I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, sanığın yokluğunda yapılan duruşma sonrasında mahkûmiyet kararı verilmesi nedeniyle savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Komisyon, savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı dışındaki şikâyetlerin kabul edilemez olduğuna, anılan hakka ilişkin şikâyetin kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

3. Kocaeli 4. Asliye Ceza Mahkemesinin (Mahkeme) 13/7/2018 tarihli kararı ile başvurucu, olay tarihinde sevk ve idaresindeki araçla karıştığı trafik kazası sonucunda bir kişinin ölümüne sebep olduğu gerekçesiyle taksirle öldürme suçundan 4 yıl 6 ay hapis cezasına mahkûm edilmiştir.

4. Başvurucu müdafii anılan karara karşı istinaf talebinde bulunmuş ve incelemenin duruşma açılarak yapılmasını istemiştir.

5. İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 19. Ceza Dairesinde (Daire) görülen yargılamada 1/2/2019 tarihinde duruşma hazırlığı işlemleri yapılmıştır. Tensip Tutanağı'nda dava konusu olaya dair tarafların kusur durumunun tespiti için bilirkişi raporu alınmasına, başvurucunun ve davanın diğer taraflarının istinabe yoluyla yeniden beyanlarının alınması için Kocaeli Asliye Ceza Mahkemesine müzekkere yazılmasına ve duruşmanın 3/4/2019 tarihinde yapılmasına karar verilmiştir.

6. İstinabe talebi üzerine Kocaeli 2. Asliye Ceza Mahkemesince 27/3/2019 tarihinde yapılan duruşmada katılan ve davanın diğer sanığı ile başvurucunun müdafii hazır bulunmuş, bu celsede başvurucu müdafii başvurucunun askerlik görevinde olması nedeniyle duruşmaya gelemediğini ve başvurucunun asker olarak bulunduğu yeri sonradan Daireye bildireceğini beyan etmiştir. Başvurucu müdafii Daireye gönderilmek üzere Kocaeli 2. Asliye Ceza Mahkemesine sunduğu aynı tarihli dilekçe ile başvurucunun askerlik görevini yaptığı birliğin Hakkâri'nin Çukurca ilçesinde bulunduğunu belirterek başvurucunun o yer mahkemesinde istinabe yoluyla ifadesinin yeniden alınmasını istemiştir.

7. Bilirkişi heyetince düzenlenen ve dava konusu olayda başvurucunun asli kusurlu olduğuna dair 2/4/2019 tarihli rapor 3/4/2019 tarihli celsede Daireye sunulmuştur. Başvurucu müdafiinin hazır bulunduğu bu celsede katılan ve davanın diğer sanığının istinabe yoluyla alınan ifadeleri okunmuş, raporun bir örneği müdafiye verilmiş ve iddia makamınca esas hakkında mütalaa sunulmuştur. Başvurucu müdafii mütalaaya ve rapora karşı beyanda bulunmak üzere süre istemiş ve Dairece başvurucu müdafiine beyanda bulunmak üzere süre verilerek duruşma 10/4/2019 tarihine ertelenmiştir. Ancak Daire, başvurucunun askerlik görevini yaptığı bildirilen yerdeki mahkemece yeniden sorgusunun yapılmasına gerek olup olmadığına dair bir karar vermemiştir.

8. Başvurucu müdafii hükmün kurulduğu 10/4/2019 tarihli celseden önce rapora ve esas hakkında mütalaaya karşı beyanlarını içeren dilekçesini Daireye sunmuş ve 10/4/2019 tarihli celsede hazır bulunarak dilekçedeki beyanlarını yinelemiştir. Yargılama sonucunda Daire, Mahkeme kararının kaldırılmasına ve başvurucunun taksirle öldürme suçundan 2 yıl 11 ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına kesin olmak üzere karar vermiştir.

9. Başvurucu 8/5/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

II. DEĞERLENDİRME

10. Başvurucu, askerlik yaptığı adresi Daireye bildirdiği ve istinabe yoluyla ifadesinin alınmasını istediği hâlde Dairece savunması alınmadan mahkûmiyet kararı verilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkı kapsamındaki savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

11. Anayasa'nın 36. maddesi uyarınca herkes iddia, savunma ve adil yargılanma hakkına sahiptir. Anayasa'nın anılan maddesinde adil yargılanma hakkından ayrı olarak iddia ve savunma hakkına birlikte yer verilmesi, taraflara iddia ve savunmalarını mahkeme önünde dile getirme fırsatı tanınması gerektiği anlamını da içermektedir (Mehmet Fidan, B. No: 2014/14673, 20/9/2017, § 37).

12. Ceza yargılamasında savunma hakkının güvence altına alınması, demokratik toplumun temel ilkelerindendir (Erol Aydeğer, B. No: 2013/4784, 7/3/2014, § 32).İddiaya karşı savunma imkânı tanınmadığı sürece adil muhakeme yapılması mümkün değildir.

13. Suç isnadı altındaki kişiye savunma hakkının şeklen değil gerçek anlamda sağlanması gerekir. Bunun için suç isnadı altındaki kişi, savunma için yeterli imkâna yani gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmalıdır. Bu itibarla anılan güvence adil yargılanma hakkının kapsam ve içeriğine dâhil ve bu hakkın doğal sonucudur. Diğer yandan Anayasa'nın 36. maddesine adil yargılanma ibaresinin eklenmesine ilişkin gerekçede, taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerce de güvence altına alınan adil yargılama hakkının madde metnine dâhil edildiği vurgulanmıştır. Nitekim Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (b) bendinde, bir suç ile itham edilen herkesin savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı düzenlenmiştir (Ufuk Rifat Çobanoğlu, B. No: 2014/6971, 1/2/2017, § 37).

14. Anayasa Mahkemesi de savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının Anayasa’nın 36. maddesinde belirtilen adil yargılanma kavramı yanında meşru vasıta ve yollardan yararlanma kavramının da kapsamında olduğunu belirtmiştir (AYM, E.1992/8, K.1992/39, 16/6/1992).

15. Savunma için gerekli kolaylık kavramı şüpheliye/sanığa savunma için yardımcı olacak veya olabilecek zorunlu olan imkânları ifade etmekte ve silahların eşitliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Suç isnadı altındaki kişiye sağlanması zorunlu kolaylıklar, savunma için gerekli olanlardır. Kişinin beraat etmesini veya cezasının azaltılmasını sağlayabilecek delil niteliğindeki belgelere erişimine ve müdafiiyle görüşmesine izin verilmesi, gerekçeli kararın tebliğ edilmesi ve yargılama esnasında esaslı değişikliklerden haberdar edilmesi sağlanacak kolaylıklardır (Ufuk Rifat Çobanoğlu, § 45).

16. Somut olayda, istinaf incelemesi sırasında duruşma açılarak yargılama yapılmış, Daire başvurucunun ifadesinin istinabe yoluyla alınmasına karar vermiştir. İstinabe talep edilen mahkemece başvurucunun adresine duruşma davetiyesi gönderilmiş ancak duruşmada hazır bulunan başvurucu müdafii, başvurucunun askerlik görevini yapmakta olduğunu, bu nedenle duruşmada hazır bulunamadığını belirtmiştir. Duruşma bitiminde sunduğu dilekçeyle de başvurucunun askerlik yaptığı birliğin adresini bildirerek başvurucunun o yer mahkemesinde istinabe yoluyla savunmasının alınması talebini ortaya koymuştur. Diğer yandan, Daire de duruşma açarak başvurucunun yeniden savunmasının alınmasını gerekli görüp istinabe yoluna başvurduğu ve başvurucu kendi iradesi dışında bir nedenle duruşmada hazır bulunamadığı hâlde, hangi nedenle başvurucunun yeniden ifadesinin alınmasından vazgeçtiğine dair bir karar vermemiştir. Bununla birlikte, başvurucu yargılama sırasında alınan bilirkişi raporundan da haberdar edilmemiş; dolayısıyla buna karşı savunmasını planlayıp yapabilme imkânından yararlandırılmamıştır. Yargılama sırasında askerlik görevini yapmakta olan başvurucunun bu özel durumu nazara alınmamıştır. Yargılama bir bütün olarak değerlendirildiğinde -somut olayın özel koşullarında- başvurucunun savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

17. Açıklanan gerekçelerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

18. Başvurucu, ihlalin tespiti ve yeniden yargılama yapılması talebinde bulunmuştur.

19. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan GK, B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) GK, B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılması amacıyla İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 19. Ceza Dairesine (E.2018/3419, K.2019/1182) iletilmek üzere Kocaeli 4. Ağır Ceza Mahkemesine (E.2016/801, K.2018/457) GÖNDERİLMESİNE,

D. 364,60 TL harç ve 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 10.264,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 5/10/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.