I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, ulusal ölçekte yayın yapan bir gazetede yayımlanan habere karşı cevap ve düzeltme (tekzip) metninin yayımlanması talebinin mahkemece usulden reddedilmesi nedeniyle hak arama hürriyetinin ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 23/11/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

7. Ulusal ölçekte yayın yapan Yeni Şafak gazetesinin (gazete) 7/9/2015 tarihli nüshasında başvurucu hakkında “Barodan PKK için Başvuru” başlıklı bir haber yayımlanmıştır.

8. Başvurucu, Ankara 36. Noterliğinin 8/9/2015 tarihli ihtarnamesi ile gazeteye cevap ve düzeltme metni göndermiştir.

9. Başvurucu; noter aracılığıyla gönderilen tekzip metninin gazetede yayımlanmadığını, bahsi geçen haber nedeniyle şeref ve itibarının zedelendiğini ileri sürerek 1/10/2015 tarihinde Ankara 6. Sulh Ceza Hâkimliğinden tekzip talebinde bulunmuştur.

10. Hâkimlik 2/10/2015 tarihinde talep dilekçesinin ekine eklenmesi gereken evrakın eklenmediğini gerekçe göstererek talebi usulden reddetmiştir.

11. Başvurucunun itirazı, Ankara 7. Sulh Ceza Hâkimliğinin 23/10/2015 tarihli kararı ile reddedilmiştir.

12. Ret kararı, başvurucuya 6/11/2015 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu 23/11/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

13. Mahkemenin 9/5/2018 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

14. Başvurucu, ulusal ölçekte yayın yapan bir gazetede yayımlanan habere karşı tekzip metninin yayımlanması talebinin noter aracılığıyla gönderilen tekzip metninin gazetede yayımlanıp yayımlanmadığının ispatı için üç günlük gazete nüshalarının dilekçe ekine eklenmediği gerekçesiyle mahkemece usulden reddedildiğini belirterek hak arama hürriyetinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

15. Anayasa’nın 148. Maddesinin üçüncü, 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45. Maddesinin (1) numaralı fıkraları uyarınca; Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiğini iddia eden herkese Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapma hakkı tanınmıştır.

16. 6216 sayılı Kanun’un 46. Maddesinin (1) numaralı fıkrasında; bireysel başvurunun ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabileceği kurala bağlanmış, buna karşılık aynı maddenin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde kamu tüzel kişilerinin bireysel başvuru yapamayacakları belirtilmiştir (Ballıdere Belediye Başkanlığı, B. No: 2012/1327, 12/2/2013, §§ 16-19; Büğdüz Köyü Muhtarlığı, B. No: 2012/22, 25/12/2012, §§ 26-29; Doğubayazıt Ticaret ve Sanayi Odası, B. No: 2012/743, 5/3/2013, §§ 15-17; İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, B. No: 2012/1430, 21/11/2013, §§ 20-28 ).

17. Anılan fıkrada belirtilen “kamu tüzel kişisi” kavramının içine, merkezî idare birimleri ve yerinden yönetim kuruluşlarının yanında kanunla kurulan meslek kuruluşları da girmektedir.

18. Anayasa’nın 135. Maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

“Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları … kamu tüzelkişilikleridir.”

19. 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 76. Maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

 “Barolar … kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.”

20. Anayasa’nın 135. Maddesinin birinci fıkrası ve 1136 sayılı Kanun’un 76. Maddesinin birinci fıkrasına göre karar organları seçimle işbaşına gelen ve kamu tüzel kişiliğini haiz meslek kuruluşu olan başvurucuya, kamu tüzel kişilerinin bireysel başvuru yapamayacaklarını hükme bağlayan 6216 sayılı Kanun’un 46. Maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca bireysel başvuru yapma hakkı tanınmamıştır.

21. Açıklanan gerekçelerle kamu tüzel kişiliğine sahip olan başvurucu Ankara Barosunun bireysel başvuru ehliyeti bulunmadığı anlaşıldığından başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

Osman Alifeyyaz PAKSÜT ve Celal Mümtaz AKINCI bu görüşe katılmamıştır.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA, Osman Alifeyyaz PAKSÜT ve Celal Mümtaz AKINCI’nın karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 9/5/2018 tarihinde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

1. İkinci Bölüm çoğunluğunca, Ankara Barosu Başkanlığının hak arama hürriyetinin ihlal edildiği iddiasıyla yaptığı başvurunun, kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmiştir.

2. Bu karar, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 46. maddesinin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinin, kamu tüzel kişilerinin bireysel başvuru yapamayacakları yolundaki hükmüne ve bu konuda Anayasa Mahkemesince daha önce kabul edilmiş içtihatlara uygun olmakla birlikte, hak arama hürriyeti kapsamında bulunan bireysel başvuru yolunun, kamu tüzel kişileri yönünden temel haklar yararına içtihat yoluyla geliştirilmesi suretiyle bazı tüzel kişi başvurularının kabul edilmesine de bir engel olmadığı düşüncesindeyiz.

3. 6216 sayılı Kanun’un kabulünden sonra Kanun’un çeşitli maddelerine yönelik iptal istemleri meyanında 46. maddesinin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesine yönelik iptal istemi oybirliğiyle reddedilmişti. Ancak, aradan geçen altı yıla yaklaşan uygulamanın gösterdiği gibi, kamu tüzel kişilikleri de bazı durumlarda, gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri gibi, temel hak ihlaline uğrayabilmektedirler. Bugüne kadar bu tür başvurular, kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez bulunmuştur.

4. Yerleşik uygulama böyle olmakla birlikte, bir köy tüzel kişiliğinin mera konusunda, bir üniversitenin bir taşınmaza ilişkin bir yargısal uyuşmazlıkta veya bir belediyenin özel mülkiyetiyle ilgili bir davada olduğu gibi, tamamen özel bir kişiden farksız hareket ettiği durumlarda, kamu tüzel kişilerinin bireysel başvuru yasağının haklı bir nedeni bulunmamaktadır.

5. Barolar, Anayasanın 135. maddesinde tanımlanan, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıdır. Kamu tüzel kişiliğine sahip olmakla birlikte genel idarenin bir parçası değildirler. Kendi meslek mensuplarına ilişkin görev ve yetkileri çerçevesinde faaliyette bulunmaları ve organlarının kendi üyeleri tarafından seçimle belirlenmesi, bu tüzel kişiliklerin aynı zamanda birer dernek, vakıf veya sendika gibi, Anayasa'nın ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin örgütlenme özgürlüğüne ilişkin güvencelerinden yararlanmalarını da gerektirmektedir. Bu yönüyle Barolar, diğer kamu tüzel kişilerinden farklıdırlar.

6. Ankara Barosu Başkanlığının başvurusunun da bu kapsamda değerlendirilmesi gerekir. Bu nedenle başvurunun kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle reddine ilişkin çoğunluk görüşüne katılmamaktayız.