I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun 21. maddesi kapsamında yapılan burs başvurusunun ve akabinde açılan davanın reddedilmesi nedeniyle eğitim hakkının, eşitlik ilkesinin, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 11/9/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca 29/12/2014 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü sunmuştur.

7. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

9. Başvurucunun babası, 17/7/2004 tarihli ve 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun kapsamında Tunceli Valiliği Zarar Tespit Komisyonuna (Komisyon) başvuruda bulunmuş; 2008/3-1292 sayılı Komisyon kararına istinaden 21/4/2008 tarihinde sulhname imzalayarak 20.749,00 TL tazminat almıştır.

10. Başvurucu; Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu Tekstil Bölümünde öğrenci iken 3713 sayılı Kanun'un 21. maddesinin birinci fıkrasında yer alan hüküm uyarınca karşılıksız burs verilmesi istemiyle 14/9/2009 tarihinde, Başbakanlık Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğüne (Genel Müdürlük) başvuruda bulunmuştur.

11. 23/10/2009 tarihli ve B.02.1.KYK.0.06.00.02/200 sayılı Genel Müdürlük yazında, yapılan değerlendirme sonucunda başvurucuya öğrenim ve katkı kredisi tahsis edilmiş olduğunun tespit edilmesi nedeniyle, Yönetmelik hükümleri gereğince kredi alan bir öğrencinin sosyal durumunda sonradan meydana gelen değişiklik sebebi ile kredisinin bursa dönüştürülmesinin mümkün olmadığı belirtilerek talep reddedilmiştir.

12. Ret işlemine karşı başvurucu tarafından Ankara 16. İdare Mahkemesinde iptal davası açılmıştır.

13. Ankara 16. İdare Mahkemesinin 30/4/2010 tarihli ve E.2009/1550, K.2010/583 sayılı kararı ile davanın reddine hükmedilmiştir. Mahkemenin gerekçesi şöyledir:

"...Yukarıda aktarılan Kanun hükmü uyarınca, üniversite çağındaki öğrencilere Devletçe karşılıksız burs verilebilmesi için, öğrencinin köyünün terörle mücadeleden dolayı boşaltılmış olması gerekmektedir.

Dava dosyasına ibraz edilen, Tunceli Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Zarar Tespit Komisyonu Başkanlığı'nın 27.08.2009 tarih ve ZTK 1902 sayılı yazısında; yapılan araştırma sonucunda davacının babasının terörden zarar gördüğü, davacının köyü olan Tunceli ili, Hozat ilçesi Kurukaymak Köyü'nün yörede yaşanan terör olayları ve terörle mücadeleden dolayı yoğun göç nedeniyle boşaldığı hususunun belirtildiği, Gümüşbağlar Köyü Muhtarlığı'nın 19.11.2008 tarihli yazısında; köylerinde ikamet etmekte olan davacının babası (H.K.)'in terör olaylarından zarar gördüğü ve 1994 yılında Tunceli ili, Hozat ilçesi Kurukaymak Köyü'nden köylerine göç ettiğinin açıklandığı görülmüş olup; yukarıda aktarılan belgeler incelendiğinde, davacının ailesiyle birlikte yaşadığı Kurukaymak Köyü'nün terörle mücadeleden dolayı boşaltılmadığı, ancak terör olayları nedeniyle yaşadıkları köyü 1994 yılında kendi istekleri ile terk ettikleri anlaşılmıştır.

Bu durumda; davacı öğrencinin ailesiyle birlikte yaşadığı köyün terörle mücadeleden dolayı boşaltılmamış olması karşısında, davacının, terörle mücadeleden dolayı köyleri boşaltılan öğrencilere yüksek öğrenimleri süresince Devletçe verilecek burstan yararlandırılmasına yasal imkan bulunmadığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır..."

14. Başvurucunun temyizi üzerine Danıştay Sekizinci Dairesinin 24/9/2013 tarihli ve E.2010/6184, K.2013/6536 sayılı ilamı ile kararın usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmediği belirtilerek onanmasına karar verilmiştir.

15. Karar düzeltme talebi, aynı Dairenin 29/5/2014 tarihli ve E.2014/808, K.2014/4437 sayılı ilamı ile reddedilmiştir. Ret kararı 15/8/2014 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir.

16. Başvurucu, 11/9/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

17. 3/10/2016 tarihli ve 676 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 89. maddesi ile ilga edilen, 5532sayılı Kanun'un 15. maddesiyle değişik 3713 sayılı Kanun'un 21. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi şöyledir:

"Terörle mücadeleden dolayı köyleri boşaltılan üniversite çağındaki öğrencilere ve ölenlerin çocuklarına yüksek öğrenimleri süresince Devletçe karşılıksız burs verilir."

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 23/3/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Eğitim Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

19. Başvurucu; 5532 sayılı Kanunun 15. maddesiyle değişik 3713 sayılı Kanun'un 21. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan hüküm uyarınca yaptığı burs talebinin ve akabinde açtığı davanın reddedildiğini, babasının 5233 sayılı Kanun kapsamında yaptığı başvuru kabul edilerek babasına tazminat ödenmesine karar verilmiş olmasına rağmen kendisinin yapmış olduğu karşılıksız burs başvurusu hakkında köylerini kendi istekleri ile terk ettikleri gerekçesine dayanılarak talebin reddi yönünde karar verilmesinde hukuki isabet bulunmadığını belirterek Anayasa’nın42. maddesinde tanımlanan eğitim hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

20. Bakanlık görüşünde; devletin, egemenlik alanında bulunan herkes için belirli bir zaman zarfında mevcut olan eğitim kurumlarına erişim hakkını sağlama görevinin bulunduğu, eğitim hakkının düzenlenmesi ve sınırlanması kapsamında devletin belirli bir takdir payının olduğu, bu takdir payının diğer haklarla çelişmemesi gerektiği, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihadında, eğitim hakkının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne taraf devletler açısından, belirli bir düzeyde ve mahiyetteki eğitimi bizzat kendi imkânları ile sağlama veya bu tür eğitimleri mali olarak destekleme yükümlülüğü yaratmadığına işaret ettiği, somut olayda doğrudan eğitim hakkına yönelik bir müdahalenin bulunmadığı, başvurucunun ileride ödemek zorunda kalacağı bir borçtan şikâyet ederek eğitim hakkının ihlal edildiğini ileri sürdüğü belirtilmiştir.

21. Başvurucu; Bakanlık görüşüne karşı beyanında Bakanlık görüşüne katılmadığını, babasına 5233 sayılı Kanun kapsamında tazminat ödemesi yapıldığını, bu bakımdan 3713 sayılı Kanun'un hükmünün emredici nitelikte olduğunu, buna rağmen burs talebinin kabul edilmediğini, ileride ödenmesi kaydıyla öğrenim kredisi imkânının tanındığını beyan etmiştir.

2. Değerlendirme

22. Eğitim hakkı; kamu ve özel eğitim kurumlarını kapsadığı gibi eğitimin ilk, orta ve yüksek öğrenim seviyelerini de kapsar. (Hikmet Balabanoğlu, B. No: 2012/1334, 17/9/2013,§ 28).

23. Anayasa’da yer alan eğitim ve öğrenim hakkı, kamu makamlarına bireyin eğitim ve öğrenim almasını engellememe negatif ödevini yüklemekle birlikte tüm bireylere her alanda eğitim ve öğrenim imkânı sağlaması şeklinde pozitif bir ödev yüklememektedir (Hikmet Balabanoğlu, § 29).

24. Başvurucu, Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu Tekstil Bölümünde öğrenci olduğu dönemde, burs talebinin reddedilmesinin eğitim hakkını ihlal ettiğini iddia etmektedir.

25. Bu aşamada incelenmesi gereken husus eğitim hakkının kullanımına veya haktan yararlanılmasına kamu gücünün işlem, eylem veya ihmali nedeniyle doğrudan bir müdahalenin söz konusu olup olmadığıdır. Eğer doğrudan bir müdahalenin varlığı tespit edilirse bu müdahalenin Anayasa'nın 13. ve 42. maddelerinde öngörülen şartlara uygun olup olmadığı değerlendirilmeli; bu çerçevede müdahalenin hukuki dayanağının ve meşru bir amacının olup olmadığı ile ölçülü ve demokratik bir toplumda gerekli olup olmadığı hususların tartışılarak ihlal iddiası hakkında bir sonuca varılması gerekir (Ünal Yıldırım, B. No: 2013/6776, 5/11/2014, § 40).

26. Başvurucu, Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksekokulu Tekstil Bölümündeki eğitiminin devam ettiği dönemde öğrenim kredisi ve katkı kredisi almakta iken kredisinin karşılıksız bursa dönüştürülmesini talep etmiştir. Genel Müdürlük kredi alan bir öğrencinin sosyal durumunda sonradan meydana gelen değişiklik sebebi ile kredisinin bursa dönüştürülmesinin mümkün olmadığını belirtilerek talebin reddine karar vermiştir. Başvurucu kredisinin bursa dönüştürülmemesi nedeniyle eğitimine devam edemediğini iddia etmediği gibi anılan ret kararı nedeniyle eğitim hakkının nasıl engellendiğine ilişkin bir açıklamada da bulunmamıştır. Sonuç itibarıyla başvurucu hakkında tesis edilen işlem ile başvurucunun eğitim hakkını kullanmasına kamu gücünün işlem, eylem veya ihmali nedeniyle doğrudan bir müdahalenin söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır.

27. Açıklanan nedenlerle, başvurucunun eğitim hakkının ihlali iddialarına ilişkin olarak doğrudan bir müdahalenin olmadığı açık olduğundan, başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Eşitlik İlkesinin, Mülkiyet ve Adil Yargılanma Haklarının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları

28. Başvurucu Kanun'un emredici hükmüne, kendisi ile aynı durumda olanlara karşılıksız burs verilmesine rağmen burs talebinin reddedilmesi nedeniyle eşitlik ilkesinin; başvurusunun ve davasının reddi sonucunda burs imkânından yoksun kalması, karşılıksız burs yerine aldığı krediden dolayı borç altına girmesi nedeniyle mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

2. Değerlendirme

29. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde bireysel başvuru yapılması gerekir (Yasin Yaman, B. No: 2012/1075, 12/2/2013, §§ 18, 19). Başvurucunun başvuru formunda değinmediği şikâyetler açısından otuz günlük süre koşulu işlemeye devam eder (Seyithan Akkuş, B. No: 2013/4267, 24/2/2016, § 29).

30. Başvuru konusu olayda başvuru hakkındaki Bakanlık görüşü başvurucuya tebliğ edilmiş; başvurucu, 14/4/2015 tarihli dilekçesi ile Bakanlığın görüşüne beyanda bulunmuştur. Başvurucunun bu dilekçede, başvuru formunda yer almamakla birlikte yeni iddialarda (bkz. § 32) bulunduğu tespit edilmiştir.

31. Başvurucu tarafından 11/9/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunulduktan sonra otuz günlük başvuru süresinin dolması akabinde 14/4/2015 tarihinde Mahkemeye sunulan dilekçede, ileri sürülen argümanların başvuru formunda sunulanlardan farklı olduğu ve sonraki dilekçede ihlal iddialarının genişletildiği anlaşılmıştır. Süresi içinde dile getirilmeyen bu iddiaların haklı bir mazeret nedeniyle ileri sürülemediğine dair herhangi bir beyanda da bulunulmadığı tespit edildiğinden başvurucunun iddialarının incelenmesi mümkün değildir.

32. Açıklanan nedenlerle, eşitlik ilkesinin, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların otuz günlük başvuru süresi geçtikten sonra ileri sürüldüğü anlaşıldığından anılan iddiaların diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Eğitim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Eşitlik ilkesinin, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğine ilişkin iddianın süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 23/3/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.