I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, kolluk görevlisinin silahlı güç kullanımı sonucu oluşan yaralanmalar, bu yaralanma olayı hakkında etkili bir ceza soruşturması yürütülmemesi ve kolluk görevlisinin yaralı vaziyetteki kişilerin sağlık kuruluşuna gönderilmesine mani olması nedenleriyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 13/11/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüş bildirilmesine gerek görülmediğini bildirmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden elde edilen bilgi ve belgeler çerçevesinde ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Gaziantep'in İslahiye ilçesi Ortaklı Jandarma Karakolu ekiplerince 10/11/2014 günü saat 07.15 sıralarında Kazıklı köyü yol ayrımında icra edilen yol emniyet ve kontrol devriyesi esnasında gri renkli, hafif ticari bir araç kontrol noktasından Kilis yönüne doğru kaçmıştır. Jandarma Astsubay Çavuş C.Ç. ile emrindeki askerler E.A. ve A.Ç. kaçan aracı devriye aracıyla takip etmeye başlamışlardır. Ticari araç Kilis'in Merkez ilçesi Deliosman köyüne girip bir ara sokakta sıkışmış, araç sürücüsü de kaçmıştır. Jandarmaların ticari araçtaki çuvallarda kaçak sigara bulunduğunu tespit ettikleri esnada kaçan sürücü gelip aracın kontak anahtarını almıştır. Talebine rağmen sürücünün kontak anahtarını vermemesi üzerine C.Ç. ile sürücü arasında tartışma çıkmıştır. Sonrasında yaşanan olaylar başvurucular ile olaya karışan jandarmalar arasında ihtilaflı olmakla birlikte C.Ç.nin piyade tüfeğiyle ateş ederek başvurucu Kasım Özdemir ile babası olan başvurucu Mehmet Özdemir'i bacaklarından yaraladığı taraflar arasında ihtilaflı değildir. Başvurucuların yaralanmasından sonra jandarmalar ancak bir sivil araçla olay yerinden uzaklaşabilmiş, başvurucular ise çevredeki vatandaşlarca sağlık kuruluşlarına götürülmüştür.

A. Olay Hakkında Yürütülen Ceza Soruşturması Süreci

9. Olaydan haberdar edilen Kilis Cumhuriyet Başsavcılığı (Cumhuriyet Başsavcılığı) derhâl olayla ilgili bir soruşturma başlatmıştır.

10. Kilis İl Jandarma Komutanlığı emrindeki görevliler, olayın nasıl meydana geldiğine ilişkin tutanakları olaya karışan jandarmaların sözlü beyanlarına göre düzenlemiştir. Bahsi geçen tutanaklarda başka hususlar yanında olaya karışan jandarmalar tarafından başvurucu Kasım Özdemir'in üzerinde bulundurduğu iddia edilen tabanca ile ilgili olarak olay yeri çevresinde herhangi bir bulguya rastlanmadığı, geçici köy korucusu İ.M.nin A.Ö. tarafından kendisine verildiğini iddia ettiği bir piyade tüfeğini teslim ettiği belirtilmiştir.

11. Olay yeri Kilis İl Jandarma Komutanlığı Olay Yeri İnceleme Timi ile Islahiye Jandarma Komutanlığı Olay Yeri İnceleme Tim Komutanlığı görevlilerince incelenmiştir. İncelemeye ilişkin tutanak ve rapordan;

-Olayın Ah.Ö. ve başvurucu Mehmet Özdemir'e ait evler ile U.Ç. ve H.B. isimli kişilerin evlerinin arasından geçen ara sokakta meydana geldiği,

-Devriye aracının dört lastiğinin de belli kısımlarının kesilmek suretiyle patlatıldığı, aracın yanında ve iç kısımlarında irili ufaklı çok sayıda taş bulunduğu, aracın bütün camlarının ve arka stop lambalarının kırık olduğu, aracın kaput kısmında altı adet delik bulunduğu, araç telsizinin kablolarının koparıldığı ve telsizin kırılarak aracın içine atıldığı, araç içinde bulunan ve sorgulama için kullanılan bilgisayarın kablolarının koparılarak alındığı, araç koltuklarının kısmen kırık olduğu, aracın kaportasında birçok taş izi ve göçük bulunduğu,

-Devriye aracına 41,5 m mesafede sokak üzerinde iki adet kan izi olduğu,

-Biri olay yerinin meydana geldiği sokakta, biri R.Ç.ye ait bahçede, üçü de başvurucu Mehmet Özdemir ile R.Ç.ye ait evin arasından geçen ara sokakta olmak üzere 7,62 mm çapında toplam beş kovan bulunduğu,

-Kovanlardan birinin kan izlerinin bulunduğu yere 2,43 m uzaklıkta olduğu, ara sokakta bulunan üç kovanın birbirleri arasındaki mesafenin üç metreden az olduğu anlaşılmıştır.

12. Olay yeri incelemesi esnasında olay yerinin krokisi çizilip fotoğrafları çekilmiştir.

13. Daha olay yeri incelemesi devam ederken Hassa İlçe Jandarma Komutanlığına E.Ö.nün kaçan araçtaki kaçak sigara çuvallarını, Ah.Ö.nün ise siyah poşet içine koyduğu devriye aracındaki bir eşyayı başvurucu Kasım Özdemir'in evinin arkasındaki otların arasına sakladığı ihbarı gelmiştir. İhbarı yapan kişiler ayrıca devriye aracı içindeki bir silahın E.Ö. tarafından alındığını bildirmişlerdir.

14. İhbar üzerine yapılan araştırmada, otluk ve sazlık bir alanda içinde 375 karton kaçak sigara bulunan üç çuval ile siyah bir poşet içine konmuş, devriye aracından alınan sorgulama bilgisayarı bulunmuştur. Başvurucu Kasım Özdemir'in evinin çuvalların bulunduğu yere 400-500 metre, bilgisayarın bulunduğu yere ise 40-50 metre mesafede olduğu anlaşılmıştır.

15. İ.M., Ş.Ç.ve Ş.D. 10/11/2014 tarihinde Kocabeyli Jandarma Karakolunda bilgi sahibi sıfatıyla ifade vermişlerdir.

i. Ş.D. bağrışma sesleri üzerine olay yerine gittiğini, kan izlerinin bulunduğu yerde durduğunu ve kalabalığın durduğu yere gitmediğini, devriye aracının yanında başvurucu Mehmet Özdemir'in çocukları E.Ö. ile Y.Ö.yü gördüğünü beyan etmiştir.

ii. Ş.Ç. silah seslerinden sonra duyduğu bağrışma sesleri üzerine gittiği olay yerinin çok kalabalık olduğunu, devriye aracının çevresinde başvurucu Mehmet Özdemir'in çocukları E.Ö., Y.Ö. ve R.Ö. ile Mehmet Özdemir'in akrabalarını gördüğünü, aracın hasarlı olduğunu, başvurucuları olay yerinde görmediğini ifade etmiştir.

iii. İ.M. evdeyken beş altı el silah sesi duyduğunu, silah seslerinin geldiği, başvurucu Mehmet Özdemir'e ait eve doğru yola çıktığını, yolda ellerinde tüfek olan üç jandarma gördüğünü, jandarmaların M.D.nin aracına binerek uzaklaşmalarını sağladığını, As.Ö.nün "Al bu tüfeği evine götür, sakla."diyerek kendisine bir piyade tüfeği verdiğini, Kocabeyli Jandarma Karakolunu arayarak durumu bildirdiğini söylemiştir.

16. Jandarma görevlileri 11/11/2014 günü saat 08.10 sıralarında şüpheli buldukları bir aracı durdurmuştur. Araçta O.C., A.P., V.K. ve Er.Ö.nün bulunduğunu tespit eden görevliler, aracın bagajındaki biri patlak, ikisi sağlam üç lastiğin kontrol noktasından kaçan gri renkli ticari araca ait olmasından kuşkulanmıştır. Bu nedenle lastikler kriminal inceleme yapılması için muhafaza altına alınmıştır.

17. Kilis Jandarma Komutanlığı emrinde görevli jandarmalarca C.Ç., E.A. ve A.C.ye iki kez, her seferinde ellerinde farklı bir numara taşıyan A.P., Er.Ö., O.C., Ö.C., V.K., Y.K. Ö.Ö. ve H.D. gösterilerek teşhis işlemi yaptırılmıştır.

-C.Ç., A.P. ve Er.Ö.yü kontrol noktasından kaçan araçlardan birinin sürücüsü olarak teşhis etmiş ve her ikisinin de kendisine sopa ile vurup küfür ettiğini beyan etmiştir. E.A. ve A.C. teşhiste bulunamamıştır.

-C.Ç. O.C.yi taş atanlardan biri olarak teşhis etmiş, E.A. ise O.C.nin kendisine tekme attığını söylemiştir.

-C.Ç. Ö.C.yi köye kadar takip ettikleri aracın sürücüsü olarak teşhis etmiş ve bu kişinin kendisine taş attığını söylemiştir. E.A., Ö.C.yi taş atan kişilerden biri olarak teşhis etmiştir.

-C.Ç. ve E.A., V.K.yı taş atan kişilerden biri olarak teşhis etmişlerdir.

-C.Ç. Ö.Ö.yü taş atıp A.C.yi yerde sürükleyen kişi olarak teşhis etmiştir. A.C., ilk teşhiste Ö.Ö.yü taşa atanlardan biri olarak, ikinci teşhiste ise kendilerine küfür eden kişi olarak teşhis etmiştir.

-E.A., H.D.yi taş atan kişilerden biri olarak teşhis etmiştir. A.C., ilk teşhiste tanımadığını ifade ettiği H.D.yi, ikinci teşhiste taş atan ve elindeki silahı almaya çalışan kişi olarak teşhis etmiştir.

-C.Ç., E.A. ve A.C. Y.K.yı tanımadığını ifade etmişlerdir.

18. C.Ç., A.Ç. ve E.A. yürütülen soruşturma kapsamında 11/11/2014 ve 13/11/2014 tarihlerinde Kocabeyli Jandarma Karakolunda (Karakol) konuyla ilgili ifade vermişlerdir.

19. C.Ç.nin ifadelerine göre olay şöyle gerçekleşmiştir:

C.Ç. olay günü saat 06.00-08.00 saatleri arasında beş askerle birlikte yol emniyet ve kontrol devriyesinde görevlidir. Kilis yönünden gelen biri sarı, diğeri gri renkli iki araç kontrol noktasına gelmeden önce araçları ikaz etmekle görevli askerlerin uyarısına riayet etmemiş ve hızla yoluna devam etmiştir. Anılan araçlar C.Ç.nin "dur" ikazına da uymamıştır. Bunun üzerine C.Ç., kontrol noktasının 500 metre kadar ilerisinde bekleyen askerlere lastik patlatma özelliği olan yol kapanını (lastik patlatan) açmalarını emretmiştir. Lastik patlatanı gören araç sürücüleri yönlerini değiştirip Kilis yönüne doğru kaçmaya başlamışlardır. C.Ç. kontrol noktasının yaklaşık 200 metre gerisinde bekleyen askerlere de lastik patlatanı açmalarını emretmiş ancak araçlar lastik patlatanın üzerinden geçip Kilis istikametine doğru yola devam etmiştir. C.Ç., yanına E.A. ve A.C.yi alarak devriye aracıyla kaçan araçları takibe başlamıştır. Takip esnasında kaçan araçlara durmaları için sesli uyarılar yapılsa da sonuç alınamamıştır. Deliosman köyüne girildikten sonra sarı renkli araç gözden kaybolmuş, gri renkli araç ise bir ara sokakta durmak zorunda kalmıştır. Devriye aracından inip gri renkli aracı kontrol eden C.Ç., sırt diye tabir edilen çuvallar içinde kaçak sigaralar görmüştür. Karakolda yaptırılan teşhiste isiminin Ö.C. olduğu öğrenilen kişi küfrederek "Siz bu köye nasıl girersiniz, öldürürüz sizi!" demiştir. O esnada çevrede beliren elli altmış kişi jandarmalara ve devriye aracına taş atmaya başlamışlardır. C.Ç. kaçak sigaralarla ilgili işlem yapmak zorunda olduğunu söylemesine rağmen çevredekiler, ana yolun iki tarafını römork ve bir başka araçla kapatıp taş atmaya devam etmiş, ayrıca içinde bir piyade tüfeği olan devriye aracının içine girmişlerdir. Etraflarının çevrilmesi nedeniyle jandarmalar olay yerinden kaçamamışlardır. Kalabalıktaki kişiler hem taş atmak suretiyle hem de sopayla jandarmalara saldırmışlardır. H.D. isimli şahıs "Bunları vuralım. Bunlar köye nasıl girmiş? Araçlarını da yakalım!" diyerek kalabalığı provoke etmiştir. Birkaç kişi A.C.yi dövüp sürekleyerek bir evin avlusuna sokmaya çalışmış, birkaç kişi de E.A.yı sürükleyip darbetmiştir. Bunun üzerine C.Ç. kalabalığın dağılması için havaya -zati demirbaş tabancanın teslim edilmemiş olması nedeniyle- piyade tüfeğiyle altı yedi el ateş etmiştir. Ne var ki saldırılar devam etmiş hatta kalabalıktaki bazı kişiler C.Ç.nin elindeki tüfeği almaya çalışmıştır. C.Ç., A.C. ve E.A.yı kurtarmak için bu kişileri sürükleyenlerin ayaklarına doğru üç dört el ateş etmiştir. Böylece kendilerini sürükleyen kişilerden kurtulan A.C. ve E.A., C.Ç.nin yanına gitmiştir. Hırçınlığı artan kalabalık C.Ç. ve diğer askerlere daha büyük taş atarak karşılık vermiş ve E.A.nın elindeki tüfeği almaya çalışmıştır. C.Ç. yaklaşmamaları ve taş atmamaları konusunda kalabalığı uyarmış olsa da kalabalık eylemlerine devam etmiştir. Küfredip "Bir siz de mi silah var?" diyerek elini beline görüren kalabalıktaki bir kişinin belindeki tabancayı gören C.Ç. birkaç kez "dur" ihtarında bulunmuştur. Tabancalı kişinin silah kabzasını kavradığını gören C.Ç., kendisine ateş edilmesini önlemek için yaklaşık 3 metre uzaklıktaki kişinin ayağına doğru bir el ateş etmiştir. Bu esnada yere düşen tabancayı babasının vurulduğunu söyleyen bir kişi kavramıştır. Tabancanın kendisine doğrultulacağı esnada C.Ç., tabancayı tutan kişiyi de bacağından vurmuştur. Vurulan kişilerden biri yere düşen tabancayı almak için ayağıyla tabancaya vuran C.Ç.yi ayaklarından tutup yere düşürmüştür. O esnada atılan taşlardan biri C.Ç.nin omzuna gelmiştir. C.Ç.nin yanında bulunan E.A. bir el havaya ateş etmiştir. Sokakta on on beş kişinin kalması sonrasında jandarmalar olay yerinden kaçıp sivil bir şahsa ait araca binmişlerdir. Kalabalıktaki kişiler jandarmaları köyden uzaklaştıran sivil aracın sürücüsünü jandarmaları götürürse öldürecekleri yönünde tehdit etmiştir.

20. 11/11/2014 tarihli ifadesinde A.Ç., Deliosman köyüne girdikten sonra gri renkli aracın bir ara sokakta durduğunu, sonradan isminin Ö.C. olduğunu öğrendiği gri renkli araç sürücüsünün olay yerinden kaçtığını, araçta kaçak sigara bulunduğunu gördüklerini, beş dakika kadar sonra gri renkli aracın yanına gelen Ö.C.nin araçtaki telefon, cüzdan ve araç anahtarını aldığını, C.Ç.nin anahtarı istemesi üzerine Ö.C.nin "Sana anahtar yok." diyerek C.Ç.yi iteklediğini, yanlarına gelen köyden on on beş kadar kişinin kendilerinden köyden gitmelerini isteyip kendilerini ittiğini ve bu esnada gri renkli aracın olay yerinden kaçtığını söylemiştir. Bundan başka A.Ç., C.Ç. ile tartışmaya giren elli altmış kadar kişinin devriye aracı ile kendilerine taş atmaya başladığını, C.Ç.nin havaya beş el ateş ettiğini, kalabalığın E.A.yı yerde sürükleyip elindeki tüfeği almaya çalıştığını, C.Ç.nin havaya bir el ateş etmesi üzerine E.A.nın bırakıldığını, ayağa kalkan E.A.nın bir el havaya ateş ettiğini, kalabalığın taş atmaya devam etmesi üzerine C.Ç.nin önce havaya, sonra ayaklara doğru ateş ettiğini, kalabalıktaki birinin attığı tekme nedeniyle yere düştüğünü ve başvurucuların nasıl vurulduğunu görmediğini, tüfeğini devriye aracının arkasına saklayıp C.Ç. ve E.A.nın yanına gittiğini, C.Ç.nin havaya ateş ederek kendilerini olay yerinden çıkardığını, sivil bir araçla köyden uzaklaştıklarını, elli altmış kişilik bir kalabalık olması nedeniyle saldıran kişileri tam olarak teşhis edemediğini beyan etmiştir.

- A.Ç. 13/11/2014 tarihli ifadesinde ise önceki ifadesine ilave olarak kendilerine taş yanında sopa da atıldığını, Ö.C.nin C.Ç.ye küfrettiğini, yanlarına gelen köylülerin kendilerini öldürmekle tehdit ettiğini ve bir grubun kendisini bir evin bahçesine doğru sürüklediğini ifade etmiştir.

21. E.A. 11/11/2014 tarihli ifadesinde; gri renkli aracın Deliosman köyündeki bir ara sokakta durduğunu, araç sürücüsünün kaçtığını, araçta kaçak sigara bulunduğunu gördüklerini, araç sürücüsünün beş dakika kadar sonra gri renkli aracın yanına gelip telefon, cüzdan ve araç anahtarını aldığını, C.Ç.nin anahtarı istemesi üzerine sürücünün C.Ç.yi iteklediğini, yanlarına gelen on on beş kadar kişinin kendilerinden köyü terk etmelerini isteyip kendilerini ittiklerini ve bu esnada gri renkli aracın olay yerinden kaçırıldığını beyan etmiştir. Ayrıca E.A., C.Ç. ile tartışmaya giren elli altmış kişilik kalabalığın devriye aracını ve kendilerini taşlamaya başladığını, C.Ç.nin saldırıyı durdurmak için havaya beş el ateş ettiğini, sonradan isminin Ö.C. olduğunu öğrendiği kişinin elindeki tüfeği almaya çalıştığını, kalabalığın kendisini yerde sürükleyip yumrukladığını, üzerindeki çelik yelek nedeniyle fazla zarar görmediğini, kendilerine saldıran kalabalıktaki birinin "Ancak sizde mi silah var?" diyerek elini beline götürdüğünü, C.Ç.nin bu şahsı ayağından vurduğunu, babasının vurulduğundan söz eden bir kişinin vurulan şahsın silahını alıp kendilerine ateş etmek istediğini, C.Ç.nin bu kişiyi de ayağından vurduğunu, bu sırada kendisinin de manevra mermisi ile havaya bir el ateş ettiğini, kalabalığın biraz dağıldığını, kalabalığın kendilerini öldürmekle tehdit ettiğini, kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle devriye aracıyla olay yerinden uzaklaşamadıklarını, kalabalığın içinden üç el tüfek sesi geldiğini, sivil bir araçla köyden uzaklaşabildiklerini, elli altmış kişilik bir kalabalık olması nedeniyle saldıran kişileri tam olarak teşhis edemediğini söylemiştir.

E.A. 13/11/2014 tarihli ifadesinde önceki ifadesine ek olarak ateş etmeden önce C.Ç.nin başvurucuları durmaları için uyardığını ve başvurucuların yaralanmasından sonra yerde yatan birinin C.Ç.nin ayağından tutup "Kaçmasın durdurun bunu, öldürün!" diye bağırdığını ve bunun üzerine havaya ateş ettiğini beyan etmiştir.

22. V.K., Er.Ö., O.C. ve A.P. Karakolda şüpheli sıfatıyla verdikleri 11/11/2014 tarihli ifadelerinde olay hakkında bilgi sahibi olmadıklarını beyan etmişlerdir.

23. Aynı tarihte şüpheli sıfatıyla verdiği ifadesine göre H.D. hadiseden sonra olay yerine gitmiştir.

24. Başvurucu Mehmet Özdemir'in yeğeni Ö.Ö. 11/11/2014 günü şüpheli sıfatıyla alınan kolluk ifadesinde 10/11/2014 günü saat 07.30 sıralarında gri renkli bir aracın hızla köye girdiğini, arkasından da bir devriye aracının süratle peşinden gittiğini, ne olduğunu anlamak için devriye aracının yanına geldiğini, gri renkli aracın terk edilmiş vaziyette durduğunu, aracın yanına gelen, tanımadığı iki kişinin "Siz kim oluyorsunuz da köye giriyorsunuz?" diyerek jandarmaların üzerine yürüdüğünü, bu kişilerin jandarmaları itekleyerek gri renkli araçtan uzaklaştırdıklarını, o esnada şahıslardan birinin gri renkli aracı kaçırdığını, diğerinin de astsubayı yoldan aşağıya iteklediğini beyan etmiştir. İfadesinin devamında ise Ö.Ö., astsubayın ateş etmek için silahını yukarıya doğru kaldırdığını, o esnada elinde ekmekle olay yerine gelen başvurucu Kasım Özdemir'in "Köyün içinde ateş etmeyin, çocuklar korkar." dediğini, Kasım Özdemir ile ismini bilmediği diğer şahsın ateş etmesini engellemek için astsubayın tüfeğini tutup yolun aşağısına doğru gittiğini, itişme esnasında diğer askerlerin de astsubayın yanında olduğunu, derken silah sesleri geldiğini, olay yerine yaklaşık otuz beş kırk kişinin geldiğini, astsubayın 3-4 metre mesafeden sağa sola silah doğrulttuğunu, duyduğu silah sesinden sonra amcası Mehmet Özdemir'i yerde gördüğünü, askerlerin devriye aracına binmeden sağa sola silah doğrultarak köyün yukarısına gittiğini ve ağabeyini eve bıraktıktan sonra olay yerine tekrar döndüğünde devriye aracını kullanılamaz hâlde gördüğünü söylemiştir.

25. Karakolda şüpheli sıfatıyla verdiği 12/11/2014 tarihli ifadesinde M.H.D., köyün içinde gördüğü jandarmaların gri renkli bir aracın yanında beklediğini, tanımadığı bir kişinin gelip gri renkli aracın kontak anahtarını aldığını, jandarmalar ile tartışma yaşanması sonrasında evine gittiğini, bir buçuk saat kadar sonra gittiği olay yerinde köylülerden oluşan bir kalabalık gördüğünü, devriye aracının camlarının ve kaportasının kırık olduğunu, kalabalıktan birinin "Bu jandarma aracını yakalım." dediğini beyan etmiştir.

26. Başvurucu Mehmet Özdemir'in oğlu E.Ö.nün şüpheli sıfatıyla verdiği 12/10/2014 tarihli ifadeden olayı görmediği, kaçak sigaraları sakladığına ve devriye aracındaki tüfeği aldığına dair suçlamaları kabul etmediği anlaşılmıştır.

27. Ö.C. Karakolda ve Cumhuriyet Başsavcılığında alınan 12/11/2014 tarihli ifadesinde, Deliosman köyünde meydana gelen olayla herhangi bir ilgisini bulunmadığını beyan etmiştir.

28. Başvurucu Mehmet Özdemir'in oğlu Y.Ö. 12/11/2014 günü şüpheli sıfatıyla alınan kolluk ifadesinde; silah sesleri üzerine evlerinden dışarıya çıktığını, başvurucuKasım Özdemir'i yaralı olarak gördüğünü, başvurucu Mehmet Özdemir'in Kasım Özdemir'e yardım etmek isterken herhangi bir şekilde uyarılmadan vurulduğunu, yaralılara yardım etmek istediğini ancak astsubayın kendilerini vurmakla tehdit ettiğini, olay yerine vardığında devriye aracının kullanılamaz durumda olduğunu gördüğünü ancak devriye aracına zarar veren kişileri görmediğini, konuyla ilgisinin bulunmadığını beyan etmiştir.

29. Başvurucu Mehmet Özdemir'in yeğeni olan Ah.Ö. de aynı tarihte alınan kolluk ifadesinde benzer yönde beyanda bulunmuştur.

30. U.Ç., başvurucu Mehmet Özdemir'in oğlu Y.Ö. ile başvurucu Mehmet Özdemir'in yeğenleri C.Ö. ve Ah.Ö. 13/11/2014 tarihinde Karakolda bilgi sahibi sıfatıyla ifade vermişlerdir. U.Ç., Ah.Ö., Y.Ö. ve C.Ö. silah sesleri üzerine evlerinden dışarıya çıktıklarını, başvurucuKasım Özdemir'i yaralı olarak gördüklerini, oğlu Kasım Özdemir'e yardım etmek isterken başvurucu Mehmet Özdemir'in herhangi bir şekilde uyarılmadan vurulduğunu, başvurucularda silah bulunmadığını beyan etmişlerdir. Ah.Ö. ek olarak astsubayın kendilerini başvuruculara yaklaştırmadığını ve bu nedenle on dakika kadar bir süreyle yaralılara yardım edemediklerini ifade etmiştir. C.Ö. ve Y.Ö. ise ilaveten yaralılara yardım etmek istediklerini ancak astsubayın kendilerini vurmakla tehdit ettiğini söylemişlerdir.

31. Başvurucu Kasım Özdemir şüpheli sıfatıyla alınan 14/11/2014 tarihli kolluk ifadesinde; rütbesini hatırlamadığı askere "Köyde silah sıkmayın. Çocuklar rahatsız olur." demesi sonrasında bahsettiği askerin bacağına ateş ettiğini, babası Mehmet Özdemir'in "Sen ne yaptın?" demesi üzerine askerin babasının bacağına da ateş etttiğini, kaçan araçla bir ilgilerinin bulunmadığını söylemiştir. Başvurucu Cumhuriyet Başsavcılığında verdiği 27/1/2015 tarihli ifadesinde de benzer yönde beyanda bulunup ateş etmeden önce havaya uyarı atışı yapılmadığını iddia etmiştir.

32. Başvurucu Mehmet Özdemir ise 14/11/20104 tarihli kolluk beyanında, silah sesleri üzerine evden dışarı çıkınca oğlunu yaralı olarak gördüğünü, ne yaptığını sorduğu askerin bacağına ateş ederek kendisini yaraladığını, askerin kendilerini neden vurduğunu bilmediğini, kaçan araçla bir ilgilerinin olmadığını ifade etmiştir.

33. Bursa Cumhuriyet Başsavcılığınca iştirak hâlinde sigara kaçakçılığı suçu nedeniyle yürütülen bir soruşturma kapsamında verilen 28/10/2014 tarihli karar uyarınca Ö.C. isimli şahsın telekomünikasyon yoluyla iletişimi dinlenip kayda alınmıştır. Söz konusu dinleme kayıtları esas alınarak Kilis İl Jandarma Komutanlığı emrinde görevli jandarmalarca düzenlenen tutanaklara göre;

- Ö.C. H.D. ile telefonda birçok kez görüşmüştür. Olay öncesinde yapıldığı anlaşılan ilk görüşmede Ö.C., lastik patlatandan geçmeleri nedeniyle araç lastiklerinin patlak olduğundan söz ederek köylülerin köyün girişini askerlere kapatması için H.D.den yardım istemiştir. Sonraki birkaç görüşmede Ö.C. H.D.den köylüleri ayaklandırmasına ve eşyanın iki üç kişiden oluşan jandarma ekibine bırakılmamasına ilişkin istemini beyan etmiştir. Olay sonrasında yapıldığı anlaşılan bir görüşmede Ö.C. H.D.ye olay esnasında yalnızca dört kişinin mücadele ettiğini, bunlardan birisinin H.D., diğerinin yaralanan olduğunu söylemiş ancak yaralanan kimseden kimi kastettiğini belirtmemiştir. H.D. ise C.Ç.yi kastederek kendilerine linç fırsatı tanınmaması ve C.Ç.nin elindeki silahı alamamaları nedeniyle hayıflanmıştır.

- Tespit edilemeyen bir kişiyle yaptığı görüşmede Ö.C. mal aldıkları köye girdiklerini, köylülerin toplandığını, köylüler ile askerin birbirine girdiğini, komutanın iki köylüye ateş ettiğini söylemiştir.

- E. isimli bir kişiyle yaptığı görüşmede Ö.C., köylülerin jandarmaya eşyanın alınmasına izin vermeyeceklerine ilişkin sözler söylemeleri üzerine jandarma ile köylülerin birbirine girdiğini, olay esnasında bir baba ile oğulun bacağından yaralandığını ifade etmiştir.

- Ö.C. U.Ç. ile yaptığı telefon görüşmesinde, linç edememekten duyduğu üzüntüyü ifade edip orada otursaydı onu (C.Ç.) öldüreceğinden söz etmiştir.

34. Islahiye Devlet Hastanesince düzenlenen tıbbi belgelere göre;

- C.Ç.nin sol bacağında, sol kolunda ve sol omzunun arkasında sıyrıklar; sağ kolunda, sağ omzunda, boyun bölgesinde ve ellerinde ise ekimozlar oluşmuştur. Boyun çevresindeki ekimozlar geniş çaplıdır.

- E.A.nın başının sağında hematom, boyunda ve sağ omuzda ekimoz, eller ve bacaklarda sıyrık ve ekimozlar meydana gelmiştir.

- A.Ç.nin başının solunda hematom, boyunda, sağ omuz ve sağ bacakta ekimoz, ellerde sıyrık ve ekimozlar oluşmuştur.

- C.Ç., E.A. ve A.Ç.de meydana gelen yaralanmalar basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafiftir.

35. Islahiye Devlet Hastanesinin 10/11/2014 tarihli raporlarına göre C.Ç., E.A. ve A.Ç.nin on gün istirahati uygundur.

36. Jandarma Kriminal Daire Başkanlığınca düzenlenen 4/12/2014, 12/12/2014 16/1/2015 ve 27/1/2015 tarihli uzmanlık raporlarına göre;

- Olay yerinden alınan beş adet kovan A.Ç.ye ait olup olay esnasında C.Ç. tarafından kullanıldığı bildirilen silahtan atılmıştır.

- İnceleme için gönderilen üç lastik üzerindeki izlerin lastik patlatan tarafından oluşturulup oluşturulmadığı hususunda kanaate varılamamıştır.

 - İçinde bilgisayar bulunan siyah poşet üzerinde yer alan dört parmak izinden üçü mukayeseye elverişli olmadığı gibi mukayeseye elverişli iz başvuruculara ait parmak izinden ayrıdır.

- C.Ç.nin sol el ve yüz svaplarında atış artığı tespit edilmiş ancak başvurucular ile A.Ç. ve E.A.ya ait svaplarda atış artığına rastlanmamıştır. Başvurucu Kasım Özdemir'e ait tişörtün çeşitli yerlerinde kaynağı belirlenmeyen, muhtelif sayıda küçük delinmeler, eşofman altının sol bacak diz kapağı bölgesinde 0,5x0,2 cm ebadında bir delinme, bu delinmenin hizasına denk gelen bölgede, sol bacak arka bölgesinde 13x9 cm ebadında bir delinme tespit edilmiş olup giysilerde herhangi bir atış artığına rastlanmamıştır. Başvurucu Mehmet Özdemir'e ait pantolonun sağ bacak ön alt bölgesinde birbirine paralel 0,5x0,5 cm ve 8x5 cm ebadında iki delinme, sol bacak diz kapağı bölgesinde muhtelif sayıda küçük delinme saptanmış olup gerek delinme bölgeleri çevresinde gerekse pantolonun kalan kısımlarında atış artığına rastlanmıştır. Fiziksel ve kimyasal karakteristik bulgular birbiriyle örtüşmediğinden atış mesafesi konusunda değerlendirme yapılamamıştır.

37. İçinde bilgisayar bulunan siyah poşet üzerinden alınan izler otomatik parmak izi ve avuç izi teşhis sistemine kaydedilmiş ancak yapılan sorgulamada herhangi bir eşleşme sağlanamamıştır.

38. Mehmet Özdemir hakkında Hassa Devlet Hastanesi ve Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesince düzenlenen tıbbi belgelere göre başvurucunun sol ayakta tibia (incik kemiği) alt uca yakın bölümde ateşli silah giriş deliği bulunmakta olup mermi medialden çıkmıştır. Olay nedeniyle başvurucuda tibia (incik kemiği) ve fibula (kaval kemiği) kırıkları meydana gelmiştir.

39. Kilis Devlet Hastanesinde görevli bir ortopedi ve travmatoloji uzmanınca başvurucu Kasım Özdemir hakkında düzenlenen 28/1/2015 tarihli adli raporda, yaralama fiilinin başvurucu üzerindeki etkisinin basit bir tıbbi müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olmadığı, başvurucuda sol tibia ve fibula parçalı kırıkların bulunduğu açıklanmıştır.

40. Başvurucu Mehmet Özdemir hakkında MKÜ Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalında görevli bir adli tıp uzmanınca düzenlenen 4/2/2015 tarihli adli raporda, yaralama fiilinin başvurucu üzerindeki etkisinin basit bir tıbbi müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olmadığı ve başvurucuda meydana gelen kemik kırıklarının hayat fonksiyonlarındaki etkisinin ağır olduğu belirtilmiştir.

41. Cumhuriyet Başsavcılığı 13/2/2015 tarihinde, polis ve jandarmanın silah kullanma yetkisine ilişkin 8/9/1971 sayılı ve 1481 sayılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanun'un 1. maddesi ile 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu'nun 16. maddesine işaret ederek şüpheli C.Ç.nin silah kullanma yetkisi ve meşru savunma kapsamında ateş ettiği sonucuna varmış; bu nedenle şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (kovuşturmasızlık kararı) vermiştir. Bahse konu kararın ilgili kısımları şöyledir:

"...

Bursa C. Başsavcılığınca yürütülmekte olan 2014/53458 hazırlık numarası üzerinden şüphelilerden [Ö.C.] ile [H.D.nın] Bursa 2. Ağır Ceza Mahkemesinin kararı ile dinlenildiği, dosya içerisine alınan şüphelilere ait tape kayıtlarından anlaşılacağı üzere, şüpheli [Ö.C.ın], [H.D.yı] arayarak özetle askerler tarafından açılan lastik patlatanın üzerinden geçtiklerini ve [H.D.dan] yardım istediği, bunun üzerine olay yerine birçok insanın geldiği, orada bulunan kişiler ile görevli askerler arasında tartışma çıktığı, tartışmanın büyümesi üzerine olay yerinde bulunan şahısların görevli askerlere karşı cebir kullanmaya başladıkları hatta tehditte bulundukları, böylece olay yerinde bulunan şüphelilerin görev yaptırmamak için direnme suçunun unsurları olan cebir ve tehditte bulunarak orada bulunan askerlerin görevlerini yapmalarını engelmeye çalıştıkları, bunun üzerine olay yerinde bulunan kişi sayısının artmasından dolayı görevli askerlerin havaya uyarı ateşi açtıkları, fakat buna rağmen olay yerinde bulunan ve baba oğul olan şüpheliler Kazım Özdemir ile Mehmet Özdemir'in görevli jandarma Astsubay Çavuş [C.Ç.nın] diğer köylüler ile birlikte üzerine yürümeye devam ettikleri, hatta bu şahısların beyanlarından da anlaşılacağı üzere, görevli askerlere taş atmaya başladıkları, bu durum karşısında hayatlarından endişe eden Jandarma Astsubay Çavuş [C.Ç.nın] mağdurlar Kazım Özdemir ile Mehmet Özdemir'in ayaklarına doğru ateş ettiği ve olay yerinde Kazım Özdemir ile Mehmet Özdemir'in bu şekilde yaralandığı, olayın bu şekilde büyümesi üzerine olay yerinde bulunan kişilerin askeri araca zarar vermeye başladıkları, bu durumu gören görevli askerlerin olay yerinden başka bir araçla uzaklaşarak birliklerine geri döndükleri hususunun dosya kapsamı ile anlaşıldığı,

...

...[B]irden fazla şüpheli şahıs tarafından askerlerin kıskaca alındığı ve şüpheliler tarafından askerlere taş atılmaya başlandığı, hatta kalabalığın askerlerin silahını almak için askerleri darp ettikleri, yukarıda da belirtildiği üzere olay yerinde bulunan her üç askerin de yaralandığının tespit edildiği, askerlerin öncelikle havaya ateş ettikleri, kalabalığın buna rağmen dağılmayarak askerleri yaralamaya devam ettikleri, bunun üzerine astsubay olan şüpheli [C.Ç.nın] önce vatandaşları uyardığı, sonra havaya ateş açtığı, buna rağmen baba oğul olan mağdurlar Kazım Özdemir ile Mehmet Özdemir'in askerlerin yaralamaya devam etmesi üzerine hem silah kullanma şartlarının hemde meşru müdafa şartlarının oluştuğu, bu durum karşısında şüpheli [C.Ç.nın] silahı ile şahısları ayağından yaraladığı, mağdurların adli raporlarından da anlaşılacağı üzere, ayaklarından yaralandıklarının tespit edildiği anlaşıldığından, şüpheli [C.Ç.nın] silah kullanma yetkisi oluştuktan sonra silahı ile her iki mağduru yaralamasının silahla kasten yaralama suçunun unsurlarını oluşturmayacağından, şüphelinin üzerine atılı silahla kasten yaralama suçundan;

KAMU ADINA KOVUŞTURMAYA YAPILMASINA YER OLMADIĞINA ... karar verildi."

42. Başvurucular, vekilleri aracılığıyla kovuşturmasızlık kararına itiraz etmişlerdir. Yapılan itirazda başvurucuların kaçakçılık olayıyla herhangi bir ilgisinin bulunmadığı, başvurucuların kamu görevlilerine yönelik cebir veya tehdit içerikli bir eyleminin olmadığı, şüphelinin görev yeri ve silah kullanma yetkisi dışında ateş ettiği, kovuşturmasızlık kararı verilirken kamu görevlisi olmayan kişilerin beyanlarına itibar edilmediği, jandarmaların ifadeleri arasında çelişkiler bulunduğu, jandarmanın kendisi hakkındaki şikâyeti soruşturmasının hak ihlali olduğu ve başvurucular hakkında kamu davası açılırken şüpheli hakkında kamu davası açılmamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu hususları dile getirilmiştir.

43. Başvurucuların kovuşturmasızlık kararına vaki itirazı Kilis Sulh Ceza Hâkimliğince 23/3/2015 tarihinde, şüphelinin eyleminin meşru müdafaa kapsamında kaldığı gerekçesiyle reddedilmiştir.

44. Anılan kararın başvurucular vekiline tebliğ edildiği tespit edilmemiş olup başvurucular karardan 10/11/2015 tarihinde haberdar olduklarını bildirmişlerdir.

B. Başvurucuların da Aralarında Bulunduğu Bazı Kişiler Hakkında Açılan Kamu Davasına İlişkin Süreç

45. Cumhuriyet Başsavcılığı;

-Kamu malına zarar verme suçunu işlediği iddiasıyla Y.Ö. hakkında,

-Görev yaptırmamak için direnme suçunu işledikleri iddiasıyla M.H.D., E.Ö., Ah.Ö. ve başvurucular hakkında,

-Kamu malına zarar verme ve görev yaptırmama suçlarını işledikleri iddiasıyla A.P., Ö.Ö., V.K., H.D., Er.Ö. ve O.C.hakkında,

-Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret ve kamu malına zarar verme suçlarını işlediği iddiasıyla Ö.C. hakkında Kilis 3. Asliye Ceza Mahkemesi (Ceza Mahkemesi) nezdinde kamu davası açmıştır.

46. Yargılama kapsamında temin edilen belgelerden, iştirak hâlinde sigara kaçakçılığı suçu nedeniyle yürütülen soruşturma kapsamında Bursa 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 29/8/2014 tarihli kararına, Bursa 2. Ağır Ceza Mahkemesinin ise 30/10/2014 tarihli kararına istinaden Ö.C.nin telekomünikasyon yoluyla iletişiminin dinlenip kayda alındığı anlaşılmıştır.

47. Sanıklar A.P., V.K., Er.Ö.,O.C., Ö.C., E.Ö., Ah.Ö. ve başvurucular yapılan sorgularında soruşturma aşamasında alınan ifadeleriyle benzer yönde beyanda bulunmuşlardır.

48. Sorgusunda büyük ölçüde soruşturma aşamasında verdiği ifadeyle benzer mahiyette beyanda bulunan Ö.Ö. önceki beyanından farklı olarak başvurucu Kasım Özdemir'in astsubayın elindeki silahı tuttuğunu hatırlamadığını, kimsenin askerlere taş atmadığını ve askerleri yaralamadığını, kendi fikrine göre askerlerin kendi kendilerini yaraladığını söylemiştir.

49. H.D., Ö.C. ile telefonda yaptığı konuşmaları uykuluyken yaptığı için hatırlamadığını ve olayın meydana gelmesinden sonra olay yerine gittiğini beyan etmiştir.

50. Sorgusunda Ö.C. ile yaptığı telefon görüşmesinde bahsi geçen hususlar kendisine sorulunca M.H.D., Ö.C.yi tanımadığını ve Ö.C.ye "Malları boşalttınız mı?" diye neden sorduğunu hatırlamadığını söylemiştir. Bahsi geçen görüşmeye ait kayıt UYAP'ta bulunamamıştır.

51. Y.Ö. sorgusunda sokağa çıktığında başvurucuların ikisinin de yaralı vaziyette olduğunu beyan etmiştir.

52. A.Ç. ve E.A., istinabe yoluyla alınan beyanlarında soruşturma aşamasında verdikleri ifadeleri tekrar etmiştir.

53. Yapılan yargılama sonunda Ceza Mahkemesi;

-Mala zarar verme suçu nedeniyle A.P., Ö.Ö., V.K., H.D., Er.Ö., O.C., Y.Ö.ve Ö.C.nin neticeten 6.000 TL adli para cezasıyla cezalandırılmasına,

-Görev yaptırmamak için direnme suçu nedeniyle M.H.D., A.P., H.D., O.C., Ö.C. ve başvurucular Mehmet Özdemir ile Kasım Özdemir'in neticeten 8 ay 10 gün hapis cezasıyla cezalandırılmasına vehükmün açıklanmasının geri bırakılmasına,

-Görev yaptırmamak için direnme suçu nedeniyle Ö.Ö., V.K. ve Er.Ö.nün neticeten 5.000 TL adli para cezasıyla cezalandırılmasına,

-Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu nedeniyle Ö.C.nin neticeten 7.080 TL adli adli para cezasıyla cezalandırılmasına ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına,

-İsnat edilen suçları işlediklerinin sabit olmadığı gerekçesiyle E.Ö. ve Ah.Ö.nün beraatine karar vermiştir.

54. Başvurucular ve H.D. dışındaki sanıklar hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına (HAGB kararı) itiraz etmemişlerdir. Bu nedenle söz konusu kişiler hakkında verilen HAGB kararları kesinleşmiştir. H.D.nin HAGB kararına yönelik itirazı Kilis Ağır Ceza Mahkemesince 15/5/2017 tarihinde reddedildiğinden H.D. hakkındaki HAGB kararı da kesinleşmiştir.

55. Er.Ö., Ö.C., H.D., Ö.Ö., O.C., V.K. ve A.P. haklarında verilen HAGB kararı dışındaki hükümlere karşı istinaf başvurusunda bulunmuşlardır. İstinaf başvurusunu inceleyen Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Ceza Dairesi yaptıkları başvuruların süresinde olmadığı gerekçesiyle Er.Ö. ve Ö.C.nin başvurularını usulden, diğer sanıkların başvurularını ise esastan reddetmiştir. Bu suretle Er.Ö., Ö.C., H.D., Ö.Ö., O.C., V.K. ve A.P. haklarında verilen HAGB kararı dışındaki hükümler de kesinleşmiştir.

56. Aleyhlerine istinaf başvurusu yapılmaması nedeniyle Y.Ö., E.Ö. ve Ah.Ö. hakkında kurulan hükümler kesinleşmiştir.

57. Başvurucuların haklarında HAGB kararı verilmesine rızalarının bulunmadığı gerekçesiyle yaptıkları itirazın Kilis Ağır Ceza Mahkemesince kabul edilmesi üzerine yapılan yargılamada başvurucular, HAGB kararı verilmesine rıza göstermiştir. Bu nedenle Ceza Mahkemesi daha önce verdiği hüküm doğrultusunda karar vermiştir. Başvurucuların bu karara yaptıkları itiraz 25/3/2019 tarihinde Kilis Ağır Ceza Mahkemesince reddedilmiştir.

C. Başvurucular Tarafından Açılan Tam Yargı Davasına İlişkin Süreç

58. Başvurucular 5/2/2016 tarihinde, yaralanmalarına sebep olan olayda hizmet kusuru bulunduğu iddiasıyla Jandarma Genel Komutanlığı aleyhine Gaziantep 2. İdare Mahkemesi (İdare Mahkemesi) nezdinde tam yargı davası açıp her biri için 500 TL maddi, 100.000 TL manevi tazminat talep etmişlerdir.

59. İdare Mahkemesi 15/12/2016 tarihinde, Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen kovuşturmasızlık kararı ile başvurucuların da aralarında bulunduğu bazı kişiler hakkında düzenlenen iddianameye dikkate çekerek idarenin tazmin sorumluluğunu doğuran şartların gerçekleşmediği gerekçesiyle tazminat isteminin reddine karar vermiştir.

60. Başvurucuların istinaf başvurusu Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi Üçüncü İdare Dava Dairesince (Daire) 8/6/2017 tarihinde reddedilmiştir.

61. Başvurucular Daire kararını Danıştay nezdinde temyiz etmiş olup temyiz istemi hakkında henüz karar verilmemiştir.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. Ulusal Hukuk

62. 4/1/1961 tarihli ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun askerlerin silah kullanma yetkilerini düzenleyen 87., 88., 89. ve 90. maddeleri şöyledir:

"Madde 87 - (Değişik madde: 25/04/1972 - 1582/1 md.)

Askerler karakol, karakol nöbetçisi, devriye, nakliyat muhafazası hizmetlerinde veya asayişi temin için görevlendirildiklerinde aşağıda gösterilen hallerde silah kullanmaya yetkilidirler.

I - Silah kullanmasını gerektiren haller

a) Bu hizmetlerden birini yaparken müessir bir fiil ile taarruza uğranıldığı veya müeesir bir fiil veya tehlikeli bir tehdit ile bu hizmetlerle yapılmasına mukavemet edildiği takdirde bu taarruz ve mukavemetleri gidermek için,

b) Bir taarruz veya mukavemete hazırlanan ve silahını veya mukavemete elverişli bir aleti bırakmaya davet edildiği halde, bu davete derhal itaat etmeyen veyahut bıraktığı silahı veya aleti tekrar eline almaya davranan veya alan kimseyi itaate zorlamak için,

c) Bu kanunun 80 ve 81 inci maddeleri gereğince muvakkaten yakalanan bir şahsın veyahut muhafaza ve sevki kendisine tevdi edilmiş olan bir tutuklunun veya hükümlünün kaçması veya kaçmaya teşebbüs etmesi ve verilecek dur emrini dinlemediği görüldüğünde başka türlü ele geçirilmesi kabil olmadığı takdirde yakalanması için,

d) Kendi muhafazasına tevdi edilmiş olan insan ve her türlü eşyaya karşı vukubulan taarruzu defetmek için,

e) Bu maddede sayılan görevleri yapan askerlere karşı, sözle yapılan sataşma veya hareketlerin bertaraf edilmesi sırasında mukavemet, taarruz, müessir fiil veya tehlikeli bir tehditle karşılaşıldığında bu halleri gidermek için.

II - Silah kullanma derecesi

Bu maddede yazılı hizmetlerin yapılması sırasında silah kullanılması için başkaca bir çare kalmaması veya zaruret olması şarttır.

1. Şahıs veya topluluk silahsız ise; mukavemet, taarruz, müessir fiil veya tehdidin derecesine göre asayiş hizmeti ile görevli birlik komutanı gerekli uyarmayı yaparak silah kullanılacağını ihtar eder. Bu ihtara itaat edilmezse bunu sağlayacak dereceden başlamak üzere silah kullanılır.

2. Şahıs veya topluluk silahlı veya taarruzun önemli derecede etkili kılacak şekilde aletleri taşıyorsa, silah veya aletlerin bırakılması ihtar olunur. Tecavüz taarruz veya mukavemet buna rağmen devam ederse itaati sağlayacak dereceden başlamak üzere silah kullanılır.

III - Silah kullanma tarzı

1. Silah çeşitlerine göre etkili olabilecek şekilde kullanılır. Önce kesici ve dürtücü silahlar ile ateşli silahlar hedefe tevcih edilir, sonra ateşli silahların dipçik ve kabzaları kullanılır, daha sonra kesici ve dürtücü ve ateşli silahlar bilfiil kullanılır.

2. Silah kullanmak mutlaka ateş etmek değildir. Ateş etmek son çaredir. Önce havaya ihtar ateşi yapılır. Sonra ayağa doğru ateş edilir, mukavemet veya taarruza veyahut tehlikeli bir tehdide varan mukavemet hali devam ederse, hedef gözetilmeksizin ateş edilir.

IV - Ateş emri ve kendiliğinden ateş etmek

1. Ateş etmek bilhassa bunun için emir verilmiş olmasına bağlıdır.

2. Ateş emri verilmemiş olsa dahi her asker silahını kullanabilir. Ancak silahını kullanılacağı zamanın ve kullanma derece ve tarzının tayini her olayın cereyan ettiği haller ve şartlar göz önünde tutularak silahını kullanacak asker tarafından bizzat takdir olunur.

V - Ateş emri vermeye yetkili makamlar

1. Bu maddede yazılı görevleri yapmak için birliğe görev veren üst komutan olay yerinde bulunuyorsa sözle ateş emri vermeye yetkilidir. Komutan, bu emri yazı ile teyit eder.

2. Asayişe memur edilen kuvvetlerin olay yerinde bulunan birlik komutanı veya asayişe memur edilen birliğin parçalarına komuta eden en küçük komutan ve amirler dahi önceden emir verilmemiş olsa bile sözle ateş emri vermeye yetkilidir.

VI - Sorumluluk

Her olayın cereyan ettiği haller ve şartlar göz önünde tutulmak kaydiyle bu madde hükümlerine göre silahını kullanan askere ve silah kullanma emrini veren birlik komutanına sorumluluk yüklenemez.

VII - Soruşturma usulü ve adli yardım

(Ek fıkra: 22/11/1990 - 3683/5 md.) Silah kullanmak zorunda kalan asker kişiler hakkında, hazırlık soruşturması Askeri Savcı, Cumhuriyet Savcısı veya yardımcıları tarafından yapılır. Haklarında dava açılan sanık asker kişiler duruşmadan vareste tutulabilir. Olayın mahiyetine ve kusurun derecesine göre sanığın mensup olduğu Bakanlıkça durumu uygun görülenlerin vekalet verdiği avukatın ücreti, bu bakanlıkların bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Avukat tutma ve avukatlık ücretinin ödeme usul ve esasları, Milli Savunma ve İçişleri bakanlıklarınca bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Madde 88 - (Değişik madde: 25/04/1972 - 1582/1 md.)

Silah kullanma yetkisini haiz bulunan her asker veya silah kullanma emrini vermeye yetkili her komutan kanunun tayin etmiş olduğu müsaadeleri yerinde ve zamanında kullanmaz veya silahlarından tamamiyle istifade etmezse fiilin mahiyetine göre cezalandırılır.

Madde 89 - 87 nci maddede gösterilen hallerden başka hizmete ait bir vazifeyi yaparken maruz kaldığı bir mukavemeti bertaraf etmek veyahut askere veya askeri eşyaya karşı yapılan bir tecavüze karşı koymak için silah kullanmak zarureti hasıl olursa, her asker silah kullanmaya salahiyetli ve vazifelidir.

Madde 90 - 87 ve 89 uncu maddelerde gösterilen hallerden başka her asker meşru müdafaa halinde silah kullanmaya salahiyettardır."

63. 8/9/1971 tarihli ve 1481 sayılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanun'un 1. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

"Polis ve jandarma, diğer kanun ve tüzüklerde yazılı yetkileri saklı kalmak üzere, aşağıda yazılı hallerde de silah kullanmaya yetkilidirler:

A) 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun 16 ncı maddesinde yazılı hallerde,

..."

64. 10/3/1983 tarihli ve 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu'nun "Silah kullanma yetkisi" kenar başlıklı 11. maddesi şöyledir:

"Jandarma, kendisine verilen görevlerin ifası sırasında hizmet özelliğine uygun ve görevin gereği olarak kanunlarda öngörülen silah kullanma yetkisine sahiptir."

65. 2559 sayılı Kanun'un "Zor ve silah kullanma" kenar başlıklı 16. maddesinin olay tarihinde yürürlükte bulunan hâlinin ilgili kısımları şöyledir:

"(Değişik: 2/6/2007-5681/4 md.) Polis, görevini yaparken direnişle karşılaşması halinde, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde zor kullanmaya yetkilidir.

Zor kullanma yetkisi kapsamında, direnmenin mahiyetine ve derecesine göre ve direnenleri etkisiz hale getirecek şekilde kademeli olarak artan nispette bedenî kuvvet, maddî güç ve kanunî şartları gerçekleştiğinde silah kullanılabilir.

İkinci fıkrada yer alan;

 a) Bedenî kuvvet; polisin direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde doğrudan doğruya kullandığı bedenî gücü,

b) Maddî güç; polisin direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde bedenî kuvvetin dışında kullandığı kelepçe, cop, basınçlı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, fizikî engeller, polis köpekleri ve atları ile sair hizmet araçlarını,

ifade eder.

Zor kullanmadan önce, ilgililere direnmeye devam etmeleri halinde doğrudan doğruya zor kullanılacağı ihtarı yapılır. Ancak, direnmenin mahiyeti ve derecesi göz önünde bulundurularak, ihtar yapılmadan da zor kullanılabilir

 ...

Polis, kendisine veya başkasına yönelik bir saldırı karşısında, zor kullanmaya ilişkin koşullara bağlı kalmaksızın, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun meşru savunmaya ilişkin hükümleri çerçevesinde savunmada bulunur.

Polis;

a) Meşru savunma hakkının kullanılması kapsamında,

...

silah kullanmaya yetkilidir.

..."

66. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun "Meşru savunma ve zorunluluk hâli" kenar başlıklı 25. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez."

B. Uluslararası Hukuk

1. Güvenlik Güçlerinin Silahlı Güç Kullanımı Sonucu Meydana Gelen Yaralanma Olaylarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Hangi Maddesi Bağlamında İnceleneceği (Uygulanabilirlik) Yönünden

67. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kullanılan kamu gücünün netice itibarıyla ölümcül olmadığı bazı başvurularda; güç kullanımını çevreleyen koşulları, özellikle kullanılan kuvvetin türü ve derecesini, kamu gücünü kullanan kişinin açık niyetini ve güç kullanımının arkasındaki amaç gibi hususları dikkate alarak gücün kesinlikle gerekli olmadığına yönelik şikâyetleri yaşam hakkı kapsamında incelemiştir. AİHM'e göre Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) 2. maddesi -ilkesel olarak- kasti olmayan bir sonuç olarak can kayıplarına neden olabilen durumları kapsam dışı bırakmaz (birçok karar arasından bkz. İlhan/Türkiye [BD], B. No: 22277/93, 27/6/2000, §§ 75, 76; Atiman/Türkiye, B. No: 62279/09, 23/9/2014, § 27). Nitekim AİHM;

-Makaratzis/Yunanistan ([BD],B. No: 50385/99, 20/12/2004, §§ 49-55) kararında, kolluk kuvvetlerinin durdurmak için başvurucunun içinde bulunduğu araca ateş ettiği ve yapılan atışların başvurucunun dokuz gün yataklı tedavi görmesine neden olacak şekilde ciddi biçimde yaralanmasına neden olduğu olayı,

-Yukarıda anılan Atiman/Türkiye kararında, kolluk kuvvetlerinin durdurmak maksadıyla başvurucunun içinde bulunduğu araca ateş ettiği ve bazı kurşunların yerden sekip başvurucunun kalçasından yaralanmasına neden olduğu olayı,

-Evrim Öktem/Türkiye (B. No: 9207/03, 4/11/2008, §§ 39-43) kararında, iki ekip arkadaşıyla birlikte aralarında başvurucunun da bulunduğu birkaç genci dar sokak aralarında takip eden bir polisin kaçan gençleri korkutmak amacıyla kullandığı ateşli silahın başvurucunun diz kapağı altında çok sayıda kırık oluşturacak şekilde yaralanmasına neden olduğu olayı,

-Haász ve Szabó/Macaristan (B. No: 11327/14 ve 11613/14, 13/10/2015, §§43-48) kararında, polis memurunun öldürme niyeti olmamasına karşın bir araç içerisinde bulunan ikinci başvurana karşı silahını iki kez ateşlediği ve atılan iki kurşundan ikinci başvurucunun başını ıskaladığı olayı yaşam hakkı kapsamında incelemiştir.

68. Bununla birlikte AİHM;

-Mustafa Aldemir/Türkiye (B. No: 53087/07, 2/7/2013, § 34) kararında, bir el feneri ve şemsiyeyle geceleyin komşu köye doğru yola çıkan ve çevrede termal kamera ile gözetleme yapan askerlerin havaya yaptıkları uyarı atışına rağmen yoluna devam eden başvurucunun bacağından ateşli silahla vurulması olayını,

-Parlak/Türkiye (B. No: 22459/04, 19/7/2011, §§ 43-45) kararında başvurucunun bir polis tarafından bacağından kısa mesafeden ateşli silahla vurulması olayını -ateş eden polisin niyetinin havaya ateş etmek olduğunu ancak balkonlarda ya da yakınındaki kişilerin varlığını fark ettikten sonra başvurucuyu yaralama niyetinde olmadan yere doğru ateş ettiğini belirtmesi ve bu beyana itiraz etmeyen başvurucunun ulusal yargı mercileri ve AİHM nezdinde potansiyel olarak ölümcül güç kullanımına maruz kaldığına yönelik bir iddiada bulunmamasını dikkate alarak- Sözleşme'nin 3. maddesiyle güvence altına alınan kötü muamele yasağı kapsamında incelemiştir.

2. Kötü Muamele Yasağı Kapsamında Güç Kullanımı Yönünden

69. Konuyla ilgili uluslararası hukuka ilişkin bilgiler için bkz. Adil Güzel ve Mühsin Güzel (B. No: 2015/9977, 10/1/2019, §§ 46, 48-51) başvuruları hakkında verilen kararlar.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

70. Mahkemenin 23/10/2019 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

71. Öncelikle başvurucular, haklarında kaçakçılık suçu nedeniyle kamu davası açılmadığına dikkat çekerek olay yerinde bulunmalarının tesadüf olduğunu, kaçakçılık olayıyla bir ilgilerinin bulunmadığını ve bu nedenle kolluk görevlilerine direnmeleri için bir sebep olmadığını iddia etmişlerdir. Bundan başka başvurucular, kolluk görevlilerine yönelik cebir veya tehdit içerikli bir eylemleri olmamasına rağmen şüphelinin keyfî olarak ateş edip kendilerini yaraladığını, olay esnasında yanlarında tabanca olmadığı hususunun tanık beyanları ve kolluk görevlilerince düzenlenen tutanaklarla doğrulandığını öne sürmüşlerdir. Başvurucular ek olarak şüpheli C.Ç.nin köylülerin kendilerini hastaneye götürmelerine engel olduğundan hatta yaklaşanı silahla vuracağı yönünde tehdit ettiğinden, kan kaybetmeleri ve çevredekilerin ısrarları üzerine C.Ç.nin kendilerini bırakıp yanındaki askerle birlikte olay yerini terk ettiğinden yakınmışlardır. Son olarak başvurucular, soruşturma kapsamında elde edilen deliller yeterince irdelenmeden ve şüpheli ile emri altındaki askerlerin çelişkili ifadeleri esas alınarak, yanlı biçimde kovuşturmasızlık kararı verildiğini, kendi beyanları ile olayı gören köylülerin ifadelerinin göz ardı edildiğini, şüpheli aleyhindeki tanık beyanları ile tutanakların neden dikkate alınmadığı hususunun gerek kovuşturmasızlık kararında gerekse bu karara yapılan itiraz üzerine verilen kararda açıklanmadığını, hem kovuşturmasızlık kararının hem de bu karara yapılan itiraz nedeniyle verilen kararın gerekçesiz olduğunu, Teşhis Tutanağı'nda isimlerinin geçmemesi hususunun değerlendirilmediğini, haklarında beş ayrı suçtan iddianame düzenlenmesine rağmen şüpheli hakkında kamu davası açılmadığını belirterek kişi hürriyeti ve güvenliği, adil yargılanma ve etkili başvuru hakları ile eşitlik ilkesi ve hakkın kötüye kullanılmasına ilişkin yasağın ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

72. Anayasa Mahkemesi olayların başvurucular tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucuların iddialarının özü, zorunlu olmamasına rağmen kendilerine karşı silahlı güç kullanılması sonucu yaralandıklarına, bu olayla ilgili etkili bir ceza soruşturması yürütülmediğine ve kolluk görevlisinin kendilerini sağlık kuruluşuna götürmeye çalışan kişilere engel olduğuna ilişkindir. Ayrıca başvurucuların kullanılan gücün öldürmeye yönelik olduğuna dair bir iddiaları bulunmamaktadır. Bu nedenle başvuruculara karşı kullanılan gücün hem netice itibarıyla hem de potansiyel olarak ölümcül olmadığı sonucuna varan Anayasa Mahkemesi, başvurunun kötü muamele yasağı kapsamında incelenmesi gerektiği kanaatindedir.

73. Anayasa'nın iddiaların değerlendirilmesinde dayanak alınacak 17. ve 5. maddelerinin ilgili kısımları şöyledir:

 “Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı

Madde 17 - Herkes, … maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

…

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

…

Devletin temel amaç ve görevleri

Madde 5 - Devletin temel amaç ve görevleri … kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

a. Kamu Görevlisinin Başvurucuların Hastaneye Götürülmesine Engel Olduğuna İlişkin İddia Yönünden

74. Anayasa'nın 148. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:

"...Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır."

75. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

"İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir."

76. Temel hak ve özgürlüklere saygı, devletin tüm organlarının anayasal ödevi olup bu ödevin ihmal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan hak ihlallerinin düzeltilmesi öncelikle idari ve yargısal makamların görevidir. Bu nedenle temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği iddialarının öncelikle derece mahkemeleri önünde ileri sürülmesi, bu makamlar tarafından değerlendirilmesi ve bir çözüme kavuşturulması esastır (Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, § 16).

77. Başvurucular şikâyetlerini soruşturma kapsamında alınan ifadelerinde dile getirmedikleri gibi iddiaları hakkında herhangi bir değerlendirme içermeyen kovuşturmasızlık kararına yaptıkları itirazda da belirtmemişlerdir. Bu sebeple başvurucuların ihlale neden olduğunu ileri sürdükleri iddialarına ilişkin olarak başvuru yollarını usulüne uygun tüketmedikleri sonucuna varılmıştır.

78. Açıklanan gerekçelerle kamu görevlisinin başvurucuların hastaneye götürülmesine engel olması nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarının diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

b. Kamu Görevlisinin Gereksiz ve Ölçüsüz Güç Kullandığına İlişkin İddia Yönünden

79. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan kamu görevlisinin haksız ve orantısız güç kullanması ve bu olay hakkında etkili bir ceza soruşturması yürütülmemesi nedeniyle kötü muamele yasağının maddi ve usul boyutlarının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

a. Kötü Muamele Yasağının Maddi Boyutunun İhlal Edildiğine İlişkin İddia

i. Genel ilkeler

80. Devletin bireyin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına saygı gösterme yükümlülüğü, öncelikle kamu otoritelerinin bu hakka müdahale etmemelerini yani anılan maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen şekillerde kişilerin fiziksel ve ruhsal zarar görmelerine neden olmamalarını gerektirir. Bu, devletin bireyin vücut ve ruh bütünlüğüne saygı gösterme yükümlülüğünden kaynaklanan negatif ödevidir (Cezmi Demir ve diğerleri,B. No: 2013/293, 17/7/2014, § 81).

81. Sadece sınırları belli bazı durumlarda güvenlik güçleri tarafından fiziksel güce başvurulmasının kötü muamele olmadığı kabul edilebilmektedir. Bu kapsamda şüphelilerin kendi tutumundan doğan kaçınılmaz hâllerde ve ancak şüphelilerin eylemleriyle orantılı olması koşuluyla fiziksel güce başvurmak mümkündür (benzer yöndeki değerlendirme için bkz. Ali Rıza Özer ve diğerleri [GK], B. No: 2013/3924, 6/1/2015, § 82).

ii. İlkelerin Olaya Uygulanması

82. Başvurucuların somut olayın gelişimine ilişkin iddiaları ile soruşturma kapsamında elde edilen bulgular ve ulaşılan sonuç arasında farklılıklar bulunmakla birlikte başvuruda, olayın değerlendirilmesine imkân sağlayacak düzeyde yeterli maddi ve kanıtlayıcı unsur bulunmaktadır.

83. Anayasa Mahkemesi kamu görevlilerinin güç kullanımının söz konusu olduğu olaylarda soruşturma makamlarının değerlendirmelerine tamamen bağlı kalmak zorunda olmayıp kesin, ikna edici bilgi veya bulgulara dayanarak farklı bir değerlendirmede bulunabilir. Bu konuda yapılacak değerlendirmede somut olayın hangi koşullarda gerçekleştiği ve nasıl bir seyir izlediği de bir bütün olarak gözönünde bulundurulmalıdır (Cemil Danışman, B. No: 2013/6319, 16/7/2014, §§ 57, 58).

84. Cumhuriyet Başsavcılığı, C.Ç.nin kendisine ve yanındaki askerlere vaki saldırıları bertaraf etmek amacıyla silahlı güç kullandığı, C.Ç.nin eyleminin meşru savunma kapsamında kaldığı gerekçesiyle kovuşturmasızlık kararı vermiştir. Dolayısıyla somut olayda değerlendirilmesi gereken husus, güç kullanımının gerekliliği ve olayın koşullarına göre kullanılan gücün ölçülü olup olmadığıdır. Ancak değerlendirmeye geçmeden önce ifade etmek gerekir ki zor kullanma, müdahale sırasında karşılaşılan direnci ortadan kaldıracak oranda ve aşamalı biçimde artan bedensel kuvveti, maddi gücü ve kanuni şartların varlığı durumunda silah kullanmayı içerir ve hangi direnç seviyesinde, ne tür bir kuvvet uygulanacağının kılavuzu olan 2559 sayılı Kanun’un 16. maddesinde yer verilen kademeli olarak artan zor kullanma araçları, ölçülülük incelemesindeki en önemli kıstaslardan biridir (Ali Ulvi Altunelli, B. No: 2014/11172, 12/6/2018, § 110).

85. Somut olayda biri sarı, diğeri gri renkli iki araç yol emniyet ve kontrol devriyesi kapsamında jandarmaların dur ihtarına uymamış ve yola açılan lastik patlatanlara rağmen yönlerini Kilis'e çevirip Deliosman köyüne kaçmıştır. C.Ç., A.Ç. ve E.A.yı yanına alarak devriye aracıyla kaçan araçları takip etmiştir. Bursa Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen soruşturma kapsamında yapılan telefon dinlemelerine ilişkin tutanaklara dayanılarak tanzim edilen zabıtlara göre gri renkli araçta olduğu anlaşılan Ö.C., takip esnasında Delioman köyünde yaşayan H.D.yi arayıp araçtaki eşyanın üç kişilik jandarma ekibine bırakılmamasını ve köylülerin harekete geçirilerek köyün girişinin jandarmalara kapatılmasını istemiştir. Sarı renkli araç takip sırasında izini kaybettirmiş, gri renkli araç ise Deliosman köyündeki bir ara sokakta durmak zorunda kalmıştır. Jandarmalar, gri renkli araç içinde kaçak sigara paketleriyle dolu çuvalların bulunduğunu tespit etmiş ise de jandarmaların etrafına toplanan içinde başvurucuların da bulunduğu kalabalık, kaçak sigaralar nedeniyle yasal işlem yapılmasını engellemek amacıyla jandarmaları itip taşlamıştır. Kalabalıktaki bazı kişiler de C.Ç. ile E.A.nın ellerindeki tüfekleri almaya çalışmıştır. Kalabalık, durmaları konusunda yapılan sözlü uyarılar ile havaya yapılan atışlara da aldırmamıştır. C.Ç., kendisine ve diğer jandarmalara yönelik saldırıyı sona erdirmek için tüfeğiyle ayaklarına doğru ateş ederek başvurucuları yaralamıştır.

86. Jandarmalarda meydana gelen yaraları, uyarı atışına rağmen taşlı saldırıların devam etmesini, devriye aracında oluşan zararı, jandarmaların ancak sivil bir araçla olay yerinden uzaklaşabilmelerini ve başvuruculara karşı kullanılan gücün potansiyel olarak ölümcül olmamasını dikkate alan Anayasa Mahkemesi, C.Ç.nin kendisine ve yanındaki diğer jandarmalara vaki saldırıları sona erdirmek amacıyla silahlı güce başvurmasının gereksiz olduğunun söylenemeyeceği, olayın gerçekleşme koşullarına göre ateşli silah kullanımının yapılan saldırılara nispetle ölçüsüz olmadığı ve Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan olgusal tespitlerden sapmaya imkân verecek nitelikte ikna edici, herhangi bir bilgi ve bulgunun bulunmadığı kanaatindedir.

87. Açıklanan gerekçelerle kötü muamele yasağının maddi boyutunun ihlal edilmediğine karar verilmesi gerekir.

b. Kötü Muamele Yasağının Usul Boyutunun İhlal Edildiğine İlişkin İddia

i. Genel İlkeler

88. Devletin kişinin maddi ve manevi varlığını koruma hakkı kapsamında sahip olduğu bu pozitif yükümlülüğün usule ilişkin bir boyutu da bulunmaktadır. Anayasa’nın 17. maddesi “Devletin temel amaç ve görevleri” kenar başlıklı 5. maddesindeki genel yükümlülükle birlikte yorumlandığında usul yükümlülüğü çerçevesinde devlet, her türlü fiziksel ve ruhsal saldırı olayının sorumlularının belirlenmesini, gerekiyorsa cezalandırılmasını sağlayabilecek etkili resmî bir soruşturma yürütmek durumundadır (Cezmi Demir ve diğerleri,§ 110).

89. Yürütülen ceza soruşturmalarının amacı, kişinin maddi ve manevi varlığını koruyan mevzuat hükümlerinin etkili bir şekilde uygulanmasını ve sorumluların ölüm ya da yaralama olayına ilişkin hesap vermelerini sağlamaktır. Bu, bir sonuç yükümlülüğü değil uygun araçların kullanılması yükümlülüğüdür. Diğer taraftan burada yer verilen değerlendirmeler hiçbir şekilde Anayasa’nın 17. maddesinin başvuruculara üçüncü tarafları adli bir suç nedeniyle yargılatma ya da cezalandırma hakkı ya da tüm yargılamaları mahkûmiyetle ya da belirli bir ceza kararıyla sonuçlandırma ödevi yüklediği anlamına gelmemektedir (Cezmi Demir ve diğerleri, § 113).

90. Etkili soruşturma yükümlülüğünün yerine getirilmiş olduğunun kabulü için;

- Yetkili makamların olaydan haberdar olur olmaz resen harekete geçerek olayı aydınlatabilecek ve sorumluların belirlenmesini sağlayabilecek bütün delilleri tespit etmeleri (Cezmi Demir ve diğerleri, § 114),

- Soruşturmanın kamu denetimine açık olması ve mağdurların meşru menfaatlerini korumak için soruşturmaya gerekli olduğu ölçüde etkili katılımlarının sağlanması (Cezmi Demir ve diğerleri, § 115),

- Soruşturmadan sorumlu ve incelemeleri yapan kişilerin olaylara karışan kişilerden bağımsız olması (Cezmi Demir ve diğerleri, § 117),

- Soruşturmaların makul bir özenle ve süratle yürütülmesi (Deniz Yazıcı, B. No: 2013/6359, 10/12/2014, § 96) gerekmektedir.

ii. İlkelerin Olaya Uygulanması

91. Olaya ilişkin soruşturmada; yukarıda Genel İlkeler bölümünde ifade edilen, soruşturma makamlarının derhâl ve resen harekete geçmesi, başvurucuların meşru menfaatlerini korumak için bu sürece gerekli olduğu ölçüde katılmalarının sağlanması, soruşturmanın makul bir sürat ve özenle yürütülmesi, olayı aydınlatabilecek ve sorumluların belirlenmesini sağlayabilecek bütün delillerin toplanması hususlarında başvurucular tarafından herhangi bir iddia ileri sürülmediği gibi bu hususlarda bir eksikliğin de bulunmadığı görülmektedir.

92. Başvurucular soruşturmanın bağımsız yürütülmediğinden yakınmışlardır. Ne var ki başvurucuların yaralanması olayına karışan jandarmalar soruşturmada herhangi bir görev almamıştır. Hatta soruşturmada görev alan kolluk birimi, olaya karışan jandarmaların görev yaptığı idari sınırlar dışındadır. Sadece olaya karışan görevlilerce tutulan tutanaklar ile bu görevlilerin ifadesine dayanılarak kovuşturmasızlık kararının verilmesi gibi bir durum da söz konusu değildir. Zira olaya ilişkin tutanaklar, olaya dâhil olan görevlilerce düzenlenmemiştir. Bu sebeple Anayasa Mahkemesi, soruşturmanın yeterince bağımsız yürütüldüğü görüşündedir.

93. Başvurucular, soruşturma kapsamında elde edilen deliller yeterince irdelenmeden gerekçesiz karar verildiğini belirterek dolaylı da olsa soruşturma sonucunda alınan kararın soruşturmada elde edilen tüm bulguların kapsamlı, nesnel ve tarafsız bir analizine dayanmadığını iddia etmişlerdir.

94. Anayasa Mahkemesinin doğrudan, ilgili soruşturma ve yargılama makamlarının yerine geçecek şekilde delillerin değerlendirmesini yapmasının söz konusu olamayacağı belirtilmelidir. Başka bir ifadeyle Anayasa Mahkemesinin görevi, bu makamların maddi olaylara ilişkin yaptıkları değerlendirmenin yerine kendi değerlendirmesini koymak değildir (Hıdır Öztürk ve Dilif Öztürk, B. No: 2013/7832, 21/4/2016, § 185). Bu konuda asıl sorumlu ve yetkili olanlar, ilk elden olayları inceleyen yetkili adli ve idari mercilerdir. Bunun aksine bir durum, ancak olaya ilişkin kesin ikna edici nitelikte bulguların varlığı hâlinde söz konusu olabilir (Cemil Danışman, § 58).

95. Soruşturma kapsamında toplanan deliller, Anayasa Mahkemesinin kötü muamele yasağının maddi boyutunun ihlal edilmediğine ilişkin tespiti ve Cumhuriyet Başsavcılığının vardığı sonuçtan ayrılmayı gerektirecek kesin, ikna edici nitelikte bulguların bulunmayışı dikkate alındığında kovuşturmasızlık kararının soruşturmada elde edilen tüm bulguların kapsamlı, nesnel ve tarafsız bir analizine dayanmadığı söylenemez.

96. Açıklanan gerekçelerle kötü muamele yasağının usul boyutunun ihlal edilmediğine karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Kamu görevlisinin başvurucuların hastaneye götürülmesine engel olmasından dolayı kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Kamu görevlisinin gereksiz ve ölçüsüz güç kullandığına yönelik şikâyetle ilgili olarak kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kötü muamele yasağının İHLAL EDİLMEDİĞİNE,

C. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 23/10/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.