I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, hastalığın tek tedavisi olan ilacın ithali için gerekli masrafın Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmasına ilişkin olarak yargı makamlarınca verilen tedbir kararının uygulanmaması nedeniyle kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 9/4/2020 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve ekleri ile Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla temin edilen belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. 25/4/2018 doğumlu olan başvurucuya 2019 yılında hipofosfatazya tanısı konulmuştur.

8. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu) 3/9/2019 tarihli yazıyla başvurucunun hastalığının tedavisinde asfotase alfa etken maddeli ilacın -ki bu ilacın Strensiq olduğu anlaşılmaktadır- 1 (bir) aylık dozda kullanımının ve sadece Türk Eczacıları Birliği (TEB) aracılığıyla yurt dışından ithalinin uygun görüldüğü, tedaviye devam edilmek istenmesi ve gerekli belgelerin hazırlanarak başvurulması hâlinde durumun yeniden değerlendirileceği konusunda Koç Üniversitesi Hastanesinde (Hastane) görevli Doç. Dr. R.G.Y.M.yi bilgilendirmiştir.

9. Hastanede görevli Prof. Dr. Ş.H., Doç. Dr. R.G.Y.M. ve Doç. Dr. M.T. tarafından düzenlenen 25/9/2019 tarihli ilaç kullanım raporuna göre başvurucu asfotase alfa etken maddeli ilacı bir yıl süreyle günlük 3x1 flakon/hafta dozda ve subkutan olarak kullanmalıdır.

10. Başvurucu, hastalığın tedavisi için gerekli olan ilacın karşılanması için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)İbni Sina Sosyal Güvenlik Merkezine (Sosyal Güvenlik Merkezi) başvuru yapmıştır.

11. Sosyal Güvenlik Merkezi, söz konusu ilacın Sağlık Uygulama Tebliği'nin (SUT) ekindeki listelerde yer almaması nedeniyle bedelinin ödenmeyeceğini ve ilacın yurt dışı ithal ilaç listesine (EK 4/C) alınması için 8/10/2019 tarihinde Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğüne başvuru yapıldığını 9/10/2019 tarihli yazıyla başvurucuya bildirmiştir.

12. Prof. Dr. Ş.H. ve Doç. Dr. R.G.Y.M. tarafından ilgili makama yazılan 22/10/2019 tarihli yazıda; yakın zamana kadar özgün tedavisi bulunmayan hipofosfatazya hastalığının enzim replasman tedavisi (asfotaz) ile tedavi edilebildiği, tedavi edilmediği takdirde hastalığın ağır formlarının ölümle sonuçlanabileceği, hastalığın hafif seyretmesi durumunda ise yürüyememe, kemik kırıkları, kol veya bacaklarda kısalık ve diş kaybı gibi bulgularla karşılaşılabileceği, hipofosfatazya hastalarında böbrek yetmezliğinin gelişebildiği, nitekim başvurucunun yenidoğan döneminden itibaren böbrek yetmezliği tedavisi görmekte olduğu, kafatası kemiklerinde kraniosinostoz adlı tablonun gelişmesi nedeniyle iki kez ameliyat olduğu ve hiçbir travma olmamasına rağmen yeni çıkmış iki dişinin düştüğü belirtilmiştir.

13. Doç. Dr. R.G.Y.M. 5/11/2019 tarihinde üç aylık ihtiyacı için Strensiq isimli ilaçtan alması amacıyla başvurucuya reçete yazmıştır.

14. Başvurucu, Strensiq isimli ilacın bedelinin karşılanmasına karar verilmesi talebiyle Ankara 41. İş Mahkemesinde (İş Mahkemesi) SGK aleyhine dava açmış ve yargılama süresince ilaç bedelinin hiçbir kesinti yapılmaksızın SGK tarafından ödenmesi yönünde ihtiyati tedbir kararı verilmesini istemiştir.

15. İş Mahkemesi 15/11/2019 tarihinde başvurucunun ihtiyati tedbir talebini kabul ederek Strensiq isimli ilacın bedelinin 25/9/2019 tarihinden itibaren 1 yıl süreyle SGK tarafından karşılanmasına karar vermiştir.

16. 24/12/2019 tarihli celsede ihtiyati tedbir kararının devamına karar verilmiştir.

17. İş Mahkemesince verilen ihtiyati tedbir kararına SGK tarafından itiraz edilmiş olup anlaşıldığı kadarıyla itiraz konusunda Ankara Bölge Adliye Mahkemesince henüz bir karar verilmemiştir.

18. İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu 14/1/2020 tarihli yazıyla asfotase alfa etken maddeli ilacın üç aylık dozda kullanımının ve bu ilacın sadece TEB aracılığıyla yurt dışından ithalinin uygun görüldüğü konusunda Doç. Dr. R.G.Y.M.yi bilgilendirmiştir.

19. Başvurucu, Sosyal Güvenlik Merkezine verdiği 31/3/2020 tarihli dilekçe ile Strensiq isimli ilacın kesinti yapılmaksızın karşılanmasını ve ilaç bedelinin ithale yetkili kuruluşa ödenmesini talep etmiştir.

20. Sosyal Güvenlik Merkezi 2/4/2020 tarihli yazıyla, istediği bazı belgeler yanında kullanılan ilaca ait boş kutuların ibraz edilmesi hâlinde İş Mahkemesi kararının yerine getirilerek ilaç bedelinin ödeneceği konusunda başvurucuyu bilgilendirmiştir.

21. Başvurucu 9/4/2020 tarihli dilekçeyle İş Mahkemesinden “ilacın yurt dışından ithali için gerekli ödemenin TEB'e yapılmasına” veya “ilacın bedelinin ilacın ithalinde yetkili kuruluşa ödenmesinin derhâl sağlanmasına” ilişkin ifadelerin eklenmesi suretiyle 15/11/2019 tarihli ihtiyati tedbir kararının tavzihini istemiştir.

22. İş Mahkemesi 10/4/2020 tarihinde başvurucunun talebini kabul etmiş ve daha önce verdiği ihtiyati tedbir kararını tavzih ederek ilacın yurt dışından ithali için gerekli ödemenin TEB'in yurt dışı ilaç teminiyle ilgili birimine yapılmasına karar vermiştir.

23. Yeni koronavirüs hastalığına (COVID-19) karşı alınan tedbirler kapsamında İş Mahkemesi 21/4/2020 tarihinde yapılacak duruşmanın 29/9/2020 tarihinde yapılmasına karar vermiştir.

24. Anayasa Mahkemesince başvurucunun talebine konu ilacın ithali için gerekli ödemenin TEB'in ilgili birimine yapılıp yapılmadığı hususunda Sosyal Güvenlik Merkezine yazılan müzekkereye verilen 28/4/2020 tarihli cevap yazısından ilacın yurt dışından ithali için TEB'e ödeme yapılmasına ilişkin işlemlerin başlatıldığı öğrenilmiştir.

25. Sosyal Güvenlik Merkezi İş Mahkemesine gönderdiği 6/5/2020 tarihli yazıyla ilacın ithali için gerekli işlemlerin başlatılması amacıyla ve 30/4/2020 tarihli ödeme emri belgesiyle TEB adına ödeme işlemlerinin gerçekleştirildiğini bildirmiştir. Söz konusu ödeme emri belgesine göre ödemeye konu miktar 464.198,37 TL'dir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

26. Mahkemenin 3/6/2020 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Adli Yardım Talebi Yönünden

27. Başvurucu, bireysel başvuru harç ve masraflarını karşılayacak geliri olmadığını beyan ederek adli yardım talebinde bulunmuştur.

28. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Şerif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) kararında belirtilen ilkeler dikkate alınarak geçimini önemli ölçüde güçleştirmeksizin yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun açıkça dayanaktan yoksun olmayan adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

B. Tedbir Talebi Yönünden

29. Başvurucu; hastalığın tedavisi için mutlak surette gerekli olan ilacın maliyetinin yüksek olması nedeniyle kendi imkânlarıyla ilacı tedarik edemediğini, tedavi edilememesine bağlı olarak da maddi ve manevi bütünlüğünün tehlikeye gireceğini belirterek ilaç bedelinin SGK tarafından ödenmesine yönelik tedbir kararı verilmesini talep etmiştir.

30. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 49. maddesinin (5) numaralı fıkrası ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün (İçtüzük) “Tedbir kararı” kenar başlıklı 73. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunduğunun anlaşılması hâlinde Bölümlerce resen veya başvurucunun talebi üzerine gerekli tedbirlere karar verilebilir.

31. Mevcut başvuruda olduğu gibi Strensiq isimli ilacın ithali için gerekli masrafın SGK tarafından karşılanmasına ilişkin olarak yargı makamlarınca verilen tedbir kararının uygulanmaması nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin Demet Bilici ((T.K.), B. No:2019/41507, 7/1/2020) ve Halil Emre Acar ((T.K.), B. No: 2020/9392, 20/3/2020) başvurularında doktor raporunda gerekli görülen tedavi süresi boyunca Strensiq isimli ilacın bedelinin ilacın ithalinde yetkili olan kuruluşa ödenmesinin derhâl sağlanmasına yönelik tedbir kararı verilmiştir.

32. Öte yandan somut olayda ihtiyati tedbir kararının varlığına rağmen Sosyal Güvenlik Merkezinin ilaç bedelini ödemek için boş ilaç kutularını talep etmesi üzerine ihtiyati tedbir kararı tavzih edilerek ilacın ithali için gerekli ödemenin TEB'in yurt dışı ilaç teminiyle ilgili birimine yapılmasına karar verilmiş (bkz. § 22), söz konusu karar sonrasında da ilacın ithali için gerekli işlemlerin başlatılması amacıyla ve 30/4/2020 tarihli ödeme emri belgesiyle TEB adına ödeme işlemleri gerçekleştirilmiştir (bkz. § 25). Bir başka deyişle tavzih karar sonrasında İş Mahkemesince verilen ihtiyati tedbir kararı yerine getirilmiştir.

33. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun tedbir talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

C. İhlal İddiası Yönünden

1. Başvurucunun İddiaları

34. Başvurucu, öz itibarıyla devletin ilaç bedelini karşılamakla yükümlü olduğuna işaret ederek İş Mahkemesinin Strensiq isimli ilacın bedelinin SGK tarafından karşılanmasına yönelik ihtiyati tedbir kararı vermesine rağmen SGK'nın ödeme yapmak için boş ilaç kutularını talep etmesi nedeniyle maddi ve manevi varlığının korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiğini öne sürmüştür.

2. Değerlendirme

35. İçtüzük'ün 80. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (c) bendi gereği Anayasa Mahkemesi, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kalkmış olması hâlinde başvurunun düşmesine karar verebilir (S.Ö., B. No: 2013/7087, 18/9/2014, § 23; Mehmet Emin Bülbül, B. No: 2014/4463, 16/6/2016, §§ 46-48).

36. Somut olayda Sosyal Güvenlik Merkezince başvurucunun tedavisinde kullanılacak ilacın ithali için gerekli işlemlerin başlatılması amacıyla ve 30/4/2020 tarihli ödeme emri belgesiyle TEB adına ödeme işlemleri gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle ihlalin ve sonuçlarının ortadan kalktığı, başvurucunun mağdurluk statüsünün sona erdiği ve başvurunun incelenmesine devam edilmesini gerektiren bir hususun bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

37. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin düşmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle,

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Tedbir talebinin REDDİNE,

C. Başvurunun incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden kalmaması nedeniyle DÜŞMESİNE,

D. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 3/6/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.