I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ilk derece mahkemesinin boşanma kararı yönünden kısmi kesinleştirme yapmaması nedeniyle evlenme hakkının, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvurucunun eşi A.O.Y. 13/9/2017 tarihli dilekçesiyle Çanakkale Aile Mahkemesinde (Mahkeme) evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebine dayalı boşanma davası açmıştır. Başvurucu da 3/10/2017 tarihli dilekçesiyle evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebine dayalı karşı dava açmıştır. Mahkeme 7/5/2019 tarihinde A.O.Y.nin açtığı esas boşanma davasının kabulüyle tarafların boşanmalarına, A.O.Y. lehine manevi tazminat ödenmesine, boşanmanın ferîsi niteliğinde olmayan maddi tazminata ilişkin talebin tefrik edilmesine, başvurucu lehine tedbir nafakası ödenmesine karar vermiştir. Ayrıca Mahkeme, başvurucunun açtığı karşı davanın reddi ile boşanmanın ferîsi niteliğinde olmayan maddi tazminata ilişkin talebin tefrik edilmesine karar vermiştir. Kararın gerekçesinde; başvurucunun düğüne gelmeyi kabul etmediğini, düğünün iptal olması şeklinde gelişen olaylarda başvurucunun hem eşine hem eşinin ailesine karşı hakaretler ettiğini, gerçekleşen olaylar sebebiyle başvurucunun eşine kusur atfedilmesinin mümkün olmadığını belirtmiştir.

3. Taraflar, anılan karara karşı istinaf kanun yoluna başvurmuştur. Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi 22/10/2021 tarihli kararında tarafların istinaf taleplerinin esastan reddine karar vermiştir. Kararda; tarafların boşanma kararını istinaf etmediklerini, boşanmanın kesinleştirilmesi talebini içerir dilekçe sunduklarını, bu nedenle boşanmaya ilişkin verilen kararın kesinleştiğini, boşanma kararının kesinleşmesi ile birlikte tedbir nafakasının konusuz kaldığını belirtmiştir. Başvurucu 28/10/2021 tarihli dilekçesiyle boşanmaya ilişkin kararın kesinleştirilmesini talep etmiştir. Mahkeme ise tarafların anılan karara karşı temyiz kanun yoluna başvurmadıklarını belirterek kararın 10/12/2021 tarihinde kesinleştiğine dair kesinleşme şerhi düzenlemiştir.

4. Başvurucu, nihai hükmü UYAP'tan okumak suretiyle 28/10/2021 tarihinde öğrendikten sonra 23/12/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

5. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

II. DEĞERLENDİRME

6. Başvurucu 13/9/2017 tarihinde açılan boşanma davasının yaklaşık 4 yıl 3 ay sürdüğünü, boşanma davalarının makul bir zaman dilimi içerisinde sonuçlandırılması gerektiğini, hızlı ve etkili bir yargılama süreci yürütülmediğinden evlenme hakkının ve makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

7. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; başvurucunun özel hayata saygı hakkı kapsamında kalan evlenme hakkının ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

8. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde bireysel başvuru yapılması gerekir.

9. Anayasa Mahkemesi Hüseyin Aşkan (B. No: 2017/15649, 21/7/2020) kararında otuz günlük süre kuralının bireysel başvurunun ön şartlarından biri olduğunu ve bu sürenin başlangıç tarihinin tespitinde kanun hükmü gereği öğrenme tarihinin esas alınacağını belirtmiştir (Hüseyin Aşkan, § 20). Anılan kararda bireysel başvuru süresinin işlemeye başlaması yönünden nihai kararın gerekçesinin tebliğinin öğrenme şekillerden biri olduğu, bununla birlikte başka şekillerde de öğrenmenin söz konusu olabileceği ifade edilmiştir (Hüseyin Aşkan, § 23).

10. Bu doğrultuda Hüseyin Aşkan kararında; kullanıcıların UYAP üzerinden yaptıkları işlemlerin (doküman oluşturma, düzenleme, imzalama, açma, okuma ve yazdırma vb.) kayıt altına alındığı evrak işlem kütüğünün Anayasa Mahkemesi tarafından incelenmesi sonucunda nihai kararın UYAP'tan açılarak okunduğuna ilişkin bir işlemin tespiti hâlinde bu işlemi yapan ilgililerin işlem sırasında nihai kararın sonucunu öğrendiklerinin kabul edileceği, böyle bir durumda bireysel başvuru süresinin de bu tarihten itibaren başlatılması gerektiği belirtilmiştir (Hüseyin Aşkan, §§ 26-29).

11. Bununla birlikte vekil ile işlemlerini takip ettiren başvurucular da UYAP üzerinden elektronik ortamda, haklarında sürdürülen yargılamalara ilişkin nihai kararın gerekçesine erişmenin mümkün hâle geldiği andan itibaren kararın gerekçesini kesin olarak öğrenme imkânına sahiptir. Dolayısıyla başvurucular UYAP üzerinden yapacakları incelemede nihai kararın gerekçesini vekillerinden önce öğrenebilmektedir. Buna göre söz konusu durumda da dosyadan suret alınması hâlinde olduğu gibi başvurucuların gerekçeli kararı öğrendiği kabul edilmelidir. Zira başvurucular nihai karardan vekillerine nazaran daha erken bir tarihte haberdar olmuştur. Buna bağlı olarak nihai kararın öğrenilmesi nedeniyle bireysel başvuru süresi bu tarihten itibaren başlar. Nitekim ilgili usul kuralları uyarınca sürenin münhasıran tebliğden itibaren işlemeye başlayacağının kabul edildiği uygulamaların aksine bireysel başvuru yoluna özgü olarak başvuru süresi, ihlalin öğrenilmesi esasına bağlanmıştır (benzer yöndeki kararlar için bkz. Mehmet Özcan, B. No: 2019/6266, 15/1/2020, § 27; Hüseyin Aşkan, § 30; Ümran Özkan [GK], B. No: 2019/13338, 8/3/2023).

12. Somut başvuruda her ne kadar başvurucu nihai kararın 24/11/2021 tarihinde tebliğ edildiğini bildirmiş ise de, başvurucu ve vekilinin nihai kararı 28/10/2021 tarihinde UYAP üzerinden okumak suretiyle öğrendikleri sabittir. Bu durumda başvurucunun tespit edilen öğrenme tarihinden itibaren otuz günlük bireysel başvuru süresinden sonra 23/12/2021 tarihinde başvuru yaptığı anlaşılmakla başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 13/3/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.