I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, kamu görevinden çıkarılma gerekçesiyle belediye başkanlığı mazbatasının verilmemesi nedeniyle seçilme ve özel hayata saygı haklarının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 7/5/2019 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

6. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

8. Öğretmen olan başvurucu 29/10/2016 tarihli ve 29872 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 3/10/2016 tarihli ve 675 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'ye (675 sayılı KHK) ekli (1) sayılı listede adına yer verilmekle kamu görevinden çıkarılmıştır.

9. 675 sayılı KHK, 8/3/2018 tarihli ve 30354 mükerrer sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 6/2/2018 tarihli ve 7082 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun ile kanunlaşmıştır.

10. Başvurucu 31/3/2019 tarihinde gerçekleştirilen Mahalli İdareler Seçimi'nde, Halkların Demokratik Partisi tarafından Diyarbakır'ın Bağlar ilçesi belediye başkanlığına aday gösterilmiş ve en yüksek oyu alarak belediye başkanı seçilmiştir.

11. Adalet ve Kalkınma Partisi Bağlar belediye başkan adayı ile Bağlar İlçe Başkanı tarafından başvurucunun kamu görevinden çıkarılması sebebiyle seçilme yeterliliğine sahip olmadığı ileri sürülerek 6/4/2019 tarihinde yapılan itiraz üzerine seçim sonucuna ilişkin ihtilaf Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) intikal etmiştir.

12. YSK 12/4/2019 tarihli kararıyla, 675 sayılı KHK gereğince kamu görevinden çıkarılan kişilerin mahkûmiyet kararı aranmaksızın bir daha kamu hizmetinde istihdam edilemeyecekleri hüküm altına alındığından ve bu kişiler seçilme yeterliliğini taşımadığından başvurucuya mazbata verilemeyeceğine, mazbatanın en çok oyu alan ve seçilme yeterliliğine sahip olan ikinci adaya verilmesine karar vermiştir.

13. Aday olduğu parti tarafından karara yapılan olağanüstü itiraz başvurusunun YSK tarafından reddedildiğini beyan eden başvurucu 7/5/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. Ulusal Hukuk

14. 675 sayılı KHK'nın "Kamu personeline ilişkin tedbirler" kenar başlıklı 1. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

“(1) Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan ve ekli (1) sayılı listede yer alan kişiler kamu görevinden başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın çıkarılmıştır. Bu kişilere ayrıca herhangi bir tebligat yapılmaz. Haklarında ayrıca özel kanun hükümlerine göre işlem tesis edilir.

(2) Birinci fıkra gereğince kamu görevinden çıkarılan kişilerin, mahkûmiyet kararı aranmaksızın, rütbe ve/veya memuriyetleri alınır ve bu kişiler görev yaptıkları teşkilata yeniden kabul edilmezler; bir daha kamu hizmetinde istihdam edilemezler, doğrudan veya dolaylı olarak görevlendirilemezler; bunların uhdelerinde bulunan her türlü mütevelli heyet, kurul, komisyon, yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyeliği ve sair görevleri de sona ermiş sayılır...”

B. Uluslararası Hukuk

15. İlgili uluslararası hukuk için bkz. Mansur Yavaş ve Cumhuriyet Halk Partisi, B. No: 2014/5425, 23/7/2014, §§ 32-34.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

16. Mahkemenin 20/10/2020 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

17. Başvurucu; önceki kararlarında YSK'nın kamu görevinden çıkarılmayı milletvekili seçilmeye engel görmediğini, bu kararın belediye başkanı seçilenler için de geçerli kabul edilmesi gerektiğini, seçilme hakkının koşulları aynı kanuna dayandığı hâlde milletvekilliği ile belediye başkanlığı arasında ayrım yapılmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu ileri sürmüştür. Başvurucu ayrıca Anayasa ve kanunlarda sayılan kısıtlılık hâllerinin yorum yoluyla genişletilemeyeceğini, kamu hizmetinden yasaklılık hâlinin mutlak surette mahkeme kararına dayanması gerektiğini, aday listesinin kesinleşmesinden ve seçimin gerçekleşmesinden sonra başvurucunun adaylığını kabul etmeyen YSK'nın yetkisini aştığını iddia etmiştir. Başvurucu son olarak olağanüstü hâlin sona ermesiyle bu dönemde alınan tedbirlerin de tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalktığını, belediye başkanlığında atama ve istihdam durumunun söz konusu olmadığını, mazbatanın verilmemesiyle seçmen iradesinin yok sayıldığını, maruz kaldığı hukuksuzlukla ilgili olarak başvurabileceği yargı yolunun bulunmadığını belirterek serbest seçim, adil yargılanma ve özel hayata saygı hakları ile eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

18. Bakanlık görüşünde iki nedenle başvurucunun iddialarının bireysel başvuruya konu edilmesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir. Birinci olarak YSK kararlarının Anayasa'nın 79. maddesi gereği yargı denetimi dışında bırakılması, ikinci olarak da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) belediye seçimiyle ilgili ihlal iddialarını bağımsız bir hak olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Sözleşme) kapsamında değerlendirmemesi neden gösterilmiştir.

19. Başvurucu Bakanlık görüşüne karşı cevabında önceki iddialarını tekrar etmiştir.

B. Değerlendirme

20. Anayasa'nın "Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları" kenar başlıklı 67. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasî parti içinde siyasî faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.”

21. Anayasa'nın "Seçimlerin genel yönetim ve denetimi" kenar başlıklı 79. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.

Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.

Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.

...”

22. Anayasa'nın "Mahallî idareler" kenar başlıklı 127. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

“Mahallî idareler; il, belediye veya köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir.

Mahallî idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir.

...

Mahallî idarelerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargı yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan mahallî idare organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

...”

23. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Somut olayda başvurucunun asıl şikâyeti en yüksek oyu alarak belediye başkanı seçilmesine rağmen mazbatasının verilmemesine ve görevine başlatılmamasına yönelik olduğundan tüm iddiaları seçilme ve özel hayata saygı hakları kapsamında ele alınmıştır.

24. Başvuru dosyasının incelenmesinde öncelikle Anayasa’nın 148. maddesinin üçüncü fıkrasında çizilen çerçevede başvurunun Anayasa Mahkemesinin konu bakımından yetkisi içinde olup olmadığı hususunun ortaya konulması gerektiğinden bu dosya bakımından Anayasa’nın 79. maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesi ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45. maddesinin üçüncü fıkrası yönünden bir değerlendirme yapılmamıştır (Mansur Yavaş ve Cumhuriyet Halk Partisi, §28).

25. Anayasa’nın “Görev ve yetkileri” kenar başlıklı 148. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.”

26. 6216 sayılı Kanun’un “Bireysel başvuru hakkı” kenar başlıklı 45. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

 “(1) Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

...

(3) Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz.”

27. Anılan Anayasa ve Kanun hükümlerine göre Anayasa Mahkemesine yapılan bir bireysel başvurunun esasının incelenebilmesi için kamu gücü tarafından müdahale edildiği iddia edilen hakkın Anayasa’da güvence altına alınmış olmasının yanı sıra Sözleşme ve Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerin de kapsamına girmesi gerekir. Bir başka ifadeyle Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün değildir (Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18; Adnan Oktar, B. No: 2012/917, 16/4/2013, § 16).

28. Sözleşme kapsamında korunan hak, yasama organının seçimi ile ilgili olup Anayasa’nın 127. maddesi uyarınca mahalli idare niteliğinde olan belediye organlarının seçimiyle ilgili ihlal iddiaları bağımsız bir hak olarak Sözleşme kapsamında değerlendirilmediğinden bu hakka yönelik ihlal iddialarının bireysel başvuru konusu yapılabilmesi mümkün değildir (Mansur Yavaş ve Cumhuriyet Halk Partisi, §35).

29. Somut başvurunun konusunun Anayasa’da güvence altına alınmış ve Sözleşme kapsamında olan temel hak ve özgürlüklerin koruma alanı dışında kaldığı anlaşılmaktadır.

30. Öte yandan Yüksek Seçim Kurulu kararları, Anayasa'nın 79. maddesinin ikinci fıkrası gereği yargı denetimi dışında bırakıldığından Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlerin bireysel başvuru konusu olamayacağına dair 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45. maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca da başvurucunun iddialarının bireysel başvuruya konu edilmesi mümkün değildir (Atila Sertel [GK], B. No: 2015/6723, 14/7/2015, §§ 37- 40).

31. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA, 20/10/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.