I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonu (Komisyon) tarafından hükmedilen tazminata karşı yapılan itirazın süreaşımı gerekçesiyle reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu tarafından bir yıl süre ile ihalelere katılmaktan yasaklanmasına ilişkin işlemin iptali istemiyle 31/1/2013 tarihinde açılan iptal davası, Danıştay On Üçüncü Dairesinin 29/12/2017 tarihli karar düzeltme isteminin reddine dair kararı ile nihai olarak sona ermiştir.

3. Başvurucu, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla 28/2/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Anayasa Mahkemesi 30/11/2018 tarihinde başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasının kabul edilemez olduğuna karar vermiştir.

4. Başvurucu 6/3/2019 tarihinde Komisyona başvurmuştur. Komisyon başvurucuya 4.800 TL tazminat ödenmesine 10/11/2020 tarihinde karar vermiştir.

5. Komisyon kararı, başvurucu vekilinin elektronik posta adresine 25/11/2020 tarihinde iletilmiş ve beş günün sonunda 30/11/2020 tarihinde bu tebliğ okundu sayılmıştır. Başvurucu 11/12/2020 tarihinde Komisyon kararına karşı itiraz etmiştir.

6. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 11. İdari Dava Dairesi (Bölge İdare Mahkemesi) 14/1/2021 tarihinde itirazı süre aşımı nedeniyle kesin olarak reddetmiştir. Kararda, komisyon kararının itiraz edenin vekiline 25/11/2020 tarihinde elektronik posta yoluyla tebliğ edildiği, tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Komisyon aracılığıyla Ankara Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilmesi gerekirken, bu süre geçirilerek 11/12/2020 tarihinde kayda giren dilekçe ile itiraz edildiği, bu nedenle itirazın süre aşımı nedeniyle inceleme olanağının bulunmadığı belirtilmiştir.

7. Nihai karar, başvurucuya 9/2/2021 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu 10/3/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Başvurucu tarafından Komisyonca hükmedilen tazminatın çok az olduğu, karara karşı süresinde itiraz edilmesine rağmen Bölge İdare Mahkemesince haksız ve hukuka aykırı olarak süreaşımı nedeniyle itirazının reddedildiği belirtilerek adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddia edilmiştir.

9. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; Bölge İdare Mahkemesinin maddi olay ve olgular ile iddia ve delilleri değerlendirdiği, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanmasını, uyuşmazlıkla ilgili vardığı sonucu ve kullandığı takdir yetkisinin sebeplerini gerekçelendirdiği, kurulan hüküm ile olgular arasında gerekli bağlantıyı gösterecek nedenlerin açıkça belirtildiği ve kararın dayandığı nedenlere ve hukuksal düzenlemelere de açıkça yer verildiği belirtilmiştir. Başvurucunun temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir.

10. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanında bireysel başvuru formunda belirttiği hususları tekrar etmiştir.

11. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder. Başvurucunun şikâyeti mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelenmiştir.

12. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

13. 9/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Tazminat Komisyonunun Görevleri İle Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Kanun'un 7. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, komisyon kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Komisyon aracılığıyla Ankara Bölge İdare Mahkemesine itiraz edilebilecektir. 6384 sayılı Kanun'da Komisyon kararlarının nasıl tebliğ edileceğine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple tebligata ilişkin genel hükümlerin gözönünde bulundurulması gerekir.

14. 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu'nun 7/a maddesinde, elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

15. 6/12/2018 tarihli ve 30671 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektronik Tebligat Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) 9. maddesinde, tebligat çıkarmaya yetkili makam ve merci, elektronik tebligat mesajını hazırlayarak, Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi'ne (UETS) teslim edeceği belirtilmiştir. UETS tarafından, elektronik tebligat mesajının zaman damgasıyla ilişkilendirilerek muhatabın elektronik tebligat adresine ulaştırılacağı ifade edilmiştir. Son olarak elektronik yolla tebligatın, muhatabın elektronik tebligat adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılacağı da düzenleme altına alınmıştır.

16. Adil yargılanma hakkının görünümlerinden biri olan mahkemeye erişim hakkı, mutlak bir hak olmayıp bu hakkın sınırlandırılması mümkündür. Ancak mahkemeye erişim hakkına müdahalede bulunulurken Anayasa'nın temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin genel ilkeleri düzenleyen 13. maddesinin gözönünde bulundurulması gerekmektedir. Müdahalenin Anayasa’nın 13. maddesinde öngörülen ve somut başvuruya uygun düşen, kanun tarafından öngörülme, haklı bir sebebe dayanma, ölçülülük ilkesine aykırı olmama koşullarına uygun olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Bu bakımdan öncelikle başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin kanuni dayanağının bulunup bulunmadığının incelenmesi gerekir.

17. Müdahalenin kanuna dayalı olması öncelikle şeklî manada bir kanunun varlığını zorunlu kılar (Ali Hıdır Akyol ve diğerleri [GK], B. No: 2015/17510, 18/10/2017, § 56). Öte yandan müdahalenin kanuna dayalı olması, iç hukukta müdahaleye ilişkin yeterince ulaşılabilir ve öngörülebilir kuralların bulunmasını gerektirmektedir (Türkiye İş Bankası A.Ş. [GK], B. No: 2014/6192, 12/11/2014, § 44). Bir uyuşmazlıkta uygulanacak hukuk kurallarının ve özellikle müdahalenin kanuni dayanağını oluşturan kanun hükümlerinin yorumlanması derece mahkemelerinin takdirindedir. Derece mahkemelerince mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin kanuni dayanağını oluşturduğu ifade edilen hükümlerle ilgili olarak geliştirilen yorumların isabetli olup olmadığını denetlemek Anayasa Mahkemesinin görevi değildir. Bununla birlikte derece mahkemelerinin yorumlarının kanunun açık lafzıyla çelişki içinde olduğu veya kanun metni dikkate alındığında bireyler tarafından öngörülmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşıldığı hâllerde mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin kanuni dayanağının bulunmadığı kanaatine varılması mümkündür (Ziya Özden, B. No: 2016/67737, 19/11/2019, § 59).

18. Başvurucu şirketin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla Komisyona yaptığı başvuru sonucunda Komisyon başvurucuya tazminat ödenmesine karar vermiştir. Başvurucu bu karara karşı itiraz etmiş, Bölge İdare Mahkemesi süresi içinde itirazda bulunulmadığı gerekçesiyle itirazı reddetmiştir. Bölge İdare Mahkemesi Komisyon kararının başvurucunun elektronik posta adresine iletildiği 25/11/2020 tarihini dikkate almış ve bu tarihte tebliğ işleminin gerçekleştiğini kabul ederek süresi içinde itiraz başvurusu yapılmadığı sonucuna ulaşmıştır.

19. 6384 sayılı Kanun'da Komisyon kararının tebliğine ilişkin özel hüküm bulunmaması nedeniyle tebligata ilişkin genel düzenleme olan 7201 sayılı Kanun'daki düzenlemelerin dikkate alınması gerekir. 7201 sayılı Kanun'un 7/a maddesinde elektronik yolla tebligatın, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılacağı hükme bağlanmıştır. Öte yandan elektronik tebligata ilişkin çıkarılan Yönetmeliğin 9. maddesinde de -7201 sayılı Kanun ile aynı yönde düzenlemeye yer verilerek- elektronik yolla tebliğin, elektronik tebligat adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda yapılmış sayılacağı belirtilmiştir (bkz. §§ 14-15).

20. Komisyon kararı, başvurucunun elektronik tebligat hesabına 25/11/2020 tarihinde iletilmiştir. 7201 sayılı Kanun ile Yönetmeliğe göre, bu tarihten itibaren beş gün sonra yani 30/11/2020 tarihinde Komsiyon kararı tebliğ edilmiş sayılır. Nitekim Bölge İdare Mahkemesinin 2021/30 esas sayılı 6384 itiraz dosyasında yer alan kapalı e-tebliğ mazbatasında da 30/11/2020 tarihinin yanında, tebligat alıcının hesabına iletilmesini müteakip mevzuat gereği belirlenen süre sonunda otomatik olarak okundu sayıldığı açıklamasına yer verilmiştir. Hâl böyleyken başvuruya konu davada, Bölge İdare Mahkemesinin, Komsiyon kararının başvurucunun elektronik posta hesabına konduğu tarihi tebliğ tarihi olarak kabul etmesine ilişkin yorumunun 7201 sayılı Kanun ve Yönetmelik ile bağdaştığı söylenemeyecektir.

21. Bu durumda komisyon kararına karşı yapılan itirazın, açık kanun hükmünün öngörülemez bir biçimde yorumlanarak süre aşımı yönünden reddedilmesi suretiyle mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin kanunilik unsurunu taşımadığı sonucuna ulaşılmıştır.

22. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamında mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

23. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşıldığından mülkiyet hakkının ihlal edildiğine yönelik iddia yönünden ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek olmadığı değerlendirilmiştir.

III. GİDERİM

24. Başvurucu; ihlalin tespitine, yeniden yargılama yapılmasına ve 1.000.000 TL maddi tazminata karar verilmesi talebinde bulunmuştur.

25. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

26. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Diğer ihlal iddiasının İNCELENMESİNE GEREK OLMADIĞINA,

D. Kararın bir örneğinin mahkemeye erişim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara Bölge İdare Mahkemesi 11. İdari Dava Dairesine (E.2021/30, K.2021/53) GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

F. 487,60 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.487,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 7/1/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.