I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular, silahlı terör örgütüne üye olma suçunu işledikleri iddiasıyla yargılandıkları davanın halen devam ettiğini ve yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler, manevi tazminat talebinde bulunmuşlardır.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 6/3/2014 tarihinde İstanbul 15. Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir durumunun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Birinci Bölüm İkinci Komisyonunca, 23/5/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesi Bölüm tarafından yapılmak üzere, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Başvurucu Veysi Biçen tarafından yapılan 2014/6781 numaralı bireysel başvuru dosyası ve başvurucu Kamuran Nuyan tarafından yapılan 2014/6935 numaralı bireysel başvuru dosyası ile başvurucu Mehmet Emin Uçar tarafından yapılan 2014/2972 numaralı bireysel başvuru dosyası, aralarındaki hukuki ve fiili irtibat nedeniyle birleştirilmiş ve incelemeye 2014/2972 numaralı bireysel başvuru dosyası üzerinden devam edilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından 19/9/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği, görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 12/1/2015 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

8. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca (CMK. 250. maddesi ile yetkili) yürütülen soruşturma kapsamında başvurucu Mehmet Emin Uçar 16/11/2007 tarihinde, başvurucu Veysi Biçen 8/12/2007 tarihinde ve başvurucu Kamuran Nuyan 9/12/2007 tarihinde gözaltına alınmışlardır.

9. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesinin (CMK. 250. maddesi ile görevli) 20/11/2007 tarihli kararı ile başvurucu Mehmet Emin Uçar’ın, İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesinin (CMK. 250. maddesi ile görevli) 11/12/2007 tarihli kararları ile de başvurucular Veysi Biçen ve Kamuran Nuyan’ın tutuklanmalarına karar verilmiştir.

10. Başvurucular Mehmet Emin Uçar ve Kamuran Nuyan ile diğer on üç şüpheli hakkında, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının (CMK. 250. maddesi ile yetkili) 28/12/2007 tarih ve E.2007/1631 sayılı iddianamesi ile "silahlı terör örgütüne üye olma, örgütün ve amacının propagandasını yapma, patlayıcı madde bulundurma ve atma, 2911 sayılı Kanun'a muhalefet, 6136 sayılı Kanun'a muhalefet, kamu malına zarar verme ve mala zarar verme" suçlarını işledikleri iddiasıyla kamu davası açılmış, dava İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin (CMK 250. madde ile görevli) E.2008/10 sayılı dosyasına kaydedilmiştir.

11. Mahkemece, 22/4/2008 tarih ve E.2008/28, K.2008/121 sayılı karar ile E.2008/28 sayılı dava dosyasının, Mahkemenin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verilmiştir.

12. Mahkemece, 22/4/2008 tarih ve E.2008/54, K.2008/120 sayılı karar ile E.2008/54 sayılı dava dosyasının, Mahkemenin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verilmiştir.

13. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi (CMK 250. madde ile görevli), 2/5/2008 tarih ve E.2008/3, K.2008/121 sayılı kararı ile E.2008/3 sayılı dava dosyasının, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar vermiştir.

14. Başvurucu Veysi Biçen hakkında, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının (CMK 250. madde ile yetkili) 3/1/2008 tarih ve E.2008/6 sayılı iddianamesi ile "silahlı terör örgütüne üye olma, örgütün ve amacının propagandasını yapma, patlayıcı madde bulundurma ve atma, 2911 sayılı Kanun'a muhalefet, kamu malına zarar verme" suçlarını işlediği iddiasıyla İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/11 sayılı dosyasında açılan kamu davası, Mahkemece, 7/8/2008 tarih ve E.2008/11, K.2008/195 sayılı karar ile İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmiş, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verilmiştir.

15. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi, 2/9/2008 tarihli duruşmada başvurucu Mehmet Emin Uçar’ın tahliyesine karar vermiştir.

16. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesince, 25/12/2008 tarih ve E.2008/285, K.2008/342 sayılı karar ile E.2008/285 sayılı dava dosyasının, Mahkemenin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verilmiştir.

17. Mahkemece, 25/12/2008 tarih ve E.2008/287, K.2008/343 sayılı karar ile E.2008/287 sayılı dava dosyasının, Mahkemenin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verilmiştir.

18. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi, 15/5/2009 tarih ve E.2009/122, K.2009/106 sayılı kararı ile E.2009/122 sayılı dava dosyasının, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar vermiştir.

19. İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesi, 24/12/2009 tarih ve E.2009/81, K.2009/221 sayılı kararı ile E.2009/81 sayılı dava dosyasının, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar vermiştir.

20. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi, 10/2/2011 tarihli duruşmada başvurucular Veysi Biçen ve Kamuran Nuyan’ın tahliyelerine karar vermiştir.

21. Mahkemece, 3/12/2013 tarih ve E.2008/10, K.2013/208 sayılı karar ile toplam yirmi sanık hakkında hüküm kurulmuş, başvurucu Mehmet Emin Uçar’ın "silahlı terör örgütüne üye olma" suçundan 2 yıl 1 ay hapis, "tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirilmesi" suçundan 4 yıl 10 ay 10 gün hapis ve 2.760,00 TL adli para, "kamu malına zarar verme" suçundan 3 yıl 1 ay 15 gün hapis, “6136 sayılı Kanun’a muhalefet” suçundan 1 yıl 3 ay hapis ve 562,00 TL adli para cezası ile başvurucu Veysi Biçen’in “silahlı terör örgütüne üye olma” suçundan 7 yıl 6 ay hapis cezası ile başvurucu Kamuran Nuyan’ın “silahlı terör örgütüne üye olma” suçundan 6 yıl 3 ay hapis cezası ile cezalandırılmalarına karar verilmiştir.

22. Karar, başvurucular tarafından temyiz edilmiş olup temyiz incelemesi Yargıtayda devam etmektedir.

23. Özel yetkili mahkemelerin kapatılması üzerine, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10, K.2013/208 sayılı dava dosyası, İstanbul 20. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/247 sayılı dava dosyasına aktarılmıştır.

24. Başvurucular, 6/3/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

B. İlgili Hukuk

25. 26/9/2004 tarih ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 152. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendi, (2) numaralı fıkrasının (a) bendi, 174. maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları ve 314. maddesinin (2) numaralı fıkrası; 10/7/1953 tarih ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’un 13. maddesinin üçüncü fıkrası.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

26. Mahkemenin 22/6/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucuların 6/3/2014 tarih ve 2014/2972 numaralı bireysel başvuruları incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

27. Başvurucular, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen soruşturma kapsamında gözaltına alınarak tutuklandıklarını, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesince yapılan yargılama esnasında tahliye edildiklerini, ancak silahlı terör örgütüne üye olma suçunu işledikleri iddiasıyla haklarında açılan kamu davasının halen devam ettiğini ve yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

28. Başvuru formu ile eklerinin incelenmesi sonucunda, açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

29. Başvurucular, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca haklarında açılan kamu davasının halen devam ettiğini ve yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

30. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı birçok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, Sözleşme’nin lâfzî içeriğinde yer alan ve AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38–39).

31. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45).

32. Anayasa’nın 36. ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca kişilere, cezai alanda yöneltilen suçlamaların da (suç isnadı) makul sürede karara bağlanmasını isteme hakkı tanınmıştır. İsnat olunan fiil, ceza kanunlarında suç olarak nitelendirilmiş ve yargılama aşamasında ceza hukukunun kuralları uygulanmış ise ayrıca bir uygulanabilirlik incelemesi yapılmaksızın kendiliğinden adil yargılanma hakkının kapsamına girer (B. No: 2012/625, 9/1/2014, § 31). Başvuru konusu olayda, başvurucular hakkında, "silahlı terör örgütüne üye olma, örgütün ve amacının propagandasını yapma, patlayıcı madde bulundurma ve atma, 2911 sayılı Kanun’a muhalefet, 6136 sayılı Kanun'a muhalefet, mala zarar verme ve kamu malına zarar verme" suçlarını işledikleri iddiasıyla soruşturma başlatılmıştır. Başvurucular hakkında isnat olunan suçlar 5237, 2911 ve 6136 sayılı Kanunlarda hapis ve adli para cezasını gerektirir şekilde tanımlanmıştır. Bu çerçevede başvurucular hakkındaki suç isnadına dayalı yargılamanın Anayasa’nın 36. maddesinin güvence kapsamına girdiği konusunda kuşku bulunmamaktadır.

33. Ceza muhakemesinde yargılama süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken sürenin başlangıcı, bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlar tarafından bildirilmesi veya isnattan ilk olarak etkilendiği arama ve gözaltı gibi bir takım tedbirlerin uygulanması anı ya da kamu davasının açıldığı tarihtir. Somut başvuru açısından bu tarihler, başvurucu Mehmet Emin Uçar için İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca gözaltına alındığı 16/11/2007 tarihi, başvurucu Veysi Biçen için Başsavcılıkça gözaltına alındığı 8/12/2007 tarihi ve başvurucu Kamuran Nuyan için Başsavcılıkça gözaltına alındığı 9/12/2007 tarihidir. Ceza yargılamasında sürenin sona erdiği tarih, suç isnadının nihai olarak karara bağlandığı, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul süre şikâyetiyle ilgili kararını verdiği tarihtir (B. No: 2013/695, 9/1/2014, § 35).

34. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen soruşturma kapsamında, başvurucu Mehmet Emin Uçar’ın 16/11/2007 tarihinde gözaltına alınarak 20/11/2007 tarihinde tutuklandığı, başvurucu Veysi Biçen’in 8/12/2007 tarihinde ve başvurucu Kamuran Nuyan 9/12/2007 tarihinde gözaltına alınarak 11/12/2007 tarihinde tutuklandıkları tespit edilmiştir. Başvurucular Mehmet Emin Uçar ve Kamuran Nuyan ile diğer on üç şüpheli hakkında, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 28/12/2007 tarihli iddianamesi ile "silahlı terör örgütüne üye olma, örgütün ve amacının propagandasını yapma, patlayıcı madde bulundurma ve atma, 2911 sayılı Kanun'a muhalefet, 6136 sayılı Kanun'a muhalefet, kamu malına zarar verme ve mala zarar verme" suçlarını işledikleri iddiasıyla kamu davası açıldığı, davanın İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dosyasına kaydedildiği belirlenmiştir. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10 sayılı dava dosyası ile aralarında başvurucu Veysi Biçen’in yargılandığı kamu davası da olmak üzere toplam sekiz dava dosyasının birleştirildiği, yargılamanın E.2008/10 sayılı dava dosyası üzerinden devam etmesine karar verildiği görülmüştür. İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesince yapılan yargılama esnasında başvurucuların tahliye edildiği, başvurucular ile diğer sanıkların savunmalarının alınarak, 3/12/2013 tarihli karar ile toplam yirmi sanık hakkında hüküm kurulduğu, başvurucu Mehmet Emin Uçar’ın "silahlı terör örgütüne üye olma, tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirilmesi, kamu malına zarar verme, 6136 sayılı Kanun’a muhalefet” suçlarından, başvurucular Veysi Biçen ve Kamuran Nuyan’ın “silahlı terör örgütüne üye olma” suçundan mahkûmiyetlerine karar verildiği, temyiz edilen hükmün temyiz incelemesinin halen devam ettiği ve özel yetkili mahkemelerin kapatılması üzerine, İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/10, K2013/208 sayılı dava dosyasının, İstanbul 20. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2008/247 sayılı dava dosyasına aktarıldığı anlaşılmıştır.

35. 4/12/2004 tarih ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun öngördüğü yargılama usullerine tabi mahkemeler nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde kararlar verilmiştir (B. No: 2012/625, 9/1/2014, §§ 23-41; B. No: 2013/695, 9/1/2014, §§ 24-40).

36. Başvuruya konu davada yer alan kişi sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğunu ortaya koymakla birlikte, davaya bütün olarak bakıldığında, somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve söz konusu yaklaşık sekiz yıldır devam eden yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

37. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden

38. Başvurucular, yargılama makul sürede sonuçlandırılmadığı için ayrı ayrı 50.000,00 TL manevi tazminata hükmedilmesini talep etmişlerdir.

39. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

40. Başvurucuların tarafı oldukları uyuşmazlığa ilişkin yaklaşık sekiz yıldır devam eden yargılama süresi nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvuruculara ayrı ayrı net 4.400,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

41. Başvurucular tarafından ayrı ayrı yapılan 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin ayrı ayrı başvuruculara ödenmesine, başvurucu Mehmet Emin Uçar’a 1.500,00 TL vekâlet ücretinin ödenmesine, başvurucular Veysi Biçen ve Kamuran Nuyan’a 1.500,00 TL vekâlet ücretinin müştereken ödenmesine karar verilmesi gerekir.

42. Başvuruya konu yargılamanın yaklaşık sekiz yıldır devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucuların;

 1. Yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığı yönündeki iddialarının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

 2. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL EDİLDİĞİNE,

B. Başvuruculara ayrı ayrı net 4.400,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucuların tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

C. Başvurucular tarafından ayrı ayrı yapılan 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin ayrı ayrı BAŞVURUCULARA ÖDENMESİNE, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin BAŞVURUCU MEHMET EMİN UÇAR’A ÖDENMESİNE, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin BAŞVURUCULAR VEYSİ BİÇEN ve KAMURAN NUYAN’A MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

D. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

E. Kararın bir örneğinin Yargıtaya gönderilmesine,

22/6/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.