I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvurular, güven ilişkisinin bozulduğu gerekçesine dayalı olarak iş akdine son verilmesi üzerine açılan işe iade davalarının esası incelenmeden reddedilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkeme hakkı ile bir kısım yargılama yönünden makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucular, ekli tablonun (D) sütununda yer alan kurumlar ve/veya bu kurumlara hizmet veren özel şirketlerde (şirket) işçi olarak çalışmakta iken başvurucuların terör örgütü ile iltisaklı olduğunun bildirilmesi üzerine iş sözleşmeleri feshedilmiştir.

3. Başvurucular ekli tablonun (E) sütununda belirtilen mahkemeler nezdinde işe iade talebiyle davalar açmıştır. Bu kapsamda yapılan incelemelerde 23/7/2016 tarihli ve 29779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 667 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname veya 1/9/2016 tarihli ve 29818 (2. mükerrer) sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 673 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde yasal yetkiye istinaden iş sözleşmelerinin feshedildiği, bu kapsamda geçerlilik koşullarının aranmayacağı gerekçesiyle davaların reddi yönünde hüküm kurulmuştur.

4. Nihai kararların tebliğinin ardından başvurucular süresinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

II. DEĞERLENDİRME

5. Ekli tablonun (A) sütununda bulunan başvuruların incelenen başvuru ile birleştirilmesine karar verilmesi gerekir.

A. Adli Yardım Talebi Yönünden

6. Başvurucu Gülten Ceylan bireysel başvuru harç ve masraflarını karşılayacak gelirinin olmadığını beyan ederek adli yardım talebinde bulunmuştur.

7. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Şerif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) kararında belirtilen ilkeler dikkate alınarak geçimini önemli ölçüde güçleştirmeksizin yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun açıkça dayanaktan yoksun olmayan adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

B. Mahkeme Hakkı Yönünden

8. Anayasa Mahkemesi olay ve olguları somut başvuru ile benzer nitelikte olan Berrin Baran Eker ([GK], B. No: 2018/23568, 2/7/2020) kararında, mahkemelerce asıl işverenin başvurucu hakkındaki değerlendirmesinin objektif ve makul dayanakları olup olmadığı, dolayısıyla geçerli feshin koşullarının oluşup oluşmadığı incelenmeden asıl işverenin şüphesine bağlı kalınması sebebiyle mahkeme hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır. Somut başvurularda, anılan kararda açıklanan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. Bu nedenle başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan mahkeme hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

C. Makul Sürede Yargılanma Hakkı Yönünden

9. Başvuruculardan bir kısmı yargılamaların uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

10. Anayasa'nın 36. ve 141. maddeleri bağlamında medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerektiğine dair temel ilkeler Anayasa Mahkemesince daha önce incelenmiş ve bu konuda kararlar verilmiştir (Güher Ergun ve diğerleri, B. No: 2012/13, 2/7/2013; Güher Ergun ve Tosun Tayfun Ergun, B. No: 2012/12, 17/9/2013; Nesrin Kılıç, B. No: 2013/772, 7/11/2013).

1. Serkan Sabancılar Yönünden

11. Başvuruya konu olayda, ekli tablonun (E) sütununda belirtilen esasa kayden yürütülen iki dereceli yargılamanın 4 yıl 18 gün sürdüğü tespit edilmiş; anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında bu sürenin makul olmadığı sonucuna varılmıştır.

12. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

2. Onur Erden Yönünden

13. Başvuruya konu olayda, ekli tablonun (E) sütununda belirtilen esasa kayden yürütülen iki dereceli yargılamanın 3 yıl 9 ay 25 gün sürdüğü tespit edilmiş; anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında bu sürenin makul olmadığı sonucuna varılmıştır.

14. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir

3. Dursun Aksoy Yönünden

15. Başvuruya konu olayda, ekli tablonun (E) sütununda belirtilen esasa kayden yürütülen üç dereceli yargılamanın 1 yıl 7 ay 3 gün sürdüğü tespit edilmiştir. Yargılama süreci bir bütün olarak dikkate alındığında başvurucunun hakkını ihlal edecek bir gecikme yaşanmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

16. Açıklanan nedenlerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

D. Diğer Hak İhlali İddiaları Yönünden

17. Başvurucular ayrıca haksız fesih işlemi nedeniyle Anayasa'da güvence altına alınan başka haklarının da ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

18. Başvurucuların mahkeme hakkının ihlal edildiğine karar verildiğinden diğer ihlal iddialarına ilişkin olarak kabul edilebilirlik ve esas yönünden ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.

III. GİDERİM

19. Başvurucular; ihlalin tespiti, yeniden yargılama yapılması ile maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

20. Mahkeme hakkı yönünden başvurularda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100). Bu hak yönünden ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat taleplerinin reddine karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

21. Başvuruda ayrıca Serkan Sabancılar ve Onur Erden yönünden makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır. Serkan Sabancılar tazminat talep etmiş, Onur Erden tazminat talep etmemiştir.

22. İhlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zarar karşılığında başvuruya konu davanın özel koşulları ve başvurucunun talebi de dikkate alınarak takdir edilen net 15.000 TL manevi tazminatın Serkan Sabancılar'a ödenmesine karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

23. Dosyadaki belgelerden tespit edilen ekli tablonun (F) sütununda gösterilen harç ve (G) sütununda gösterilen vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderlerinin başvuruculara ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvuruların BİRLEŞTİRİLMESİNE

B. Başvurucu Gülten Ceylan yönünden adli yardım talebinin KABULÜNE,

C. 1. Mahkeme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Serkan Sabancılar ve Onur Erden yönünden makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

3 Dursun Aksoy yönünden makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

D. 1. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkeme hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

2. Serkan Sabancılar ve Onur Erden yönünden Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

E. Kararın bir örneğinin mahkeme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere ekli tablonun (E) sütununda belirtilen mahkemelere GÖNDERİLMESİNE,

F. Başvurucu Serkan Sabancılar'a net 15.000 TL manevi tazminatın ÖDENMESİNE, diğer başvurucuların tazminat taleplerinin REDDİNE,

G. Ekli tablonun (F) sütununda gösterilen harç ve (G) sütununda gösterilen vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderlerinin başvuruculara ÖDENMESİNE,

H. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucuların Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihlerinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

İ. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 1/3/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.