I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, terfi işlemlerine ilişkin olarak açılan iptal davasının süre aşımı yönünden reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 3/12/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

6. Başvurucu, Süleyman Demirel Üniversitesi Senirkent Meslek Yüksek Okulu Bilgisayar Destekli Tasarım ön lisans programından 2003 yılında mezun olmuştur.

7. Başvurucu, Kara Kuvvetleri Komutanlığı tarafından açılan sınavda başarılı olması üzerine 30/8/2004 tarihi itibarıyla Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bünyesinde astsubay çavuş olarak çalışmaya başlamıştır.

8. Başvurucu 20/5/2014 tarihinde Millî Savunma Bakanlığına başvurarak ön lisans eğitim süresinin terfilerinde dikkate alınmaması nedeniyle geç terfi ettiğini belirterek nasıplarının geri götürülmesi talebinde bulunmuştur.

9. Bu talep 14/7/2014 tarihli işlemle reddedilmiştir.

10. Başvurucu 14/7/2014 tarihinde meslektaşları ile birlikte Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurmuştur. Bu başvuruda nasıp tarihlerine ilişkin uygulamadan dolayı şikâyette bulunmuşlardır.

11. Kamu Denetçiliği Kurumu 2004 yılında astsubay çavuş olarak nasbedilen ve altı yıl terfi bekleme süresi ile 2010 yılında astsubay üstçavuşluğa terfi ettirilen şikâyetçilerin taleplerine ilişkin başvuru hakkını yasal süre içinde kullanmadıklarını belirterek istemin incelenmemesi yönünde karar vermiştir. 29/12/2014 tarihli bu karar başvurucuya 7/1/2015 tarihinde tebliğ edilmiştir.

12. Başvurucu 27/2/2015 tarihinde Millî Savunma Bakanlığının 14/7/2014 tarihli nasıp düzeltme talebinin reddine dair işleminin iptali istemiyle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) nezdinde dava açmıştır.

13. AYİM Birinci Dairesi (Mahkeme) 7/4/2015 tarihli kararıyla davayı süre aşımı yönünden reddetmiştir.

14. Ret gerekçesinde öncelikle dava açma süresine ilişkin ilkelere yer verilmiş ve işlemin yazılı bildiriminin söz konusu olmadığı veya tespit edilemediği durumlarda öğrenme (ıttıla) tarihinin dava süresinin başlangıcına esas alınabileceği hatırlatılmıştır. Başvurucunun aldığı eğitim nedeniyle 2007 yılı yerine 2005 yılında astsubay üstçavuşluk rütbesine terfi etmesi gerektiğini ileri sürdüğü ifade edilmiştir. Ancak başvurucunun 30/8/2005 tarihi itibarıyla astsubay üstçavuş rütbesine terfi ettirilmediğinden bizzat terfi dönemini yaşayarak haberdar olduğu vurgulanmıştır. Bu nedenle de astsubay üstçavuşluğa ilişkin nasıp tarihine ilişkin olarak 2015 yılında açılan davanın süre aşımına uğradığı sonucuna varılmıştır. Astsubay kıdemli üstçavuşluk rütbesine ilişkin olarak ise başvurucunun 14/7/2014 tarihli işlemden en geç astsubay kıdemli üstçavuş rütbesine terfi ettirilmediği 30/8/2014 tarihi itibarıyla haberdar olduğu ifade edilerek bu tarihten itibaren altmış günlük yasal süre geçildikten sonra 27/2/2015 tarihinde açılan davanın süre aşımına uğradığı belirtilmiştir. Diğer taraftan başvurunun Kamu Denetçiliği Kurumuna yaptığı başvurunun dava süresini durduracak nitelikte olmadığı da ifade edilmiştir.

15. Süre aşımı yönünden ret hükmüne yönelik karar düzeltme istemi mahkemenin 27/10/2015 tarihli kararıyla reddedilmiştir.

16. Başvurucu nihai kararı 18/11/2015 tarihinde tebellüğ etmesinin ardından 3/12/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

17. 4/7/1972 tarihli ve 1602 sayılı mülga Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanunu’nun "Dava açma süresi" kenar başlıklı 40. maddesinin ilk cümlesi şöyledir:

"Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde dava açma süresi her çeşit işlemlerde yazılı bildirim tarihinden itibaren kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde altmış gündür."

18. 14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu'nun "Başvuru ve usulü" kenar başlıklı 17. maddesinin sekizinci fıkrası şöyledir:

"Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur."

V. İNCELEME VE GEREKÇE

19. Mahkemenin 20/3/2019 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

20. Başvurucu; yargılama sürecinde hatalı yorum yapıldığını, Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurulduktan sonra süresinde dava açıldığını belirterek Anayasa'nı 2., 10. ve 36. maddelerinin ihlal edildiğini ileri sürmektedir.

B. Değerlendirme

21. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). İddiaların özü, dava açma sürelerine ilişkin kuralların hatalı yorumlandığı hususlarına yönelik bulunduğundan şikâyet mahkemeye erişim hakkı kapsamında değerlendirilmiştir.

22. Anayasa’nın "Hak arama hürriyeti" kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

"Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir."

23. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Anayasa Mahkemesince kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda başvurucunun ihlal iddialarını kanıtlayamadığı, temel haklara yönelik bir müdahalenin olmadığı veya müdahalenin meşru olduğu açık olan başvurular ile karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret başvurular açıkça dayanaktan yoksun kabul edilebilir (Hikmet Balabanoğlu, B. No: 2012/1334, 17/9/2013, § 24).

24.Anayasa'nın 36. maddesinin birinci fıkrasında, herkesin yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddiada bulunma ve savunma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla mahkemeye erişim hakkı, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan hak arama özgürlüğünün bir unsurudur. Diğer yandan Anayasa'nın 36. maddesine adil yargılanma ibaresinin eklenmesine ilişkin gerekçede, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerce de güvence altına alınan adil yargılanma hakkının madde metnine dâhil edildiği vurgulanmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni (Sözleşme) yorumlayan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sözleşme'nin 6. maddesinin (1) numaralı fıkrasının mahkemeye erişim hakkını içerdiğini belirtmektedir (Özbakım Özel Sağlık Hiz. İnş. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti., B. No: 2014/13156, 20/4/2017,§ 34).

25. Adil yargılanma hakkının en temel unsurlarından biri olan mahkemeye erişim hakkı, bir uyuşmazlığı mahkeme önüne taşıyabilmek ve uyuşmazlığın etkili bir şekilde karara bağlanmasını isteyebilmek anlamına gelir. Dava açmak isteyen kişinin mahkemeye erişim hakkının özüne zarar verecek seviyeye ulaşmadığı müddetçe dava açma koşullarına sınırlamalar getirilebilir (Aktif Elektrik Müh. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti., B. No: 2012/855, 26/6/2014, § 36).

26. Dava açma sürelerini düzenleyen, son derece karışık ve dağınık olan bir mevzuatın aşırı şekilci (katı) yorumu mahkemeye erişim hakkını ihlal edebilir. Özellikle başvuru mercii ve süresi gösterilmeyen işlemlerle ilgili davalarda mahkemelerin usul kurallarını yorumlarken mahkemeye erişim hakkını aşırı sınırlandıracak şekilde katı yorumdan kaçınmaları gerekir (Mohammed Aynosah, B. No: 2013/8896, 23/2/2016, § 40).

27. Dava açmayı imkânsız kılacak ölçüde kısa olmadıkça dava açma ya da kanun yollarına başvuru için belli sürelerin öngörülmesi, hukuki belirlilik ilkesinin bir gereğidir ve tek başına bu durum mahkemeye erişim hakkına aykırılık oluşturmaz (Remzi Durmaz, B. No: 2013/1718, 2/10/2013, § 27). Bu nedenle mahkemelerin usul kurallarını uygularken yargılamanın hakkaniyetine zarar getirecek ölçüde katı şekilcilikten kaçınmaları gerektiği gibi kanunla öngörülmüş usul şartlarının ortadan kalkmasına neden olacak ölçüde aşırı esneklikten de kaçınmaları gerekir (Kamil Koç, B. No: 2012/660, 7/11/2013, § 65).

28. Dava açma süresinin işlemeye başladığı an da mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin ölçülülüğü bağlamında büyük önem taşımaktadır (Yaşar Çoban [GK], B. No: 2014/6673, 25/7/2017, § 66). Dava açma süresinin hangi tarihte başlayacağını belirlemek ve mevzuatı bu yönüyle yorumlamak görevi esasen derece mahkemelerine aittir. Bireysel başvurunun ikincillik ilkesi gereği, dava açma süresinin başlatılacağı tarihin belirlenmesi noktasında Anayasa Mahkemesinin bir görevi bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesinin bu hususta üstleneceği rol, dava açma süresinin hangi tarihten itibaren başlatılması gerektiğiyle ilgili derece mahkemelerinin yorumlarının mahkemeye erişim hakkına etkisini somut olayın koşulları ışığında incelemektir (Ahmet Yıldırım, B. No: 2014/18135, 20/9/2017, § 46).

29. Somut yargılama sürecinde Mahkeme ret gerekçesini, terfi ettirilmeme işlemlerini başvurucunun bizzat yaşayarak öğrendiğinden hareketle nasıp düzeltme taleplerinin de bu öğrenmenin ardından yapılması gerektiği yorumu üzerine kurmuştur. Bununla birlikte Mahkeme Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan başvurunun dava süresine etkisi olmadığını ifade etmiştir. Olay ve olgular kısmında aktarılan hususlar dikkate alındığında mahkeme kararında yer verilen tespit ve hukuki dayanakların temelsiz olduğu söylenemez. Kaldı ki davanın hukuki nitelemesi ve uygulanacak kuralların yorumu yukarıda alıntısı yapılan ilkeler dâhilinde mahkemenin takdirinde olan bir husustur (bkz. § 28). Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan başvurunun usulüne uygun olmaması nedeniyle incelenemezlik kararıyla sonuçlanması ve başvurucunun görevde olan bir personel olarak terfilerin doğrudan muhatabı olduğu dikkate alındığında mahkemenin yorumunun öngörülemez olmadığı ve başvurucunun ilgili terfi dönemlerinde dava yoluna başvuru için yeterli süre ve imkâna sahip olduğu görülmektedir.

30. Bu durumda derece mahkemesinin gerek uyuşmazlık konusu olguyu gerekse bu olgudan hareketle dava açma süresinin hesaplanma usulünü, sürenin başlatılacağı tarihi belirlemesiyle ilgili yorumunun ve mevzuata dair değerlendirmesinin öngörülemez nitelikte olmadığı ve başvurucunun dava açmasını aşırı derecede zorlaştıracak ya da imkânsız kılacak nitelikte katı bir yaklaşım içermediği sonucuna varılmıştır.

31. Buna göre başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yönelik müdahalenin ölçülü olduğu, dolayısıyla belirtilen şikâyet bağlamında mahkemeye erişim hakkına yönelik bir ihlalin olmadığının açık olduğu anlaşılmıştır.

32. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 20/3/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.