GİZLİLİK TALEBİ KABUL

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru; sınır dışı etme kararının olası sonuçları nedeniyle yaşam hakkı ile kötü muamele yasağının, söz konusu karara karşı etkili bir başvuru yolunun bulunmaması nedeniyle anılan hak ve yasakla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının, idari gözetimin hukuki olmaması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, idari gözetim merkezindeki tutma koşulları nedeniyle kötü muamele yasağının, idari gözetim merkezindeki tutma koşulları yönünden kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının, idari gözetim işlemlerine itiraz için etkili bir başvuru yolu bulunmaması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. İddiasına göre başvurucu, 2000’li yıllarda Mısır Arap Cumhuriyetinde (Mısır) yedi ay kadar dinî eğitim alıp ülkesine dönmüştür. Ülkesinin yetkili makamları Mısır’da bulunma sebebi yönünden başvurucuyu sorguya çekmiştir. Başvurucu dinî eğitim almak amacıyla gittiği İran İslam Cumhuriyeti'nde iki yıl kadar vakit geçirdikten sonra ülkesinde kendisi için yakalama emri düzenlendiğini, dinî eğitim için Mısır’a giden arkadaşlarının tutuklandığını ve dinî faaliyetlerin yasaklandığını öğrenip 2011 yılında yasa dışı yollardan ülkemize gelmiştir.

3. Kazakistan Cumhuriyeti’nin (Kazakistan) yetkili adli makamlarının talebi doğrultusunda terör amacıyla suç işlemek için örgüt kurma ve liderliğini yapma suçu nedeniyle yapılan kovuşturma kapsamında Kazakistan’a iadesi için başvurucu hakkında kırmızı bülten çıkarılmıştır. Bu bülten nedeniyle başvurucu Türkiye'de yakalanarak tutuklanmıştır.

4. Kazakistan makamları tarafından Türkiye yetkili makamlarına iletilen iade talebinde, talebe esas suçlar arasında başvurucunun ölüm cezasıyla cezalandırılmasını gerektirebilecek paralı askerlik suçuna da yer verilmiştir. İade talebini inceleyen ağır ceza mahkemesi, iade talebine esas teşkil eden paralı askerlik ve terör örgütü üyeliği suçlarının failine Kazakistan’da idam cezası verilebileceği gerekçesiyle iade talebinin reddine ve başvurucunun tahliyesine karar vermiştir. Savcının anılan karara yönelik temyiz talebi, Kazakistan’ın ilgili makamının iade talebiyle ilgili yazısında Türkiye'nin rızası alınmadan başvurucunun -iade talebinde belirtilen suç dışında- talepten önce işlemiş olduğu bir suçtan yargı önüne çıkarılamayacağının garanti edilmiş olduğu ve iade talebinin kabul edilmesine ilişkin diğer koşullar yönünden eksik inceleme yapıldığı gerekçesiyle kabul edilmiş ve ağır ceza mahkemesince verilen karar bozulmuştur. Bozma kararı sonrası yapılan yargılamada Kazakistan’ın yetkili makamının başvurucunun farklı muameleye tabi tutulmayacağı, işkence ve kötü muamele görmeyeceği, adil yargılanacağı ve hiçbir suretle idam edilmeyeceği konusunda teminat verdiği gerekçesiyle iade talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmiştir. Başvurucu sözü edilen kararı temyiz etse de başvurucunun iade edilebilir olduğuna ilişkin karar onanmıştır. Anılan teminatla ilgili belgelere göre başvurucuya ülkesinde yapılan yargılamalar kapsamında terörle bağlantılı faklı suçlar isnat edilmiş ancak paralı askerlikle ilgili suçlama düşürülmüştür ve isnat edilen suçlar idam cezasını gerektirmemektedir. Ayrıca başvurucu iade talebinden önce işlediği iddia edilen ve iade talebine esas olan terörle bağlantılı suçtan başka bir suç nedeniyle yargılanmayacaktır.

5. Başvurucu, başka hususlar yanında ülkesinde idam cezasına mahkûm edilebileceğini ve kötü muameleye uğrayabileceğini belirterek ülkesine iade edilme talebinin kabul edilmesi nedeniyle yaşam hakkı ile kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddialarını bireysel başvuruya taşımıştır. Anayasa Mahkemesi, iade talebiyle ilgili yargılamada verilen kararın kesinleştiğinin başvurucu vekili tarafından Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi Avukat Portali üzerinden öğrenilmesinden sonra süresi içinde başvuru yapılmadığı gerekçesiyle başvuruyu süre aşımı nedeniyle kabul edilemez bulmuştur (Y.K., B. No: 2017/29246, 29/12/2021, §§ 18, 19, 21).

6. Göç idaresi; terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olduğu ve kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğu gerekçesiyle başvurucunun sınır dışı edilmesine ve kaçma riski sebebiyle başvurucunun altı ay süre ile idari gözetim altına alınmasına karar vermiştir. Bu nedenle başvurucu geri gönderme merkezine götürülmüştür. İdari gözetim kararına yapılan itirazlar sulh ceza hâkimliğince reddedilmiştir. Vekili aracılığıyla sınır dışı etme kararının iptali için dava açan başvurucu davanın sonucunu beklemeden 16/5/2018 tarihinde bu başvuruyu yapmıştır. Söz konusu iptal davasında idare mahkemesi önce dava konusu işlemin geçici süreyle yürütülmesinin durdurulmasına karar vermiş, daha sonra başvurucunun yürütmenin durdurulması isteminin reddine karar vermiştir. Bu karara yapılan itiraz da reddedilmiştir. Başvurucu, sınır dışı etme kararı ile uluslararası koruma başvurusunun reddine dair karar aleyhine açtığı iptal davalarının başvuru tarihinden sonra reddedildiğine ilişkin kararları Anayasa Mahkemesine sunmuştur. Sözü edilen kararlarda özellikle iade talebiyle ilgili yargılamada Kazakistan’ın yetkili makamının verdiği teminat nedeniyle iade talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi dikkate alınmıştır. İptal davasının açıldığı tarihte yürürlükte olan hukuki düzenlemeye göre başvurucu hakkındasınır dışı etme kararı alınmasına neden olan hususların varlığı hâlinde sınır dışı etme kararına karşı dava açılması, yabancının dava süresince sınır dışı edilmemesi sonucunu kendiliğinden sağlamamaktadır.

7. Göç idaresince idari gözetimi sonlandırılan başvurucu 16/10/2018 tarihinde ülkesine iade edilmiştir.

8. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir. Adli yardım talebi ile kamuya açık belgelerde başvurucunun kimliğinin gizli tutulması talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

II. DEĞERLENDİRME

A. Sınır Dışı Etme Kararının Olası Sonuçları Nedeniyle Yaşam Hakkı ile Kötü Muamele Yasağının, Bu Karara Karşı Etkili Bir Başvuru Yolunun Bulunmaması Nedeniyle Sözü Edilen Hak ve Yasakla Bağlantılı Olarak Etkili Başvuru Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

9. Başvurucu, ülkesinde idam cezasını gerektiren bir suç nedeniyle yargılanmasına ve ülkesine sınır dışı edilmesi hâlinde öldürecek veya kötü muameleye uğrayacak ya da ağır hapis cezasıyla cezalandırılacak olmasına rağmen hakkında sınır dışı etme kararı alınmasından ve sınır dışı etme kararına karşı etkili bir başvuru yolu bulunmamasından yakınmıştır.

10. Başvurucunun ihlal iddiası yaşam hakkı ve kötü muamele yasağı ile bu hak ve yasakla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkı kapsamında incelenmiştir.

11. Bir yabancının hakkında yapılan yargılama nedeniyle ölüm cezasına mahkûm edilebileceği ve Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasında yasaklanan bir fiil veya cezayla karşılaşabileceği bir ülkeye sınır dışı edilmesi hâlinde yaşam hakkı ve kötü muamele yasağı ihlal edilmiş olur. Bu sebeple sınır dışı etme işlemi sonucunda yabancının gönderileceği ülkede yaşam hakkının ve kötü muamele yasağının ihlal edileceğine ilişkin iddianın savunulabilir (araştırılabilir/tartışılabilir /araştırmaya değer/makul şüphe uyandıran) ve belirli bir ciddilik seviyesinde olması ve ayrıca varsa sözü edilen iddiayı destekleyen bilgi ve belgelerin sunulması durumunda idari ve yargısal makamlar tarafından söz konusu ülkede gerçek bir ihlal riskinin bulunup bulunmadığı ayrıntılı şekilde araştırılmalıdır (A.A. ve A.A. [GK], B. No: 2015/3941, 1/3/2017, §§ 54-72). Ayrıca yabancının sınır dışı etme kararının iptali için idare mahkemesinde açtığı davanın sonucunu beklerken sınır dışı edilme riskini ortadan kaldıran yasal bir güvenceye sahip olmaması etkili başvuru hakkını ortadan kaldırır (Y.T. [GK], B. No: 2016/22418, 30/5/2019, § 61).

12. Somut olayda başvurucu hakkında sınır dışı etme kararı alınmış ve başvurucunun söz konusu kararın yürütülmesinin durdurulmasına ilişkin istemi reddedilmiştir. Bu bakımdan başvurucunun yaşamı ve vücut bütünlüğüne yönelik bir tehdit doğmuştur ancak başvurucu başvuru tarihinden sonra ülkesine iade edildiği ve sınır dışı etme kararının icrası mümkün olmadığı için hâlihazırda bir tehdit mevcut değildir. Başvurucunun ülkesine iade edilmesi ile ilgili mesele bu başvurunun konusu da değildir. Bu nedenle ihlal iddiasının incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden bulunmamaktadır (Sınır dışı etme kararının uygulanma ihtimalinin sınır dışı etme kararının kalkması, yabancının kendi isteği ile gitmesi gibi nedenlerle ortadan kalkması hâlinde sınır dışı etmenin olası sonuçlarıyla ilgili iddiaların incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden bulunmadığı sonucuna ulaşılan bazı örnek kararlar için bkz. I.B. ve M.B., B. No: 2017/38699, 7/9/2021; Atiyah Abed Khaleefah Khaleefah, B. No: 2019/11426, 23/2/2022; M.A., B. No: 2019/27515, 15/3/2022).

13. Açıklanan gerekçeyle sınır dışı etme kararının olası sonuçları nedeniyle yaşam hakkı ile kötü muamele yasağının, bu karara karşı etkili bir başvuru yolunun bulunmaması nedeniyle sözü edilen hak ve yasakla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın düşmesine karar verilmesi gerekir.

B. Diğer İhlal İddiaları

14. Başvurucunun; idari gözetim merkezindeki tutma koşulları yönünden kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının, idari gözetim işlemlerine itiraz için etkili bir başvuru yolu bulunmaması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddialarının ihlalin nasıl oluştuğu hiçbir şekilde açıklanmadığı için Cemal Günsel ([GK], B. No: 2016/12900, 21/1/2021, §§ 24, 25, 31, 32) kararı doğrultusunda açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle; hukuka aykırı olarak idari gözetim altında tutulması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiasının idari gözetim bireysel başvuru yapılmasından sonra sona ermiş de olsa başvurucunun ihlal iddiası hakkında tam yargı davası dava açması gerektiğine ilişkin Khaled Kadour (B. No: 2020/13340, 19/1/2022, §§ 21-24)kararı doğrultusunda, idari gözetim merkezindeki tutulma koşulları nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddiasının ise başvuru tarihinden sonra hakkındaki idari gözetim sona erdirilen başvurucunun ihlal iddiası hakkında tam yargı davası dava açması gerektiğine ilişkin B.T. ([GK], B. No: 2014/15769, 30/11/2017, §§ 53-58) kararı doğrultusunda başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Kamuya açık belgelerde başvurucunun kimliğinin gizli tutulması talebinin KABULÜNE,

C. 1. Sınır dışı etme kararının olası sonuçları nedeniyle yaşam hakkı ile kötü muamele yasağının, bu karara karşı etkili bir başvuru yolunun bulunmaması nedeniyle sözü edilen hak ve yasakla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın DÜŞMESİNE,

2. Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

3. İdari gözetim merkezindeki tutma koşulları yönünden kötü muamele yasağıyla bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

4. Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

5. İdari gözetim merkezindeki tutulma koşullarından dolayı kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

D. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 5/10/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.