozulduğunu,
xv. Sabit
kabul edilen eylemlerinin yanlış vasıflandırıldığını, hazırlık hareketlerinin
icra hareketi olarak değerlendirildiğini ve temel cezanın yanlış
belirlendiğini,
xvi. Başvurucular
tarafından alınan bilirkişi raporları ile başvurucuların isteği üzerine
dinlenen bilirkişi beyanlarının mahkûmiyet kararının dayanağı olan dijital
delillerin manipülasyona açık olduğunu ortaya koymasına rağmen bu delillere
dayanarak mahkûmiyet kararı verildiğini,
Belirterek, Anayasa’nın 10. maddesinde güvence altına alınan
eşitlik ilkesinin, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil
yargılama hakkının ve Anayasa’nın 38. maddesinde güvence altına alınan
masumiyet karinesinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
B. Değerlendirme
1. Kabul Edilebilirlik Yönünden
a. Tutuklulukla İlgili
Şikâyetler
18. Soruşturma ve kovuşturma boyunca tutuklu olarak
tutulduklarını, adli kontrol taleplerinin kalıplaşmış gerekçelerle
reddedildiğini ve bu sebeple Anayasa’nın 19. maddesinin ihlal edildiğini ileri
sürmüşlerdir.
19. 6216 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesinin (8) numaralı
fıkrası şöyledir:
“Mahkeme, 23/9/2012 tarihinden sonra
kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları
inceler.”
20. Bu hüküm gereğince Anayasa Mahkemesi, 23/9/2012
tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel
başvuruları inceler. Dolayısıyla Mahkeme’nin zaman bakımından yetkisi ancak bu
tarihten sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan bireysel
başvurularla sınırlıdır. Kamu düzenine ilişkin bu düzenleme karşısında, anılan
tarihten önce kesinleşmiş nihaî işlem ve kararları da içerecek şekilde yetki
kapsamının genişletilmesi mümkün değildir (B. No: 2012/832, § 14, 12/2/2013).
21. Devam eden tutukluluğun hukuka aykırı olduğu iddiasıyla
yapılan bireysel başvurularda şikâyetlerin temel amacı, tutukluluğun hukuka
aykırı olduğunun ya da devamını haklı kılan sebep veya sebeplerin
bulunmadığının tespitidir. Bu tespit yapıldığı takdirde buna bağlı olarak
ilgilinin tutukluluk halinin devamına gerekçe olarak gösterilen hukuki
sebeplerin varlığı sona erecek ve böylece kişinin serbest kalmasının yolu
açılabilecektir. Bu amaçla yapılan bir başvuruda, itiraz kanun yolunda çelişmeli
yargılama ve/veya silahların eşitliği gibi ilkelere uygun olarak bir inceleme
yapılıp yapılmadığı da dikkate alınacaktır. Dolayısıyla belirtilen nedenlerle
ve serbest bırakılmayı temin edebilecek bir karar alma amacıyla yapılacak
bireysel başvuruların, olağan kanun yolları tüketilmek şartıyla, tutukluluk
hali devam ettiği sürece yapılabilmesi mümkündür (B. No: 2012/726, 2/7/2013, §
30).
22. Ancak, başvurunun kabul edilebilir bulunabilmesi için
ihlal iddiasına dayanak teşkil eden nihai işlem veya kararların 23/9/2012
tarihinden evvel kesinleşmemiş olmaları da gerekmektedir. Mahkemenin yargı
yetkisine ilişkin bu tespitin bireysel başvuru incelemesinin her aşamasında
yapılabilmesi mümkündür.
23. Somut olayda başvurucuların mahkûmiyet kararının
açıklandığı 21/9/2012 tarihinde tutukluluk halleri sona ermiştir. Buna göre
tutuklulukla ilgili şikâyetlerin bir bütün olarak başvurucular hakkında hüküm
verilmeden önceki dönemde kesinleşen kararlara ilişkin olduğu açıktır.
24. Başvurucuların tutukluluk halleri davanın esasına ilişkin
kararın açıklanmasıyla birlikte sona ermiş ve başvuruculara isnat olunan suç
sabit görülerek cezalandırılmalarına hükmedilmiştir. Dolayısıyla, hükmen
tutukluluğa itiraz incelemesinin 23/9/2012 tarihinden sonra gerçekleştirilmiş
olmasının Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisi üzerinde herhangi bir
etkisi bulunmamaktadır (B. No: 2012/239, 2/7/2013, § 35).
25. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların tutukluluğa ilişkin
şikâyetlerine konu olan kararların Anayasa Mahkemesinin yetkisinin başladığı
tarihten önce kesinleştiği anlaşıldığından, başvuruların bu kısmının “zaman bakımından yetkisizlik” nedeniyle
kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
b. Tanık Dinlenmesi Talepleri ve
Dijital Delillerin Değerlendirilmesine İlişkin Şikâyetler
26. Açıkça dayanaktan yoksun olmayan ve kabul edilemezliğine
karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de görülmeyen başvurunun bu
kısmının kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
2. Esas Yönünden
a. Dijital
Delillerin Değerlendirilmesine İlişkin Şikâyetler
27. Başvurucuların bu başlık altındaki şikâyetleri özetle
şöyledir:
i. Bilirkişi raporları ile mahkûmiyet kararının dayanağı olan Eskişehir’de
ele geçirilen flaş bellek, Gölcük Donanma Komutanlığında ele geçirilen CD’ler
ve harddisklerin 2003 yılında oluşturulduğu iddia
edildiği halde bu depolama araçlarında yer alan verilerin 2007 yılına ait bir
program olan Microsoft Office 2007 programı ile yazılmış olmasının belgelerin
sahteliğini kanıtladığı,
ii. Savunma tarafınca yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli üniversite ve
bağımsız kuruluşlardan alınan bilirkişi raporlarının mahkûmiyet kararının temel
dayanağı olan dijital verilerdeki manipülasyonları ortaya koyduğu ve dijital
veriler üzerinde ikibine yakın çelişkiyi ortaya
çıkardığı halde İlk Derece Mahkemesi ve Yargıtayca bu
raporların dikkate alınmayarak dijital belgelerin ilk oluşturuldukları gibi
orijinal olduğu şeklindeki TÜBİTAK raporuna dayandığı,
iii. Mahkeme tarafından itibar edildiği gerekçeli hükümde kabul ve ifade
edilen TÜBİTAK görevlilerince düzenlenmiş raporlarda ve mahkemeye sunulan uzman
raporlarında ortak görüş olarak ifade edilen; dijital bir verinin kullanıcı
dosya yollarının, oluşturulma ve son kaydedilme tarihlerinin kolaylıkla
değiştirilebileceği veya manipüle edilebileceği ya da eski tarihli olarak
sonradan düzenlenebileceği gerçeği karşısında, bir gazeteci olan M.B.
tarafından savcılığa teslim edilen 11, 16 ve 17 no.lu CD’ler içerisinde yer
alan imzasız dijital verilerin, verilerde isimleri yazılı kişi veya sanıklar
bakımından hukuka uygun şekilde elde edilmiş bir delil olarak kabul edilmesinin
adil yargılanma hakkının ihlali niteliğinde olduğu,
iv. Delil olarak ileri sürülen tüm dijital materyaller ile ilgili olarak
kapsamlı bir bilirkişi incelemesi yaptırtılması taleplerinin davaya bir katkı
sağlamayacağı gerekçesiyle reddedilmiş olmasının savunma hakkının kısıtlanması
niteliğinde olduğu, ileri sürülmüştür.
28. Anayasa’nın “Hak arama
hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Herkes, meşru vasıta ve yollardan
faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve
savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”
29. AİHS’nin “Adil
yargılanma hakkı” başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası
şöyledir:
“1. Herkes davasının, … cezai alanda
kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla
kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, adil ve kamuya açık
olarak, … görülmesini isteme hakkına sahiptir.
30. Anayasa’daki hakların etkili bir biçimde korunması için,
davaya bakan mahkemelerin Anayasa’nın 36. maddesine göre “tarafların dayanaklarını, iddialarını ve delillerini
etkili bir biçimde inceleme görevi” vardır (benzer yöndeki AİHM
kararı için bkz. Dulaurans/Fransa, B. No: 34553/97, 21/3/2000, § 33). AİHM içtihatlarına göre bir
mahkemenin davaya yaklaşımı, başvurucuların iddialarına yanıt vermekten ve
başvurucuların temel şikayetlerini incelemekten kaçınmalarına neden olması
halinde Sözleşme’nin 6. maddesi davanın düzgün bir biçimde incelenmesi hakkı
bakımından ihlal edilmiş olur (bkz. Kuznetsov/Rusya, B. No: 184/02, 11/4/2007, §§ 84-85).
31. Öte yandan mahkemelerin, başvurucuların önemli bazı
iddialarına yanıt vermemiş olması, kişinin iddialarının incelenmesi hakkının
yanında, adil yargılanma hakkının önemli gerekliliklerinden biri olan
mahkemelerin kararı gerekçelendirme yükümlülüğü ile de ilişkilidir. Zira bir
muhakemede usule ilişkin koruma sağlayan adil yargılanma hakkının önemli
unsurlarından biri olan gerekçeli karar hakkı da kişilerin adil bir şekilde
yargılanmalarını sağlamayı ve denetlemeyi amaçlamaktadır.
32. Nitekim Anayasa Mahkemesi önceki kararlarında,
Anayasa’nın, bütün mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak
yazılmasını ifade eden 141. maddesinin, adil yargılanma hakkının kapsamının
belirlenmesinde gözetilmesi gerektiğini belirtmiştir (bkz. B. No: 2013/3351,
18/9/2013, § 49).
33. Derece Mahkemeleri, kararların yapısı ve içeriği ile
ilgili olarak geniş bir takdir yetkisine sahiptirler. Özellikle taraflarca
ileri sürülen kanıtların kabulü ve değerlendirilmesi öncelikle derece
mahkemelerinin görevidir (bkz. Van Mechelen ve Diğerleri/Hollanda, B. No: 21363/93,
21364/93, 21427/93 ve 22056/93, 23/4/1997, § 50). Bu nedenle, açıkça keyfi
olmadıkça, belirli bir kanıt türünün kabul edilebilir olup olmadığına,
değerlendirme şekline veya aslında başvurucunun suçlu olup olmadığına karar
vermek, Anayasa Mahkemesinin görevi değildir (benzer değerlendirmeler için bkz.
Garcia Ruiz /İspanya, B.No. 30544/96, 21/1/1996, § 28).
34. Buna karşın mahkemeler, “kararlarını
hangi temele dayandırdıklarını yeterince açık olarak belirtme”
yükümlülüğü altındadırlar. Bu yükümlülük, tarafların temyiz hakkını
kullanabilmeleri için gerekli olmasının yanı sıra (bkz. Hadjıanastassıou/Yunanistan, B. No: 12945/87, 16/12/1992, § 33), tarafların, muhakeme
sırasında ileri sürdükleri iddialarının kurallara uygun bir biçimde incelenip
incelenmediğini bilmeleri ve ayrıca demokratik bir toplumda, toplumun kendi
adına verilen yargı kararlarının sebeplerini öğrenmelerinin sağlanması için de
gereklidir.
35. Mahkemelerin bu yükümlülüğü, yargılamada ileri sürülen
her türlü iddia ve savunmaya, karar gerekçesinde ayrıntılı şekilde yanıt
verilmesi şeklinde anlaşılamaz (bkz. B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 26). Bu
nedenle, bir kararda tam olarak hangi unsurların bulunması gerektiği, davanın niteliğine
ve koşullarına bağlıdır. Bununla birlikte muhakeme sırasında açık ve somut bir
biçimde öne sürülen iddia ve savunmaların davanın sonucuna etkili olması, başka
bir deyişle davanın sonucunu değiştirebilecek nitelikte bulunması halinde,
davayla doğrudan ilgili olan bu hususlara mahkemelerce makul bir gerekçe ile
yanıt verilmesi gerekir.
36. Ayrıca, insan haklarına ilişkin güvencelerin soyut ve
teorik olarak değil, uygulamada ve etkili bir şekilde sağlanması gerekir. Buna
göre, mahkemelerin ileri sürülen iddia ve savunmalara şeklen cevap vermiş
olmaları yeterli olmayıp, iddia ve savunmalara verilen cevapların dayanaksız
olmaması, mantıklı ve tutarlı olması da gerekir. Diğer bir ifadeyle
mahkemelerce belirtilen gerekçeler, davanın şartları dikkate alındığında makul
olmalıdır.
37. Makul gerekçe, davaya konu olay ve olguların mahkemece
nasıl nitelendirildiğini, kurulan hükmün hangi nedenlere ve hukuksal
düzenlemelere dayandırıldığını ortaya koyacak, olay ve olgular ile hüküm
arasındaki bağlantıyı gösterecek nitelikte olmalıdır (bkz. B. No: 2013/1235,
13/6/2013, § 24). Gerekçelendirme, davanın sonucuna etkili olay, olgu ve
argümanları açıklamak yükümlülüğü olmakla birlikte, bu şekildeki
gerekçelendirmenin mutlaka detaylı olması şart değildir. Ancak gerekçelendirmenin,
iddia ve savunmadan birinin diğerine üstün tutulma sebebinin ve bu kapsamda
davanın taraflarınca gösterilen delillerden karara dayanak olarak alınanların
mahkemelerce kabul edilme ve diğerlerinin reddedilmesi hususunda, makul
dayanakları olan bir bilgilendirmeyi sağlayacak ölçü ve özene sahip olması
gerekmektedir.
38. Zira bir davada tarafların, hukuk düzenince hangi nedenle
haklı veya haksız görüldüklerini anlayıp değerlendirebilmeleri için usulüne
uygun şekilde oluşturulmuş, hükmün içerik ve kapsamı ile bu hükme varılırken
mahkemenin neleri dikkate aldığı ya da almadığını gösteren, ifadeleri özenle
seçilmiş ve kuşkuya yer vermeyecek açıklıktaki bir gerekçe bölümünün ve buna
uyumlu hüküm fıkralarının bulunması “gerekçeli
karar hakkı” yönünden zorunludur.
39. Aksi bir tutumla, mahkemenin, davanın sonucuna etkili
olduğunu kabul ettiği bir husus hakkında “ilgili
ve yeterli bir yanıt” vermemesi
veya yanıt verilmesini gerektiren usul veya esasa dair iddiaların cevapsız
bırakılmış olması bir hak ihlaline neden olabilecektir.
40. Başvurucular somut davada, bir gazeteci tarafından
Cumhuriyet Savcılığına teslim edilen 11, 16 ve 17 nolu
CD’ler ile Gölcük Donanma Komutanlığında bulunan 5 nolu
harddisk ve Eskişehir’de bir sanığın evinde bulunan flash bellekte yer alan dijital verilerin sahte olarak
oluşturulduklarını, bu verilerde pek çok manipülasyon yapıldığını, savunma
tarafınca yurtiçi ve yurtdışındaki çeşitli üniversite ve bağımsız kuruluşlardan
alınan bilirkişi raporlarında mahkûmiyet kararının temel dayanağı olan dijital
verilerdeki manipülasyonların ortaya konulduğunu ve dijital veriler üzerinde ikibine yakın çelişkinin ortaya çıkartıldığını, buna rağmen
İlk Derece Mahkemesi ve Yargıtayın bu raporları
dikkate almadığını ve dikkate almama nedenlerinin makul bir gerekçeyle izah
etmediklerini ileri sürmüşlerdir.
41. Başvurucuların, esas olarak sanıklardan elde edilmemiş,
Türk Silahlı Kuvvetlerinde bulunan bir bilgisayarda hazırlandığı kanıtlanamamış,
zaman, mekan ve muhteva çelişkileri bulunan ve bu sebeple esas itibariyle sahte
olarak oluşturulmuş dijital belgelere dayanarak suçlandıkları yolundaki
savunmalarına karşı Mahkemenin aşağıda özetlenen gerekçelerinin makul, başka
bir deyişle yeterince açık ve yeterli olup olmadığının tespiti için
başvurucular tarafından sunulan bilirkişi raporları ve uzman mütalaalarının
denetlenebilir, makul yanıtının verilmesi gerekir (bkz. gerekçeli karar, s.874-904).
42. Özet olarak İlk Derece Mahkemesi, elde edilen dijital
belgelere ilişkin olarak hazırlanan bilirkişi raporlarından yalnızca Cumhuriyet
savcılığınca soruşturma aşamasında TÜBİTAK uzmanlarınca hazırlanan bilirkişi
raporu ile arama ve el koyma tedbirleri sırasında ele geçirilen delillerin tespitine
yönelik üç raporu hükme esas almış, başvurucular tarafından alınmış olan
bilirkişi raporları ile duruşmada dinlenen uzman mütalaalarının hiçbirine
itibar etmemiştir. Mahkeme, başvurucular tarafından sunulan tüm rapor ve
mütalaaların özünün dijital veriler üzerinde değişiklik yapıldığına ilişkin
olduğunu, kendisinin de bu değişiklik işlemini zaten kabul ettiğini, rapor ve
uzman mütalaalarının bunun dışındaki kısımlarında ise “dijital verilerin delil olamayacağı yönünde ve adeta
sanık müdafii gibi ayrıntılı tespitlerde bulunmuş ve
tüm çabaları ile bu delilleri çürütmeye çalışmış” olmaları nedeniyle
bu bilirkişi raporları ve uzman mütalaalarının hükme esas alınamayacağını
belirtmiştir.
43. İlk Derece Mahkemesi, başvurucular tarafından sunulan
rapor ve mütalaalara rağmen dijital verileri hükme esas alma nedenini şu
hususlara dayandırmıştır (bkz. gerekçeli
karar, s.1036-1044)
Mahkeme;
a. Üç ayrı yerden elde edilen dijital
delillerin birbirlerini doğrular içeriklere sahip olduğu;
b. Belgelerde zaman çelişkilerinin bulunduğu
ve 2003 yılından sonraki tarihlerdeki olaylara ilişkin bilgilerin olduğu doğru
ise de 2003 yılından sonra oluşturulmuş olan belgelerin Balyoz Harekat Planı, Eylem Planları ve ses kayıtlarında yer alan
bilgilerin güncelleneceği yönündeki talimatların yerine getirilmesinden ibaret
olduğu ve 2003 yılından sonra da plan, bilgi ve listelerin güncelleştirildiği;
c. Balyoz Planında yazışma kurallarına riayet
edilmediği, evraklarda imla hataları ile askeri yazışma ilkelerine aykırılıklar
bulunduğu, bu nedenle de Balyoz Harekat Planının sahte
olduğu iddiasına karşın insan unsurunun bulunduğu her yerde yazım hatası ya da
imla yanlışlıklarının olabileceği, hukuk dışı bir yapılanma içerisinde yazışmaların
bir düzen ve intizam içerisinde olmasının, askeri yazışma ilkelerinin geçerli
olmasının beklenemeyeceği;
d. Balyoz Harekat Planı kapsamındaki cunta
yapılanmasının elinde bulunan dijital belgelerin veri yollarında, yazar bilgilerinde
uygunsuzluk olmasının, dijital verilerin delil olma niteliğini tek başına
ortadan kaldırmayacağı, sanıkların birçok konuyu öngördükleri ve bu kapsamda
mevzuat çalışmaları yaptıkları, hata kod tabloları ve ihtimalat
planları hazırladıkları, gerek sanıkların belgelerin oluşturulma aşamasında
gerekse sanıkların ve cunta yapılanmalarının güncellenmesi çalışmalarında
dijital verilerde bugünkü savunmaların temelini oluşturabilmek amacıyla birçok
çelişkinin yakalanmaları halinde kullanılmak üzere bizzat sanıklar tarafından
bilerek yapılmış olma ihtimalinin bulunduğu;
e. Davanın esasını oluşturan CD’lerin
2007-2008 yıllarına kadar plan odasında kaldığı ve daha sonra bir şekilde
buradan çıkartıldığı sabit olmakla birlikte plan odasının herkesin girip
çıkmasına açık, kontrolünün zayıf bir yer olduğu;
f. Dijital belgelerden bazıları 2007 yılına
ait Microsoft Office programı ile yazılmış olmakla birlikte, Microsoft
Office’in önceki versiyonları kullanılmak suretiyle bir veri hazırlandıktan
sonra, hazırlanan verinin yeni tarihli bir program ile açılmaya çalışıldığında
bilgisayarın eski tarihli veriyi sanki açılma tarihindeki yeni versiyonu ile
yazılmış gibi dönüştürerek açabileceği, bu nedenle de somut olarak 2003 yılında
yazılmış olan bir word belgesinin 2007 yılında yeni
versiyon yüklü bir bilgisayarda açıldığında bu 2003 tarihinde yazılmış olan
belgenin sanki 2007 yılında hazırlanmış ve yazılmış gibi görünebileceği;
g. 2003 yılında tanzim
edildiği iddia edilen keşif ve plan krokilerindeki sokak isimlerinden
bazılarının resmi olarak 2007 yılından sonra verilmesi nedeniyle krokilerin,
sokaklara resmi olarak bu isimler verildikten sonra çizildiği iddia edilmiş ise
de bu sokakların isimlerinin halk arasında, açık kaynaklarda da görüleceği
üzere, değişiklikten önceki isimleriyle 40-50 yıldır kullanıldığı;
h. 2005-2006 yıllarında fiilen Türk Silahlı
Kuvvetleri bünyesine katılan bir geminin adının 2003 yılında hazırlanan bir CD
içerisinde olmasının CD’nin sahteliğine işaret ettiği ileri sürülmüş ise de, bir geminin isminin inşa ve satın alma sözleşmesinin
kesinleşmesine müteakip verilmiş olabileceği;
ı. Sanıkların, kendilerince hazırlanan bir
darbe çalışmasında şu veya bu şekilde, bilerek veya bilmeyerek yaptıkları
yanlışlar ve çelişkilerin, tüm dosya göz önüne alındığında teşebbüs edilen
darbe suçunun sübutunu etkilemeyeceği;
şeklinde
açıklamalarda bulunmuştur.
44. İlk Derece Mahkemesinin gerekçesinde rapor ve
mütalaalarda ileri sürülen görüşleri yeterince açık olarak değerlendirme
yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini tespit edebilmek için başvurucular
tarafından sunulan rapor ve mütalaaların özünün kavranması gerekir.
45. Gerek iddia makamı ve gerekse savunma makamı tarafından
sunulan rapor ve mütalaalarda mahkumiyet kararının
dayanağı olan 11, 16 ve 17 no’lu CD’lerdeki
dokümanlarda, 5 no’lu harddiskte
ve flash bellekte yer alan dokümanların kolayca
kurgulanma veya bu tür veriler üzerinde kolayca manipülasyon yapılma ihtimali
bulunduğu, bu dijital verilerin, bir gerçekliği kesin olarak temsil ettiğinin
söylenemeyeceği ifade edilmiştir. Nitekim İlk Derece Mahkemesi de bu sebeple
kararını yalnızca dijital verilere dayandırmadığını başka delillerle birlikte
başvurucuların mahkûmiyetlerine karar verdiğini belirtmiştir.
46. İlk Derece Mahkemesine sunulan bilirkişi raporlarında, 17
no’lu CD’nin 04/03/2003 tarihinde saat 23:52:02’de,
11 no’lu CD’nin 05/03/2003 tarihinde saat 23:50:42’de, 16 no’lu
CD’nin ise 14/10/2003 tarihinde saat 12:14:34’de oluşturulduğu görülmektedir.
Aynı raporlarda, CD’lerde yer alan dosyaların oluşturma ve son kaydetme
tarihleri CD’lerin yazdırıldığı tarih olan 04/03/2003, 05/03/2003 ve 14/10/2003 tarihinden önceye ait olmakla
birlikte pek çok belgenin aslında bu tarihlerden sonra üretildiği, 2003 yılı
sonrasına ait programların kullanıldığı veya belge içeriklerinde 2003 yılı
sonrasına ait bilgilerin yer aldığı tespit edilmiştir. Bu tespitler üzerine
bilirkişiler, söz konusu belgelerin bir defada, sistem saati güncel olmayan bir
bilgisayarda CD’lere yazdırıldığı görüşünü bildirmişlerdir. İlk Derece
Mahkemesi, 2003 yılından sonra oluşturulmuş belgelerin plan, bilgi ve
listelerin güncelleştirildiğini gösterdiğini kabul etmiştir. Bununla birlikte
Mahkeme, 2003 yılı sonrası “güncelleştirilmiş”
olarak kabul ettiği belgelerin, nasıl olup da CD’lerin yazdırılma tarihlerinden
önceki tarihleri gösterdiğini cevaplamamıştır.
47. İlk derece Mahkemesinin kararında dayanak aldığı İstanbul
Cumhuriyet Başsavcılığınca görevlendirilen Emniyet Müdürlüğü uzmanlarınca
hazırlanan bilirkişi raporunda (gerekçeli
karar, s.887); 11 nolu CD’nin oluşturulma
tarihi ve saati "05/03/2003, 23:50:42" olduğu, CD içerisinde 68 adet
klasör içerisinde toplam 287 adet dosya bulunduğu ve tüm dosyaların
"08.04.1996 16:39:44" ila "04.03.2003 13:01" tarihleri
arasında oluşturulduğu, bu noktadan hareketle bütün dosyaların oluşturulma
tarihlerinin CD’nin oluşturulma tarihinden önce olduğu ve son düzenlenme tarihi
en geç olan dosyanın, "04.03.2003, 22:07" tarihinde düzenlenen
"EK-M LAHİKA-İ BİRLEŞTİRİLMİŞ LİSTE.doc" isimli MS Word dosyası
olduğu, bu dosyanın son düzenlenme tarihinin de yine CD’nin oluşturulma
tarihinden önce olduğu belirtilmiştir.
48. Mahkeme, bu çelişkilerin bizzat sanıklarca daha sonra
yargılanma ihtimallerine karşın bilinçli olarak oluşturulmuş olabileceği
ihtimalini kararına gerekçe yapmış ve ayrıca bu tür belgelerin mahkûmiyet
kararının dayandığı belgeler olmadığı, sayıca fazla olmadığı ve kararın
sonucunu etkileyecek nitelikte olmadıklarını belirtmiştir.
49. Mahkemenin bu gerekçesine karşın, Mahkemenin itibar
etmediği 1. Ordu Komutanlığı Askeri Savcılığı tarafından görevlendirilen
bilirkişi heyetince hazırlanan 28/06/2010 tarihli raporda (gerekçeli karar, s.888) esaslı belgelerden
biri olan “BALYOZ Güvenlik Harekat Planı”
olarak adlandırılan dokümanın en son kaydedilme tarihi olarak görülen
02/12/2002 tarihinden sonraki tarihlerde oluşturulan ve rapor ekinde gösterilen
belgelerden, takdimlerden ve konuşma metinlerinden alıntıların Doküman Metni
içerisinde yer aldığı, 2006 yılında kurulan bir Sivil Toplum Kuruluşunun adının
doküman metninde geçtiği gösterilmiştir. Bir başka önemli belge olan “milli mutabakat hükümeti programı” adlı
dokümanın ise en son kaydetme tarihi olarak görülen 03/03/2003 tarihinden
sonra, Bağımsız Türkiye Partisi Genel Başkanı tarafından 27/11/2005 tarihinde
yapılan bir Uluslararası Milli Ekonomi Modeli Kongresi Kapanış Konuşma
metninden 25 paragraftan alıntıları içerdiği ve bu durumun ise dokümanın 2005
yılından sonra oluşturulduğunu gösterdiği belirtilmiştir.
50. Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği
Fakültesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. A. Coşkun Sönmez ve Dr. Ö. Özgür
Bozkurt’tan alınan 28/03/2011 tarihli uzman mütalaasında, 11, 16 ve 17 no’lu CD’lerde toplam 80 adet dosyanın, CD’lerin hazırlanma
tarihinden sonraki yıllarda kullanıma sunulan programlarla hazırlandığı veya
CD’lerin hazırlandığı tarihlerde bulunmayan olanaklar içerdiği gösterilmiştir.
51. Ayrıca Arsenal Consulting
isimli firmadan alınan raporlarda (gerekçeli
karar, s.896 vd), 11 ve 17 numaralı
CD’lerde bulunan en az 76 dokümanın tarih ve zamanlarında çelişki bulunduğu
saptanmıştır. Arsenal’e göre son kayıtlarının yapılmasının akabinde 2003
yılında CD’ye kaydedilmiş gibi görünen dokümanların Microsoft Offıce 2007 programından önce mevcut olmayan XML şemalarına
ve Calibri yazı karakterlerine referanslar taşıması
mümkün değildir ve 11 ve 17 numaralı CD’lerin oluşturulma tarihi, en erken 2006
ortası olabilir. Arsenal, Gölcük’ten elde edilen 5 no’lu
Samsung marka sabit diske, tarihi geriye çekilmiş (en
az) 120 dosya ve klasörün kopyalandığını belirtmiştir. Arsenel’in
DATA MFT’de tespit ettiği tarih ve zaman
aykırılıklarından biri, Samsung Sabit Disk’e en son yazılan 120 dosya ve klasörün, 8 Nisan 2004
‘de oluşturulmuş gibi görünmesidir. Arsenal’e göre bu husus, Samsung sabit diski 28 Temmuz 2009 ‘a kadar kullanımda
olduğu için mümkün değildir. Arsenal ayrıca Gölcük’ten elde edilen 1 nolu CD’de bulunan en az 65 dokümanın tarih ve zamanlarında
çelişki bulunduğu sonucuna da varmıştır. Arsenal’e göre son kayıtlarının
yapılmasının akabinde 2003’de 1 nolu CD’ye
kaydedilmiş gibi görünen dokümanların Microsoft Offıce
2007 programından önce mevcut olmayan ClearType yazı
karakterlerine ve XML şemalarına referanslar taşıması mümkün değildir. Gölcük 1
nolu CD, en erken 2006 yılı ortasında oluşturulmuş
olabilir.
52. Yukarıdakine benzer zaman ve içerik çelişkileri Uzman
kişi Tevfik Koray Peksayar ve Uzman kişi Türker Gülüm’ün (gerekçeli
karar, s.898) rapor ve mütalaalarında da tekrar edilmektedir. Mahkeme,
bu rapor ve mütalaaların hiçbirini hükme esas almamıştır.
53. İlk Derece Mahkemesi 2003 yılında oluşturulmuş CD’lerde
daha sonraki yıllara ait dokümanların bulunmasını şu şekilde özetlemiştir:
“Mevcut dijitallerde yer alan belgelerin 5-7 Mart 2003 1.
Ordu Plan Seminerinden önce oluşturuldukları, belgelerin yazılı ve ıslak imzalı
olarak ilgili birimlere ulaştırıldığı, bu belgelerden sanık Yüksel Gürcan
imzalı olan bir tanesinin ele geçirildiği, daha sonraki tarihlerde belgeler
üzerinde güncellemeler yapıldığı, bir kısmının oluşturma tarihlerinin
değiştirildiği bu şekilde belgelerin ele geçme ihtimaline karşı mevcut
çelişkiler ortaya atılarak savunma imkanı hazırlanılmaya çalışıldığı, diğer
yandan da Ağustos 2003 tarihinden sonra devam eden cunta yapılanmalarının bu
belgeleri kullanılmaya hazır halde tuttukları anlaşılmaktadır.” (gerekçeli karar, s.1044)
54. İlk Derece Mahkemesi, dijital verilerdeki çelişkileri ve
bazı belgelerin CD’lerin kaydedilme tarihinden sonra üretilmiş olabileceğini
kabul etmektedir. Buna karşın Mahkeme verilerin uzun süre sanıkların ve dava
dışı kişilerin elinde bulunması sırasında zaman ve içerik çelişkileri bulunan
belgelerin ileride yeni bir darbe yapmak amacıyla kısmen veya tamamen
güncellenmiş olma ihtimalini de dışlamamaktadır. Bazı belgelerin CD’lerin
oluşturulma tarihinden sonra yaratılmış veya güncellenmiş olabileceğini kabul
eden Mahkeme, bu belgelerin CD’lerin oluşturma tarihinden önceki tarihlerde
oluşturulmuş gibi görünmesine ilişkin var olan zaman çelişkilerini, söz konusu
çelişkilerin sanıklarca bilinçli olarak yapılmış olabileceği ihtimali ile
açıklamıştır.
55. Mahkumiyet kararının dayanağını oluşturması nedeniyle,
söz konusu CD’lerin sistem saati güncel olmayan bir bilgisayarda 2003 yılından
sonra ve muhtemelen 2007 yılından sonraki bir tarihte oluşturulduğu kabul
edilse bile CD’lerin oluşturulduğu tarihe kadar sanıkların ya da dava dışı bazı
kimselerin elinde bulunan ve Mahkemenin kabulüne göre güncellenen bir kısım
dokümanın oluşturulma tarihinin hangi surette CD’lerin oluşturulduğu tarihten
önce üretildiği hususunun, Mahkemece şüpheye yer bırakmayacak ve ikna edici bir
şekilde açıklanması gerekmektedir.
56. İlk Derece Mahkemesinin güncelleme varsayımına karşı
başvurucular tarafından ileri sürülen önemli bir iddia da davaya konu
belgelerin üstveri bilgilerinde güncelleme
yapıldığının görülmediğidir. İlk Derece Mahkemesine sunulan bilirkişi raporları
ve uzman mütalaalarına göre (örneğin Prof. Dr. Ahmet Coşkun Sönmez’in
mütalaası) 2003 yılında yazılmış olan bir belgenin 2007 yılında üretilmiş bir
programla açılması tabiidir. Ancak bu durumun belgenin üstveri
bilgilerine muhakkak kaydedildiği ancak dava konusu belgelerde bunun
görülmediği iddia edilmiştir. Başka bir deyişle başvurucular, derece
mahkemelerinde “2003 yılında üretilmiş ve
2007 yılına ait bir yazılım ile açılmış” bir belge ile “2007 yılında üretilmiş belgenin” farklı
olduğunu, 2003 yılında üretilmiş bir belge 2007 yılına ait bir yazılım ile
açıldığında söz konusu belgenin özgün halinin de 2007 yılına ait hale
gelmeyeceğini ileri sürmüş ve bilirkişi raporu ve uzman mütalaaları ile sunmuş
iseler de derece mahkemeleri bu rapor ve mütalaalar hakkında bir açıklamada
bulunmamışlardır.
57. Öte yandan davanın temelini teşkil eden CD’lerden 11 ve
17 numaralı CD’ler üzerinde yazılmış alan ve sanık Süha Tanyeri’nin eli
ürünüymüş izlenimi uyandıran “Or.K.na”
ve “K.Özel”
şeklindeki el yazılarının bir insan eli ürünü değil de bir yazı makinesi
tarafından yazıldığını gösteren Amerikan Forensic Labratory isimli firmanın bilirkişi raporuna ve İstanbul
Adli Tıp uzmanlarından Dr. Jale Bafra’nın uzman mütalaasına da değinilmemiştir.
Söz konusu rapor ve mütalaa, 2/5/2011 tarihli duruşmada tartışılmış olmasına ve
CD’ler üzerindeki yazıların sanık Süha Tanyeri’nin davaya konu 1. Ordu Plan
Semineri sırasında tuttuğu el yazısından kopyalandığı iddia olunmasına rağmen,
İlk Derece Mahkemesi ve Yargıtay tarafından bu hususta bir açıklama
yapılmamıştır.
58. Tarafsızlığı, keyfiliği, denetimden kaçmayı ve
perdelemeyi önlemek için mahkemeler, kararın verilmesine neden olan temelleri
yeterince açık olarak belirtmekle yükümlüdürler. Mahkemelerin yargılama
süresince kendilerine iletilen her iddia ve talebi gözetme zorunda olmadıkları
biçimindeki serbesti, kararın verilmesine neden olan temellere asgari açıklıkta
değinilmesi görevini ortadan kaldıracak şekilde yorumlanamaz.
59. Bireysel başvuru yolunda derece mahkemelerinin gerekçelerinin
niteliği, ancak açık bir keyfilik veya takdir hatası oluşturduğu ya da makul ve
ikna edici açıklamalar içeren bir gerekçe gösterilmediği, iddia olunan eylem
ile hüküm arasında “uygun illiyet bağı”
kurulmadığı durumlarda denetlenebilir. Derece mahkemesi kararlarının, adalet
gereksinimini giderecek ölçü ve nitelikte yeterli gerekçe ile açıklanıp
açıklanmadığı hususları, adil yargılanma hakkının ihlali iddiasıyla yapılan
bireysel başvurularda Anayasa Mahkemesince yapılacak denetimin kapsamında yer
almaktadır.
60. Somut başvuruda, İlk Derece Mahkemesinin hükme esas
aldığı, bir gazeteci tarafından Cumhuriyet Savcılığına teslim edilen 11, 16 ve
17 nolu CD’ler ile Gölcük Donanma Komutanlığında
bulunan 5 nolu harddisk ve
Eskişehir’de bir sanığın evinde bulunan flash
bellekte yer alan ve başvurucuların Türkiye Cumhuriyeti İcra Vekilleri Heyetini
Cebren Iskat veya Vazife Görmekten Men Etmek suçuna teşebbüs ettiklerini
ispatladığı kabul edilen dijital dokümanların güvenilirliğine ilişkin iddialar
ileri sürülmüş, savunmalarda bulunulmuştur. İlk Derece Mahkemesi bu
çelişkilerin varlığını kabul etmiş, bir kısım zaman çelişkilerinin dava konusu
belgelerin sanıklarca güncellenmiş olması nedeniyle oluşmuş olabileceği
ihtimaline, bir kısmının bizzat sanıklarca daha sonra yargılanma ihtimallerine
karşın bilinçli olarak oluşturulmuş olabileceği ihtimaline dayandırmış ve bu
tür belgelerin mahkûmiyet kararının dayandığı belgeler olmadığı, sayıca fazla
olmadığı ve kararın sonucunu etkileyecek nitelikte olmadıklarını belirtmiştir.
Buna karşın, Amerikan Forensic Labratory
isimli firmanın bilirkişi raporu örneğinde olduğu gibi davanın esasını
etkileyecek bazı savunma delillerine ise gerekçeli kararda hiç değinilmemiş,
bazı raporlara neden itibar edilmediğine ilişkin bir açıklamaya da yer
verilmemiştir.
61. Savunmaların dayanağını oluşturan ve dijital verilerin
güvenilirliğine ilişkin ciddi kuşkular uyanmasına neden olan bilirkişi
raporları ve uzman mütalaaları gözetildiğinde, önemli ölçüde, dijital veri ve
içeriklerine dayanan İlk Derece Mahkemesince verilen kararın gerekçesi, adalet
gereksinimini giderecek ölçü ve nitelikte, yeterli ve makul olarak
değerlendirilemez. Bu sebeple “gerekçeli
karar hakkı” ihlal edilmiştir.
62. İlk Derece Mahkemesince, başvurucular tarafından
mahkemeye sunulan rapor ve uzman mütalaalarının hükme esas almaması gerekçesi
olarak, söz konusu rapor ve mütalaalarda Mahkemenin yerine geçerek delil
değerlendirmesi yapılması hususu gösterilmiştir. Mahkemeye göre bu rapor ve
beyanlarda “dijital verilerin delil
olamayacağı yönünde ve adeta sanık müdafii gibi
ayrıntılı tespitlerde” bulunulmuş ve uzman kişiler “tüm çabaları ile bu delilleri çürütmeye
çalışmışlardır”. Mahkeme, 5271 sayılı Kanun’un 67. maddesinin (3)
numaralı fıkrasında yer alan ve bilirkişilerin raporlarında, hâkim tarafından
yapılması gereken hukuki değerlendirmede bulunamayacağına ilişkin hükmü
hatırlatmış ve başvurucular tarafından sunulan rapor ve mütalaaların “bilimsel tespitlerde bulunup değerlendirmeyi
Mahkemeye bırakması gerekirken bu yönde bir çaba içerisine girmeleri de
tarafsız olmadıkları yönünde” kanaat oluşturduğu belirtilmiştir. İlk Derece Mahkemesince verilen kararda, “Mahkemenin yerine geçerek delil değerlendirmesi
niteliği taşıyan bu yetersiz ve tarafsızlıktan uzak bir yöntemle hazırlanmış
bilirkişi raporlarına itibar edilmemiş, Mahkememizin hukuki bilgisi kapsamında
yapacağı değerlendirme de yeni bir bilirkişi görüşüne ihtiyaç bulunmadığından
tekrar bilirkişi incelemesi yaptırılmamıştır” (gerekçeli karar, s.1043-1044) demiştir.
Başka bir deyişle İlk Derece Mahkemesi, bilirkişi rapor ve mütalaalarında
bulunan hukuki değerlendirmelerin bu rapor ve mütalaaları hazırlayanların
tarafsız olmadıklarını gösterdiğini belirterek başvurucular tarafından sunulan
hiçbir rapor ve mütalaaya itibar etmemiştir.
63. İlk Derece Mahkemesi, bilirkişi rapor ve uzman
mütalaalarında bulunan ve hakim tarafından yapılması
gereken hukuki değerlendirmelerin neler olduğunu belirtmemiş, sunulan rapor ve
mütalaaların oldukça karmaşık teknik sorunların ele alındığı teknik bilgi
içeren kısımlarına da hangi sebeple itibar edilmediğini kararında
göstermemiştir.
64. İlk Derece Mahkemesi yukarıda gösterildiği gibi, yeterli
olmayan gerekçeler ile başvurucular tarafından sunulan bilirkişi raporları ve
uzman mütalaalarını göz ardı etmiştir. AİHM içtihatlarında da ortaya konulduğu
gibi adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biri olan “silahların eşitliği” ilkesi iddia
makamının tanık veya bilirkişileri ile sanıkların tanık ve bilirkişilerinin
duruşmalarda eşit muameleye tabi tutulması gerekir (bkz. Bönısch/Avusturya, B.
No: 8658/79,
6/5/1985, §§ 32-33).
65. Hem cezai, hem de cezai olmayan
davalarda uygulanan silahların eşitliği ilkesi, taraflara, talep ve
açıklamalarını diğer tarafa nazaran dezavantajlı olmayacak şekilde ileri
sürebilmeleri için fırsat verilmesini gerektirir (Kress/Fransa, B. No: 39594/98,
7/6/2001, § 72). Bu gerekliliğin bir sonucu olarak Sözleşme’de
bilirkişilerin mahkeme önünde dinlenmesi ile ilgili özel bir hüküm
bulunmamasına karşın AİHM, bilirkişilik kurumunu, Sözleşme’nin 6. maddesinin
(3) numaralı fıkrasının (d) bendinde yer alan tanık dinletme hakkından yola
çıkarak “silahların eşitliği ilkesi”
ile bağlantı kurarak değerlendirmiştir (bkz. Bönisch/Avusturya, B. No: 8658/79, 6/5/1985, § 32; Brandstetter/Avusturya, B. No: 11170/84, 12876/87,
13468/87, 28/8/1991, § 42).
66. AİHM, bilirkişi raporlarının kapsamını oldukça geniş bir
şekilde yorumlamaktadır. Bilirkişi raporlarının yazılı ya da sözlü olabileceği
gibi inceleme konuları açısından da bilimsel, teknik ya da olay analizleri
şeklinde olabileceğini kabul etmektedir (Khodorkovskiy ve Lebedev/Rusya,
B. No: 11082/06, 13772/05, 25/7/2013, § 717).
67. İlk Derece Mahkemesi, başvurucular tarafından sunulan
bilirkişi raporları ile duruşmada dinlenen uzman görüşlerinden hiçbirine itibar
etmemiş buna karşın Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma sırasında alınan
bilirkişi raporlarının tümüne ise itibar etmiştir (gerekçeli karar,
s.1042-1043). Bunun üzerine başvurucular, Cumhuriyet Savcısınca alınan
bilirkişi raporlarının eksik olduğunu ve olayı aydınlatmaya yeterli olmadığını,
kendileri tarafından sunulan rapor ve mütalaalara da itibar edilmediğini ileri
sürerek yargılamanın temelini oluşturan dijital delillere ilişkin olarak
Mahkemenin bilirkişi raporu aldırması talebinde bulunmuşlardır. İlk Derece
Mahkemesi, bu talepleri ise “Hâkimlik
mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgi ile çözülmesi olanaklı konuların
değerlendirilmesi” için bilirkişi raporu alınmasına gerek
bulunmadığı gerekçesi ile reddetmiştir (gerekçeli
karar, s.1042).
68. Anayasa Mahkemesinin görevi herhangi bir davada bilirkişi
raporu veya uzman mütalaasının gerekli olup olmadığına karar vermek değildir.
Savunma makamının tanık dinletme taleplerinin gerekliliği ya da bilirkişi
raporu benzeri delillerin kabul edilebilirliği ve değerlendirilmesi hususları
derece mahkemelerinin yetkisi dâhilindedir (bkz. S.N./İsveç, B. No:34209/96, 2/7/2002, § 44). AİHM’e göre, derece mahkemeleri, Sözleşme ile uyumlu olmak
koşuluyla, somut davadaki maddi gerçeğin ortaya çıkmasına yardımcı olmayacağını
değerlendirdiği savunma tanıklarının dinlenmesi talebini reddedebilir (bkz. Huseyn ve Diğerleri/Azerbaycan, B. No: 35485/05,
45553/05, 35680/05 ve 36085/05, 26/7/2011, § 196).
69. Buna karşın Anayasa Mahkemesi, başvurucular tarafından
savunma kapsamında talep edilen savunma tanıklarının dinlenmesi talebinin reddi
kararı gibi bilirkişi raporu alınması talebinin reddi kararının da sanıkların
haklarını koruma amacına yönelik yeterli güvenceleri içeren bir usul
çerçevesinde verilip verilmediğini incelemelidir.
70. Kural olarak, bilirkişilerin sunduğu rapor ve mütalaalar
derece mahkemeleri açısından bağlayıcı olmamakla birlikte, İlk Derece Mahkemesi
tarafından esasa ilişkin değerlendirmeler yapılırken Cumhuriyet Savcısı
tarafından sunulan bilirkişi raporlarının belirleyici bir etkisi olmuştur.
Başka bir deyişle somut davada İlk Derece Mahkemesi, yalnızca Cumhuriyet
Savcısı tarafından sunulan bilirkişi raporlarına itibar etmiş, bu raporlara
karşın başvurucuların savunmalarının bir parçası olarak sundukları bilirkişi
rapor ve uzman görüşleri ise dikkate alınmamıştır. Mahkeme ayrıca
başvurucuların, mahkumiyet kararının dayanağı olan
dijital verilerin gerçeği yansıtmadığı iddialarını değerlendirmek üzere
mahkemenin bilirkişi heyeti tayin etmesi ve rapor aldırması yönündeki
taleplerini de yeterli olmayan gerekçe ile reddetmiştir.
71. Böylece başvurucuların, haklarında yöneltilen
suçlamaların dayanağı olan delillere karşı kovuşturmanın genişletilmesini
isteme hakları kısıtlanmış, ceza yargılamasının, maddi gerçeğin ortaya
çıkartılması amacına yönelik olarak “silahların
eşitliği” ilkesi ihlal edilmiştir.
72. Açıklanan nedenlerle, dijital delillerin
değerlendirilmesine ilişkin şikayetler yönünden, başvurucuların sundukları
bilirkişi raporları ve uzman mütalaalarının İlk Derece Mahkemesince kabul
edilmemesi ve bu konularda Mahkemece bilirkişi incelemesi yaptırılması
yolundaki taleplerinin de yetersiz gerekçelerle reddedilmesi, “gerekçeli karar hakkına” ve “silahların eşitliği” ilkesine aykırı
olduğundan, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma
hakkı ihlal edilmiştir.
b. Tanık Dinlenmesi Talepleri
Yönünden
73. Başvurucular, ilk derece mahkemesi tarafından
mahkûmiyetlerine karar verilen suçun tamamlanmasına engel oldukları kabul
edilen dönemin Genelkurmay Başkanı Hilmi Özkök ve Kara Kuvvetleri Komutanı
Aytaç Yalman’ın tanıklıklarına ilişkin talebin reddi nedeniyle adil yargılanma
haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
74. AİHS’nin “Adil
yargılanma hakkı” başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve (3)
numaralı fıkrasının (d) bendi şöyledir:
“1. Herkes davasının, … cezai alanda
kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla
kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, adil ve kamuya açık
olarak, … görülmesini isteme hakkına sahiptir.
…
3. Bir suç
ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:
…
d) İddia
tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia
tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin
sağlanmasını istemek;”
75. AİHS’nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d)
bendinde, sanığın iddia tanıklarını sorguya çekme veya çektirme hakkı güvence
altına alınmıştır. Kovuşturma sırasında bütün kanıtların tartışılabilmesi için,
kural olarak bu kanıtların aleni bir duruşmada ve sanığın huzurunda ortaya
konulması gerekir. Bu kural istisnasız olmamakla birlikte, eğer bir mahkûmiyet
sadece veya belirleyici ölçüde, sanığın soruşturma veya yargılama aşamasında
sorgulama veya sorgulatma imkânı bulamadığı bir kimse tarafından verilen
ifadelere dayandırılmış ise, sanığın hakları AİHS’nin 6. maddesindeki
güvencelerle bağdaşmayacak ölçüde kısıtlanmış olur (B. No: 2013/99, 20/3/2014,
§ 46).
76. Mahkemeler, somut davadaki maddi gerçeğin ortaya
çıkmasına yardımcı olmayacağını değerlendirdiği savunma tanıklarının dinlenmesi
talebini reddedebilir (Huseynve diğerleri/Azerbaycan, B. No: 35485/05, 45553/05,35680/05ve36085/05,
26/7/2011, § 196).
77. Tanıkların dinlenmek üzere çağırılmasının uygun olup
olmadığının değerlendirilmesi kural olarak derece mahkemelerinin takdir yetkisi
dâhilindedir. Dolayısıyla bir sanığın bazı tanıkları dinletemediğinden şikâyet
etmesi yeterli olmayıp, ayrıca bu tanıkların dinlenmesinin niçin önemli
olduğunu ve gerçeğin ortaya çıkması için niçin gerekli olduğunu açıklamak
suretiyle tanık dinletme talebini desteklemelidir (B. No: 2013/99, 20/3/2014, §
54).
78. Adil yargılanma hakkı bireylere dava sonucunda verilen
kararın değil, yargılama sürecinin ve usulünün adil olup olmadığını denetletme
imkânı verir. Bu nedenle, bireysel başvuruda adil yargılanmaya ilişkin
şikâyetlerin incelenebilmesi için başvurucunun yargılama sürecinde haklarına
saygı gösterilmediğine, bu çerçevede yargılama sürecinde iddia makamının
sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığı veya bunlara etkili bir
şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığı, kendi delillerini ve iddialarını
sunamadığı ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının
derece mahkemesi tarafından dinlenmediği veya kararın gerekçesiz olduğu gibi,
mahkeme kararının oluşumuna sebep olan unsurlardan değerlendirmeye alınmamış
eksiklik, ihmal ya da açık keyfiliğe ilişkin bir iddianın dayanaklarıyla ileri
sürülmüş olması gerekir (B. No: 2013/2767, 2/10/2013, § 22).
79. Yargılama makamları yargılamanın taraflarınca ileri
sürülen iddiaları ve gösterdikleri delilleri gereği gibi incelemek zorundadır.
Bununla birlikte, belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme ve
gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme yetkisi
esasen derece mahkemelerine aittir. Mevcut yargılamada geçerli olan delil sunma
ve inceleme yöntemlerinin adil yargılanma hakkına uygun olup olmadığını denetlemek
Anayasa Mahkemesinin görevi kapsamında olmayıp, Mahkemenin görevi başvuru
konusu yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığının değerlendirilmesidir
(B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).
80. Genel anlamda hakkaniyete uygun bir yargılamanın yürütülebilmesi
için “silahların eşitliği” ve “çelişmeli yargılama” ilkeleri ışığında,
taraflara iddialarını sunmak hususunda uygun olanakların sağlanması şarttır.
Taraflara tanık delili de dâhil olmak üzere delillerini sunma ve inceletme
noktasında uygun imkânların tanınması gerekir. Bu anlamda, delillere ilişkin
dengesizlik veya hakkaniyetsizlik iddialarının yargılamanın bütünü ışığında
değerlendirilmesi gerekir (B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).
81. İlk Derece Mahkemesi kararında,
“Balyoz Darbe Planının hayata geçirilmesi için
gereken ortam şekillendirmesini sağlamak üzere, Havacı unsurların Oraj ve Denizci unsurların Suga
isimli harekât planları hazırladıkları, bu planlar vasıtasıyla Ege’de
Yunanistan ile gerginlik çıkartılıp, bu durumun yürütme organı üzerinde
çekilmeye yönelik baskı aracı olarak kullanılmasının istendiği,
Jandarma
unsurlarınca Fatih ve Beyazıt camilerine yönelik olarak Çarşaf ve Sakal isimli
bombalı eylem planları hazırlandığı, bu eylemler sonrasında iltisaklı şahıslar
aracılığıyla irticai görüntülü protesto eylemleri düzenlenip, kargaşa ortamı
oluşturulmak istendiği,
Gereken
ortam şekillendirilmesinin ardından sıkıyönetim ilanım müteakip yürütme
organının devrilip, devlet idaresinin cunta yapılanmasının istediği şekilde
yeniden yapılandırılmasının planlandığı, bu kapsamda yukarıda belirtilen
hazırlıkların tamamlandığı, harekât planının düşünce aşamasından çıktığı,
Muhtemel
eylem yerlerinin keşfi, tutuklanacak kişiler (siyasi parti mensupları, belediye
başkanları, sivil toplum örgütlerinin yönetici ve üyeleri, gazeteciler,
aydınlar, bilim adamları, kanaat önderleri), okulundan atılacak öğrenciler, el
konulacak araçlar, görevden uzaklaştırılacak, tutuklanacak, emekliye sevk
edilecek, kullanılacak kamu görevlilerinin belirlenmesi, hassas olarak
belirlenen kurum ve kuruluşların başına hangi askeri personelin atanacağı,
zararlı olarak nitelenmesi sebebiyle ilişiği kesilmesi planlanan askeri
personelin belirlenmesi, polis teşkilatının ne şekilde yönlendirileceği ve
kullanılacağının tespiti, basın yayın kuruluşları ve çalışanlar hakkında
yapılan planlamalar (kimlerin tutuklanacağı, kimlerin kullanılabileceğinin
tespiti), Milli Mutabakat Hükümeti ismiyle harekât sonrasında işbaşına
getirilmesi planlanan hükümetin dizayn edilmesi gibi icra aşamasına geçildiği,
ancak icra hareketlerinin tamamlanamadığı, harekât planının Genelkurmay
Başkanlığı ve Kara kuvvetleri Komutanlığınca öğrenildiği, bu hususun Yaşar
Büyükanıt’ın seminer sonuç raporunu hukukçulara inceletmesi, KKK’nın OEYTS’nin oynanmaması
talimatları, Genelkurmay Başkanının sanık Çetin Doğan’ı bu konuda uyarması ile
belli olduğu”
ifade edilmektedir (gerekçeli
karar, s.1022).
82. İlk Derece Mahkemesi, Çetin Doğan liderliğindeki cunta
yapılanmasının suçun icrası için elverişli araç gereç ve personelle icra
hareketlerini gerçekleştirmeye başladığını ancak Çetin Doğan’ın kalp ameliyatı
olması ve ardından Ağustos 2003’te emekliye sevk edilmesi, bazı sanıkların
görev yerlerinin değişmesi ve “Genelkurmay
Karargâhının öncelikle muhtemel darbeye karşı çıkması, sonrasında da günün
şartlarının elverdiği ölçüde engellemek için çaba göstermesi sebebiyle cunta
yapılanmasının darbe suçunu işleme elverişliliğini kaybettiğini ve icra
hareketlerinin tamamlanamadığını” belirtmektedir (gerekçeli karar, s.1023).
83. Anılan tarihlerde görevde olan Genelkurmay Başkanı Hilmi
Özkök ve Kara Kuvvetleri Komutanı Aytaç Yalman’ın tanık olarak dinlenmesi
talepleri,
“Mahkemenin
ilk ve asıl hedefi maddi gerçeği ortaya çıkarmaktır. Bir delilin ileri
sürülmesinin gerçeğin ortaya çıkarılmasına yararı olmayacağı gibi davayı uzatma
durumu varsa Mahkemenin bu hususta bir karar vermesi gerekir. Tüm tanıkların ve
bilirkişilerin dinlenmeleri ve öteki kanıtların ortaya konulmalarına imkan
vermek kural ise de; dinlenen bir kısım tanığın anlatımı ve bilirkişinin
görüşünün alınmasıyla olay hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak bir biçimde
çözümlenmiş ise zaman kaybına ve gereksiz uğraşıya yol açılmaması için,
yargılamaya yenilik getirmeyecek ve maddi gerçeğin ortaya çıkmasına hizmet
etmeyecek nitelikteki geride kalan tanık ve bilirkişilerin dinlenilmemesi
doktrinde ve uygulamada kabul görmüş bir uygulamadır. Aksi halde tüm delillerin
ortaya konulması zorunluluğu yargılamayı uzatmayı amaçlayan kötü niyetlilerin
işine yarar. Bu nedenlerle delillerin reddi ve sınırlandırılması durumlarının
delil gösterilmesine yasal olanak bulunmadığı, durumun delil gerektirmeyecek
şekilde açık olduğu, kanıtlanması istenilen olayın karara etkisinin olmadığı ya
da daha önce kanıtlanmış bir hususa ilişkin olduğu, yine kanıtın amaca
elverişli olmadığı, elde edilmesinin mümkün bulunmadığı, kanıt gösterilmesi
isteğinin işi uzatmak amacıyla yapılmış olduğu ileri sürülen olayın gerçek
olarak kabul edilebilecek nitelikte olduğu durumlarda kanıtın reddi gerektiği
doktrinde tartışılmıştır. Belirtilen bu hususlar değişik aşamalarda gösterilen
tüm tanık ve bilirkişiler için uygulanması mümkündür.
Sanıklar
ve müdafileri dosyaya rapor düzenleyen bilirkişiler ile tanıklar Aytaç Yalman
ve Hilmi Özkök’ün dinlenilmesini ısrarla talep etmişlerdir. Bilirkişilerin ve
adı geçen tanıkların, sanıklara atılı suçun niteliği göz önüne alındığında
toplanan kanıtlara göre beyanlarının alınmasının karara etkisi bulunmadığı,
kanıtın amaca uygun olmadığı değerlendirildiğinde; tanık gösterilmesi isteğinin
mahkeme üzerinde kamuoyu nezdinde baskı oluşturmak amacıyla yapılması, seminer
ve diğer belgelerin gerçek olması nedeniyle de bilirkişiler ve tanıkların
dinlenilmesinin sonuca etkili olmadığı kanaatine varılarak…” gerekçesiyle reddedilmiştir
(gerekçeli karar, s. 1046).
84. İsnat edilen darbe suçunun, yapılanmanın lideri kabul
edilen Çetin Doğan’ın sağlık durumu, bazı sanıkların tayin edilmeleri yanında,
Genelkurmay Karargâhının öncelikle
muhtemel darbeye karşı çıkması, sonrasında da günün şartlarının elverdiği
ölçüde engellemek için çaba göstermesi sebebiyle işlenemediğinin belirtilmesine
karşın, suçun niteliği göz önüne alınarak toplanan delillere göre Genelkurmay
Başkanı ve Kara Kuvvetleri Komutanının tanıklıklarının karara etkisi
bulunmadığı belirtilmektedir.
85. Sanıklara isnat edilen suç fiillerinin esaslı biçimde
bilgisayar programlarıyla oluşturulmuş belgelere dayandığı, bu belgelerin
içeriklerinin maddi olay ve olguları yansıttığı ve gerçek olduklarının kabul
edildiği, bilirkişi raporlarında/uzman görüşlerinde belirtildiği üzere bu
verilerin müdahale edilebilir nitelikte olduğu ve bu verilerin teknik bilgileri
ile içeriklerinin uyumsuzluğu dikkate alındığında, tanık olarak dinlenmesi
talep edilen bu kişilerin beyanları maddi gerçeğe ulaşma bakımından önemsiz
kabul edilemez.
86. Ayrıca 1. Ordu Komutanlığı merkezli bir yapılanmanın
darbe amacına yönelik faaliyetlerinin Genelkurmay Başkanlığı ve Kara Kuvvetleri
Komutanlığınca öğrenildiği ve teşebbüs edilen suça engel olunduğu kabul
edildiğine göre, toplanan kanıtlara göre tanık olarak dinlenmesi talep edilen
anılan görevdeki kişilerin beyanlarının karara etkisi bulunmadığı gerekçesi
makul değildir.
87. Bunun yanında tanık dinlenmesine ilişkin talepler, “mahkeme üzerinde kamuoyu nezdinde baskı oluşturmak
amacıyla yapıldığı” ek gerekçesiyle reddedilmiştir. Başka bir amaçla
yapıldığı ve karara etkisi bulunmadığı kabul edilen bu talepler, yalnızca objektif
olarak yargılamaya etkisi dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
88. Başvurucuların tanık olarak çağrılmalarını istedikleri
kişilerin, gösterdikleri tutum ve görevleri kapsamında yaptıkları işlemlerle
suçun işlenmesini engellediklerinin kabul edilmesi karşısında, bu kişilerin
beyanları sadece sanıklar lehine sonuç doğuracak tanık beyanı olmanın ötesinde
bir delil niteliği taşımaktadır. Bu nitelikteki bir delilin yargılama
bakımından belirleyici özelliği dikkate alındığında aleni bir duruşmada ve sanıkların
huzurunda ortaya konulması gerekir.
89. Belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme
ve gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme
yetkisi kural olarak yargılamayı yürüten mahkemeye ait olmakla birlikte, somut
olayda yargılama konusu suç, sanıkların durumu, isnat edilen suçun işleniş
biçimi, suç eylemleri, tanıkların konumu ve diğer delillerin niteliği dikkate
alındığında, dönemin Genelkurmay Başkanı Hilmi Özkök ve Kara Kuvvetleri
Komutanı Aytaç Yalman’ın tanık olarak dinlenmeleri taleplerinin reddi
yargılamanın bütünü yönünden adil yargılanma hakkını ihlal eder niteliktedir.
90. İsnat edilen suçun sübutu bakımından objektif olarak
esaslı olduğu mahkemenin gerekçesinde de ifade edilen dönemin Genelkurmay Başkanı
Hilmi Özkök ve Kara Kuvvetleri Komutanı Aytaç Yalman’ın tanıklıklarının reddi “çelişmeli yargılama ilkesine” ve “savunma tanıklarının davet edilmelerinin ve
dinlenmelerinin sağlanması hakkına” uygun olmaması nedeniyle adil
yargılanma hakkını ihlal etmiştir.
91. Başvurucuların, “gerekçeli
karar hakkının”, “silahların
eşitliği” ve “çelişmeli
yargılama” ilkeleri ile “savunma
tanıklarının davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanması hakkının” ihlal
edildiğine karar verildiğinden adil yargılanma hakkı kapsamındaki diğer
şikâyetleri (§ 17) hakkında kabul edilebilirlik ve esas yönünden ayrıca bir
inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.
V. HÜKÜM
Açıklanan
gerekçelerle;
A. Başvurucuların,
1. Özgürlük ve güvenlik hakkına
ilişkin şikâyetlerinin “zaman bakımından
yetkisizlik” nedeniyle KABUL
EDİLEMEZ OLDUĞUNA,
2. Adil yargılanma hakkı
kapsamındaki şikâyetlerinin;
i. Dijital delillerin
değerlendirilmesine ilişkin şikâyetlerinin giderilmediğine dair iddialarının,
ii. Dönemin Genelkurmay Başkanı
Hilmi Özkök ve Kara Kuvvetleri Komutanı Aytaç Yalman’ın tanık olarak
dinlenmesi taleplerinin reddi nedeniyle tanık dinletme hakkına ilişkin
şikâyetlerinin,
KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence
altına alınan adil yargılanma hakkının İHLAL
EDİLDİĞİNE,
C. İhlalin ve sonuçlarının ortadan
kaldırılması için yeniden yargılama yapmak üzere kararın bir örneğinin ilgili
Mahkemeye GÖNDERİLMESİNE,
D. Dökümü yapılan yargılama giderlerinin BAŞVURUCULARA ÖDENMESİNE,
18/6/2014
tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar
verildi.
Yargılama giderleri dökümü:
1-
Başvurucular; Sencer
BAŞAT, Turgut KETKEN, Ökkeş Alp KIRIKKANAT, Hasan HOŞGİT, Fikret GÜNEŞ, Taner
BALKIŞ, Mustafa KARASABUN, Nadir Hakan ERAYDIN, İsmail TAŞ, Emin KÜÇÜKKILIÇ,
İsmail TAYLAN, Nuri Selçuk GÜNERİ, Yusuf AFAT, Celal Kerem EREN, Berker Emre
TOK, Erhan KUBAT, Doğan TEMEL, Mete DEMİRGİL, Erhan ŞENSOY, Hayri GÜNER, Ahmet
Feyyaz ÖĞÜTCÜ, Hüseyin HOŞGİT, Ali Yasin TÜRKER, Levent Kerim UÇA, Bülent
OLCAY, Zafer Erdim İNAL, Erdinç ALTINER, Mehmet Cem OKYAY, Mehmet Baybars
KÜÇÜKATAY, Mustafa Erhan PAMUK, Ümit ÖZCAN, Engin BAYKAL, Lütfü SANCAR, Nuri
ÜSTÜNER, Ahmet KÜÇÜKŞAHİN, Nuri Ali KARABABA, Aykar
TEKİN, Engin KILIÇ, Refik Levent TEZCAN, Kemalettin YAKAR, Yaşar Barbaros
BÜYÜKSAĞNAK, Kıvanç KIRMACI, Mustafa Haluk BAYBAŞ, Levent ÇEHRELİ, Ayhan Türker
KOÇPINAR, Fahri Can YILDIRIM, Bahadır Mustafa KAYALI, Ertuğrul UÇAR, Mesut
Zafer SARI, Ercan İRENÇİN, Mehmet Cem KIZIL, Hasan ÖZYURT, Murat ÜNLÜ, Hannan ŞAYAN, Alpay ÇAKARCAN, İbrahim Özdem KOÇER, Mehmet
Ferhat ÇOLPAN, Aydın SEZENOĞLU, Rafet OKTAR, Ahmet DİKMEN, Ergün BALABAN, Ayhan
GEDİK, Önder ÇELEBİ, Servet BİLGİN, Mücahit ERAKYOL, Tuncay ÇAKAN, Kadri Sonay
AKPOLAT, Abdullah GAVREMOĞLU, Onur ULUOCAK, Özgür Ecevit TAŞCI, Özer KARABULUT,
Derya GÜNERGİN, Haydar Mücahit ŞİŞLİOĞLU, Yurdaer OLCAN, Halil KALKANLI ve
Abdülkadir ERYILMAZ’a ayrı ayrı
yaptıkları ve harç ücreti olan 198,35 TL’nin ayrı ayrı;
2-
Başvurucular; Ender KAHYA, Fahri Yavuz URAS, Faruk
Oktay MEMİOĞLU ve Mustafa ÇALIŞ’a ayrı ayrı yaptıkları ve harç
ücreti olan 206,10 TL’nin ayrı ayrı;
3-
Başvurucular; Yavuz KILIÇ, Aşkın ÖZTÜRK, Ali Cengiz ŞİRİN, Bulut Ömer
MİMİROĞLU, Bayram Ali TAVLAYAN, Korcan PULATSÜ, Ziya
GÜLER, Rıdvan ULUGÜLER, Beyazıt KARATAŞ, Mehmet ELDEM, Hüseyin ÇINAR, Sefer
KURNAZ, Berna DÖNMEZ, Mehmet Cem ÇAĞLAR, Ali Deniz KUTLUK, Mustafa Aydın GÜRÜL,
Ahmet Sinan ERTUĞRUL, Bülent KOCABABUÇ, Osman KAYALAR, Recep YILDIZ, Alpar
KARAAHMET, Nihat ALTUNBULAK, Hakan Mehmet KÖKTÜRK, Ayhan ÜSTBAŞ, Hakan İsmail
ÇELİKCAN, Ali TÜRKŞEN, Tayfun DUMAN, İbrahim Koray ÖZYURT, Muharrem Nuri
ALACALI, Dora SUNGUNAY, Şafak YÜREKLİ, Binali AYDOĞDU, Oğuz TÜRKSOYU, Cemal
TEMİZÖZ, Uğur UZAL, Ergin SAYGUN, Kubilay AKTAŞ, Armağan AKSAKAL, Sinan TOPUZ,
Recep Rıfkı DURUSOY, Aşkın ÜREDİ, Çetin DOĞAN, Ahmet YAVUZ, Mehmet OTUZBİROĞLU,
Devrim REHBER, Mustafa KOÇ, Erdal AKYAZAN, Cenk HATUNOĞLU, Namık SEVİNÇ,
Mustafa İLHAN, Süleyman Namık KURŞUNCU, Yalçın ERGÜL, Mehmet ERKORKMAZ, Hüseyin
DİLAVER, Şenol BÜYÜKÇAKIR, Bülent GÜNÇAL, Gürkan YILDIZ, Ayhan GÜMÜŞ, Ahmet
ERDEM, Kubilay BALOĞLU, Atilla ÖZLER, Rasim ARSLAN, Çetin CAN, Turgut ATMAN,
Cengiz KÖYLÜ, Yusuf Volkan YÜCEL, Necdet Tunç SÖZEN, Osman BAŞIBÜYÜK, Cahit
Serdar GÖKGÖZ, Halit Nejat AKGÜNER, Haldun ERMİN, Derya ÖN, Mehmet AYGÜN,
Mustafa ÖNSEL, Erdem Caner BENER, İhsan BALABANLI, Hanifi
YILDIRIM, Bekir MEMİŞ, Kahraman DİKMEN, Hüseyin TOPUZ, Taylan ÇAKIR, Aziz
YILMAZ, Nail İLBEY, Bülent TUNÇAY, Yusuf KELLELİ, Ali DEMİR, Hakan SARGIN,
Erdinç ATİK, Murat ÖZÇELİK, Ümit METİN, Hüseyin ÖZÇOBAN, Salim Erkal BEKTAŞ,
Şükrü SARIIŞIK, Nejat BEK, Bilgin BALANLI, Meftun HIRACA, Deniz CORA, Engin
ALAN, Serdar Okan KIRÇİÇEK, Taner GÜL, Halil İbrahim FIRTINA, Osman Fevzi GÜNEŞ,
Turgay ERDAĞ, Memiş Yüksel YALÇIN, Özden ÖRNEK, Ayhan
TAŞ, Mehmet Cenk DALKANAT, Ramazan Kamüran GÖKSEL,
Ali Sadi ÜNSAL, Behzat BALTA, Gürkan KOLDAŞ, Mehmet Seyfettin ALEVCAN, Ahmet
HACIOĞLU, Mehmet ÖRGEN, Ender GÜNGÖR, Murat SAKA, Hakan BÜYÜK, Ahmet Bertan
NOGAYLAROĞLU, Süha TANYERİ, Cemalettin BOZDAĞ, Ahmet Zeki ÜÇOK, Mehmet Koray
ERYAŞA, Turgay YAMAÇ, Abdullah Can ERENOĞLU, Kadir SAĞDIÇ, Mehmetfatih
İLĞAR, Davut İsmet ÇINKI, Nedim Güngör KURUBAŞ, Mehmet Fikri KARADAĞ, Yusuf
Ziya TOKER, Hasan Fehmi CANAN, Mehmet Kaya VAROL, Gürbüz KAYA, İzzet OCAK, Suat
AYTIN ve Mehmet YOLERİ’ne ayrı ayrı yaptıkları, 198,35 TL harç ile 1.500,00
TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.698,35 TL’nin ayrı ayrı;
4-
Başvuruculardan; Ali Semih
ÇETİN, Cem Aziz ÇAKMAK, Faruk DOĞAN, Metin Yavuz YALÇIN, Ramazan Cem GÜRDENİZ,
Soner POLAT, Taner GÜL, Fatih Uluç YEĞİN, Kürşad Güven ERTAŞ, Murat ÖZENALP,
Utku ARSLAN’a 198,35 TL harç ve
1.500,00 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.698,35 TL’nin ayrı ayrı;
5-
Başvuruculardan; Gürsel ÇAYPINAR ve Mehmet ULUTAŞ tarafından ayrı ayrı yapılan 206,10 TL harç ve 1.500,00
TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.706,10 TL’nin ayrı ayrı;
6-
Başvuruculardan Dursun ÇİÇEK ile Mustafa Korkut ÖZARSLAN’a
ayrı ayrı ikişer başvuru yapmaları nedeniyle her biri 198,35 TL olan iki adet
harç ücreti ile 1.500,00 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.896,70 TL’nin
ayrı ayrı;
Ödenmesine
karar verilmiştir.
