I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, astsubaylıktan subaylığa geçiş mülakat sınavında başarısız sayılmaya ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada yargılamanın sağlıklı ve yeterli hukuki denetim yapılmadan sonuçlandırıldığı belirtilerek Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 11/2/2013 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm Başkanlığının 31/10/2013 tarihli kararı ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 72. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı 13/10/2015tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü 4/12/2015tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuştur.

6. Bakanlık tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan görüş 15/12/2015tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanlarına 28/12/2015 tarihinde ibraz etmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu Kara Kuvvetleri Komutanlığında astsubay olarak görev yapmaktadır. Subaylığa geçiş yazılı sınavında başarılı olmuş, 2/2/2012 tarihinde yapılan mülakat sınavında ise 60,857 puan alarak başarısız sayılmıştır.

9. Başvurucu tarafından başarısız sayılmaya ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) Üçüncü Dairesi 4/10/2012 tarihli ve E.2012/768, K.2012/1919 sayılı kararıyla davanın reddine karar vermiştir. Kararın ilgili kısımları şöyledir:

“Mülakatın adaya göre değişen, yeterli bir zaman içerisinde bir oturum ile adayın geçmişi, kişiliği, psikolojik yapısı, kendini ifade edebilme yeteneği ve askerlik mesleğine ön yeterliliğin tespiti gibi konuların değerlendirildiği planlı bir görüşme olduğu, adayda bulunması gereken ve testlerle ortaya çıkarılması mümkün olmayan niteliklere, adayın sahip olma durumunu tespit etmek maksadıyla, mülakat kurulu ile aday arasında yüz yüze, sözlü iletişim şeklinde, soru ve cevap yöntemi uygulanarak gerçekleştirildiği, Mülakat komisyonu tarafından yapılan mülakat sınavında adayların Cumhuriyetin Temel Değerlerine ve Atatürkçü Düşünce Sistemine Bağlılığı. Fiziki Yapı ve Genel Görünüş, Türkçenin Doğru Kullanımı ve Konuşma Düzgünlüğü, Aile Yapısı, Askeri kurallara yatkınlığı Bireysel Eğilim ve Özellikli Davranışlar, Öz Disiplin ve Psikolojik Dengesi üzerinden değerlendirildiği, mülakat sınavının sözlü sınav niteliğinde olmadığı ve adayların bilgi seviyelerinin değerlendirilmediği, değerlendirme kriterlerinin subaylarda bulunması gerekli görülen kişilik özelliklerinden oluştuğu, mülakat komisyonunun Personel Başkanlığından bir general, Per.Tem.Mrk.K., Pl, ve Ynt.D.Bşk.lığından bir üye, Per. İşl.D.Bşk.lığından bir üye, Tyn.D.Bşk.lığından bir üye, Per.Tem.Mrk.lığından bir üye ve bir psikolog/rehberlik ve danışmanlık öğretmeni olmak üzere olmak üzere toplam yedi subay üyeden oluştuğu, üyelerin subay statüsünde ve aralarında hiyerarşik görev bağlantısının bulunmadığı, mülakat kurulu değerlendirilmesinin kişilik değerlendirme testi sonuçları, aday dosyası, adli sicil, KİHBİ raporları, aday tanıma ve değerlendirme kurulu ve değerlendirme sonuçları, adayla yapılan mülakat ve diğer bilgilerin değerlendirmesi ile oluşturulduğu, değerlendirmenin 100 puan üzerinden yapıldığı, Kurul üyelerinin adaya mülakat kurulu değerlendirme formunda yazılı puan değerleri üzerinden ayrı ayrı puan verdikleri, her üyenin aday hakkında kanaatini açıkladığı ve notunu bağımsız olarak verdiği, adayın puanların toplamının üye sayısına bölünerek almış olduğu notun hesaplandığı, 70 baraj puanın altında kalan adaylar ile doğrudan ret kararı verilecek şart kriterlerinden herhangi birini veya daha fazlasını karşılamadığı anlaşılan adayların elendiği anlaşılmaktadır.

İdarenin kanunlarla tevdi edilen kamu hizmetini, ancak nitelikli personel eliyle yerine getirebilmesi mümkündür. Yürütülen kamu hizmetinin niteliğine en uygun personelin belirlenmesi, seçim, atama ve görevlendirmelerin liyakat esasına göre yapılması ancak doğru çalışan bir değerlendirme sistemi ile sağlanabilir. Liyakat sisteminin kurulması ve işletilmesinde bu nedenle diğer birçok kriterin yanı sıra mülakat sınavının idarece önemli bir kriter olarak kabul edildiği görülmektedir. Anayasa Mahkemesi 07.02.2007 gün ve E.2005/47 K. 2007/14 sayılı kararında yazılı sınavdan geçerek yeterli hukuk bilgisine sahip olduğu kabul edilen aday adaylarının meslek için gerekli olan genel ve fiziki görünüm, intikal ve kavrama yeteneği gibi özelliklerin karşılıklı görüşme sonucu saptanabileceğinin açık olduğunu, bu nedenle, yazılı yarışma sınavında başarı gösteren aday adayları arasından en uygun koşulları taşıyanları seçme olanağı veren mülakatın gerekli görülmesinin ve mülakatta başarı göstermenin mesleğe kabul aşaması öncesinde adaylık için bir koşul olarak aranmasının Anayasa'ya uyarlı olduğuna karar vermiştir.

…

Mülakat sınavında adayların kişisel özelliklerinin değerlendirilmesi, mülakat komisyonu üyelerince değerlendirmelerin ayrı ayrı puan verilmek suretiyle belirlenmesi, müteakiben bu değerlendirmelerin birleştirilmesi suretiyle mülakat sınavı sonucunda adayın puanının ve başarılı ya da başarısız olduğunun yazılı olarak belirlenmesi, Mülakat Kurulu Kanaat Tutanağında adayda belirlenen eksikliklerin belirtilmesi nedeniyle tesis edilen işlemin idari yargı yerlerince denetlenebilir bir idari işlem niteliğinde olduğu, mülakat sınavında adayların bilgi seviyeleri tespit edilmediğinden mülakat sınavının sesli ve görüntülü kayıt altına alınmasının uyuşmazlığın çözümünde bir öneminin bulunmaması nedeniyle zorunlu olmadığı anlaşıldığından mülakat sınavının Anayasanın 2'nci maddesinde yer verilen Hukuk devleti ilkesine aykırı olmadığı kabul edilmiştir. Dava konusu uyuşmazlığı oluşturan mülakat sınavının belirtilen amaç ve niteliği nedeniyle esas itibariyle bilgi tespitine yönelik sözlü sınavlarına ilişkin yargı kararlarının uyuşmazlığın çözümünde dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır. Dava konusu ile benzer olan ve mülakat sınavının iptali istemine ilişkin uyuşmazlıklarda Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 3'üncü Dairesinin 09 Aralık 2004 gün ve E.2003/746 K.2004/1776; 15 Ocak 2009 gün ve E.2008/641 K.2009/81; 17 Eylül 2009 gün ve E.2009/240 K.2009/930; 15 Ekim 2009 gün ve E.2008/1223 K.2009/1047; 10 Haziran 2010 gün ve E.2010/2 K.2010/718 sayılı kararları ile davanın reddine karar verilmiştir.

Diğer yandan her adaya uygulanan KKY 51-8 (A) Karar Kuvvetleri Komutanlığı Mülakat Yönergesi ile mülakat komisyonuna geniş bir takdir yetkisinin verildiği görülmektedir. Ancak takdir yetkisinin sınırsız olmadığı, kamu hizmetinin verimliliği, etkinliği ve kamu yararı ile kişisel yarar arasında bir denge kurulması zorunluluğu, bu hak ve yetkinin sınırını oluşturmaktadır. Takdir yetkisinin idarece takip edilen amaca uygun olarak keyfilikten ve sübjektif değerlendirmelerden uzak objektif kıstaslara bağlı kullanılması gerekmektedir. Özellikle Mülakat Komisyonu üyelerinin birbirlerine yakın not değerlendirmesinde bulundukları ve oybirliği ile Mülakat Kurulu Kanaat Tutanağında davacıda tespit edilen eksikliklerin belirtildiği dikkate alındığında takdir yetkisinin takip edilen amaca aykırı olarak keyfi, taraflı, kişisel ve duygusal değerlendirme yapılarak kullanıldığına, not takdirinde objektiflikten uzaklaşıldığına dair hiçbir somut bilgi, belge ve kanıtın bulunmaması nedeniyle davacının mülakat sınavında başarısız sayılması işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından davanın reddine karar verilmiştir.”

10. Başvurucunun karar düzeltme talebi de aynı Dairenin 24/1/2013 tarihli ve E.2013/130, K.2013/73 sayılı kararıyla reddedilmiş ve karar 6/2/2013 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir.

11. Başvurucu 11/2/2013 tarihinde bireysel başvuru yapmıştır.

B. İlgili Hukuk

12. 27/7/1967 tarihli ve 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu'nun 109. maddesi şöyledir:

“Türk Silâhlı Kuvvetlerinin ihtiyacı göz önüne alınarak her sene tespit edilecek kontenjan nispetinde emsali arasında temayüz etmiş en az dört yıl süreli fakülte veya yüksek okulları bitiren astsubaylar; bağlı olduğu kuvvet komutanlığının, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının teklifi üzerine kendi sınıflarında veya askerî hâkim sınıfı hariç olmak üzere öğrenimlerinin ilgilendirdiği ihtiyaç duyulan sınıflarda aşağıdaki şartlarla teğmen nasbedilirler :

…

Yapılacak seçme sınavlarında başarı gösterenlerin sıralaması, personelin sınav notu ile almış olduğu madalya, ödül, takdir, taltif ve cezalar da dikkate alınmak suretiyle yönetmelikle belirtilen esaslara göre yapılır.

…”

13. 926 sayılı Kanun’un 111. maddesi şöyledir:

“Yukarıda belirtilen hükümlerin tatbik şekli ve karşılığı bulunmayan sınıfların hangi sınıf ve meslek imtihanlarına tabi tutulacakları,sicillerin ne şekilde verileceği ve emsalleri arasında temayüz etmiş astsubayların subaylığa nasbedilmelerinde aranacak nitelikler ile seçme sınavlarının yapılma usul, esas ve şartları Subay Sicil Yönetmeliğinde gösterilir.”

14. 27/12/1998 tarihli ve 23566 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Subay Sicil Yönetmeliği’nin 105. maddesi şöyledir:

“Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı göz önüne alınarak her sene tespit edilecek kontenjan nispetinde emsali arasında temayüz etmiş en az dört yıl süreli fakülte veya yüksek okulları bitiren astsubaylar; bağlı olduğu kuvvet komutanlığının, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının teklifi üzerine, mensubu oldukları kuvvet komutanlıklarında, Jandarma Genel Komutanlığında veya Sahil Güvenlik Komutanlığında ve kendi sınıflarında veya askerî hâkim sınıfı hariç olmak üzere öğrenimlerinin ilgilendirdiği ihtiyaç duyulan sınıflarda aşağıdaki şartlarda teğmen nasbedilirler:

a) Subaylık için sınava müracaat tarihinde en az üstçavuş rütbesinde ve astsubay olarak altıncı hizmet yılını tamamlamış, dokuzuncu hizmet yılını bitirmemiş olmak.

b) Subaylık için sınava müracaat tarihinde sicil notu ortalaması sicil tam notunun yüzde doksan ve daha yukarısı olmak.

c) Askerî disiplin, tutum ve davranışları, görevindeki başarısı, meslekî bilgi ve yetenekleri ile genel kültürü bakımından subaylığa lâyık bulunduğu sıralı sicil üstleri tarafından onanmış olmak.

ç) Yapılacak seçme sınavlarında ve subaylık nosyonu kazandırma eğitiminde başarılı olmak.

Yapılacak seçme sınavlarında başarı gösterenlerin sıralaması, personelin sınav notu ile almış olduğu madalya, ödül, takdir, taltif ve cezalar da dikkate alınmak suretiyle bu Yönetmelikle belirtilen esaslara göre yapılır…”

15. Kara Kuvvetleri Komutanlığı Mülakat Yönergesi’nin İkinci Bölüm 1. maddesi şöyledir:

“Mülakat kavramı:

a. Mülakat, adaya güre değişen, yeterli bir zaman içerisinde bir oturum ile adayın geçmişi, kişiliği, psikolojik yapışı, kendini ifade edebilme yeteneği ve askerlik mesleğine ön yeterliliğin tespiti gibi konuların değerlendirildiği planlı bir görüşmedir.

b. Mülakat personel temininde adayda bulunması gereken ve testlerle ortaya çıkarılması mümkün olmayan niteliklere, adayın sahip olma durumunu tespit etmek maksadıyla, mülakat kurulu ile aday arasında yüz yüze, sözlü iletişim şeklinde, soru ve cevap yöntemi uygulanarak gerçekleştirilir.”

16. Aynı Yönerge’nin 6. maddesi şöyledir:

“a. Değerlendirme (Kara Harp Okuluna ve Astsubay Meslek Yüksek Okullarına öğretim elemeni temini, muvazzaf subay temini ile Askeri Lise/Bando Astsb,Haz.Okuluna öğrenci temini hariç), tüm temin faaliyetlerinde 100 puan üzerinden yapılır. Kurul üyeleri adaya mülakat kurulu değerlendirme formunda yazılı puan değerleri üzerinden ayrı ayrı puan verirler. Bu değerlendirme, mülakat kurulu değerlendirme formunda yer alan her bir alt boyut için çok yetersizden, çok iyiye doğru olmak üzere yapılır Üyelerin notlarının ortalaması, adayın mülakat puanını oluşturur. Her üye aday hakkında kanaatini açıklar ve notunu bağımsız olarak verir.

b. Mülakat sonucu belirlenen 70 baraj puanın altında kalan adaylar ile doğrudan ret kararı verilecek şart kriterlerinden herhangi birini veya daha fazlasını karşılamadığı anlaşılan adaylar elenir. Kesin karar kuruluna sevk edilen adaylardan kurulca uygun bulunanlara geçer not verilir.

c. Kurul üyelerinin bağımsız değerlendirmeleri sonucu verdikleri notlar bilgisayara kaydedilir Adayın puanların toplamı, üye sayısına bölünerek adayın almış olduğu not hesaplanır. Mülakat değerlendirme çizelgesi bilgisayar çıktısı olarak alınır. Karar bölümüne ise adayın aldığı nota göre “kabul veya red” damgası basılır. Adayın sınav kâğıdı başkan ve üyeler tarafından imzalanıp onaylanır.

ç. Red kararı verilen ve kaybeden her aday için hukuki bir durumda istifade edilmek üzere kanaat tutanağı tanzim edilir ve imza altına alınarak muhafaza edilir…”

17. Yönerge ekinde yer alan Mülakat Kurulu Değerlendirme Çizelgesi'nde "Cumhuriyetin Temel Değerlerine ve Atatürkçü Düşünce Sistemine Bağlılığı" (Anayasa'nın demokratik, laik ve hukuk devleti ilkelerine bağlılık, Atatürkçü düşünce sistemine bağlılığı, vatan sevgisi ve tarih bilinci), "Fiziki Yapısı ve Genel Görünüşü" [kişinin genel görünüşü, fiziki yapısı ve davranışları, tik olmaması, yürüyüşü, duruşu, tavır ve hareketleri (aşırı rahat, umursamaz, heyecanını kontrol edemeyen, güven verme durumu, beğenilme ve etkileme gücü (karizma) vb.], "Türkçenin Doğru Kullanımı ve Konuşma Düzgünlüğü" [Türkçenin doğru kullanılması, ses tonu, konuşma düzgünlüğü ve aksanı (artikülasyon), hitabet ve ikna kabiliyeti, anlama ve kendini ifade etme yeteneği], "Aile Yapısı" (aile yapısı, ailenin yaşam biçimi ve ilişkileri, ahlaki değerlere sahip olması, karakter asalet, doğruluk, dürüstlük, güvenirlik, şeref, namus, vicdan, adalet, sır saklamak), "Askerî Kurallara Yatkınlığı" (askerlik sevgisi, kurallara uyma, itaatkâr olma, sadakat ve çevresel uyum), "Adayın Bireysel Eğitim ve Özellikle Davranışları" (zekâ ve akıl, kendisine güven, cesaret ve yiğitlik, irade kuvveti, kararlı olma, eleştirel düşünme ve sorun çözme becerileri, sezgi ve öngörü sahibi olması, genel kültür seviyesi), "Öz Disiplini ve Psikolojik Dengesi" (öz disiplini ve davranış tutarlılığı, kişisel sorumluluk, istek ve beklentilerini kontrol edebilme, soğukkanlılığını koruma, dikkat yoğunluğu korkuları ve psikolojik dengesi) bölümlerine yer verilmiştir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 18/2/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

19. Başvurucu; mülakat sınavının sesli ve görüntülü kayıt altına alınmasının, mülakatta sorulan soruların ve bunlara verilen cevapların kaydedilerek puanların açıklanmasının gerektiğini, yargı kararlarının gerekçeli olmasının esas olduğunu, İdare Mahkemesinin resen tahkik yapmak yerine kendisinin ileri sürdüğü hususları ispatlamasını beklemesinin, yapılan denetimin sağlıklı olmadığını ve bu sebeple gerekçenin yetersiz olduğunu gösterdiğini; işlemin hukuki denetiminin eksik yapıldığını belirterek Anayasa’nın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının ihlal edildiği ileri sürmüş; tazminat talebinde bulunmuştur.

B. Değerlendirme

20. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurunun adil yargılanma hakkı çerçevesinde incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

21. Bakanlık, başvurucunun Mahkemece delillerin değerlendirilmesine ilişkin şikâyetlerinin dördüncü derece temyiz türünden olup olmadığı ile Derece Mahkemesinin delilleri takdirinde açık keyfîlik bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi gerektiğini bildirmiştir.

22. Başvurucu; Bakanlık görüşüne karşı, hak ihlalinin tespit edilerek öncelikle yargılamanın yenilenmesine, aksi hâlde tazminata hükmedilmesine karar verilmesi gerektiğini ifade etmiştir.

23. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrası şöyledir:

“Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.”

24. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

“Mahkeme, … açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.”

25. 6216 sayılı Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Mahkemece kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvurular kapsamında değerlendirilen kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği kurala bağlanmıştır.

26. Anılan kurallar uyarınca ilke olarak derece mahkemeleri önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ile derece mahkemelerince uyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun esas yönünden adil olup olmaması bireysel başvuru incelemesine konu olamaz. Bunun tek istisnası, derece mahkemelerinin tespit ve sonuçlarının adaleti ve sağduyuyu hiçe sayan tarzda bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içermesi ve bu durumun kendiliğinden bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihlal etmiş olmasıdır. Bu çerçevede, kanun yolu şikâyeti niteliğindeki başvurular, derece mahkemesi kararları bariz takdir hatası veya açık keyfîlik içermedikçe Anayasa Mahkemesince incelenemez (Necati Gündüz ve Recep Gündüz, B. No: 2012/1027, 12/2/2013, § 26).

27. Anayasa’nın “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

28. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Herkes medeni hak ve yükümlülükleri ile ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. …”

29. Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Maddede geçen “adil yargılanma hakkının” kapsamı Anayasa’da açık bir şekilde düzenlenmediğinden bu hakkın kapsam ve içeriğinin Sözleşme’nin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesi çerçevesinde belirlenmesi gerekir (Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 22).

30. Adil yargılanma hakkı, bireylere dava sonucunda verilen kararın değil, yargılama sürecinin ve usulünün adil olup olmadığını denetletme imkânı verir. Bu nedenle bireysel başvuruda adil yargılanmaya ilişkin şikâyetlerin incelenebilmesi için başvurucunun yargılama sürecinde haklarına saygı gösterilmediğine, bu çerçevede yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığı veya bunlara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığı, kendi delillerini ve iddialarını sunamadığı,uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediği veya kararın gerekçesiz olduğu gibi mahkeme kararının oluşumuna sebep olan unsurlardan değerlendirmeye alınmamış eksiklik, ihmal ya da açık keyfîliğe ilişkin bir bilgi ya da belge sunmuş olması gerekir (Nadi Karakoç, B. No: 2013/2767, 2/10/2013, § 22).

31. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM); Sözleşme ile güvence altına alınan hak ve yükümlülüklere zarar gelmedikçe mahkemeler tarafından yapıldığı iddia edilen iç hukuktaki olay ve hukuk hatalarını incelemenin kendi görevi olmadığını, kararlarında bir yerel mahkemenin şu veya bu şekilde karar vermesine neden olan unsurlar hakkında değerlendirme yapma yetkisi bulunmadığını, zira bunun kendisini üçüncü ya da dördüncü derece yargı organı olarak görmesi anlamına geleceğini ifade etmiştir (Kemmache/Fransa, B. No: 14992/89, 2/11/1993). Ancak AİHM,iç hukukun yorum ve uygulamasının, Mahkemenin içtihatları ışığında yorumlanan Sözleşme ilkeleri ile uyumlu olup olmadığının değerlendirilmesi için kendisinin lüzumlu olduğunu da belirtmektedir (Scordina/İtalya, B. No:36813/97, 26/3/2006, §§ 190, 191).

32. Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri “belirlilik”tir. Bu ilkeye göre yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır ve uygulanabilir olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı koruyucu birtakım güvenceler içermesi gereklidir. Belirlilik ilkesi hukuksal güvenlikle bağlantılı olup birey; hangi somut eylem ve olguya hangi hukuksal yaptırımın veya sonucun bağlandığını, bunların idareye hangi müdahale yetkisini doğurduğunu, bir kesinlik içinde kanundan öğrenebilme imkânına sahip olmalıdır. Birey, ancak bu durumda kendisine düşen yükümlülükleri öngörüp davranışlarını düzenleyebilir. Hukuk güvenliği; kuralların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de kanuni düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar (Abdulhalim Karavil, B. No: 2013/849, 15/4/2013, § 34).

33. Başvuru konusu olayda başvurucu, katıldığı mülakat sınavında başarısız sayılması üzerine söz konusu işlemin iptali istemiyle AYİM’de dava açmış; AYİM, mülakat sınavında adayların kişisel özelliklerinin değerlendirildiği, Mülakat Komisyonu üyelerince değerlendirmelerin ayrı ayrı puan verilmek suretiyle yapıldığı, müteakiben bu değerlendirmelerin birleştirilmesi suretiyle mülakat sınavı sonucunda adayın puanının ve başarılı ya da başarısız olduğunun yazılı olarak belirlendiği, Mülakat Kurulu Kanaat Tutanağı'nda adayda belirlenen eksikliklerin belirtilmesi nedeniyle tesis edilen işlemin idari yargı yerlerince denetlenebilir bir idari işlem niteliğinde olduğu, mülakat sınavında adayların bilgi seviyeleri tespit edilmediğinden mülakat sınavının sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınmasının uyuşmazlığın çözümünde bir öneminin bulunmaması nedeniyle zorunlu olmadığı, Karar Kuvvetleri Komutanlığı Mülakat Yönergesi ile Mülakat Komisyonuna geniş bir takdir yetkisinin verildiği ancak takdir yetkisinin sınırsız olmadığı, kamu hizmetinin verimliliği, etkinliği ve kamu yararı ile kişisel yarar arasında bir dengenin kurulması zorunluluğunun bu hak ve yetkinin sınırını oluşturduğu, takdir yetkisinin idarece takip edilen amaca uygun olarak keyfîlikten ve sübjektif değerlendirmelerden uzak objektif kıstaslara bağlı kullanılması gerektiği, özellikle Mülakat Komisyonu üyelerinin birbirlerine yakın not değerlendirmesinde bulundukları ve oybirliği ile Mülakat Kurulu Kanaat Tutanağı'nda başvurucuda tespit edilen eksikliklerin belirtildiği gerekçesiyle takdir yetkisinin amaca aykırı olarak keyfî, taraflı, kişisel ve duygusal değerlendirme yapılarak kullanıldığına, not takdirinde objektiflikten uzaklaşıldığına dair hiçbir somut bilgi, belge ve kanıtın olmadığı; başvurucunun mülakat sınavında başarısız sayılması işleminde bu nedenlerle hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar vermiştir.

34. Mahkemenin gerekçesi ve başvurucunun iddiaları incelendiğinde davanın konusunun, başvurucunun katıldığı mülakat sınavında başarısız sayılması işleminin iptali istemi olduğu, bu kapsamda iddiaların özünün derece Mahkemesi tarafından delillerin ve mevzuatın değerlendirilmesinde ve yorumlanmasında isabet olmadığına, esas itibarıyla yargılamanın sonucunun hukuka aykırılık teşkil ettiğine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

35. Davranış ve düşüncelere ilişkin bilgi edinme amacıyla bir kişiyle yapılan mülakat; yazılı sınavı tamamlayıcı nitelikte olup liyakati ölçmek, adayın mesleğe uygun yeteneğe ve kültürel birikime sahip olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Bu kapsamda yapılacak bir mülakatın nesnel olduğunun kabul edilebilmesi için ne şekilde uygulanacağına ilişkin hususları ve değerlendirme esaslarını içeren bir yöntemin düzenlenmesi gerekmektedir (Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun28/12/2013 tarihli ve E.2009/1089, K.2013/730 kararı).

36. Subaylığa geçişe ilişkin olarak yukarıda yer verilen mevzuat uyarınca mülakatın adaya göre değişen, yeterli bir zaman içinde gerçekleşen bir oturum ile adayın geçmişi, kişiliği, psikolojik yapısı, kendini ifade edebilme yeteneği ve askerlik mesleğine ön yeterliliğin tespiti gibi konuların değerlendirildiği planlı bir görüşme olduğu; adayda bulunması gereken ve testlerle ortaya çıkarılması mümkün olmayan niteliklere adayın sahip olma durumunu tespit etmek maksadıyla Mülakat Kurulu ile aday arasında yüz yüze, sözlü iletişim şeklinde soru ve cevap yöntemi uygulanarak mülakatın gerçekleştirildiği; mülakatın sözlü sınav niteliğinde olmadığı ve adayların bilgi seviyelerinin değerlendirilmediği, değerlendirme kriterlerinin subaylarda bulunması gerekli görülen kişilik özelliklerinden oluştuğu, mülakat komisyonunun bir psikolog/rehberlik ve danışmanlık öğretmeni olmak üzere olmak üzere toplam yedi subay üyeden oluştuğu, üyelerin subay statüsünde olduğu ve aralarında hiyerarşik görev bağlantısının bulunmadığı, Mülakat Kurulu değerlendirilmesinin yüz puan üzerinden yapıldığı, Kurul üyelerinin adaya Mülakat Kurulu Değerlendirme Formu'nda yazılı puan değerleri üzerinden ayrı ayrı puan verdikleri, her üyenin aday hakkında kanaatini açıkladığı ve notunu bağımsız olarak verdiği, adayın puanları toplamının üye sayısına bölünerek almış olduğu notun hesaplandığı, 70 baraj puanın altında adayların elendiği anlaşılmakla mülakatın yapılışına ve değerlendirme şekline ilişkin ölçütler belirlenmiştir.

37. Bu durumda başvurucunun belirli bir kesinlik içinde mülakatın yapılış şeklini, puanlamasını, başarı ve sonuç değerlendirmesini öngörebildiği, buna göre davranışlarını tanzim edebildiği, dolayısıyla hukuki güvenliğe aykırı bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır.

38. Sonuç olarak başvurucu, yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşler hakkında bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediğine veya kararın gerekçesiz olduğuna ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi mahkemenin kararında bariz takdir hatası veya açık keyfîlik oluşturan herhangi bir durum da tespit edilmemiştir.

39. Diğer taraftan mülakatta başarısız sayılma işlemine ilişkin iddiaların incelendiği Ulaş Yılmaz (B. No: 2013/2841, 4/11/2015) başvurusunda da Anayasa Mahkemesince benzer yönde karar verilmiş olup bu başvuru bakımından farklı karar verilmesini gerektiren bir husus bunmamaktadır.

40. Açıklanan nedenlerle başvurucu tarafından ileri sürülen iddiaların kanun yolu şikâyeti niteliğinde olduğu, Derece Mahkemesi kararının bariz takdir hatası veya açık bir keyfîlik de içermediği anlaşıldığından başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA

18/2/2016tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi