I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucu, 17/4/2008 tarihinde İzmir Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde açtığı patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ile tazminat davasında ve aleyhine açılan karşı davada makul sürede yargılama yapılmadığını, Anayasanın 90. maddesinin beşinci fıkrasına aykırı olarak uluslararası anlaşma hükümlerinin dikkate alınmadığını, eksik inceleme ve araştırmaya dayalı ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına aykırı olarak davanın reddine, karşı davanın kabulü ile patentin hükümsüzlüğüne karar verildiğini, Mahkeme ve Yargıtay kararlarının gerekçesiz olduğunu belirterek, adil yargılanma ve mülkiyet haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş, patent koruma süresinin yirmi yıl olduğunun tespit edilmesini, yargılamanın yenilenmesine karar verilmesini ve tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 1/2/2013 tarihinde İstanbul 4 Nolu Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Birinci Bölüm İkinci Komisyonunca 18/9/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı tarafından 16/10/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 12/12/2014 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

6. Başvuru formu ve ekleri ile başvuruya konu yargılama dosyası içeriğinden tespit edilen ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu, 17/4/2008 tarihinde İzmir Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde açtığı patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ile tazminat davasında, davalı şirketin, İzmir Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinin 2008/19 Değişik İş sayılı dosyasında belirlenen, marka ve patentine tecavüz teşkil eden ürünleri Türkiye'ye ithal ettiğini, gümrük antreposunda bilirkişi incelemesi yaptırılarak bu durumun tespit edildiğini belirterek, Mahkemeye sunduğu deliller doğrultusunda patenti ile buna dayalı olarak sahip olduğu markalarına yönelik tecavüzün ve haksız rekabetin durdurulmasını, önlenmesini, tecavüz teşkil eden ürünlerin imhasını, uğradığı maddi ve manevi zararın giderilmesini, marka ve patentinin itibar zararı nedeniyle tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

8. Başvurucu aleyhine açılan karşı davada ise, başvurucunun iddialarının haksız ve yersiz olduğu ileri sürülmüş, başvurucunun patentinin hükümsüzlüğüne ve davanın reddine karar verilmesi istenmiştir.

9. Yapılan yargılama sonunda İzmir Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi, 9/12/2009 tarih ve E.2008/45, K.2009/141 sayılı kararı ile, patente tecavüz davasının çözümlenebilmesi için öncelikle patentin hükümsüzlüğü konusunda açılan karşı davanın ele alınması gerektiğini belirterek bu kapsamda yaptığı değerlendirmede, davaya konu patente ilişkin Türk Patent Enstitüsünden gönderilen onaylı patent belgesinde geçerlilik süresinin 22/11/1990 tarihinden başlayarak on beş yıl olduğunun ve patentin yürürlükten kalkmış olan 23 Mart 1879 tarihli İhtira Beratı Kanunu’na göre verildiğinin ifade edildiğini, ayrıca yine Türk Patent Enstitüsünden gönderilen bir başka yazıda Türkiye’nin taraf olduğu Dünya Ticaret Örgütünün “Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRİPS)” hükümlerine göre de patentlerin koruma süresinin yirmi yıla çıkarılmasından dolayı ilgili patentin koruma süresinin 22/11/1990 tarihinden itibaren yirmi yıl olduğunun açıklandığını; ancak bu açıklamanın aksine, anılan anlaşmada öngörülen koruma süresinin buluşlara ilişkin olduğunu ve dava konusu patentin İhtira Beratı Kanunu’na göre değerlendirilerek düzenlendiğini, bu Kanun’un patentin verilmesi için buluş adımı kriterini aramadığını, bununla ayrıca söz konusu patentin, uluslararası anlaşmanın uygulanabilmesi amacıyla çıkarılan 24/6/1995 tarih ve 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin (KHK) yürürlüğe girmesinden önceki dönemde düzenlendiğini, kaldı ki bu KHK’da da süresi dolan ihtira beratlarıyla ilgili bir uzatmanın öngörülmediğini; sonuç olarak İhtira Beratı Kanunu’na göre buluş kriteri aranmadan verilen bir belgenin süresi dolduktan sonra patentler için buluş adımı kriteri arayan uluslararası sözleşme hükümlerine dayanılarak koruma süresinin uzatılamayacağını, dolayısıyla ihtira beratının patent tescil koşullarını taşımadığını, taşıdığı kabul edilse bile koruma süresinin de dolmuş olduğunu, ayrıca davalının, davacı adına tescilli markaları kullanma şeklinin markasal bir kullanım olmadığını, davalının, davacıya ait markaya tecavüz olgusunun gerçekleşmediğini belirterek, patente ve markaya tecavüz davasının ve tazminat isteminin reddine, ihtira beratının hükümsüzlüğüne dair açılan karşı davanın kabulüne ve ihtira beratının (patentin) hükümsüzlüğüne, sicilden terkin edilmesine karar vermiştir.

10. Yapılan temyiz incelemesi sonunda Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 17/4/2012 tarih ve E.2010/6528, K.2012/6193 sayılı ilâmı ile “dava dosyası içerisindeki bilgi ve belgelere, Mahkeme kararının gerekçesinde dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına, davalı-karşı davacının, davacı-karşı davalıya ait markaları izinsiz şekilde kullandığının kanıtlanmamasına, ithal ettiği emtialarla ilgili olarak düzenlenen faturadaki açıklamanın ürünü tanımlamak için kullanılmış olmasına, bu kullanımın 556 sayılı KHK’nın 12. maddesi kapsamında yer almasına göre, davacı-karşı davalı vekilinin tüm temyiz itirazlarının reddine ve hükmün onanmasına” karar vermiştir.

11. Karar düzeltme talebi üzerine aynı Daire tarafından, 30/11/2012 tarih ve E.2012/11555, K.2012/19563 sayılı ilâm ile “dosyadaki yazılara, Mahkeme kararında belirtilip Yargıtay ilamında benimsenen gerektirici sebeplere göre, davacı-karşı davalı vekilinin HUMK’un 440. maddesinde sayılan hallerden hiçbirisini ihtiva etmeyen karar düzeltme isteğinin reddine” karar verilmiştir.

12. Bu karar, başvurucuya 3/1/2013 tarihinde tebliğ edilmiştir.

13. Başvurucu, 1/2/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

B. İlgili Hukuk

14. Anayasanın “Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma” kenar başlıklı 90. maddesinin beşinci fıkrası şöyledir:

 “…

 Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

 …”

15. 12/1/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Usul ekonomisi ilkesi" kenar başlıklı 30. maddesi şöyledir:

"Hâkim, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür."

16. 551 sayılı KHK’nın “Amaç ve Kapsam” kenar başlıklı 1. maddesi şöyledir:

 “Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı, buluş yapma faaliyetini özendirmek, buluşların sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için buluşlara patent veya faydalı model belgesi vererek korumaktır.

 Bu Kanun Hükmünde Kararname, sınai hakkın tesisine uygun buluşlara patent veya faydalı model belgesi verilerek bunların korunması ile ilgili esasları, kuralları ve şartları kapsar.”

17. 551 sayılı KHK’nın “Milletlerarası Anlaşmaların Öncelikle Uygulanması” kenar başlıklı 4. maddesi şöyledir:

 “Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşma hükümlerinin bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerinden daha elverişli olması halinde 2nci maddede belirtilen kişiler, elverişli hükümlerin uygulanmasını talep etme hakkına sahiptir.”

18. 26/1/1995 tarihli ve 4067 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan ve 3/2/1995 tarihli ve 95/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan TRİPS’in “Patent Verilebilir Konular” kenar başlıklı 27. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Paragraf 2 ve 3 hükümlerine tabi olarak, patentler, yeni olmaları, yaratıcı bir adım, bir buluş basamağı içermeleri ve sanayide uygulanabilmeleri koşuluyla, teknolojinin her alanında, ürünlerle veya usullerle ilgili her türlü buluş için verilebilecektir.^¹) 65 inci Maddenin 4 üncü paragrafına, 70 inci Maddenin 8 inci paragrafına ve bu Maddenin 3 üncü paragrafına tabi olarak, buluş yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayrım yapılmadan patent verilebilecek ve patent haklarından yararlanabilecektir.”

19. TRİPS’in “Koruma Süresi” kenar başlıklı 33. maddesi şöyledir:

“Koruma süresi başvuru tarihinden itibaren hesaplanan yirmi yıllık bir süreye tabidir.”

20. 24/6/1995 tarih ve 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin “Marka tescilinden doğan hakların kapsamında istisna” kenar başlıklı 12. maddesi şöyledir:

“Dürüstce ve ticari veya sanayi konularıyla ilgili olarak kullanılmaları koşuluyla üçüncü kişilerin, ad ve adresini, mal veya hizmetlerle ilgili cins, kalite, miktar, kullanım amacı, değer, coğrafi kaynak, üretim veya sunuluş zamanı veya diğer niteliklere ilişkin açıklamaları kullanmaları marka sahibi tarafından engellenemez.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

21. Mahkemenin 10/3/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 1/2/2013 tarih ve 2013/1211 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

22. Başvurucu, 17/4/2008 tarihinde İzmir Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde açtığı patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ile tazminat davasında eksik inceleme ve araştırmaya dayalı ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına aykırı olarak davanın reddine, aleyhine açılan karşı davanın kabulü ile patentin hükümsüzlüğüne karar verildiğini, patent koruma süresinin yargı kararı ile on beş yıl olduğunun kabul edildiğini, ancak on beşinci yıldan sonra da patent için TPE’ye aidat ödenmesi hususunun dikkate alınmadığını, patentin yirmi yıllık geçerliliğinin bulunduğunu, yapılan yargılamada Anayasanın 90. maddesinin beşinci fıkrasına aykırı olarak uluslararası anlaşma hükümlerinin dikkate alınmadığını, esaslı iddialara cevap verilmediğini, Mahkeme ve Yargıtay kararlarının gerekçesiz olduğunu, makul sürede yargılama yapılmadığını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

23. Başvuru dilekçesi ve ekleri incelendiğinde, başvurucunun açtığı davada, eksik inceleme ve araştırmaya dayalı ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına aykırı olarak davanın reddine ve karşı davanın kabulü ile patentin hükümsüzlüğüne karar verilmesinin mülkiyet hakkını ihlal ettiğini ileri sürdüğü anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi, başvurucuların ihlal iddialarına ilişkin nitelendirmesi ile bağlı olmayıp hukuki nitelendirmeyi bizzat yapar. Anılan ihlal iddiaları yargılama sürecinin ve yargılama sonunda verilen kararın adil olup olmadığına ilişkin olduğundan, adil yargılanma hakkının ihlali iddiası kapsamında değerlendirilmiştir. Öte yandan başvurucunun, İlk Derece Mahkemesi ve Yargıtay kararlarının gerekçesiz olması ile makul sürede yargılama yapılmaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiaları ayrıca değerlendirilmiştir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

a. Yargılamanın Sonucu İtibarıyla Adil Olmadığı İddiası

24. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrası şöyledir:

 “Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.”

25. 30/3/2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Mahkeme, … açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.”

26. 6216 sayılı Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Mahkemece kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvurular kapsamında değerlendirilen kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği kurala bağlanmıştır.

27. Anılan kurallar uyarınca, ilke olarak derece mahkemeleri önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile derece mahkemelerince uyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun esas yönünden adil olup olmaması bireysel başvuru incelemesine konu olamaz. Bunun tek istisnası, derece mahkemelerinin tespit ve sonuçlarının adaleti ve sağduyuyu hiçe sayan tarzda açık bir keyfilik içermesi ve bu durumun kendiliğinden bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihlal etmiş olmasıdır. Bu çerçevede, kanun yolu şikâyeti niteliğindeki başvurular, bariz takdir hatası veya açık keyfilik bulunmadıkça Anayasa Mahkemesince incelenemez (B. No: 2012/1027, 12/2/2013, § 26).

28. Somut olayda başvurucu, İzmir Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesinde açtığı patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ile tazminat davasında, eksik inceleme ve araştırmaya dayalı ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına aykırı olarak davanın reddine ve karşı davanın kabulü ile patentin hükümsüzlüğüne karar verildiğini, patent koruma süresinin yargı kararı ile on beş yıl olduğunun kabul edildiğini, ancak on beşinci yıldan sonra da patent için TPE’ye aidat ödenmesi hususunun dikkate alınmadığını, patentin yirmi yıllık koruma süresine tabi olduğunu, yapılan yargılamada Anayasanın 90. maddesinin beşinci fıkrasına aykırı olarak uluslararası anlaşma hükümlerinin dikkate alınmadığını belirterek, adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

29. Başvurucu tarafından açılan davada İzmir Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi, esasa ilişkin kararında, başvurucu tarafından 551 ve 556 sayılı KHK ile Türkiye’nin de taraf olduğu TRİPS hükümlerine göre dava konusu patent korumasının yirmi yıl olduğunun ileri sürülmesine karşın, anılan uluslararası anlaşmada öngörülen koruma süresinin buluşlara ilişkin olduğunu, ancak başvurucunun patentine 1879 tarihli İhtira Beratı Kanunu’na göre koruma süresi verilirken buluş adımı kriterinin aranmadığını, dolayısıyla başvurucunun patentinin bu kapsamda değerlendirilemeyeceğini, ayrıca anılan Kanun’a göre on beş yıl olarak öngörülen koruma süresinin TPE’nin idari bir kararı ile uluslararası antlaşmaya dayanılarak yirmi yıla çıkarılamayacağını; 551 sayılı KHK’da ise koruma süresi dolan beratlara ilişkin sürelerin uzatılmasına dair hüküm bulunmadığını, başvurucunun markasına tecavüz teşkil eden bir fiilin de olmadığını, dava kapsamında alınan bilirkişi raporunun da bu yorumları destekler nitelikte olduğunu belirterek davanın reddine, karşı davanın kabulü ile başvuruya ait patentin hükümsüzlüğüne karar vermiştir. Temyiz üzerine, Yargıtay tarafından bu gerekçeler kabul edilerek hüküm onanmıştır.

30. Mahkemenin gerekçesi ve başvurucunun iddiaları incelendiğinde, iddiaların özünün Derece Mahkemeleri tarafından delillerin değerlendirilmesinde ve hukuk kurallarının yorumlanmasında isabet olmadığına ve esas itibarıyla yargılamanın sonucuna ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

31. Başvurucu, yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının Derece Mahkemesi tarafından dinlenmediğine ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi İlk Derece Mahkemesinin ve Yargıtayın kararlarında bariz takdir hatası veya açık keyfilik oluşturan herhangi bir durum da tespit edilememiştir.

32. Açıklanan nedenlerle, başvurucu tarafından ileri sürülen iddiaların kanun yolu şikâyeti niteliğinde olduğu, Derece Mahkemeleri kararlarının bariz takdir hatası veya açık keyfilik de içermediği anlaşıldığından, başvurunun bu kısmının, diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin “açıkça dayanaktan yoksun olması” nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

 b. Gerekçeli Karar Hakkının İhlali İddiası

33. Başvurucu, İlk Derece Mahkemesince verilen karar ile Yargıtayın onama ve karar düzeltme isteminin reddine dair kararlarının gerekçesiz olduğunu ileri sürmüştür.

34. Anayasa’nın 141. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:

 “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.”

35. Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında, herkesin yargı organlarına davacı ve davalı olarak başvurabilme ve bunun doğal sonucu olarak da iddia, savunma ve adil yargılanma hakkı güvence altına alınmıştır. Maddeyle güvence altına alınan hak arama özgürlüğü, kendisi bir temel hak niteliği taşımasının ötesinde, diğer temel hak ve özgürlüklerden gereken şekilde yararlanılmasını ve bunların korunmasını sağlayan en etkili güvencelerden birisidir. Bu bağlamda Anayasa’nın, bütün mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak yazılmasını ifade eden 141. maddesinin de, hak arama hürriyetinin kapsamının belirlenmesinde gözetilmesi gerektiği açıktır (B. No: 2013/307, 16/5/2013, § 30).

36. Ancak derece mahkemeleri, kendisine sunulan tüm iddialara yanıt vermek zorunda değildir. Bununla beraber, ileri sürülen iddialardan biri kabul edildiğinde davanın sonucuna etkili olması söz konusu ise, mahkeme bu hususa belirli ve açık bir yanıt vermek zorunda olabilir. Böyle bir durumda dahi, ileri sürülen iddiaların zımnen reddi yeterli olabilir (B. No: 2013/5486, 4/12/2013, § 56).

37. Öte yandan temyiz mercilerinin kararlarının tamamen gerekçeli olması zorunlu değildir. Temyiz merciinin yargılamayı yapan mahkemenin kararıyla aynı fikirde olması ve bunu ya aynı gerekçeyi kullanarak ya da basit bir atıfla kararına yansıtması yeterlidir. Burada önemli olan husus, temyiz merciinin bir şekilde temyizde dile getirilmiş ana unsurları incelediğini, derece mahkemesinin kararını inceleyerek onadığını ya da bozduğunu göstermesidir (B. No: 2013/5486, 4/12/2013, § 57).

38. Somut olayda, Mahkemece, başvurucunun iddiaları, davalı-karşı davacının savunmaları dikkate alınmış, her iki tarafın da delilleri değerlendirilmiş, bilirkişi raporu aldırılmış, ilgili mevzuat hükümleri ile uluslararası anlaşma hükümleri yorumlanarak, başvurucu tarafından açılan davanın reddine, karşı davanın kabulüne karar verilmiştir (bkz. § 9). Başvurucunun temyizi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesince, İlk Derece Mahkemesinin kararı, dosya kapsamına ve delillerin tartışılıp değerlendirilmesine göre usul ve yasaya uygun bulunmuş, tüm temyiz itirazları reddedilerek, onanmış ve karar düzeltme istemi aynı Daire tarafından reddedilmiştir (bkz. §§ 10-11). Dolayısıyla Mahkeme ve Yargıtay kararlarının gerekçesiz olduğundan söz edilemez.

39. Açıklanan nedenlerle, gerekçeli karar hakkına yönelik bir ihlalin olmadığı açık olduğundan, başvurucunun bu yöndeki iddiası diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin “açıkça dayanaktan yoksun” bulunmuştur.

c. Yargılamanın Makul Sürede Tamamlanmadığı İddiası

40. Başvurucunun yargılamanın uzunluğuyla ilgili şikâyeti açıkça dayanaktan yoksun olmadığı gibi bu şikâyet için diğer kabul edilemezlik nedenlerinden herhangi biri de bulunmamaktadır. Bu nedenle, başvurunun bu bölümüne ilişkin olarak kabul edilebilirlik kararı verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

41. Başvurucu, 17/4/2008 tarihinde İzmir Fikri ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesinde açtığı patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ve tazminat davası ile aleyhine açılan karşı davada makul sürede yargılama yapılmadığını belirterek, adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

42. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, esasen Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı birçok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan ve AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de, Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38–39).

43. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45).

44. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvuru konusu olayda, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi nezdinde açılan patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ve tazminat davası ile patentin hükümsüzlüğü talebiyle açılan karşı davanın söz konusu olduğu görülmekle, 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen somut yargılama faaliyetinin, medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 49).

45. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olup, somut başvuru açısından bu tarih, 17/4/2008 tarihidir.

46. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52). Bu kapsamda, somut yargılama faaliyeti açısından sürenin bitiş tarihinin, başvurucunun karar düzeltme talebinin Yargıtay 11. Hukuk Dairesince reddedildiği 30/11/2012 tarihi olduğu anlaşılmaktadır.

47. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, yargılamanın konusunun, patent ve markaya tecavüzün önlenmesi ve tazminat davası ile patentin hükümsüzlüğü talebiyle açılan karşı davanın olduğu, başvurucu tarafından açılan davaya verilen cevap dilekçesi ile başvurucuya ait patentin hükümsüzlüğünün talep edildiği, Mahkemece, tarafların delillerinin toplandığı, patent ve marka tescil belgelerinin Türk Patent Enstitüsünden getirtildiği, bilirkişi heyetinden rapor alınarak, ilgili KHK ve uluslararası anlaşma hükümleri yorumlanmak suretiyle 9/12/2009 tarihinde karar verildiği anlaşılmıştır. Temyiz üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesince 17/4/2012 tarihinde hükmün onandığı, karar düzeltme isteminin ise aynı Daire tarafından 30/11/2012 tarihinde reddedilerek hükmün kesinleştiği belirlenmiştir.

48. 6100 sayılı Kanun’un öngördüğü yargılama usullerine tabi mahkemeler nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle yargılamada sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin nazara alınmadığı göz önünde bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde karar verilmiştir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 34-64).

49. Başvuruya konu davanın mahiyeti nedeniyle icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık niteliğinin bulunduğunu ortaya koymakla birlikte, başvurucunun tutum ve davranışlarıyla ya da usuli haklarını kullanırken özensiz davranarak yargılamanın uzamasına önemli ölçüde sebep olmadığı, somut başvuru açısından, daha önce verilen kararlar dışında farklı karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve dört yıl yedi ayı aşkın yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

50. Açıklanan nedenlerle, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanunun 50. Maddesi Yönünden

51. Başvurucu, adil yargılanma hakkı ile mülkiyet hakkının ihlal edilmesi nedeniyle yargılamanın yenilenmesine karar verilmesini, patent koruma süresinin yirmi yıl olduğunun tespit edilmesini, maddi ve manevi tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

52. 6216 sayılı Kanun’un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

“Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

53. Başvurucunun tarafı olduğu uyuşmazlığa ilişkin dört yıl yedi ayı aşkın yargılama süresi nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucuya net 3.350,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

54. Başvurucu tarafından maddi tazminat talebinde bulunulmuş olmakla beraber, tespit edilen ihlal ile iddia edilen maddi zarar arasında illiyet bağı bulunmadığı anlaşıldığından, başvurucunun maddi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

55. Başvurucu tarafından yapılan 198,35 TL harç ve 1.500,00 TL vekâlet ücretinden oluşan 1.698,35 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucunun,

1. Yargılamanın sonucu itibarıyla adil olmadığı yönündeki iddiasının “açıkça dayanaktan yoksun olması”,

2. Gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği yönündeki iddiasının “açıkça dayanaktan yoksun olması”,

nedenleriyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

3. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönündeki iddiasının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

4. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

B. Başvurucuya net 3.350,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucunun tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

C. Başvurucu tarafından yapılan 198,35 TL harç ve 1.500,00 TL vekâlet ücretinden oluşan 1.698,35 TL yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,

D. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

10/3/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.