I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, hükümlü olarak bulunulan ceza infaz kurumunda ası suretiyle ölüm olayının gerçekleşmesi ve bu ölüm olayına ilişkin etkili bir soruşturma yürütülmemesi nedenleriyle yaşam hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 3/4/2013 tarihinde Siirt 1. Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca 26/7/2013 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

4. Bölüm tarafından 13/3/2014 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü 9/5/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuştur.

6. Bakanlık tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan görüş 13/6/2014 tarihinde başvurucu vekiline tebliğ edilmiştir. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanlarını süresi içinde ibraz etmemiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu, Siirt E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) hükümlü iken 25/7/2012 tarihinde yaşamını yitiren 1988 doğumlu Volkan Moray'ın babasıdır.

9. Anılan Ceza İnfaz Kurumunda silahla yağma suçu ile üç ayrı hırsızlık, üç ayrı konut dokunulmazlığının ihlali ve üç ayrı mala zarar verme suçlarına ilişkin kesinleşmiş cezaları infaz edilmekte olan başvurucunun oğlu Volkan Moray, infaz koruma memurlarınca 25/7/2012 tarihinde sabah saat 08.00 sularında sayım amacı ile yapılan denetim sırasında kaldığı D-17 No.lu koğuşun havalandırma kısmında asılı vaziyette ölü olarak bulunmuştur.

10. Söz konusu olaydan haberdar edilen Cumhuriyet Savcısı A.D.D. Ceza İnfaz Kurumu yetkililerine olay yerinde bulunan delillerin karartılmasının veya kaybolmasının önlenmesi amacıyla gerekli tedbirlerin alınması ve Siirt İl Emniyet Müdürlüğü Olay Yeri İnceleme Şube Müdürlüğü ekiplerinin Ceza İnfaz Kurumuna yönlendirilmesi talimatını vermiştir. Cumhuriyet Savcısı A.D.D.nin kendisi de, Adli Tıp Uzmanı H.T. veZabıt Katibi M.V.A. ile birlikte Ceza İnfaz Kurumuna intikal etmiştir.

11. Cumhuriyet Savcısı A.D.D.nin de imzasının bulunduğu olay yeri inceleme görgü tespit tutanağında özetle olayın gerçekleştiği D-17 no.lu koğuşa gidildiği, olay yerinde gerekli tedbirlerin alındığının ve 112 Acil personelinin mevcut olduğunun görüldüğü, iki katlı olan koğuşun alt katının sosyal yaşam alanı (buzdolabı, masa, sandalye vb.) yukarı katının ise dört ranza ve dolaptan oluşan istirahat alanı olduğu, bu alanlarda kavga, karmaşa, arbede vs. gibi şüphe uyandıracak olumsuz bir durumun gözlemlenmediği, gerek olay yerinde gerek ölen kişinin kıyafetlerinde kavga olduğu veya arbede yaşandığı izlenimi uyandıracak bir durumun bulunmadığı, ölen kişi üzerinde ve fiziki mekanda gerekli fotoğraflama ve filme alma işlemleri ile teknik incelemelerin yapılması maksadıyla Siirt İl Emniyet Müdürlüğüne bağlı Olay Yeri İnceleme Şube Müdürlüğünde görevli polis memurlarınagerekli talimatların verildiği belirtilmiştir.

12. Cumhuriyet Savcısı A.D.D.nin talimatı doğrultusunda 4932 kodlu Olay Yeri İnceleme Ekibine bilgi verilmiş ve olay yerine intikal etmeleri gerektiği bildirilmiştir. Olaydan saat 08.55 sıralarında haberdar edilen olay yeri inceleme ekibi, saat 09.10'da Ceza İnfaz Kurumuna varmış ve saat 09.20'de Cumhuriyet Savcısı A.D.D. ile birlikte olay yerini incelemeye başlamıştır.

13. Hazırlanan 25/7/2012 tarihli olay yeri inceleme raporunda"...Bahse konu yerin Siirt Kapalı Cezaevi D-17 sayılı koğuşunun havalandırma tabir edilen bahçe kısmı olduğu, koğuş binasından bahçe çıkışına göre, sol duvar üzerinde, yerden 2.22 m yükseklikteki metal çengele iki kat yapılmış, mavi renkli çamaşır ipiyle asılı, yüzü bahçeye dönük, dili hafif dışarıda, dizleri düz ayakları yere değer şekilde, kolları yanda avuç içleri vücuda bakar ve yarı açık şekilde, üzerinde gri atlet, gri renkli a. ibareli eşofman altı (kapri) ve içerisinde gri tonlu baksır iç çamaşırı olan, siyah düz, kısa saçlı, kirli sakal ve bıyıklı, tahmini 25-26 yaşlarında, 160-170 cm boylarında, yaklaşık 60-65 kg civarında bir erkek cesedinin olduğu, cesedin çene altından başlayarak her iki kulak arkasından başın üst kısmına doğru yükselen iple çengele bağlı olduğu, boyun alt kısmında çene ile gırtlak arasında kırmızı beyaz renkli bir bez parçasının ipe sarılı olduğu, ipin asılı olduğu nokta (çengel) ile şahsın boynu arasındaki mesafenin 72 cm olduğu görüldü. İp kesilerek eks şahıs asıdan indirildiğinde, çene altından başlayarak her iki kulak arkasından başın üst kısmına devam eden derin telem (ip) izinin olduğu görüldü. Şahsın üzerinde (...) değerli eşya olmadığı görüldü. Eks şahıs Siirt Devlet Hastanesi Morguna kaldırılmak üzere bulunduğu hali ile sağlık görevlilerine teslim edildi. Şahsın olaydan önce kaldığı D-17 Koğuşu içerisinde yapılan araştırmada her hangi bir intihar notu veya bulguya rastlanılamadı. Olay yerinin bulunduğu hali ile fotoğrafları ve video çekimi yapılarak Siirt Devlet Hastanesi Morguna intikal edildi. Burada Adli Tıp Hekimi tarafından yapılan muayenede, eks şahsın vücudunda herhangi bir darp cebir izi yada ateşli silah yada kesici delici bereleyici alet vs yaralanmasının olmadığının tespit edildiği" belirtilmiştir. Olay yeri inceleme raporunda ayrıca kırk fotoğrafın çekildiği, kamera kaydının yapıldığı ve olay yeri krokisinin çizildiği belirtilmiştir.

14. Adli Tıp doktoru H.T. Otopsi Yardımcısı V.A. Kamera Bilirkişisi M.K. ve Fotoğrafçı bilirkişi S.A.nın katılımı ile Volkan Moray'ın otopsisi yapılmıştır. Otopsi sırasında, cesedin çeşitli açılardan fotoğrafları ve kamera kaydı ile görüntüleri alınmıştır. Otopsi sonucunda hazırlanan 25/7/2012 tarihli ölü muayene ve otopsi tutanağında "... 1-Kişinin vücudunda ölümüne müessir herhangi bir travmatik bulguya rastlanılmadığı, 2-Kişinin boyun bölgesinde telem izi tarif edildiğine göre ası fiilinin gerçekleşmiş olduğu, 3-Telem bölgesine uyan alanlarda ekimoz ve hiyoid kemikte ekimozlu kırık tespit edildiğine göre ası fiilinin canlı iken gerçekleştirmiş olduğu, 4-Kişinin ölümünün asıya bağlı mekanik asfiksi sonucu meydana geldiği..." sonucuna varılmıştır. Otopsi sırasında çekilen altmış beş adet fotoğraf ile kamera görüntüleri, soruşturma dosyasına eklenmiştir. Ayrıca otopsi sırasında cesetten alınan kan ve idrarörnekleri, toksikolojik analizinin yapılması için Malatya Adli Tıp Grup Başkanlığına gönderilmiştir. Malatya Adli Tıp Grup Başkanlığının 6/8/2012 tarihli raporunda kan ve idrar numuneleri üzerinde alkol, uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı madde bulunmadığı belirtilmiştir.

15. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı 25/7/2012 tarihinde müteveffa ile aynı koğuşu paylaşan O.O., M.A.K. ve N.G.yi tanık sıfatıyla dinlemiştir. Tanık sıfatıyla dinlenen O.O. özetle Volkan Moray'ı yaklaşık beş aydır tanıdığını, müteveffanın içine kapanık biri olmadığını, müteveffa ile aynı koğuşta kaldığı süre içerisinde dikkatini çeken herhangi bir olayın bulunmadığını, müteveffanın gerek tutuklu ve hükümlülerle gerekse Ceza İnfaz Kurumu görevlileri ile bir sorun yaşadığına veya onlarla tartıştığına şahit olmadığını, müteveffanın olaydan yaklaşık yirmi gün önce telefonla görüşmeye çıktığında moralinin bozuk olarak döndüğünü, ne olduğunu sormaları üzerine babasıyla tartıştığını söylediğini fakat daha sonra normale döndüğünü, olayın meydana geldiği dönem ramazan ayı olduğu için sahur vaktinden sonra sabah saat 06.00’ya kadar müteveffanın da aralarında bulunduğu koğuş arkadaşları ile birlikte oturduğunu, normal bir şekilde sohbet ettiklerini ve anormal bir durumun olmadığını, mütevaffanın kendilerine "Siz oruçlusunuz yatın, ben sizi sayım olduğu zaman uyandırırım." dediğini, infaz koruma memurlarının sabahleyin saat 08.00'de sayım için koğuşa geldiğini, müteveffanın yerinde olmadığının anlaşılması üzerine yapılan araştırma neticesinde koğuşun havalandırma kısmında kendini astığının anlaşıldığını, havalandırma bahçesinin saat 05.00'te açıldığını, başkaca bir bilgi ve görgüsünün olmadığını belirtmiştir. Tanık olarak dinlenen M.A.K. ve N.G.de benzer yönde beyanda bulunmuştur.

16. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı infaz koruma memurlarından, infaz koruma baş memurlarından ve Ceza İnfaz Kurumu 2. müdürlerinden oluşan toplam on beş kişinin şüpheli sıfatıyla ifadesini almıştır. İnfaz koruma baş memuru H.H.Ş. ifadesinde özetle 25/7/2012 tarihinde yapılan sabah sayımı sırasında dört kişilik D-17 numaralı koğuşta bir mahkûmun bulunmadığının anlaşıldığını bunun üzerine yapılan araştırma neticesinde dördüncü mahkûmun havalandırma bahçesinde kendini astığını tespit ettiklerini, mahkûmun ölmüş olduğunu anlayınca delillerin kaybolmasını ve kararmasını engellemek amacıyla olay yerinin aynı şekilde muhafazasının sağlandığını, mahkûmun herhangi bir rahatsızlığının olmadığını, kendilerine ve diğer koğuş arkadaşlarına karşı bir geçimsizliğinin bulunmadığını, olay yerinde arbede yahut tartışmayaşandığına dair bir emarenin bulunmadığını, koğuşta bulunan dört mahkûmun kendi hâlinde adli mahkûmlar olduğunu, olayın intihar olduğunu düşündüğünü, mahkûmun girmiş olduğu bunalımın nedenini bilmediğini belirtmiştir. Şüphelilerden A.N., E.Y. ve A.Ö., havalandırma kapısını saat 05.00'te kendilerinin açtığını ve o saatte koğuşta herhangi bir anormal durumun bulunmadığını belirtmiştir. ŞüphelilerdenCeza İnfaz Kurumu 2. Müdürü E.T. ise ifadesinde özetle olayda kusurunun ya da ihmalinin bulunmadığını, hükümlünün kendisini ceza infaz kurumunda bulundurulması ve kullanılması yasak olmayan çamaşır ipi ile astığını, hükümlülerin yaptığı telefon görüşmelerinin yasalar gereği kaydedildiğini, Volkan Moray'ın telefon kayıtlarından ciddi aile geçimsizlikleri yaşadığının anlaşıldığını, tutulan telefon kayıtlarının soruşturma dosyasına sunulduğunu beyan etmiştir. Dinlenen diğer şüpheliler de benzer yönde beyanda bulunmuş ve suçlamaları kabul etmemişlerdir.

17. Başvurucu, Siirt Cumhuriyet Başsavcılığına sunduğu 8/8/2012 tarihli dilekçe ile özetle oğlunun intihar eğiliminde olan biri olmadığını, olayda şüpheli bir takım durumların bulunduğunu, defin işlemleri sırasında oğlunun göğüs bölgesindeki derisinin soyulduğuna dair izler gördüğünü, buna ilişkin fotoğrafları dilekçesine eklediğini, söz konusu fotoğraflardaki izlerin otopsiden mi yoksa başka bir sebepten mi kaynaklandığı hususunda tarafına bilgi verilmesi gerektiğini, oğlunun Ceza İnfaz Kurumu idaresi yahut koğuş arkadaşlarıyla bir sorunun bulunup bulunmadığının belirlenmesi amacıyla Ceza İnfaz Kurumuna yazı yazılarak disiplin cezası alıp almadığının sorulması gerektiğini, el konulan ip üzerinde parmak izi veya diğer yönlerden inceleme yapılması gerektiğini belirterek soruşturmanın genişletilmesi talebinde bulunmuştur.

18. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı, Ceza İnfaz Kurumuna gönderdiği 15/8/2012 tarihli yazı ile Volkan Moray'ın herhangi bir disiplin cezasının bulunup bulunmadığını sormuştur. Ceza İnfaz Kurumu 17/8/2012 tarihli yazı ile Volkan Moray'ın ceza infaz kurumunda bulunduğu süre zarfında disiplin cezası aldığına ilişkin herhangi bir kaydın bulunmadığını bildirmiştir.

19. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı 14/12/2012 tarihli ve Sor. No. 2012/2867, K.2012/2552 sayılı karar ile aşağıda yer verilen gerekçeyle şüpheliler hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar vermiştir:

"...Olay yerinde gözleme dayanarak yapmış olduğumuz inceleme ile tanzim edilen olay yeri inceleme görgü ve tespit tutanağı ile Siirt İl Emniyet Müdürlüğü ekiplerince tanzim edilen olay yeri inceleme raporu Volkan Moray'ın özkıyım sonucu hayatını kaybetmiş olması dışında şüphe uyandıracak hiçbir durum, delil, iz ve emareye rastlanmadığını gözler önüne sermiştir. Zira olayın öncesinde yangın çıkmış olabileceğini düşündürecek (müştekinin iddiası) is, duman, koku ve tahrip olmuş materyal kargaşa, arbede yaşanmış olabileceği şüphesini uyandıran dağınıklık, eşyaların yerlerinde değişiklik gerek kurum görevlilerini gerekse ölenin koğuş arkadaşlarının üzerinde, olağanüstülük gözlenmemiştir. Volkan Moray'ın dolabı, yatağı ve özel eşyası aranmış şüphe uyandıran nota dahil herhangi bir bulguya rastlanmamıştır.

Siirt Devlet Hastanesi morguna kaldırılan ceset üzerinde Adli Tıp Uzmanının dakatılımı ile yapılan incelemeler ölü muayene ve otopsi işlemi neticesinde Volkan Moray'ın kesin ölüm sebebi asıya bağlı mekanik asfiksi olarak tespit edilmiştir. Ayrıca otopsi raporunda kişinin vücudunda ölümüne müessir herhangi bir travmatik bulguya rastlanmadığı, telem bölgesine uyan alanlarda ekimoz hiyoid kemikte ekimozlu kırık tespit edilmiş olmasına göre ası fiilinin canlı iken gerçekleştirilmiş olduğu neticelerine ayrıca ve açıkça yer verilmiştir.

Volkan Moray'ın vücudundan alınan örnekler üzerinde Malatya Adli Tıp Grup Başkanlığınca yapılan toksikolojik ve histopatolojik incelemeler neticesinde de olağanüstü ve/veya şüphe arz eden bir bulguya rastlanmadığı dosya içinde mevcut Kimya İhtisas Dairesi raporundanda anlaşılmıştır.

Müşteki Hilmi Moray'ın ölen oğlu Volkan Moray'ın vücudunun çeşitli yerlerinde yanık benzeri izler olduğu yönündeki şikayeti kayda değer bulunmamıştır. Zira ölü muayene ve otopsi tutanağında bu ve benzeri izlere ilişkin gözleme dayanan bir tespitimiz olmamıştır.

Siirt E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu D-17 koğuşuna girip incelemelerde bulunmaya başlamamızdan ölü muayene ve otopsiyi tamamlayıp cesedi ailesine teslim edene kadar geçen süreçte icra eden tüm işlemler refakatte bulunan Siirt İl Emniyet Müdürlüğü Olay Yeri İnceleme Şube Müdürlüğünde görevli bilirkişi iki polis memuru tarafından kamera ile kayıt edilmiş, fotoğraflanmış, CD ortamına aktarılarak bir örneğinin Adli emanetin 2012/536 sırasında muhafaza altına alınmıştır. Bu CD incelendiğinde de Volkan Moray'ın vücudunda babası müşteki Hilmi Moray'ın fotoğraf ibraz ederek ifade ettiği gibi yanık izi benzeri bir bulguya rastlanmadığı tekrar anlaşılacaktır. Hal böyle olmasına karşın adli emanetimizin 2012/536 sırasında kayıtlı CD'de yer alan fotoğrafların çıktısı alınarak adli emanette ayrıca muhafaza altına alınmıştır. Bu fotoğraflara ilk bakışta müşteki Hilmi Moray'ın oğlu ölen Volkan Moray'ın göğüs bölgesinde yanık izleri taşıdığına ilişkin şikayetine delil olarak sunduğu fotoğraftaki izlerin hiçbirini olmadığı görülecektir. Şayet bu izler oluşmuş ise otopsi işlemin tamamlanıp ceset aileye teslim edildikten sonra gerçekleşmiş olması ihtimal dahilindedir. Hatta kuvvetle muhtemeldir.

Ölen Volkan Moray'la aynı koğuşu paylaşan ve bilgi sahibi sıfatıyla ifadelerine başvurulan O.O, M.A.K., N.G. isimli kişiler beyanlarında özetle "Volkan Moray'i iyi bir insan olarak tanıdıklarını, koğuşu paylaştıkları zaman zarfı içinde onunla hiçbir sorun yaşamadıklarını, Volkan'ın gerek tutuklu ve hükümlülerle gerekse Ceza İnfaz Kurumu görevlileri ile bir sorun yaşadığına veya tartıştığına şahit olmadıklarını ölümünden 15-20 gün kadar önce ailesi ile telefonla görüşüp geldikten sonra moralinin çok bozuk olduğunu gördüklerini, hatta Volkan'ın 2 gün hiç konuşmayıp içine kapandığını sorduklarında kendilerine babasıyla tartıştığını söylediğini, sahur vaktinden sonra sabah saat 06.00'ya kadar beraber oturduklarını sonra kendilerinin uyuduklarını sabah sayımında saat 08.00'de kendisini havalandırmada asılı vaziyette infaz koruma memurları ile birlikte gördüklerini, başkaca bir bilgi ve görgü sahibi olmadıklarını belirtmişlerdir.

Şüpheliler savunmalarında suçlamaları kabul etmemiş olay günü D-17 koğuşunda sabah saat 05.00'te havalandırma kapısını açmak için girdiklerini Volkan Moray'da dahil tüm koğuş sakinlerinin oturup sohbet ettiklerini sabah sayımını almak için 08.00'de koğuşa girdiklerinde Volkan dışındaki diğer mahkumların uyuduklarını ikinci kattan aşağı indiklerini eksik sayı üzerine beraberce etrafa bakınırken Volkan Moray'ı havalandırmada asılı olarak gördüklerini ifade etmişlerdir.

Siirt E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Amirliğince başlatılan disiplin soruşturması neticesinde tüm şüpheliler hakkında 2012/8 karar numarası ile 13/08/2012 tarihinde ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiş, kararın gerekçesinde Volkan Moray'ın özkıyımını gerçekleştirdiği materyalin ceza infaz kurumunda bulundurulması ve kullanılmasında sakınca görülmeyen çamaşır ipi olması hususuna özellikle vurgu yapılmıştır.

Yukarıda açıklandığı tüm dosya kapsamından da anlaşılacağı üzere Volkan Moray özkıyım neticesinde hayatını kaybetmiştir. Bu eylemini gerçekleştirirken bir başkasına izafe edilebilecek kasıtlı ve/veya kusurlu bir davranış tespit edilemediği gibi yine TCK'nun 84 maddesi anlamında intihara azmettirme, teşviketme, bu kararını kuvvetlendirme ve herhangi bir şekilde yardım etme şüphesi uyandıracak bir bulguya da rastlanmamıştır."

20. Başvurucu 21/1/2013 tarihli dilekçe ile özetle oğlunun intihar edecek biri olmadığını, oğlu ile en son 22/7/2012 tarihinde telefon ile görüştüğünü, oğlunun bu telefon görüşmesi sırasında moralinin çok iyi olduğunu söylediğini, oğlunun bu görüşmeden üç gün gibi kısa bir süre sonra intihar ettiğinin söylendiğini, cenazenin yıkanması sırasında oğlunun göğüs kafesinden aşağıya doğru derisinin soyulduğunu ve üzerine kaynar su dökülmüş gibi bir görüntüsünün olduğunu fark ettiğini, cesetteki izlerden olayın bir cinayet olabileceğini düşündüğünü, Cumhuriyet Başsavcılığının tamamen tahmini bir tespit ile iddiasını ciddiye almadığını, ayrıca 60-70 kiloluk bir vücudu kaldırabilen çengelin havalandırma bahçesinde bulunmasının ve havalandırma kapılarının sayımdan önce açılmasının ihmal niteliğinde olduğunu, oğlunun koğuş arkadaşlarının beyan vermede özgür olamayacaklarını belirterek kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz etmiştir.

21. Başvurucunun anılan karara yaptığı itiraz, Batman 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 11/2/2013 tarihli ve 2013/70 Değişik İş sayılı kararı ile "...olay yeri tutanağında Siirt C.Başsavcılığınca yapılan inceleme sonucu tanzim edilen olay yeri inceleme görgü ve tespit tutanağı ile Siirt İl Emniyet müdürlüğü ekiplerince tanzim edilen olay yeri inceleme raporunda maktulün özkıyım sonucu hayatını kaybetmiş olması dışında şüphe uyandıracak hiçbir durum, delil, iz ve emareye rastlanmadığının belirtildiği, ayrıca ölü muayene ve otopsi sebebinin asıya bağlı mekanik asfiksi olarak tespit edildiği, otopsi raporunda maktulün vücudunda ölümüne müessir herhangi bir tramvatik bulguya rastlanılmadığı, telem bölgesine uyan alanlarda ekimoz hiyoid kemikte ve ekimozlu kırık tespit edilmiş olmasına göre ası fiilinin canlı iken gerçekleştirilmiş olduğunun belirtildiği, maktulün özkıyımını gerçekleştirdiği materyalin ceza infaz kurumunda bulundurulması ve kullanılmasında sakınca görülmeyen çamaşır ipi olması nedeniyle Siirt Cumhuriyet Başsavcılığının 14/12/2012 tarih ve 2012/2867 soruşturma, 2012/2552 sayılı kararının usul ve yasaya uygun olduğu..." gerekçesiyle reddedilmiştir.

22. Anılan karar 4/3/2013 tarihinde başvurucu vekiline tebliğ edilmiştir.

23. Başvurucu 3/4/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

24. Başvurucu anılan olay sebebiyle idari yargıda tam yargı davası açtığına veya hukuk mahkemelerinde tazminat davası açtığına ilişkin bir bilgi vermemiştir. Bakanlık görüşünde de, söz konusu olay sebebiyle başvurucunun tam yargı davası yahut tazminat davası açtığına ilişkin bir bilgi sunulmamıştır. Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) bilişim sistemi üzerinden yapılan inceleme neticesinde de başvurucu tarafından tam yargı davası veya tazminat davası açıldığına ilişkin bir kayıt tespit edilememiştir.

B. İlgili Hukuk

25. 13/12/2004 ve tarihli 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un “Hapis cezalarının infazında gözetilecek ilkeler” kenar başlıklı 6. maddesi şöyledir:

“ (1) Hapis cezalarının infaz rejimi, aşağıda gösterilen temel ilkelere dayalı olarak düzenlenir:

a) Hükümlüler ceza infaz kurumlarında güvenli bir biçimdeve kaçmalarını önleyecek tedbirler alınarak düzen, güvenlik ve disiplin çerçevesindetutulurlar.

B) Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin düzenli bir yaşam sürdürmeleri sağlanır. Hürriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu kıldığı hürriyetten yoksunluk, insan onuruna saygınınkorunmasını sağlayan maddî ve manevî koşullar altında çektirilir. Hükümlülerin, Anayasada yer alan diğer hakları, infazın temel amaçları saklı kalmak üzere, bu Kanunda öngörülen kurallar uyarınca kısıtlanabilir.

c) Cezanın infazında hükümlünün iyileştirilmesi hususunda mümkün olan araç ve olanaklar kullanılır. Hükümlünün kanun, tüzük ve yönetmeliklerle tanınmış haklarının dokunulmazlığını sağlamak üzere cezanın infazında ve iyileştirme çabalarında kanunîlik ve hukuka uygunluk ilkeleri esas alınır.

d) İyileştirmeye gereksinimleri olmadığı saptanan hükümlülere ilişkin infaz rejiminde, bu hükümlülerin kişilikleriyle orantılı bireyselleştirilmiş programlara yer verilmesine özen gösterilir ve bu hususlar yönetmeliklerde düzenlenir.

e) Cezanın infazında adalet esaslarına uygun hareket edilir. Bu maksatla ceza infaz kurumları kanun, tüzük ve yönetmeliklerin verdiği yetkilere dayanarak nitelikli elemanlarca denetlenir.

f) Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak üzere her türlü koruyucu tedbirin alınması zorunludur.

g) Hükümlünün infazın amacına uygun olarak kanun, tüzük ve yönetmeliklerin belirttiği hükümlere uyması zorunludur.

h) Kanunlarda gösterilen tutum, davranış ve eylemler ile kurum düzenini ihlâl edenler hakkında Kanunda belirtilen disiplin cezaları uygulanır. Cezalara, Kanunda belirtilen merciler, sürelerine uygun olarak hükmederler. Cezalara karşı savunma ve itirazlar da Kanunun gösterdiği mercilere yapılır.”

26. 5275 sayılı Kanun’un “Kapalı ceza infaz kurumları” kenar başlıklı 8. maddesi şöyledir:

"Kapalı ceza infaz kurumları, iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fizikî engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu, yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış ve hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabileceği tesislerdir."

27. 5275 sayılı Kanun’un “Akıl hastalığı dışında ruhsal rahatsızlığı olan hükümlülerin cezalarının infazı” kenar başlıklı 18. maddesi şöyledir:

“Hapsedilme ve diğer nedenlerden kaynaklanan akıl hastalığı dışında ruhsal rahatsızlıkları bulunup da ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde tutulmaları gerekli görülmeyerek infaz kurumlarına geri gönderilenlerin cezaları, belirlenen infaz kurumlarının mahsus bölümlerinde infaz edilir.

Birinci fıkrada belirtilenlerin cezalarının infazı için belirlenen infaz kurumlarının ihtiyaç duyduğu uzman ve diğer tıp görevlileri, Sağlık Bakanlığınca karşılanır.”

28. 5275 sayılı Kanun’un “Hükümlülerin gruplandırılması” kenar başlıklı 24. maddesi şöyledir:

"Hükümlüler;

a) İlk defa suç işleyenler, mükerrirler, itiyadî suçlular veya suç işlemeyi meslek edinenler,

b) Aklî ve bedensel durumları nedeniyle veya yaşları itibarıyla özel bir infaz rejimine tâbi tutulması gerekenler,

c) Tehlike hâli taşıyanlar,

d) Terör suçluları,

e) Suç örgütlerine veya çıkar amaçlı suç örgütlerine mensup olan suçlular,

Gibi gruplara ayrılırlar.

(2) Hükümlüler ayrıca yaşları, hükümlülük süreleri ve suç türleri itibarıyla da gruplandırılırlar."

29. 5275 sayılı Kanun'un "Disiplin cezalarının niteliği ve uygulama koşulları" başlıklı 37. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Hükümlü hakkında kurumda, düzenli bir yaşamın sürdürülmesi, güvenliğin ve disiplinin sağlanması bakımından kanun, tüzük, yönetmelikler ile idarenin uyulmasını emrettiği veya gerekli kıldığı davranış ve tutumları, kusurlu olarak ihlâl ettiğinde, eyleminin niteliği ile ağırlık derecesine göre Kanunda belirtilen disiplin cezaları uygulanır."

30. 5275 sayılı Kanun’un “Hastalık nedeniyle nakil” kenar başlıklı 57. maddesi şöyledir:

“Hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü, bulunduğu yere en yakın tam teşekküllü Devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü koğuşuna yatırılır.

Bu hastanelere gönderilen hükümlülerin başka yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuyla, acil ve yaşamsal tehlikesi bulunması hâlinde, varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uzman hekim tarafından verilip, başhekim tarafından onaylanan ve hastalığın sebebi, tedavinin hangi sebeple bulunduğu hastanede gerçekleştirilemediği, hastaya nerede ve ne tür bir tedavi gerektiğini açıkça belirten bir raporla mümkündür. Bu durumda da en yakın ve hükümlü koğuşu bulunan Devlet veya üniversite hastaneleri tercih edilir.

Hükümlünün bu hastanelerde kontrol ve tedavisinin devam edip etmeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekir; aksi hâlde hükümlü ait olduğu kuruma iade edilir.

Hükümlü, acil hâller dışında özel sağlık kuruluşlarında tedavi edilemez. Acil hâllerin varlığı hâlinde Adalet Bakanlığına bilgi verilir.

Hükümlü, sağlık nedenleriyle bulunduğu kurumda kalmasının uygun olmadığı, kurum hekiminin önerisi ve en üst amirinin isteği üzerine alınacak sağlık kurulu raporuyla belirlendiği takdirde, başka kurumlara nakledilebilir.”

31. 5275 sayılı Kanun’un “Hükümlünün barındırılması ve yatırılması” kenar başlıklı 63. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Tehlikeli hâli bulunan hükümlü ancak bir veya üç kişilik odalarda, diğer hükümlüler ise kurumun fizikî yapısı, kapasite durumu ve güvenlik gerekleri göz önüne alınarak cezaevi yönetimi tarafından belirlenecek sayıda mahkûmun kalabileceği odalarda barındırılırlar."

32. 5275 sayılı Kanun’un “Hükümlünün muayene ve tedavi istekleri” kenar başlıklı 71. maddesi şöyledir:

“Hükümlü, beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanma hakkına sahiptir. Bunun için hükümlü öncelikle kurum revirinde, mümkün olmaması hâlinde Devlet veya üniversite hastanelerininmahkûm koğuşlarında tedavi ettirilir.”

33. 275 sayılı Kanun’un “Hükümlünün muayene ve tedavisi” kenar başlıklı 78. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Kurumun sağlık koşullarının düzenlenmesi, hükümlünün acil veya olağan muayene ve tedavisi kurumun hekimi tarafından yapılır. Genel veya hastalık nedeniyle yapılan tüm muayene ve tedavi sonuçları, sağlık izleme kartına işlenir ve dosyasında saklanır."

34. 6/4/2006 tarihli ve 26131 numaralı Resmî Gazete’de yayımlanan Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük'ün (Tüzük) "Kapıların açılmaması ve temasın önlenmesi" kenar başlıklı 45. maddesi şöyledir:

"Kapalı kurumlarda oda ve koridor kapıları kapalı tutulur. Kapılar aşağıdaki hâllerde açılır:

a) Cezaevi tabibine, revir, hamam ve berbere gitme, başka odaya nakil,

b) Hastane ve duruşmaya gönderme ve başka kuruma nakil,

c) Salıverilme, ziyaret, arama, sayım, denetim, eğitim, öğretim, spor ve iyileştirme çalışmaları, kurumda çalıştırma,

d) Kurullara çağrılma,

e) Ölüm, deprem veya yangın gibi olağanüstü hâller,

f) Kurum idaresince gerekli görülen hâller.

(2) Hükümlüler, yukarıda sayılan hâller dışında, diğer odalardaki hükümlüler ve kurum görevlileri ile temasta bulunamazlar.

(3) Odaların havalandırma bahçesine açılan kapılarının açılış ve kapanış saatleri, kurumların fiziki yapıları, kapasiteleri, mevcutları ve bölgenin coğrafi koşulları değerlendirilerek kurumun iç yönetmeliğinde düzenlenir."

35. Anılan Tüzük'ün "Arama, güvenlik tatbikatı ve sayım" kenar başlıklı 46. maddesinin (6), (7), (8) ve (9) numaralı fıkraları söyledir:

"Sayımlar, Tüzüğün 22 nci maddesinde belirtilen görevliler tarafından, dörtlü vardiya hizmetinin uygulandığı kurumlarda sabah, akşam ve gece olmak üzere günde üç kez, diğer vardiya hizmetlerinin uygulandığı kurumlarda ise her vardiya değişiminde yapılır.

İdare tarafından uygun görülmesi durumunda, her zaman sayım yapılabilir. Olağanüstü durumlarda, kurum en üst amirinin talebi, Cumhuriyet başsavcısının oluru ile dış güvenlik görevlileri sayımlara katılabilir.

Sayımlar, yatma plânları da göz önünde bulundurularak odalarda yapılır. Sayımın yapılış şekli, kurum güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek biçimde odada bulunan hükümlülerin sayısı dikkate alınarak idare tarafından belirlenir.

Arama ve sayımlar sırasında insan onuruna saygı esastır."

36. 17/6/2005 tarihli ve 25848 sayılı Resmî Gazete'de yayınlanan Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik'in (Yönetmelik) 13. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

"Hükümlüler, koğuş, oda veya eklentilerinde, kantinden temin edilmek koşuluyla kişisel ve çevresel temizliklerini temin için tarak, saç fırçası, sabun, kese, diş macunu, diş fırçası, tıraş sabunu, şampuan, parfüm, krem, saç boyası, çakısı bulunmayan tırnak makası, plastik saplı tıraş bıçağı, beş adet plastik elbise askısı, çamaşır mandalı ve gündelik hayatta kullanılan plastik eşyalar ile idarece uygun görülen uzunlukta çamaşır ipi bulundurabilir."

37. Siirt E Tipi bir bölümü yüksek güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İç Yönetmeliğinin (İç Yönetmelik) "Kurumun Türlerine Göre Bölümleri" başlıklı 6. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

"Bir bölümü yüksek güvenlikli Siirt E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunun,

a) 55 oda Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Hükümlü ve Tutuklularına,

b) 4 oda D6, D7, D8, D9 odalar yüksek güvenlikli bölüm olarak,

(...)

D17 adli erkek hükümlü olarak (...) tahsis edilmiştir."

38. İç Yönetmelik'in "Havalandırma Bahçesine Çıkma" başlıklı 25. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

"Havalandırma bahçelerinin kapıları saat 06:00'da açılır, akşam 19:00'da kapatılır. Bu kapıların açılıp kapatılmaları, sayım saatlerine ve mevsim şartlarına göre yeniden düzenlenebilir."

39. İç Yönetmelik'in "Odalarda bulundurulacak giysi, eşya ve malzemeler" başlıklı 30. maddesi şöyledir:

"Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulabilecek Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelikte belirtilenler dışında herhangi bir eşya ve malzeme verilmemektedir."

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

40. Mahkemenin 21/4/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

41. Başvurucu; Siirt E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olarak bulunan oğlu Volkan Moray’ın 25/7/2012 tarihinde kaldığı koğuşun havalandırmasında asılı vaziyette ölü olarak bulunması üzerine Siirt Cumhuriyet Başsavcılığınca başlatılan soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiğini oysa oğlunun intihar edecek biri olmadığını, olaydan üç gün önce telefonla kendisi ile görüştüğünde moralinin çok iyi olduğunu ve bir sorununun bulunmadığını söylediğini, cenazenin kendilerine teslim edilmesi üzerine oğlunun göğüs kafesinden aşağıya doğru derisinin soyulduğunu ve üzerine kaynar su dökülmüş gibi bir görüntüsünün olduğunu fark ettiklerini, cesetteki izler nedeniyle olayın bir cinayet olabileceğini düşündüğünü, cesedin fotoğraflarını çekip Siirt Cumhuriyet Başsavcılığına göndermesine rağmen izlerin hangi nedenden kaynaklandığına dair yeterli bir araştırma yapılmadığını ve bu iddiasının varsayıma dayalı bir kanaat ile reddedildiğini, olay intihar olarak kabul edilse bile yetkili makamların bu intiharı önlemeye yönelik görev ve yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmediğini, oğlunun can güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirlerin alınmadığını, havalandırma kapısının açık olmasının ve duvarda 60-70 kilo ağırlığında bir kişiyi taşıyabilecek çengel bulunmasının bir ihmal olarak görülmediğini, oğlu ile aynı koğuşta bulunan ve tanık olarak dinlenen şahısların ceza infaz kurumunda bulunmaları nedeniyle beyan vermekte özgür olamayacaklarını, kovuşturmaya yer olmadığına dair karara yaptığı itirazın hiçbir somut gerekçe belirtilmeden reddedildiğini, sorumlu kişiler hakkında etkili bir soruşturma yapılmadığını, oğlunun ölümünde ihmali bulunan kişiler hakkında yürütülen soruşturma neticesinde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesinin onur kırıcı bir işlem olduğunu, bu sürecin kendileri için manevi bir işkenceye dönüştüğünü belirterek yaşam hakkının, işkence ve kötü muamele yasağının ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüş; ihlalin tespiti ile tazminat talebinde bulunmuştur.

B. Değerlendirme

42. Anayasa Mahkemesi olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvuru formu ve ekleri bir bütün olarak incelendiğinde başvurucunun temel olarak oğlunun üçüncü kişi ya da kişilerce öldürülmüş olabileceğinden olay intihar olarak kabul edilse bile yetkili makamların bu intiharı önlemeye yönelik görev ve yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmemesinden ve olay hakkında etkili bir soruşturma yürütülmemesinden şikâyet ettiği anlaşılmaktadır. Somut olayda başvurucu her ne kadar kovuşturmaya yer olmadığı kararına yaptığı itirazın somut gerekçe gösterilmeden reddedilmesinin etkili başvuru hakkını ihlal ettiğini ve soruşturma sürecinin işkenceye dönüştüğünü belirterek işkence ve kötü muamele yasağını düzenleyen Anayasa'nın 17. maddesinin 3. fıkrasının ihlal edildiğini ileri sürmüş ise de başvurucunun bu yöndeki iddialarının yaşam hakkı kapsamında etkili bir soruşturma yürütme yükümlülüğü kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda başvurucunun ölümün üçüncü kişi ya da kişilerce gerçekleştirilmiş olabileceği yönündeki iddiası ile olay intihar olarak kabul edilse bile yetkili makamların oğlunun yaşamını korumak için gerekli önlemleri almadığı yönündeki iddiasının yaşam hakkının maddi boyutu yönünden, olay hakkında etkili bir soruşturma yürütülmediği iddiasının ise yaşam hakkının usuli boyutu yönünden incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

43. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 46. maddesinin (1) numaralı fıkrasında ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenlerin bireysel başvuru hakkına sahip oldukları kurala bağlanmıştır. Yaşam hakkının doğal niteliği gereği yaşamını kaybeden kişiler açısından bu hakka yönelik bir başvuru ancak yaşanan ölüm olayı nedeniyle mağdur olan ölen kişilerin yakınları tarafından yapılabilecektir (Sadık Koçak ve diğerleri, B. No. 2013/841, 23/1/2014, § 65). Başvuru konusu olayda müteveffa Volkan Moray başvurucunun oğludur. Bu nedenle başvuru ehliyeti açısından bir eksiklik bulunmamaktadır.

44. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan yaşam hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

45. Yukarıda belirtildiği üzere (bkz. § 42) başvurucunun yaşam hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddialarının yaşam hakkının maddi ve usule ilişkin yönden ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.

a. Yaşam Hakkının Maddi Boyutunun İhlal Edildiğine İlişkin İddia

46. Anayasa’nın “Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı” başlıklı 17. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.”

47. Kişinin yaşam hakkı ile maddi ve manevi varlığını koruma hakkı birbirleriyle sıkı bağlantıları olan devredilmez ve vazgeçilmez haklardan olup devletin bu konuda pozitif ve negatif yükümlülükleri bulunmaktadır. Devletin negatif bir yükümlülük olarak yetki alanında bulunan hiçbir bireyin yaşamına kasıtlı ve hukuka aykırı olarak son vermeme,bunun yanı sıra pozitif bir yükümlülük olarak yine yetki alanında bulunan tüm bireylerin yaşam hakkını gerek kamusal makamların, gerek diğer bireylerin, gerekse kişinin kendisinin eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere karşı koruma yükümlülüğü bulunmaktadır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, B. No: 2012/752, 17/9/2013, §§ 50, 51).

48. Bu bağlamda Volkan Moray'ın yaşamının üçüncü kişi ya da kişilerin eylemlerine karşı koruma yükümlülüğünün yerine getirilmediği yönünden ve Volkan Moray'ın yaşamının kendisinin eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere karşı koruma yükümlülüğünün yerine getirilmediği yönünden ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.

i. Volkan Moray'ın Yaşamının Üçüncü Kişi ya da Kişilerin Eylemlerine Karşı Korunmadığına İlişkin İddia

49. Başvurucu, oğlunun intihar edecek biri olmadığını ve olaydan üç gün önce telefonla kendisi ile görüştüğünde moralinin çok iyi olduğunu ve bir sorununun bulunmadığını söylediğini, defin işlemleri sırasında oğlunun göğüs kafesinden aşağıya doğru derisinin soyulduğunu ve üzerine kaynar su dökülmüş gibi bir görüntüsünün olduğunu fark ettiklerini, cesetteki izler nedeniyle olayın bir cinayet olabileceğini düşündüğünü ileri sürmüştür.

50. Bakanlık başvurucunun oğlunun üçüncü kişi ya da kişilerce öldürülmüş olabileceği iddiası hakkında herhangi bir görüş bildirmemiştir.

51. Başvurucu, iddialarını kanıtlamak amacıyla ilgili yargı kararlarını Anayasa Mahkemesine ibraz etmekle birlikte cinayet iddiasını ispatlamak için Cumhuriyet Başsavcılığına sunduğunu ifade ettiği fotoğrafları dahi Anayasa Mahkemesine sunmamıştır. Anayasa Mahkemesi başvurucunun iddialarının sağlıklı bir değerlendirmeye tabi tutulması maksadıyla, 6/1/2016 tarihli yazı ile Siirt Cumhuriyet Başsavcılığından 2012/2867 soruşturma numaralı dosyanın tamamını talep etmiştir.

52. Başvurucunun ölümün üçüncü kişi ya da kişilerce gerçekleştirildiği yönündeki iddiasının, başvurucu tarafından ortaya konulan deliller ile soruşturma dosyasında bulunan bilgi ve belgeler ışığında değerlendirilmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi tarafından bu bilgi ve belgeler ışığında yapılacak olan değerlendirmede ispat ölçütü olarak "makul şüphenin ötesinde" ilkesinin benimsendiğini ve bu ilkenin uygulanacağını vurgulamak gerekir. Böyle bir ispat yeteri derecede sağlam, açık ve birbiri ile uyumlu çıkarımların ya da aksi ispat edilememiş benzer maddi karinelerin bir arada bulunmasına bağlı olabilir (Benzer yöndeki AİHM kararları için bkz. Uçar/Türkiye, B. No: 52392/99, 11/4/2006 § 74; Orhan Türkiye,B. No: 25656794, 18/6/2002, § 264; Nachova ve Diğerleri/Bulgaristan, 43577/98 ve 43579/98, 6/7/2005, § 147).

53. Başvurucu, oğlunun üçüncü kişi ya da kişilerce öldürülmüş olabileceğini belirtmekle birlikte bu eylemin hangi şüpheli kişi ya da kişilerce yapılmış olabileceği hakkında herhangi bir bilgi vermemiştir. Başvurucu bu yöndeki iddiasını ispatlamak amacıyla cenazenin yıkanması sırasında çekilmiş yanık izlerinin bulunduğu belirtilen bir kaç fotoğrafı delil olarak göstermiş ve oğlunun intihar edecek birisi olmadığı argümanını ileri sürmüştür.

54. Öncelikle belirtmek gerekir ki, başvuru dosyasında başvurucunun oğlu Volkan Moray'ın Ceza İnfaz Kurumu yetkilileri ve/veya oda arkadaşları ile sorun yaşadığına yahut onlarla kavgalı olduğuna ya da onlar tarafından tehdit edildiğine dair hiçbir bilgi ve belge bulunmamaktadır.

55. Volkan Moray'ın ası suretiyle yaşamını yitirmiş vaziyette bulunması üzerine Cumhuriyet Savcısı A.D.D. olaydan haberdar edilmiş ve Cumhuriyet Savcısı huzurunda olay yeri incelemesi yapılmıştır. Olay yeri inceleme raporu ile olay yeri inceleme görgü tespit tutanağında, Volkan Moray'ın koğuşunda ve havalandırma bahçesinde kavga, karmaşa, arbede gibi şüphe uyandıracak olumsuz bir durumun gözlemlenmediği, gerek olay yerinde gerek ölen kişinin kıyafetlerinde kavga olduğu veya arbede yaşandığı izlenimi uyandıracak bir durumun tespit edilemediği, Adli tıp hekimi tarafından yapılan muayenede, Volkan Moray'ın vücudunda herhangi bir darp ya da cebir izinin bulunmadığı belirtilmiştir (bkz. §§ 11-13). Ölü muayene ve otopsi tutanağında da, Volkan Moray'ın vücudunda ölümüne müessir herhangi bir travmatik bulguya rastlanılmadığı, telem bölgesine uyan alanlarda ekimoz ve hiyoid kemikte ekimozlu kırık tespit edildiğine göre ası fiilinin canlı iken gerçekleştirmiş olduğu, ölümünün asıya bağlı mekanik asfiksi sonucu meydana geldiği belirtilmiş ayrıca otopsi sırasında cesetten alınan kan ve idrar örnekleri üzerinde yapılan toksikolojik incelemede alkol, uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin bulunmadığı belirtilmiştir (bkz. § 14). Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından dinlenen Volkan Moray'ın koğuş arkadaşları ile Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin anlatımları da, birbiri ile uyumlu olup cinayet iddiasını destekleyecek herhangi bir kayıt içermemektedir.

56. Tüm bu hususlar dikkate alındığında bu aşamaya kadar ortaya çıkar hiçbir delilin cinayet iddiasını desteklemediği anlaşılmaktadır.

57. Bununla birlikte başvurucu, oğlunun cinayete kurban gittiği şüphesiyle cenazenin yıkanması sırasında çekilmiş bir kaç fotoğrafı 8/8/2012 havale tarihli dilekçe ile Siirt Cumhuriyet Başsavcılığına göndermiştir. Başvurucu söz konusu fotoğraflarda oğlunun göğüs bölgesindeki derisinin soyulduğuna dair izler bulunduğunu belirtmiş ve bu izlerin otopsi işleminden mi yoksa başka bir nedenden mi kaynaklandığı hususunda tarafına bilgi verilmesi talebinde bulunmuştur. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı, başvurucunun sunduğu fotoğraflar ile olay yeri inceleme ve otopsi işlemleri sırasında çekilen fotoğrafları ve bu sırada alınan kamera görüntülerini karşılaştırmış, olay yeri inceleme ve otopsi işlemleri sırasında çekilen fotoğraflarda başvurucunun sunduğu fotoğraflardaki izlerin hiçbirinin bulunmadığını tespit etmiş ve başvurucunun bu yönündeki şikâyetini kayda değer bulmamıştır.

58. Açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı, başvurucunun cinayet şüphesini desteklemek amacıyla sunduğu fotoğrafları olay yeri inceleme ve otopsi işlemleri sırasında alınan fotoğraflar ve kamera kaydı ile kıyaslamış ve başvurucunun iddia ettiği izlerin hiçbirinin bu kayıtlarda bulunmadığı tespitinde bulunmuştur. Başvurucu, olay yeri inceleme ve otopsi işlemleri sırasında alınan fotoğraf ve kamera kaydının güvenilirliğine ilişkin herhangi bir itiraz ileri sürmemiştir. Cumhuriyet Savcısı huzurunda alınan bu kayıtların güvenilirliğini şüpheye düşürecek herhangi bir husus da tespit edilememiştir. Bu durumda soruşturma makamlarının Volkan Moray'ın intihar ettiği yönündeki tespitinden ayrılmayı gerektirecek geçerli bir nedenin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

59. Açıklanan nedenlerle Volkan Moray'ın yaşamının üçüncü kişi ya da kişilerin eylemlerine karşı korunamadığı yönündeki şikâyetler yönünden Anayasa'nın 17. maddesinin gerektirdiği yaşamı koruma yükümlülüğünün ihlal edilmediğine karar verilmesi gerekir.

 ii. Volkan Moray'ın Yaşamının Kendi Eylemlerine Karşı Korunmadığına İlişkin İddia

60. Başvurucu, oğlunun ölümüne ilişkin olay intihar olarak kabul edilse bile yetkili makamların bu intiharı önlemeye yönelik görev ve yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmediğini, oğlunun can güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirlerin alınmadığını, havalandırma kapısının açık olmasının ve duvarda 60-70 kilo ağırlığında bir kişiyi taşıyabilecek çengel bulunmasının bir ihmal olarak görülmediğini belirterek, yaşam hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

61. Bakanlık görüşünde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) devletin yaşamı koruma yükümlülüğünü devletin egemenlik alanında bulunan kişileri intihara karşı korumayı kapsayacak şekilde yorumladığı belirtildikten sonra konuya ilişkin AİHM kararlarına yer verilmiştir. Bakanlık AİHM’in bu konudaki kararlarında bireyin kendisine karşı bir risk oluşturduğunu biliyor olması veya bilmesi gerektiği hâlde makul tedbirleri almamasının devletin sorumluluğunu doğurabileceğini bu itibarla her türlü özgürlükten mahrumiyetin doğası gereği tutuklu veya hükümlü kişinin psikolojisinin bozulmasına neden olduğunu dolayısıyla bunun kırılgan ve korumasız bir kişinin intihar etme riskini artırabileceğini, bu yüzden ulusal mevzuatın cezaevi yetkililerine bu kişiler hakkında daha duyarlı ve dikkatli olma görevi yüklediğini ve tutuklu veya hükümlü kişilerin hayatlarının gereksiz yere tehlikeye atılmasını önleyici tedbirler getirdiğini bununla birlikte intihar olaylarında devletin yerine getirmesi gereken pozitif yükümlülüklerin kapsamının belirlenmesinde insan davranışlarının “öngörülemezliği” ilkesinin de gözden kaçırılmaması gerektiğini belirtmiştir.

62. Bakanlık görüşünde somut olayla ilgili olarak yetkili makamların Volkan Moray'ın intihar etme riskini bildikleri hâlde bu riski ortadan kaldırmak için kendilerinden makul olarak beklenen önlemleri alıp almadıklarının araştırılması gerektiği Volkan Moray'ın Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre içerisinde psikolojik rahatsızlığının bulunduğuyönünde herhangi bir şikâyetinin olmadığı bu süre zarfında herhangi bir disiplin cezası almadığı, hükümlünün Ceza İnfaz Kurumunda bulundurulması yasak olmayan çamaşır ipi ile kendisini asmış olduğu belirtilmiştir.

63. Devletin yetki alanında bulunan tüm bireylerin yaşam hakkını gerek kamusal makamların ve diğer bireylerin gerekse kişinin kendisinin eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere karşı koruma yükümlülüğünün bulunduğunuyeniden vurgulamak gerekir (bkz. § 47).

64. Anayasa Mahkemesinin yaşam hakkı kapsamında devletin sahip olduğu pozitif yükümlülükler açısından benimsediği temel yaklaşıma göre devletin sorumluluğunu gerektirebilecek şartlar altında gerçekleşen ölüm olaylarında Anayasa’nın 17. maddesi devlete elindeki tüm imkânları kullanarak bu konuda ihdas edilmiş yasal ve idari çerçevenin yaşamı tehlikede olan kişileri korumak için gereği gibi uygulanmasını ve bu hakka yönelik ihlallerin durdurulup cezalandırılmasını sağlayacak etkili idari ve yargısal tedbirleri alma görevi yüklemektedir. Bu yükümlülük, kamusal olsun veya olmasın, yaşam hakkının tehlikeye girebileceği her türlü faaliyet bakımından geçerlidir (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 52).

65. Bu kapsamda bazı özel koşullarda devletin kişinin kendi eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere karşı yaşamı korumak amacıyla gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü de bulunmaktadır (Sadık Koçak ve diğerleri, § 74). Cezaevlerinde gerçekleşen ölüm olayları için de geçerli olabilecek bu yükümlülüğün ortaya çıkması için cezaevi yetkililerinin kendi kontrolleri altındaki bir kişinin kendini öldürmesi konusunda gerçek bir risk olduğunu bilip bilmediklerini ya da bilmeleri gerekip gerekmediğini tespit etmek; böyle bir durum söz konusu ise bu riski ortadan kaldırmak için makul ölçüler çerçevesinde ve sahip oldukları yetkiler kapsamında kendilerinden beklenen her şeyi yapıp yapmadıklarını incelemek gerekmektedir (Benzer yöndeki AİHM kararları için bkz. Keenan/Birleşik Krallık, B. No: 27229/95, 3/4/2001, § 90, 91; Tanrıbilir/Türkiye, B. No: 21422/93, 16/11/2000, § 74). Ancak özellikle insan davranışının öngörülemezliği, öncelikler ve kaynaklar değerlendirilerek yapılacak işlemin veya yürütülecek faaliyetin tercihi dikkate alınarak; pozitif yükümlülük, yetkililer üzerine aşırı yük oluşturacak şekilde yorumlanmamalıdır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri,§ 53; Sadık Koçak ve diğerleri, § 74). Bu çerçevede Anayasa Mahkemesince yapılacak incelemede basit bir ihmali veya değerlendirme hatasını aşan bir kusurun cezaevi yetkililerine atfedilebilip atfedilemeyeceğinin ortaya konulması gerekmektedir.

66. Tutuklanan veya hürriyeti bağlayıcı cezasının infazına başlanan kişilerin daha önce sahip oldukları pek çok özgürlükten mahrum kalmaları ve günlük yaşamlarında ciddi nitelikte bir değişim yaşamalarının doğal bir sonucu olarak psikolojik sağlıkları bozulabilmekte dolayısıyla kırılgan ve korumasız bir konumda bulunan bu kişilerin intihar etme riski artabilmektedir. Bu nedenle yasal ve ikincil düzenlemelerin cezaevi yetkililerine bu kişiler hakkında daha duyarlı ve dikkatli olma görevi yüklemesi ve tutuklu veya hükümlü kişilerin hayatlarının tehlikeye atılmasını önleyici tedbirler alınmasını sağlaması gerekmektedir. Bu amaçla öncelikle cezaevinde kalan kişilerin davranışlarının ve sağlık durumlarının takip edilmesi ve gerektiğinde doktor muayenesine başvurulması diğer yandan bu konuda meyli olduğu anlaşılanlar açısından kendileri için en uygun yerlerde kalmalarının temin edilmesi ve intihar eylemlerinde kullanılabilecek kesici/delici eşyalara, kemer, çamaşır ipi veya ayakkabı bağcıkları gibi eşyalara el konulması şeklinde bu tip risklerin azaltılmasına yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir (Mehmet Kaya ve diğerleri, B. No: 2013/6979, 20/5/2015, § 73).

67. Bu bağlamda kişi özgürlüğüne aşırı bir sınırlama getirmeyecek bir ölçüde, bir tutuklunun veya hükümlünün kendine zarar verme ihtimalini en aza indirecek tedbirlerin alınması yetkililerden beklenebilecektir. Bir hükümlü veya tutuklu açısından daha sıkı tedbirlerin gerekip gerekmediği ve bunların uygulanmasının makul olup olmadığı, başvuru konusu yapılan her bir somut olayın koşullarına göre değişecektir (Mehmet Kaya ve diğerleri, § 74).

68. Yaşam hakkı kapsamında devletin öncelikle yaşamı tehlikeye girebilecek kişilerin yaşamını korumak için yeterli yasal ve idari bir çerçeve oluşturması gerekmektedir (bkz. § 64). Aynı yükümlülük ceza infaz kurumlarında bulunan kişilerin yaşam ve sağlıklarının korunması için de geçerlidir. Bu kapsamda ceza infaz kurumu yetkililerince yerine getirilecek takip, kontrol ve denetim işlemleri ile bu konuda alınacak diğer tedbirlerin yukarıda yer verilen mevzuatta ayrıntılı olarak düzenlendiği görülmektedir (bkz. §§ 25-39). Başvurucular tarafından bu konuda ileri sürülen bir eksiklik bulunmadığı gibi başvuru konusu olay açısından Anayasa Mahkemesi tarafından resen gözetilmesi ve incelenmesi gereken bir hususun da bulunmadığı anlaşılmıştır.

69. Dolayısıyla mevcut başvuruda yukarıda yer verilen ilkeler çerçevesinde öncelikli olarak Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin Volkan Moray'ın kendini öldürme riskini bilip bilmediklerinin veya bilmelerinin gerekip gerekmediğinin ortaya konulması gerekmektedir.

70. 5275 sayılı Kanun'un 71. maddesinde, ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbi araçlardan yararlanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Aynı maddede hükümlülerin öncelikle kurum revirinde, mümkün olmaması hâlinde devlet veya üniversite hastanelerinin mahkûm koğuşlarında tedavi ettirileceği hükme bağlanmıştır. 5275 sayılı Kanun'un bu maddesi ile tutuklu ve hükümlülerin ruh ve beden sağlığına ilişkin mevzuatta bulunan diğer hükümler dikkate alındığında sağlık sorunları bulunan tutuklu ve hükümlülerin durumlarına göre Kurum revirinde, devlet veya üniversite hastanelerinin mahkûm koğuşlarında tedavi imkânına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ancak ne başvuru formu ve eklerinde ne de soruşturma dosyasında, başvurucunun oğlu Volkan Moray'ın Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre içerisinde psikolojik bir rahatsızlıktan dolayı tedavi gördüğüne ilişkin bir bilgi ve belge bulunmamaktadır. Volkan Moray'ın psikolojik sorunlar yaşadığına dair Ceza İnfaz Kurumuna yansımış bir olay da mevcut değildir. Volkan Moray'ın koğuş arkadaşlarının "müteveffanın olaydan yaklaşık 20 gün önce telefonla görüşmeye çıktığında moralinin bozuk olarak döndüğünü, ne olduğunu sormaları üzerine babasıyla tartıştığını söylediğini" şeklindeki beyanları dışında Volkan Moray'ın herhangi bir psikolojik rahatsızlığına değinen olay veya onun davranış bozukluğunu gösteren bir bulgu tespit edilememiştir.

71. 5275 sayılı Kanun'un 37. maddesinde ceza infaz kurumunda düzenli bir yaşamın sürdürülmesi, güvenliğin ve disiplinin sağlanması bakımından kanun, tüzük, yönetmelikler ile idarenin uyulmasını emrettiği veya gerekli kıldığı davranış ve tutumları, kusurlu olarak ihlâl eden hükümlüler hakkında çeşitli disiplin cezalarının uygulanacağı öngörülmüştür. Volkan Moray, Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre içerisinde herhangi bir disiplin cezası almadığı gibi Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin dikkatini çekebilecek herhangi bir davranış bozukluğu da sergilememiştir. Diğer taraftan Volkan Moray'ın ası suretiyle yaşamını yitirmiş vaziyette bulunduğu andan yaklaşık üç saat önce infaz koruma memurlarınca havalandırma bahçesinin açıldığı, bu sırada infaz koruma memurlarının dikkatini çeken olağanüstü bir durumun yaşanmadığı, hem Volkan Moray'ın koğuş arkadaşlarının hem Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin birbirleri ile tutarlı anlatımlarına göre Volkan Moray'ın bu esnada koğuş arkadaşları ile normal bir şekilde sohbet ettiği anlaşılmaktadır.

72. Yukarıda açıklanan hususlar dikkate alındığında somut olayda Volkan Moray'ın intihar etme eğiliminde olduğunu gösteren hiçbir delilin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu sebeple Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin Volkan Moray'ın kendi yaşamına son verecek durumda olduğunu bildikleri veya bilmeleri gerektiğikanaatine ulaşılmamıştır.

73. Yönetmelik'in 13. maddesinde hükümlülerin koğuş, oda veya eklentilerinde idarece uygun görülen uzunlukta çamaşır ipi bulundurabileceği belirtilmiştir. Hükümlülerin koğuş, oda veya eklentilerinde çamaşır ipi bulundurabilmesi başlı başına bir ihlal sebebi olmayıp bu durum her somut olayın koşulları dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Somut olayda Ceza İnfaz Kurumu yetkilileri, Volkan Moray Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre içerisinde hiçbir intihar eğilimi göstermediğinden çamaşır ipinin yasaklanması veya çamaşır ipinin bağlandığı çengelin sökülmesi gibi bazı özel önlemleri almadığı gerekçesiyle eleştirilemez. Somut olayda yer alan hiçbir unsur, Ceza İnfaz Kurumu yetkililerince ilave tedbirlerin alınması ve Volkan Moray'ın sıradan bir hükümlüye nazaran daha yakından denetlenmesi gerektiğini desteklememektedir.

74. Açıklanan nedenlerle Volkan Moray'ın yaşamının kendi eylemlerine karşı korunamadığı yönündeki şikâyetler yönünden Anayasa'nın 17. maddesinin gerektirdiği yaşamı koruma yükümlülüğünün ihlal edilmediğine karar verilmesi gerekir.

b. Yaşam Hakkı Kapsamında Etkili Bir Soruşturma Yürütülmediğine İlişkin İddia

75. Başvurucu, oğlunun ölüm olayı hakkında etkili bir soruşturma yapılmadığını, oğlu ile aynı koğuşta bulunan ve tanık olarak dinlenen şahısların ceza infaz kurumunda bulunmaları nedeniyle beyan vermekte özgür olamayacaklarını, ceset üzerindeki izlerin hangi nedenden kaynaklandığına dair yeterli bir araştırma yapılmadığını ve bu iddiasının varsayıma dayalı bir kanaat ile reddedildiğini, kovuşturmaya yer olmadığına dair karara yaptığı itirazın hiçbir somut gerekçe belirtilmeden reddedildiğini, bu sürecin kendisi için manevi bir işkenceye dönüştüğünü belirterek, yaşam hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

76. Bakanlığın konu hakkındaki görüşünde öncelikle AİHM içtihatları uyarınca yaşam hakkı kapsamında yürütülecek ceza soruşturmasının etkili olabilmesi için yetkililerin resen harekete geçmesi, soruşturmakla görevli olan ve soruşturmayı yürüten kişilerin olaylara karışmış olabilecek kişilerden bağımsız olmaları; soruşturmanın, ölenin ailesinin meşru çıkarlarının korunması için yeterli ölçüde kendilerine açık olması, makul bir hızlılık içinde yürütülmesi, sorumluların belirlenmelerine ve gerekirse cezalandırılmalarına imkân verecek nitelikte olması gerektiği, ayrıca etkili soruşturma yapma yükümlülüğünün sonuç değil vasıta yükümlülüğü olduğu ifade edilmiştir.

77. Bakanlık görüşünde mevcut başvuru ile ilgili olarak, başvurucuların oğlu Volkan Moray'ın ölümü ile ilgili Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma kapsamında tüm delillerin toplandığı, müteveffa ile aynı koğuşu paylaşan hükümlülerin ifadelerine başvurulduğu, kamu görevlilerinin şüpheli sıfatıyla ifadelerinin alındığı, adli soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği, aynı kararda başvurucunun, ölenin vücudunda yanık benzeri izler olduğu yönündeki iddialarının ele alındığı, ölü muayene ve otopsi işlemleri sırasında alınan görüntülerin incelenmesi neticesinde belirtilen izlere rastlanmadığı belirtilerek söz konusu iddiaların karşılandığı ifade edilmiştir.

78. Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen yaşam hakkı kapsamında devletin yerine getirmek zorunda olduğu pozitif yükümlülüklerin usule ilişkin boyutu, yaşanan ölüm olayının tüm yönlerinin ortaya konulmasına ve sorumlu kişilerin belirlenmesine imkân tanıyan bağımsız bir soruşturmanın yürütülmesini gerektirmektedir. Bu usul yükümlülüğü çerçevesinde devlet, doğal olmayan her ölüm olayının sorumlularının belirlenmesini ve gerekiyorsa cezalandırılmasını sağlayabilecek etkili resmî bir soruşturma yürütmek durumundadır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 54). Bu usul yükümlülüğünün gerektiği şekilde yerine getirilmemesi hâlinde devletin negatif ve pozitif yükümlülüklerine gerçekten uyup uymadığının tam olarak tespit edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle soruşturma yükümlülüğü, devletin bu madde kapsamındaki negatif ve pozitif yükümlülüklerinin güvencesini oluşturmaktadır (Salih Akkuş, B. No: 2012/1017, 18/9/2013, § 29).

79. Yaşam hakkı kapsamındaki pozitif yükümlülük her olayda mutlaka ceza soruşturması yürütülmesini gerektirmemektedir. İhmal nedeniyle meydana gelen ölüm olaylarında mağdurlara hukuki, idari ve hatta disiplinle ilgili hukuk yollarının açık olması yeterli olabilir (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 59). Ancak somut olay açısından, yetkili ve sorumlu kişilerin muhakeme hatasını veya dikkatsizliği aşan bir ihmalinin yani olası sonuçların farkında olmalarına rağmen kendilerine verilen yetkileri göz ardı ederek olayda ortaya çıkan riskleri bertaraf etmek için gerekli ve yeterli önlemleri almama gibi bir durumun bulunup bulunmadığına karar verilmesi gerekmektedir. Çünkü bu gibi durumlarda bireyler kendi inisiyatifleriyle hangi hukuk yollarına başvurmuş olursa olsun insanların hayatının tehlikeye girmesine neden olan kişiler aleyhine hiçbir suçlamada bulunulmaması ya da bu kişilerin yargılanmaması 17. maddenin ihlaline neden olabilir (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, §§ 60-62).

80. Yaşam hakkı kapsamında yürütülmesi gereken ceza soruşturmalarının amacı yaşam hakkını koruyan mevzuat hükümlerinin etkili bir şekilde uygulanmasını ve vuku bulan ölüm olayında varsa sorumluları ve sorumluluklarını tespit etmek üzere adalet önüne çıkarılmalarını sağlamaktır. Bu bir sonuç yükümlülüğü değil uygun araçların kullanılması yükümlülüğüdür. Anayasa'nın 17. maddesi hükümleri başvuruculara üçüncü tarafları belirli bir suç nedeniyle yargılatma ya da cezalandırma hakkı verdiği tüm yargılamaların mahkûmiyetle ya da belirli bir ceza kararıyla sonuçlandırma yükümlülüğü verdiği anlamına gelmemektedir (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 56).

81. Soruşturmanın etkililik ve yeterliliğini temin adına soruşturma makamlarının resen harekete geçmesi ve ölüm olayını aydınlatabilecek sorumluların tespitine yarayabilecek bütün delillerin toplanması gerekmektedir (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 57; Sadık Koçak ve diğerleri,§ 94 ).

82. Yürütülecek ceza soruşturmalarının etkinliğini sağlayan hususlardan biri de teoride olduğu gibi pratikte de hesap verilebilirliği sağlamak için soruşturmanın veya sonuçlarının kamu denetimine açık olmasıdır. Buna ilaveten her olayda ölen kişinin yakınlarının meşru menfaatlerini korumak için bu sürece gerekli olduğu ölçüde katılmaları sağlanmalıdır (Serpil Kerimoğlu ve diğerleri, § 58).

83. Yukarıda sayılanlara ek olarak yürütülecek soruşturmalarda makul bir hızla gerçekleştirilme ve özen gösterilme zorunluluğu da zımnen mevcuttur. Elbette ki bazı durumlarda soruşturmanın veya kovuşturmanın ilerlemesine engel olan unsurlar ya da güçlükler bulunabilir. Ancak bir soruşturmada ve devamında yapılan kovuşturmada yetkililerin hızlı hareket etmeleri; yaşanan olayların daha sağlıklı bir şekilde aydınlatabilmesi, kişilerin hukukun üstünlüğüne olan bağlılığını sürdürmesi ve hukuka aykırı eylemlere hoşgörü gösterildiği ya da kayıtsız kalındığı görünümü verilmesinin engellenmesi açısından kritik bir öneme sahiptir (Deniz Yazıcı, B. No: 2013/6359, 10/12/2014, § 96).

84. Yaşanan bir ölüm olayının oluşumuna ilişkin delillerin değerlendirilmesi idari ve yargısal makamların ödevidir. Ancak Anayasa Mahkemesinin başvuru konusu olayın gelişim şeklini anlayabilmek ve başvurucuların yakınlarının ölümünün “şüpheli” olduğuna dair iddialarının soruşturma makamları ve derece mahkemeleri tarafından karşılanıp karşılanmadığını nesnel bir şekilde değerlendirmek için olayın oluşum şeklini incelemesi gerekebilmektedir.

85. Başvuru konusu olayda, başvurucunun oğlu Volkan Moray'ın 25/7/2012 tarihinde kaldığı D-17 No.lu koğuşun havalandırma kısmında ası suretiyle yaşamını yitirmiş vaziyette bulunması olayı ile ilgili olarak Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından resen bir soruşturmanın başlatıldığı, olaydan haberdar edilen Cumhuriyet Savcısı A.D.D.nin, Ceza İnfaz Kurumu yetkililerine olay yerinde bulunan delillerin karartılmasının veya kaybolmasının önlenmesi amacıyla gerekli tedbirlerin alınması talimatını verdikten sonra kendisinin de derhâl olay yerine intikal ettiği, sonrasında Cumhuriyet Savcısı eşliğinde olay yeri incelemesinin yapıldığı ve ayrıntılı bir olay yeri inceleme raporunun hazırlandığı, olay yeri incelemesi sırasında fotoğraflamanın yapıldığı ve kamera kaydının alındığı anlaşılmaktadır.

86. Aynı gün ölü muayenesi ve akabinde otopsi işleminin yapıldığı, ölü muayene ve otopsi işlemleri sırasında da fotoğraflamanın yapıldığı ve kamera kaydının alındığı, yapılan ölü muayene ve otopsi işlemleri neticesinde hazırlanan raporda telem bölgesine uyan alanlarda ekimoz ve hiyoid kemikte ekimozlu kırık tespit edildiği dikkate alındığında ası fiilinin canlı iken gerçekleşmiş olduğu ve kişinin ölümünün asıya bağlı mekanik asfiksi sonucu meydana geldiği tespitlerinin yapıldığı, Volkan Moray'ın ölmeden önce alkol, uyuşturu, uyutucu ve uyarıcı madde alıp almadığının tespit edilebilmesi amacıyla otopsi sırasında ceset üzerinden kan ve idrar örneklerinin alındığı, alınan kan ve idrar örneklerinin toksikolojik analizinin yapılması sonucunda hazırlanan 6/8/2012 tarihli raporda, kan ve idrar numuneleri üzerinde alkol, uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı maddelerinin bulunmadığının tespit edildiği görülmektedir.

87. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı müteveffa ile aynı koğuşu paylaşan O.O., M.A.K. ve N.G.yi tanık sıfatıyla dinlemiş, infaz koruma memurlarından, infaz koruma baş memurlarından ve Ceza İnfaz Kurumu 2. müdürlerinden oluşan toplam on beş kişinin ise şüpheli sıfatıyla ifadesini almıştır. Volkan Moray'ın koğuş arkadaşları ile ifadesi alınan Ceza İnfaz Kurumu yetkililerinin anlatımlarının birbiri ile uyumlu olduğu anlaşılmış ve Volkan Moray'ın arkadaşlarının beyanlarının özgür iradelerini yansıtmadığına dair bir husus tespit edilmemiştir.

88. Müteveffanın yakınlarının meşru menfaatlerini koruyabilecek ölçüde soruşturmaya katılmaları etkili soruşturmanın en önemli unsurlarındandır. Soruşturma bu kapsamda incelendiğinde başvurucunun soruşturmaya aktif bir şekilde katılabildiği, delillerini sunabildiği ve iddialarını soruşturma makamları önünde ileri sürebildiği görülmektedir. Başvurucu, Siirt Cumhuriyet Başsavcılığına başvurarak cenazenin yıkanması sırasında oğlunun göğüs bölgesindeki derisinin soyulduğuna dair izler gördüğünü belirtmiş ve buna ilişkin fotoğrafları dilekçesine ekleyerek tarafına bilgi verilmesi talebinde bulunmuştur. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı, başvurucunun sunduğu fotoğraflar ile olay yeri inceleme ve otopsi işlemleri sırasında çekilen fotoğrafları ve bu sırada alınan kamera görüntülerini kıyaslayarak başvurucunun iddialarını etkili bir şekilde karşılamıştır. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı ayrıca başvurucunun talebi doğrultusunda Ceza İnfaz Kurumuna gönderdiği 15/8/2012 tarihli yazı ile Volkan Moray'ın her hangi bir disiplin cezasının bulunup bulunmadığını sormuş ve Ceza İnfaz Kurumundan Volkan Moray'ın ceza infaz kurumunda bulunduğu süre zarfında disiplin cezası aldığına ilişkin her hangi bir kaydın bulunmadığı cevabını almıştır.

89. Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı yaptığı araştırmalar neticesinde elde ettiği verileri değerlendirerek Volkan Moray'ın intihar neticesinde hayatını kaybettiği, olayda bir başkasına izafe edilebilecek kasıtlı ve/veya kusurlu bir davranışın bulunmadığı sonucuna varmış ve şüpheliler hakkında kovuşturma yapılmasına yer olmadığına karar vermiştir.

90. Başvurucu ayrıca Siirt Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair karara itiraz etmesine rağmen itirazı inceleyen merci tarafından somut gerekçe gösterilmeden matbu cümlelerle itirazının reddedilmesinden şikâyet etmiştir. Başvurucu, bu şikâyetini dile getirirken kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararla ortaya çıkan yeni bir durumdan bahsetmemiş, Cumhuriyet Başsavcılığı önünde ileri sürdüğü iddiaları tekrarlamıştır. Bu aşamada belirtmek gerekir ki, temyiz veya itiraz mercilerinin kararların tamamen gerekçeli olması zorunlu değildir. Bu nedenle gerekçe gösterme zorunluluğunun kapsamı kararın niteliğine göre değişebilir (Mehmet Yavuz, B. No: 2013/2995, 20/2/2014, § 51). Kanun yolu incelemesi yapan merciin, yargılamayı yapan mahkemeyle aynı sonuca ulaşması ve bunu aynı gerekçeyi kullanarak veya aynı atıfla kararına yansıtması, kararın gerekçelendirilmiş olması bakımından yeterlidir (Yasemin Ekşi, B. No: 2013/5486, 4/12/2013, § 57). Başvuru konusu olayda Batman 2. Ağır Ceza Mahkemesi ölüm olayına ilişkin verilen kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair karara yapılan itirazı, Savcılıkça verilen kararın gerekçesine atıf yaparak ve bu gerekçeyi kabul ederek reddetmiştir (bkz. § 21). Dolayısıyla Batman 2. Ağır Ceza Mahkemesinin etkili bir inceleme yapmadığından veya kararının gerekçesiz olduğundan söz edilemez.

91. Bütün bu veriler kapsamında somut olay bir bütün olarak değerlendirildiğinde Siirt Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından ölüm olayının akabinde derhâl soruşturmaya başlandığı ve soruşturmanın yaklaşık yedi ay gibi makul bir sürede tamamlandığı, olaya ilişkin delillerin elde edilmesine yönelik ayrıntılı bir çalışma yürütüldüğü, müteveffanın yakınlarının soruşturma sürecine etkili bir şekilde katılımlarının sağlandığı ve bu surette somut olayın aydınlatılmasına yönelik yeterli çabanın gösterildiği anlaşılmıştır. Bu durumda, yukarıda bahsedilen yaşam hakkının usule ilişkin boyutuna ilkeler karşısında başvuru konusu olayda soruşturma makamının olayların seyrini aydınlatmaya yönelik işlemlerinden kuşku duyulmasını gerektiren bir durumun veya yürütülen soruşturmanın derinliği ve ciddiyeti üzerinde etki gösterecek nitelikte bir eksikliğin bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

92. Açıklanan nedenlerle somut olayda yürütülen ceza soruşturmasında yaşam hakkının usule ilişkin boyutunun ihlal edilmediğine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Yaşam hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. 1. Volkan Moray'ın yaşamının üçüncü kişi ya da kişilerin eylemlerine karşı korunmadığına ilişkin iddia yönünden Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının maddi boyutunun İHLAL EDİLMEDİĞİNE,

2. Volkan Moray'ın yaşamının kendi eylemlerine karşı korunmadığına ilişkin iddia yönünden Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının maddi boyutunun İHLAL EDİLMEDİĞİNE,

3. Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usule ilişkin boyutunun İHLAL EDİLMEDİĞİNE,

C. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA,

D. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 21/4/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.