I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, dokunulmazlık hakkını yeniden kazanan milletvekili hakkında yargılamaya devam edilmesi nedeniyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, olayların meydana geldiği tarihte Halkların Demokratik Partisi (HDP) 26. dönem milletvekilidir.

3. 2014 yılının Ekim ayında yaşanan ve ülkenin büyük bir bölümünü etkileyen şiddet olayları ve sonrasında 2015 yılının Haziran ayından itibaren ülkede yaşanan terör saldırılarının artması dolayısıyla siyasi çevrelerde ve kamuoyunda milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması hususunda yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda bu yönde değişiklik yapılmasını öngören kanun teklifi 12/4/2016 tarihinde TBMM Başkanlığına sunulmuştur. TBMM Genel Kurulunda 20/5/2016 tarihinde kabul edilen 6718 sayılı Kanun'un 1. maddesiyle Anayasa'ya geçici 20. madde eklenmiştir.

4. Söz konusu Anayasa değişikliği 8/6/2016 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre TBMM tarafından kabul edildiği 20/5/2016 tarihi itibarıyla maddede sayılan mercilere intikal etmiş dosyalar hakkında Anayasa'nın 83. maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan yasama dokunulmazlığına ilişkin hüküm uygulanmayacaktır. Böylece Adalet Bakanlığı verilerine göre Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) grubuna mensup 29 milletvekiline ait 50, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) grubuna mensup 59 milletvekiline ait 215, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) grubuna mensup 10 milletvekiline ait 23, HDP grubuna mensup 55 milletvekiline ait 518 ve 1 bağımsız milletvekiline ait 5 fezlekeyle ilgili olarak yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümler uygulanmamış ve bu dosyalar gereği için ilgili mercilere iade edilmiştir.

5. Başvurucunun yasama dokunulmazlığı da 8/6/2016 tarihinde yürürlüğe giren Anayasa'nın geçici 20. maddesi ile kalkmıştır. Dokunulmazlığının kaldırılmasıyla Tunceli Asliye Ceza Mahkemesinde (Ceza Mahkemesi) hakaret ve basit tehdit suçundan yargılanmaya başlayan başvurucu, yargılama süreci devam ederken -24/6/2018 tarihinde yapılan genel seçimde- yeniden milletvekili seçilerek 27. dönem milletvekili olmuştur.

6. Başvurucu yeniden milletvekili seçilmesi nedeniyle yargılamayı yürüten Ceza Mahkemesinden durma kararı verilmesini talep etmiştir. Ceza Mahkemesi başvurucunun bu talebini kabul ederek 17/7/2018 tarihli kararıyla yargılamanın durmasına karar vermiştir. Bu karara Tunceli Cumhuriyet Başsavcılığınca itiraz edilmesi üzerine Tunceli 1. Ağır Ceza Mahkemesi 21/9/2018 tarihinde itirazı kabul ederek durma kararını kesin olarak kaldırmıştır.

7. Başvurucu nihai kararı 19/10/2018 tarihinde öğrenmiş, 6/11/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

8. Komisyonca, aralarında kişi ve konu yönünden irtibat bulunan 2018/32228, 2018/32231 ve 2018/37798 numaralı başvuruların 2018/32166 numaralı başvuruyla birleştirilmesine ve başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

9. Bu süreçte dava, Tunceli 1. Asliye Ceza Mahkemesinde yeniden esas alarak görülmeye başlamıştır. Başvurucu 6/10/2020 tarihli duruşmada, Anayasa Mahkemesinin Kadri Enis Berberoğlu (2) ([GK], B. No: 2018/30030, 17/9/2020) kararında seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine karar verdiğini, kendisinin de Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yaptığını, kendi durumunun bahsi geçen kararla benzer olduğunu belirterek durma kararı verilmesini talep etmiştir. Bu talep üzerine Mahkeme, sonraki duruşmalarda başvurucunun eldeki bireysel başvurusunu bekletici mesele yapmıştır. 14/9/2021 tarihinde yapılan son duruşmada ise başvurucunun yapmış olduğu bireysel başvurunun bekletici mesele yapılmasından vazgeçilmesine ve Kadri Enis Berberoğlu (3) ([GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021) kararına atıfta bulunarak yargılamanın durmasına karar vermiştir.

II. DEĞERLENDİRME

10. Başvurucu, yeniden milletvekili seçildiği hâlde durma kararı verilmeyerek yargılamaya devam edilmesi nedeniyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmektedir.

11. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un "Bireysel başvuru hakkına sahip olanlar" kenar başlıklı 46. maddesinde kimlerin bireysel başvuru yapabileceği sayılmıştır. Anılan maddenin (1) numaralı fıkrasına göre bir kişinin Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmesi için üç temel ön şartın birlikte bulunması gerekmektedir. Bu ön şartlar başvurucunun kamu gücünün eylem veya işleminden ya da ihmalinden dolayı güncel bir hakkının ihlal edildiği iddiasında bulunması, iddia edilen ihlalden kişinin kişisel olarak ve doğrudan etkilenmiş olması ve bunların sonucunda başvurucunun mağdur olduğunu iddia etmesidir (Fetih Ahmet Özer, B. No: 2013/6179, 20/3/2014, § 24).

12. Anayasa Mahkemesi açısından idari makamlar ve derece mahkemeleri tarafından başvurucular lehine bir tedbir ya da kararın alınması suretiyle ihlalin tespit edilmesi, verilen karar ile bu ihlalin uygun ve yeterli biçimde giderilmesi hâlinde ilgili tarafın artık mağdur olduğu ileri sürülemeyecektir (Sadık Koçak ve diğerleri, B. No: 2013/841, 23/1/2014, § 83).

13. Somut olayda yargılamayı yürüten Ceza Mahkemesi bireysel başvurunun yapılmasından sonraki bir tarihte Kadri Enis Berberoğlu (3) kararına atıfta bulunarak durma kararı vermiştir. Gerçekten de Anayasa Mahkemesi somut olaya benzer nitelikte olan Kadri Enis Berberoğlu (2) kararında Anayasa'nın geçici 20. maddesi ile dokunulmazlığı kaldırıldıktan sonra bir ceza mahkemesinde yargılanmakta iken tekrar milletvekili seçilen başvurucu hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesinin Meclisin yeniden dokunulmazlığı kaldırmasına bağlı olduğuna ve dokunulmazlık kaldırılmadan yargılanmaya devam edilmesinin seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına müdahale oluşturduğuna karar vermiştir (Kadri Enis Berberoğlu (2), § 62).

14. Bahsi geçen kararda Anayasa Mahkemesi, yasama dokunulmazlığına istisna getiren Anayasa'nın geçici 20. maddesinin yürürlüğe girmesinden sonra başvurucunun yeniden milletvekili seçilmesine rağmen -Anayasa'nın 83. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca dokunulmazlığı kaldırılmadan- hakkındaki yargılamaya devam olunmasını Anayasa'nın sözüne uygunluk kriteri yönünden incelenmiş; yeniden milletvekili seçilmesine karşın hükmen tutuklu olarak kovuşturma sürdürülüp infaz evresine geçilerek başvurucunun yasama dokunulmazlığını koruyan Anayasa'nın 83. maddesi hükmüne aykırı davranıldığı, dolayısıyla Anayasa'nın 67. maddesinde güvence altına alınmış olan seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.

15. Sonuç olarak Tunceli 1. Ağır Ceza Mahkemesinin Tunceli Cumhuriyet Başsavcılığının itirazını kabul ederek yargılamada verilen durma kararını kaldırmasıyla başlayan ihlal, sonraki bir tarihte yargılamayı yürüten Ceza Mahkemesince ortadan kaldırılmıştır. Dolayısıyla bireysel başvurunun karara bağlandığı şu aşamada başvurucunun seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına yönelik güncel bir mağduriyetinin olmadığı sonucuna varılmıştır.

16. Açıklanan gerekçeyle başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 24/1/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.