GİZLİLİK TALEBİ KABUL

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru; sınır dışı etme kararı verilmesi nedeniyle kötü muamele yasağı ile aile hayatına saygı hakkının, sınır dışı etme davasında bazı usul güvencelerine aykırı davranılması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Çeşitli ülkelerin vatandaşı olan başvurucular hakkında farklı tarihlerde 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca sınır dışı etme kararı alınmıştır.

3. Başvurucular, haklarında alınan sınır dışı etme kararlarına karşı yetkili idare mahkemelerinde iptal davası açmış; dava dilekçelerinde, ülkelerine gönderilmeleri durumunda kötü muameleye maruz kalacaklarını iddia etmiştir. İlgili idare mahkemeleri farklı tarihlerde açılan davaların tamamının kesin olarak reddine karar vermiştir.

4. Başvurucuların nihai hükümleri öğrenme ve bireysel başvuruda bulunma tarihleri ekli tabloda gösterilmiştir.

5. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir. Ayrıca Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün (İçtüzük) 73. maddesi uyarınca başvurularda sınır dışı etme işleminin tedbiren durdurulmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

6. Yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan ve ekli listenin (F) sütununda adli yardım talebinde bulunduğu belirtilen başvurucuların adli yardım taleplerinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

7. Konularının aynı olması nedeniyle 2023/95541, 2024/9784, 2024/23380 ve 2024/35977 numaralı başvuruların 2023/46773 numaralı bireysel başvuru ile birleştirilmesine karar verilmesi gerekir.

8. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü bildirmiştir. Başvurucu Abdulbais Omid Nabizadawardak Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmuş, diğer başvurucular karşı beyanda bulunmamıştır.

A. Sınır Dışı Etme Kararı Nedeniyle Kötü Muamele Yasağı ile Aile Hayatına Saygı Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

9. Başvurucular; sınır dışı etme kararı verilmesi nedeniyle ülkelerine geri gönderildikleri takdirde yaşamlarının tehlikeye gireceğini, kötü muameleye maruz kalacaklarını iddia etmiştir. Başvurucu S.E.A. ayrıca sınır dışı edildiği takdirde aile bütünlüğünün bozulacağını öne sürmüştür.

10. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası ile İçtüzük'ün 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası gereği bireysel başvurunun başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir.

11. İçtüzük’ün 64. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre başvurucu, mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvurusunu yapamadığı takdirde mazeretinin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde ve mazeretini belgeleyen delillerle başvurabilir. Komisyonlar Raportörlüğünce mazeretin kabulünün gerekip gerekmediği yönünde karar taslağı hazırlanır. Komisyon, öncelikle başvurucunun mazeretinin geçerli görülüp görülmediğini inceleyerek mazereti kabul veya reddeder.

12. İçtüzük’te mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazeretin başvuru süresini uzatacağı kurala bağlanmış olup bu hususlara ilişkin bir belirleme veya tanımlama yapılmamıştır. Hangi hâllerin haklı mazeret olduğunun önceden belirlenmesi mümkün olmadığından Anayasa Mahkemesi, ileri sürülen mazeretin haklı olup olmadığını her başvuruda olayın özelliklerini dikkate alarak değerlendirmektedir (Yasin Yaman, B. No: 2012/1075, 12/2/2013, § 21).

13. Başvurucu S.E.A. vekili, başvurucunun yargılama aşamasındaki avukatının başvurucuyu karardan bilgilendirmemesi nedeniyle süresinde başvuru yapılamadığını mazeret olarak ileri sürmüş ise de belirtilen hususun haklı mazeret olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Diğer başvurucular süresinde başvuru yapılmaması nedeniyle herhangi bir mazeret bildirmemişlerdir.

14. Anayasa Mahkemesi Hüseyin Aşkan (B. No: 2017/15649, 21/7/2020) başvurusunda bireysel başvuru süresinin başlamasına ilişkin bazı ilkeler belirlemiştir. Kararda Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi’nde (UYAP) evrak işlem kütüğü üzerinde yapılan incelemede başvurucu vekili tarafından nihai kararın açılarak okunduğu tespit edilen tarih, nihai kararın sonucunun öğrenildiği tarih kabul edilerek bireysel başvuru süresi bu tarihten başlatılmış ve başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Mehmet Özcan (B. No: 2019/6266, 15/1/2020, § 27) kararında ise tebligatın elektronik tebliğ yöntemi ile yapıldığı hâllerde elektronik tebligatın açıldığı tarihte başvurucuların bireysel başvuruya ilişkin gerekçeli nihai karardan haberdar olduğu kabul edilmiş ve bireysel başvuru süresinin bu tarihten başlayacağı belirtilmiştir.

15. Ayrıntıları ekli tabloda belirtildiği üzere başvurucuların bazıları Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi üzerinden tebligat yoluyla, bazıları ise UYAP üzerinden açıp okuyarak nihai karardan haberdar olmuş ancak nihai kararı öğrenmelerinin ardından otuz günlük başvuru süresi geçtikten sonra bireysel başvuruda bulunmuştur.

16. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

17. Başvurucular Abdulbais Omid Nabizadawardak, Ömer Elfettah, Mustafa Kejlo, S.E.A. ve Khalıd Rayıd Mahmoud Alkhateeb, sınır dışı etme davasında bazı usul güvencelerine aykırı davranıldığını belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Başvurucu Ömer Elfettah'ın eşitlik ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin iddiası adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmiştir.

18. Anayasa’nın 148. maddesinin üçüncü fıkrası ile 6216 sayılı Kanun’un 45. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre bireysel başvurunun incelenebilmesi için kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddia edilen hakkın Anayasa’da güvence altına alınmış olmasının yanı sıra Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (Sözleşme) veya Türkiye’nin taraf olduğu Sözleşme’ye ek protokoller kapsamına da girmesi gerekir. Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan hak ihlali iddiasını içeren başvurular bireysel başvurunun kapsamında değildir (Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18).

19. Devletin yabancıları ülkeye kabul etmekte veya sınır dışı etmekte takdir yetkisi olduğu kuşkusuzdur. Ancak anılan işlemlerin Anayasa’da güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklere müdahale oluşturması hâlinde bireysel başvuruya konu edilebilmesi mümkündür (A.A. ve A.A [GK], B. No: 2015/3941, 1/3/2017, § 54). Öte yandan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yabancıların ülkeye girmesine, ülkede kalmasına veya ülkeden çıkarılmasına ilişkin işlemlerin Sözleşme’nin 6. maddesi kapsamında kalmadığını kabul etmektedir. Bir başka ifadeyle söz konusu işlemlere ilişkin davaları medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili görmemektedir (Aıgul Mavlıanova, B. No: 2016/6293, 9/11/2017, § 27). Dolayısıyla sınır dışı etme işlemini konu alan uyuşmazlıkları içeren yargılamaların Anayasa’nın 36. ve Sözleşme’nin 6. maddesinde güvence atına alınan adil yargılama hakkının ortak koruma alanı kapsamında kalmadığının kabulü gerekir (Aıgul Mavlıanova, § 28).

20. Başvuru konusu olayda yukarıda da belirtildiği üzere başvurucuların adil yargılanma hakkına ilişkin iddialarının konusunun Anayasa ile Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kaldığı anlaşılmıştır.

21. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvuruların BİRLEŞTİRİLMESİNE,

B. Adli yardım talebinde bulunan ekli listenin (F) sütununda belirtilen başvurucuların adli yardım taleplerinin KABULÜNE,

C. Kamuya açık belgelerde talebi olan ekli listenin (G) sütununda belirtilen başvurucunun kimliğinin gizli tutulması talebinin KABULÜNE,

D. 1. Sınır dışı etme işleminden dolayı kötü muamele yasağı ile aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın konu bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

E. Sınır dışı etme işlemlerine ilişkin verilen tedbir kararlarının SONLANDIRILMASINA,

F. 1. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. Maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca adli yardım talebi kabul edilen ekli listenin (F) sütununda belirtilen başvurucuların yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMALARINA,

2. Diğer başvurucular tarafından yapılan yargılama giderlerinin üzerilerinde BIRAKILMASINA,

G. Kararın bir örneğinin İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığına GÖNDERİLMESİNE,

H. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE, 18/12/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.