I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ceza infaz kurumu disiplin kurulu kararına karşı yapılan şikâyette tanığın mahkeme huzurunda dinlenilmemesi ve ileri sürülen diğer delillerin incelenmemesi nedenleriyle adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucunun hükümlü olarak bulunduğu Kocaeli 1 No.lu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Kurum) 27/5/2021 tarihinde kabul işlemleri sırasında jandarma personelinin cep telefonunu teslim almak istemesi üzerine başvurucu cep telefonunu kullanmak istemiştir. Görevli memurlarca cep telefonunu kurum dâhilinde bir daha kullanamayacağının hatırlatılması üzerine başvurucunun agresif tavırlar sergilediği, küfrederek masaya tekme attığı ve masanın üzerindeki malzemeleri görevli memura fırlatarak eline geçirdiği bardak ile kurum memuruna saldırdığı ve personele yumruk atarak darbettiğine dair tutanak düzenlenmiştir.

3. Tutanağa istinaden başvurucu hakkında disiplin soruşturması başlatılmış ve soruşturma neticesinde Kurum Disiplin Kurulu Başkanlığı 9/6/2021 tarihinde başvurucunun 20 gün hücreye koyma disiplin cezasıyla cezalandırılmasına karar vermiştir. Başvurucu, karara karşı 21/6/2021 tarihinde Kocaeli 2. İnfaz Hâkimliği (İnfaz Hâkimliği) nezdinde şikâyet başvurusunda bulunmuştur. Dilekçede, disiplin cezası gerektiren bir fiilin işlenmediği belirtilmiştir. Tanık olarak G.B.nin dinlenilmesi ve kamera kayıtlarının tahkik edilmesi neticesinde suçlu olmadığının anlaşılacağı ifade edilmiştir.

4. İnfaz Hâkimliği 5/7/2021 tarihli duruşmasında, disiplin cezasına konu olaya ilişkin kamera görüntülerinin gönderilmesini istemiştir. Ayrıca aynı duruşmada tanık G.B.nin dinlenilmesine de karar vermiştir. Kurum 6/7/2021 tarihinde istenen kamera görüntülerini İnfaz Hâkimliğine sunmuştur.

5. İnfaz Hâkimliği 9/9/2021 tarihinde şikâyeti reddetmiştir. Kararda 27/5/2021 tarihli tutanakta olaya dair belirtilen hususlara yer verildikten sonra olay tutanaklarının son derece ayrıntılı ve tutarlı olduğu değerlendirilmiştir. Görevlilerin başvurucu aleyhine gerçeğe aykırı tutanak düzenlemeleri için herhangi bir neden bulunmadığı vurgulanmıştır. Bu itibarla şikâyet edenin beyanlarına itibar edilmediği belirtilmiştir. Kurum eşyalarına zarar verilmesinin hücre cezasını gerektirdiğinden başvurucuya olay nedeniyle hücre cezası verilmesi hukuka uygun bulunmuştur.

6. Başvurucu bu karara karşı 15/9/2021 tarihinde itiraz etmiştir. Dilekçesinde, şikâyet dilekçesinde belirttiği hususları yinelemiştir. Kocaeli 1. Ağır Ceza Mahkemesi (Ağır Ceza Mahkemesi) 20/9/2021 tarihinde itirazı kesin olarak reddetmiştir. Kararda, İnfaz Hâkimliği kararında usul ve yasaya aykırı bir husus bulunmadığı ifade edilmiştir.

7. Nihai karar başvurucuya 30/9/2021 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu 25/10/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Başvurucu, belirtilen tanığın dinlenilmesinden vazgeçilmesi ve kamera kaydının getirtilmesine rağmen değerlendirilmemesi nedeniyle gerekçeli karar hakkının ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde, mahkemelerce sonuca neden varıldığına ilişkin yeterli gerekçe ortaya konulduğu belirtilmiştir. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

9. Başvurucunun iddiaları silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri kapsamında incelenmiştir.

10. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

11. Silahların eşitliği ilkesi, davanın taraflarının usule ilişkin haklar bakımından aynı koşullara tabi tutulması ve taraflardan birinin diğerine göre daha zayıf bir duruma düşürülmeksizin iddia ve savunmalarını makul bir şekilde mahkeme önünde dile getirme fırsatına sahip olması anlamına gelir. Adil yargılanma hakkının unsurlarından olan çelişmeli yargılama ilkesi taraflara dava dosyası hakkında bilgi sahibi olma ve yorum yapma hakkının tanınmasını ve bu nedenle tarafların yargılamanın bütününe aktif olarak katılmasını gerektirmektedir. Bu anlamda mahkemece tarafların dinlenilmemesi, taraflara delillere karşı çıkma imkânı verilmemesi yargılama faaliyetinin hakkaniyete aykırı hâle gelmesine neden olabilecektir (Abdullah Özen [2. B.], B. No: 2013/4424, 6/3/2014, § 21). Yargılamanın tüm aşamalarında silahların eşitliği ilkesi ve çelişmeli yargılama ilkelerinin güvence altına alınarak adil yargılanma hakkının korunması hukuk devleti olmanın bir gereğidir. Asıl kural tarafların eşit şartlarda yargılamaya katılımının sağlanması, gösterdikleri kanıtlardan ve sundukları görüşlerden bilgi sahibi olması, bunlarla ilgili görüşlerini bildirebilme imkânının kendilerine verilmesidir (benzer değerlendirmeler için bkz. Taylan Özgür Tor [2. B.], B. No: 2013/2454, 12/3/2015, § 43).

12. Somut olayda değerlendirilmesi gereken temel mesele, uyuşmazlık konusu disiplin cezasına esas alınan tutanağa karşı başvurucunun olayların tutanak içeriğinde belirtildiği gibi gerçekleşmediğine yönelik savunmasının ispatı için ileri sürdüğü delillerinin dikkate alınıp alınmadığıdır. Silahların eşitliği ilkesi bağlamında yargılamada adaletin sağlanması için tutanağa karşı başvurucunun iddia ve delillerinin dosyaya celbedilerek ve bunların İnfaz Hâkimliği huzurunda tartışılarak söz konusu güçler dengesinin sağlanması gerekmektedir. Başka bir deyişle yargılamada hükme esas alınan delillerin aksinin ispat edilmesi imkânının ilgili tarafa verilmesi, gerekirse tanıkların yeniden dinlenmesi ya da varsa başkaca tanık beyanlarına başvurulması, olayın oluş şekline uygunluğunun tespit edilmesi açısından zorunlu olabilmektedir (benzer yöndeki değerlendirme için bkz. Asliddin Ahmedali (2) [2. B.], B. No: 2019/10037, 6/9/2023, § 24).

13. Başvurucu hakkında tutulan tutanak kapsamında disiplin soruşturması başlatılmış ve başvurucu hücreye koyma disiplin cezasıyla cezalandırılmıştır. İnfaz Hâkimliği başvurucunun dinlenilmesini istediği tanığı dinlememiş, getirtilmesine karar verdiği kamera görüntülerini ise değerlendirmeden karar vermiştir. İnfaz Hâkimliği tutanakta tespit edilen hususları yeterli görerek başvurucu hakkında verilen disiplin cezasını hukuka uygun kabul etmiştir. Ağır Ceza Mahkemesi de İnfaz Hâkimliğinin kararına karşı yapılan itirazı reddetmiştir.

14. Bu bağlamda İnfaz Hâkimliği sadece Kurum tarafından tutulan tutanağa itibar ederek başvurucunun savunmasına dayanak olarak gösterdiği delilleri değerlendirmemiş ve böylece başvurucu zayıf konuma düşürülmüştür. İnfaz Hâkimliğince celbedilen kamera görüntülerinin çözümlerinin yaptırılması aynı zamanda başvurucu tarafından belirtilen tanık dinlenerek sonuca ulaşılması gerekmektedir. İnfaz Hâkimliği kararında bu deliller değerlendirilmediği gibi neden bu delillerin kabul edilmediğine ilişkin gerekçe de oluşturulmamıştır. Başvurucunun benzer şikâyetlerle itiraz merciine yaptığı başvuruda da yargılamanın sonucunu değiştirebilecek nitelikteki bu iddialarının karşılanmadığı görülmüştür.

15. Bu itibarla disiplin soruşturması ve yargılama süreci bir bütün olarak değerlendirildiğinde başvurucu hakkında verilen disiplin cezasıyla ilgili belirleyici nitelikte bir delil olan tanığın dinlenmemesinin ve ileri sürülen diğer delillerin (kamera kayıtlarının) incelenmemesinin başvurucuyu önemli ölçüde dezavantajlı duruma düşürdüğü, menfaatlerini koruyan güvencelerin başvurucuya sağlanmadığı, bu durumun yargılamayı bir bütün hâlinde adil olmaktan çıkardığı sonucuna ulaşılmıştır.

16. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

17. Başvurucunun etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürdüğü görülmekte ise de silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine karar verildiğinden diğer ihlal iddiası hakkında ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek olmadığına karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

18. Başvurucu; ihlalin tespiti, eski hâle getirme ve 20.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

19. Başvuruda tespit edilen anayasal hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar ve zorunluluk bulunmaktadır. Anayasa'nın 148. ve 153. maddeleri ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. ve 66. maddeleri uyarınca ihlal kararının gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatıp Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında belirtilen ilkelere ve gerekçelere uygun biçimde yürütülecek yargılama sonunda hak ihlalinin nedenlerini gidererek yeni bir karar vermektir (yeniden yargılama konusunda bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2) [1. B.], B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

20. Öte yandan hak ihlali kararından Anayasa Mahkemesinin davanın neticesiyle ilgili bir tutum sergilediği sonucu çıkarılmamalıdır. Anayasa Mahkemesince verilen hak ihlali kararı uyuşmazlığın sonuçlarından bağımsız olup davanın kabulüne, reddine ya da beraate veya mahkûmiyete karar verilmesi gerektiği anlamına gelmemektedir. Kural olarak, yargılamanın her aşamasında olduğu gibi ihlalin sonuçlarını gidermek üzere yeniden yapılacak yargılama sonunda da delillerin dava ile ilişkisini kurma ve bunları değerlendirip sonuç çıkarma yetkisi ilgili mahkemelere aittir.

21. İhlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucuya net 20.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Diğer ihlal iddiasının İNCELENMESİNE GEREK OLMADIĞINA,

D. Kararın bir örneğinin silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerinin ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Kocaeli 2. İnfaz Hâkimliğine (E.2021/11, K.2021/650) GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucuya net 20.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE,

F. 487,60 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.487,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 2/7/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.