I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, tutukluluk süresinin uzun olması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 23/7/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüş bildirmemiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu, tasarlayarak kasten adam öldürme suçunu işlediği şüphesiyle 27/12/2009 tarihinde gözaltına alınmış ve Balıkesir 2. Sulh Ceza Mahkemesince 29/12/2009 tarihinde tutuklanmıştır.

9. Tutuklu devam eden yargılamada Balıkesir 2. Ağır Ceza Mahkemesi 22/2/2011 tarihli kararıyla başvurucunun kasten adam öldürmeye azmettirme suçundan ağırlaştırılmış müebbet, kasten adam öldürmeye azmettirmeye teşebbüs suçundan iki kez 12 yıl, bir kez 9 yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir.

10. Kararı temyizen inceleyen Yargıtay 1. Ceza Dairesi 28/11/2012 tarihli ilamıyla ilk derece mahkemesinin kararını bozmuştur.

11. Bozma kararından sonra dosya, Balıkesir 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 2012/261 sayılı esasına kaydedilmiştir. Mahkeme 17/1/2013 tarihinde, dava dosyasının İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2011/149 sayılı dosyasıyla birleştirilmesine ve başvurucunun tutukluluk hâlinin devamına karar vermiştir.

12. İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi 13/5/2013 tarihinde dosyanın İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2011/115 sayılı dosyası ile birleştirilmesine karar vermiştir.

13. Yargılama İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2011/115 sayılı dosyası üzerinden yürütülmekteyken anılan Mahkemenin kapatılması üzerine dosyanın yetkili ve görevli mahkemeye gönderilmesine karar verilmiştir.

14. Bu karar üzerine yargılamaya Balıkesir 2. Ağır Ceza Mahkemesinde (E.2014/100) devam edilmiştir.

15. Başvurucu 27/6/2014 tarihli duruşmada tutuksuz yargılanmak üzere tahliyesini talep etmiş ancak başvurucunun bu talebi reddedilmiştir.

16. Başvurucu, Balıkesir 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 27/6/2014 tarihli ret kararına itiraz etmiş ancak başvurucunun itirazı Balıkesir 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 8/7/2014 tarihli kararı ile reddedilmiştir.

17. Başvurucu 23/7/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

18. Başvurucu 26/12/2014 tarihinde tahliye edilmiştir.

19. Balıkesir 2. Ağır Ceza Mahkemesi 1/7/2015 tarihli kararıyla başvurucunun kasten adam öldürmeye azmettirme suçundan ağırlaştırılmış müebbet, kasten adam öldürmeye azmettirmeye teşebbüs suçundan iki kez 12 yıl, bir kez 9 yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiştir. Bu karar temyiz edilmiş olup temyiz incelemesi devam etmektedir.

IV. İLGİLİ HUKUK

20. 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun "Tazminat istemi" kenar başlıklı 141. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili bölümü şöyledir:

"Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,

...

d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

...

Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler."

21. 5271 sayılı Kanun'un "Tazminat isteminin koşulları" kenar başlıklı 142. maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları şöyledir:

"(1) Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.

(2) İstem, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır."

V. İNCELEME VE GEREKÇE

22. Mahkemenin 21/9/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

1. Başvurucunun İddiaları

23. Başvurucu; başvuru tarihi itibarıyla yaklaşık 4 yıl 7 aydır tutuklu olduğunu, genel ve soyut gerekçelerle tutukluluğunun devamına karar verildiğini, bu gerekçelerin ilgili ve yeterli olmadığını, uzun süredir tutuklu olduğunu belirterek Anayasa’nın 19. maddesinin ihlal edildiğini ileri sürmüş ve tahliye talebinde bulunmuştur.

2. Değerlendirme

24. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun bu başlık altındaki şikâyetlerinin Anayasa'nın 19. maddesinin yedinci fıkrası kapsamında incelenmesi gerekmektedir.

25. Anayasa'nın 148. maddesinin üçüncü fıkrasının son cümlesi şöyledir:

"Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır."

26. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un "Bireysel başvuru hakkı" kenar başlıklı 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

"İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir."

27. Yukarıda belirtilen Anayasa ve Kanun hükümleri gereğince Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince düzeltilmemesi hâlinde başvurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmek için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur (Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, § 17).

28. Anayasa Mahkemesi, tutukluluğun kanunda öngörülen azami süreyi veya makul süreyi aştığı iddiasıyla yapılan bireysel başvurular bakımından bireysel başvurunun incelendiği tarih itibarıyla başvurucu tahliye edilmiş ise asıl dava sonuçlanmamış da olsa (ilgili Yargıtay içtihatlarına atıf yaparak) 5271 sayılı Kanun'un 141. maddesinde öngörülen tazminat davası açma imkânının tüketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu olduğu sonucuna varmıştır (Erkam Abdurrahman Ak, B. No: 2014/8515, 28/9/2016, §§ 48-62; İrfan Gerçek, B. No: 2014/6500, 29/9/2016,§§ 33-45).

29. Somut olayda bireysel başvuruda bulunduktan sonra 26/12/2014 tarihinde tahliyesine karar verilen başvurucunun tutukluluğun makul süreyi aştığına ilişkin iddiası, 5271 sayılı Kanun'un 141. maddesi kapsamında açılacak davada da incelenebilir. Bu madde kapsamında açılacak dava sonucuna göre başvurucunun tutukluluğunun makul süreyi aştığının tespiti hâlinde görevli mahkemece başvurucu lehine tazminata da hükmedilebilecektir. Buna göre 5271 sayılı Kanun'un 141. maddesinde belirtilen dava yolu, başvurucunun durumuna uygun telafi kabiliyetini haiz etkili bir hukuk yoludur ve bu olağan başvuru yolu tüketilmeden yapılan bireysel başvurunun incelenmesi bireysel başvurunun "ikincil niteliği" ile bağdaşmamaktadır.

30. Açıklanan nedenlerle tutukluluğun makul süreyi aştığı iddiasının yargısal başvuru yolları tüketilmeden bireysel başvuru yapıldığı anlaşıldığından başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 21/9/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.