TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ANAYASA MAHKEMESİ

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

N. A. BAŞVURUSU

(Başvuru Numarası: 2013/8130)

Karar Tarihi: 21/4/2016

İKİNCİ BÖLÜM

KARAR

          GİZLİLİK TALEBİ KABUL

Başkan                     :  Engin YILDIRIM

Üyeler                       :  Serdar ÖZGÜLDÜR

                                     Osman Alifeyyaz PAKSÜT

                                     Recep KÖMÜRCÜ

                                     Alparslan ALTAN

Raportör                  : Hüseyin MECEK

Başvurucu               : N. A.

Vekili                        : Av. Sefa KARCIOĞLU

I.    BAŞVURUNUN KONUSU

1.    Başvuru; terör örgütü üyesi olmak suçundan gözaltına alınıp uykusuz bırakıldıktan sonra fotoğraflar üzerinden zorla teşhis yaptırılmak suretiyle işkence ve kötü muamele yasağının, başka bir soruşturmada ifadesi alınan tanığın duruşmada dinlenmemesi suretiyle tanık sorgulama hakkının, örgüt faaliyeti ve amacı doğrultusunda gerçekleştirdiği bir eylemi bulunmadığı hâlde bilgisayarda kimin hazırladığı belli olmayan öz geçmiş formu ile şemanın delil olarak kullanılması suretiyle adil yargılanma hakkının, yargılamanın dokuz yıldan fazla süre devam etmesinden dolayı makul sürede yargılanma hakkının, şartları gerçekleşmesine rağmen 29/7/2003 tarihli ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu’nun uygulanmaması suretiyle ayrımcılık yasağının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II.   BAŞVURU SÜRECİ

2.    Başvuru 24/10/2013 tarihinde İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3.    İkinci Bölüm Üçüncü Komisyonunca 19/12/2014 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

4.    Bölüm Başkanı tarafından 9/11/2015 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5.    Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü 30/11/2015 tarihinde Anayasa Mahkemesine sunmuştur.

6.    Bakanlık tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan görüş 7/12/2015 tarihinde başvurucu vekiline tebliğ edilmiştir.

7.    Başvurucu 21/12/2015 tarihinde Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmuştur.

III.  OLAY VE OLGULAR

A.   Olaylar

8.    Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

9.    Başvurucu, başvuru konusu iddiaların gerçekleştiği ileri sürülen 2003 yılında İstanbul’da diş hekimliği yapmaktadır.

10.  İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Cumhuriyet Başsavcılığının 2000/357 Hazırlık sayılı dosyası üzerinden Hizbullah terör örgütü ile ilgili olarak soruşturma başlatılmıştır.

11.  17/1/2000 tarihinde Beykoz’da bulunan örgüte ait bir villaya yapılan operasyonda örgüt lideri H.V. öldürülmüş, iki örgüt üyesi sağ olarak ele geçirilmiş; yapılan aramada ele geçirilen bilgisayar, CD ve disketlere el konulmuştur.

12.  Bu olayla ilgili olarak İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 10/4/2000 tarihli ve 2000/537 hazırlık, E.2000/410 sayılı iddianamesiyle İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine kamu davası açılmış, dava Mahkemenin E.2000/112 sırasına kaydedilmiştir.

13.  Villada el konulan deliller üzerinde yapılan inceleme sonucunda başvurucu ile sanık M.K.nin terör örgütü ile bağlantısı tespit edilerek 2003 yılında İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 2003/2158 hazırlık sayılı dosyası üzerinden soruşturma başlatılmıştır.

14.  Örgüte karşı 17/1/2000 tarihinde gerçekleştirilen operasyonda ölü olarak ele geçirilen örgüt lideri H.V.nin bilgisayarında İstanbul Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından yapılan incelemede;

       i. “JPG/46/El Yazması Rap/7 098” başlıklı el yazısıyla yazılmış raporda, örgüt üyesi H.K.nin başvurucuya ait Karagümrük’teki diş kliniğine uğradığı,

       ii. “E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34000-6.XLS” başlıklı belgede örgüt üyelerinin cinsiyeti, bağlı oldukları bölge ve kişiler, alan, cami, doğum yeri ve tarihi ile mesleklerinin yer aldığı listenin 51. sırasında başvurucunun adının bulunduğu,

       iii. “JPG/46/El Yazması Rap/054/055/056/057/058/-059” adlarıyla kaydedilen “İSTANBUL DERS DÜZENİ/ARALIK-99”, “Emin.04.12.99” imzalı toplam altı sayfalık el yazısıyla yapılmış şemanın 6. sayfasında başvurucunun yaşı ve doğum yerini içeren bilgilerin bulunduğu anlaşılmıştır.

15.  Başvurucu ve sanık M.K. hakkında İstanbul Emniyet Müdürlüğünün 26/10/2003 tarihli ve 172222 sayılı fezlekenin 4. sayfasında, örgüte karşı 17/1/2000 tarihinde gerçekleştirilen operasyonda ölü olarak ele geçirilen örgüt lideri H.V.nin bilgisayarında “JPG/46/El Yazması Rap/7 098” başlıklı el yazısıyla yazılmış raporda, örgüt üyesi H.K.nin başvurucu N.A.nın Karagümrük’teki diş kliniğine uğradığına dair bilgilerin bulunduğu el yazısının örgütün üst düzey yöneticilerinden İ.K.nin eli ürünü olduğuna dair İstanbul Emniyet Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuvarının raporu olduğu yazılıdır.

13.  Örgütün İstanbul sorumlularından E.Ö.F.R. kod adlı tanık Ö.B. hakkında İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 2001/1403 Hazırlık sayılı soruşturmasında kolluk aşamasında müdafii bulunmaksızın alınan 7/6/2001 tarihli ifadesinde örgüt içinde kendisinin bağlı olduğu İ.K.nin İstanbul Mardin Vakfı’nda tanıştığı örgütün Avrupa Yakası sorumlusu L.T.den üniversite öğrencilerinin raporlarını almasını istediğini, L.T.nin verdiği listede başvurucu N.A.nın da isminin bulunduğunu, bu kişilerle L.T.nin toplanıp ders yaptığını, başvurucu N.A.nın yirmi sekiz yaşlarında olduğunu, Zeytinburnu’nda dişçilik yaptığını, 2000 yılında Beykoz operasyonundan sonra örgütten ayrıldığını beyan etmiştir (Tanık Ö.B. hakkında İstanbul 11. DGM’nin E.2001/213 sayılı dosyasında yasa dışı Hizbullah terör örgütüne üyelik suçundan kamu davası açılmış ancak anılan dosyayla ilgili olarak başvurucu tarafından herhangi bir belge sunulmamıştır). Tanık Ö.B.nin duruşmalarda beyanı alınmamıştır.

14.  Yapılan bu tespitler sonucunda başvurucu 22/10/2003 tarihinde saat 09.30’da Zeytinburnu’nda çalıştığı iş yerinde gözaltına alınmış, eşi G.A.ya gözaltına alındığı bilgisi verilmiştir.

15.  Başvurucun iş yerinde ve evinde aynı gün yapılan aramada herhangi bir suç unsuru bulunmamıştır.

16.  Başvurucunun gözaltına alınmadan önce muayene edilip edilmediğine dair Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) kayıtları ile başvuru formu ve eklerinde bir rapor bulunmamaktadır.

17.  Başvurucunun 22/10/2003 tarihinde saat 14.00’te, 23/10/2003 tarihinde saat 12.10’da, 24/10/2003 tarihinde saat 15.12 ve 20.10’da, 25/10/2003 tarihinde saat 14.15’te Av. A.Y. ile görüştürüldüğüne dair tutanak düzenlenmiştir.

18.  22/10/2003 tarihinde saat 21.00’de tutulan tutanakta başvurucuya müdafi isteme hakkının bulunduğu hatırlatılmış ancak başvurucu müdafi yardımından yararlanmak istemediğini söylemiştir.

19.  Başvurucu gözaltında bulunduğu sürede eniştesi S.B. ve kardeşi M.A.A. ile yüz yüze görüştürülmüştür.

20.  Başvurucunun gözaltında bulunduğu sırada 4/4/1929 tarihli ve 1412 sayılı mülga Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun 135. maddesindeki hakları hatırlatılmaksızın 24/10/2003 tarihinde “Fotoğraf Teşhis Tutanağı” adı altındabeyanları alınmıştır. Başvurucu kendisine gösterilen İ.K. isimli örgüt üyesiyle 1990 yılı sonlarında Fatih ilçesinde aynı evde kaldıklarını, diğer örgüt üyeleri A.T., A.K., H.A., N.G. ve Ö.B. isimli kişilerle derslerde, iftarlarda tanıştığını, H.A. isimli örgüt mensubuna öz geçmiş raporunu verdiğini, ders grubunun raporlarını da bu kişiye verdiğini ifade etmiştir.

21.  Başvurucu, gözaltından çıkarılırken İstanbul Adli Tıp Kurumunda 26/10/2003 tarihinde saat 07.00’de muayene edilmiştir. Yapılan muayenede başvurucunun vücudunda herhangi bir travmatik değişimin bulunmadığı belirtilmiştir. Başvurucunun gözaltına alındıktan sonra yaklaşık altı saat uyuyabildiğini söyleyerek uykusuzluk şikâyetini doktora söylediği kayıtlıdır.

22.  Başvurucu 25/10/2003 tarihinde kollukta ve Cumhuriyet Savcılığındaki 26/10/2013 tarihli sorguda müdafi ile birlikte yaptığı savunmalarında;

       i. Hizbullah terör örgütü ile hiçbir ilişkisinin bulunmadığını, üzerinde kendisine ait fotoğrafın bulunduğu öz geçmiş raporunda yer alan bilgilerin bir kısmının doğru, bir kısmının ise eksik olduğunu; öz geçmişi üzerine yapıştırılan fotoğrafın İstanbul’da öğrenci olması dolayısıyla burs almak için yaptığı müracaatlarda fotoğraf ve aile bilgilerinin yer aldığı öz geçmiş belgelerini verdiği özel vakıf ve derneklerden elde edilmiş olabileceğini, örgüt mensubu kimseye öz geçmiş ve fotoğraf vermediğini,

       ii. 17/1/2000 tarihinde örgüte ait Beykoz'da bulunan villada ele geçirilen “E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT 1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34000-4.XLS” başlıklı dokümanın çözümünde belirtilen Ahmediye Camisi’nde A.B., M.Y., M.A.nın sorumluluğunu yapmadığını, aynı camide örgütsel görev alan A.A. ve H.T. isimli örgüt mensuplarının hiçbirisini tanımadığını, bu caminin nerede olduğunu dahi bilmediğini,

       iii. “E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34003-9.XLS” başlıklı belgede Küçükpazar Camisi’nde örgüt mensubu olan M.K.nın sorumluluğunu yaptığına dair bilginin doğru olmadığını,

       iv. “E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34000-6.XLS” başlıklı belgede belirtilen Piyalepaşa Camisi’nde K.G., N.G., Y.G., ve Zeki isimli örgüt üyeleri ile faaliyette bulunduğuna ilişkin bilginin yanlış olduğunu,

       v. 1/6/2001 tarihinde yakalanan örgütün üst düzey sorumlularından Ö.B.nin kollukta alınan 7/6/2001 tarihli ifadesinin beşinci ve sekizinci sayfalarında örgütün Avrupa Yakası öğrenci sorumlusu L.T.nin sorumluluğunda gerçekleştirilen örgütsel derslere katıldığı iddiasını kabul etmediğini, bu derslere katılanlardan sadece Harun isimli kişiyi akrabası olduğu için tanıdığını, L.T.yi de aynı ilçeden oldukları için tanıdığını, tanık Ö.B.nin ifadesinde kendisini detaylı olarak tarif ettiği yirmi sekiz yaşında, Mardinli,Zeytinburnu’nda diş hekimliği yaptığı şeklindeki beyanlarını kabul etmediğini; bu kişiyi tanımadığını,

       vi. Örgüt lideri H.V.nin bilgisayarında “JPG/46/El Yazması Rap/054/055/056/057/058/-059” adlarıyla kaydedilen “İSTANBUL DERS DÜZENİ/ARALIK-99”, “Emin.04.12.99” imzalı toplam altı sayfalık el yazması şemanın 6. sayfasında örgüt mensubu A.Y.ye bağlı olarak faaliyet göstereceğine ilişkin iddianın da gerçek dışı olduğunu, adı geçen kişiyi tanımadığını,

       vii. “JPG/46/ El yazması Rap/-098” adıyla kaydedilmiş “11.12.99 Emin” imzalı el yazısıyla yazılmış raporda geçen kendisinin memleketi ve Karagümrük’te diş hekimi olduğuna dair ilgili bilgilerin doğru olmadığını, Karagümrük’te hiç çalışmadığını,

       viii. 24/10/2003 tarihli teşhis tutanağında adı geçen örgüt mensubu olduğu söylenen kişilerden sadece H.A.yı dayısının oğlu olması nedeniyle tanıdığını, diğer beş kişiyi tanımadığını, tutanağı ne zaman okuyup imzaladığını hatırlamadığını ancak tutanaktaki imzanın kendisine ait olduğunu,

       ix. Gözaltında kaldığı dört günlük süre içinde yaklaşık altı saat uyuduğunu, fotoğraf teşhis tutanağının kendisine okumadan imzalatılmış olabileceğini, gerçek dışı bir tutanak olduğunu, Terörle Mücadele ŞubeMüdürlüğünde gözaltında kaldığı süre boyunca herhangi bir fiziksel baskıya maruz kalmadığını ancak psikolojik yönden baskı gördüğünü söylemiş; duruşmada da bu savunmalarını tekrar etmiştir.

23.  İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 11/11/2003 tarihli ve 2003/2158 soruşturma, E.2003/1191 sayılı iddianamesi ile başvurucu N.A. ve sanık M.K. hakkında yasa dışı silahlı Hizbullah terör örgütü üyesi olmak suçundan 1/3/1926 tarihli ve 765 sayılı mülga Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesinin ikinci fıkrası ve 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca İstanbul 11. DGM’ye kamu davası açılmıştır. İddianamenin başvurucuyla ilgili kısımları şöyledir:

“17/1/2000 günü İstanbul Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından yasa dışı Hizbullah Terör Örgütü’ne yönelik olarak başlatılan operasyon çerçevesinde silahlı Terör Örgütü’nün lideri olarak bilinen H.V.nin ölü olarak ele geçirildiği, Beykoz ilçesi adresinde bilgisayar, CD ve disketlerin ele geçirildiği, bahsi geçen bilgilerin hard disk yoluyla kontrol edildiğinde;

Sanık N.A.nın (başvurucu);

1. ”Albüm” adıyla kaydedilmiş olan dosyada fotoğraflı özgeçmiş raporunun bulunduğu,

2. “E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34000-4.XLS”

“E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34003-9.XLS”

“E:/HİZBULLAH/XLS/47 ÇOK- ÖNEMLİ/ ONEMLİ-KODKUT1.99/34 İSTANBUL/3400-1-1/34000-6.XLS” isimleri ile kaydedilmiş olan dosyalarda, “N.A.nın 1999 yılında Piyalepaşa Camisi’nde faaliyet gösterdiği, sorumlusunun Ö.B. olduğu, ayrıca N.A.nın Küçükpazar Camisinde faaliyet gösteren M.K. ile Ahmediye Camisi’nde faaliyet gösteren A.B. M.Y. ve M.A. isimli kişilerin sorumluluğunu yaptığı,

3.                        “JPG/46/El Yazması Rap/054/055/056/057/058/-059” adlarıyla kaydedilmiş olan 6 sayfalık el yazısı şemanın 6. sayfasında N.A.nın isminin geçtiği, bu şemada N.A.nın A.Y.’ye bağlı olarak faaliyet göstereceğinin belirtilmiş olduğu,

4.                        JPG/46/ El yazması Rap/-098” adıyla kaydedilmiş “11.12.99 Emin” imzalı el yazısı raporun sonunda “H.K. ile ilgili yeni bir gelişme yok. Notlarından okuduğumdan kadarıyla N.A. (26, D…)’nın Karagümrük’teki diş kliniğine uğruyor” şeklindeki notun bulunduğu,

Yine İstanbul 3 No.lu Devlet Güvenlik Mahkemesine Cumhuriyet Başsavcılığımızın 2001/1403 hazırlık, 2001/779 Esas sayılı iddianameyle hakkında TCK’nın 168/2 … maddeleri uyarınca cezalandırılması istemiyle kamu davası açılan sanık Ö.B.nin emniyette vermiş olduğu ifadesinin 15. sayfasında “Avrupa Yakası’nda faaliyet yürüten üniversite öğrencileri bölümünün 8. sırasında N… isimli 28 yaşlarında …’lı Zeytinburnu’nda dişçilik yapar, 7. sırada bulunan H… isimli örgüt mensubunun akrabasıdır. Beykoz operasyonundan sonra örgütten ayrıldı” şeklinde beyanda bulunduğu, bu suretle sanık N.A.nın yasa dışı silahlı Hizbullah Terör Örgütü üyesi olduğu,

…”

24.  Başvurucu; İstanbul 11. DGM’ye vermiş olduğu 22/1/2004 tarihli dilekçeyle Hizbullah terör örgütüyle bağlantısının olmadığını, buna rağmen Beykoz baskınında örgütten ele geçirilen belgelerde adının geçmesi ve öz geçmiş raporunun bulunmasına anlam veremediğini belirterek 29/7/2003 tarihli ve 25191 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu’ndan faydalanma talebinde bulunmuştur.

25.  Başvurucunun örgüt üyesi olmadığını, iddianamede belirtilen isimlerde İstanbul’da cami bulunmadığını ileri sürmesi üzerine Mahkemenin talebi sonucunda İstanbul Müftülüğünün 28/12/2004 tarihli ve 10350 sayılı yazısıyla İstanbul ilinde Piyalepaşa ve Küçükpazar isimli camilerin bulunmadığı ancak Beyoğlu ilçesinde Küçükpiyale isimli caminin, Fatih ve Üsküdar ilçelerinde Ahmediye isimli iki caminin bulunduğu bildirilmiştir.

26.  Beyoğlu Küçükpiyale Cami, Fatih Ahmediye Cami ve Üsküdar Ahmediye Cami imam hatipleri tanıklar ÖY., N.Ö.ve H.Ç.nin 12/10/2005 tarihinde Mahkeme tarafından ifadeleri alınmış; tanıklar sanıkları tanımadıklarını beyan etmişlerdir.

27.  İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemenin 12/10/2005 tarihli ve E.2003/302, K.2005/404 sayılı birleştirme kararı ile başvurucu hakkında açılan kamu davası, Beykoz operasyonu sonucunda İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine açılan E.2000/112 sayılı dosya ile birleştirilmiştir.

28.  İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yapılan yargılama sonucunda 16/2/2012 tarihli ve E.2000/112, K.2012/16 sayılı kararla başvurucunun atılı suçtan 6 yıl 3 ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına karar verilmiştir. Kararın gerekçesinin ilgili bölümleri şöyledir:

“…

Sanık N.A.nın 22/10/2003 tarihinde Zeytinburnu'nda yakalandığı, sanığın 24/10/2003 tarihli teşhis tutanağında 1990 yılında İ.K. ile Fatih'te aynı evde kaldıkları ve Hizbullah Örgütü üyesi olduklarını bildiğine dair teşhis tutanağı, terör örgütünün lideri H.V.nin ölü olarak ele geçirildiği evde ele geçen bilgisayar, CD ve disketlerde, “Albüm” adıyla kaydedilmiş olan dosyada fotoğraflı öz geçmiş raporunun bulunduğu, 3 ayrı excel dosyasında “N.A.nın 1999 yılında Piyalepaşa Camisi’nde faaliyet gösterdiği, sorumlusunun Ö.B. olduğu,ayrıca, N.A.nın Küçükpazar Camisinde faaliyet gösteren M.B. ile Ahmediye Camisi’nde faaliyet gösteren A.B., M.Y. ve M.A. isimli kişilerin sorumluluğunu yaptığı” şeklinde bilgilerin kayıtlı olduğu, “JPG/46/El yazması Rap/054/055/056/057/058-059 adlarıyla kaydedilmiş olan (6) sayfalık el yazısı şemasının 6. sayfasında N.A. isminin geçtiği, bu şemada N.A.nın A.Y.’ye bağlı faaliyet göstereceğinin belirtilmiş olduğu, “JPG/46/EI Yazması Rap/-098” adıyla kaydedilmiş olan “11.12.99 Emin” imzalı el yazısı raporun sonunda “H.K. ile ilgili yeni bir gelişme yok. Notlarından okuduğum kadarıyla N.A. (26, D…)'nın Karagümrük'teki diş kliniğine uğruyor” şeklindeki notun bulunduğu, Ö.B. 07/06/2001 tarihli kolluk ifadesinde sanığın Mardin'li olup Zeytinburnu'da dişçilik yaptığını ve örgüte yönelik Beykoz Operasyonu sonrasında örgütten ayrıldığına dair beyanı, “.7.059” başlıklı Emin (k) İ.K. tarafından yazıldığı anlaşılan örgütsel belgede sanığın isminin “İstanbul Ders Düzeni” şemada yer aldığı, sanığın örgüte sunduğu fotoğraflı öz geçmiş raporu ve tüm dosya kapsamına göre, sanığın yasa dışı Hizbullah Terör Örgütü’nün üyesi olduğu anlaşıldığından, eylemine uyan ve lehe olan 5237 sayılı TCK.nun 314/2 ve 3713 sayılı Yasanın 5. maddeleri gereğince cezalandırılmasına karar verilmiştir.

…

Sanıklar …, N.A. ve M.K. etkin pişmanlık yasasından faydalanmak istediklerine dair beyanda bulunup dilekçe ibraz etmişler ise de, bir kısım sanıkların 4959 sayılı Yasa’nın 3. maddesi gereğince örgütü sevk ve idare eder konumunda oldukları ve kovuşturma aşamasında inkara yönelerek önceki beyanlarını ve suçlamayı reddettikleri, bir kısmının da terör örgütü içindeki konum ve faaliyetleriyle ilgili uyumlu ve örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli ya da örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgi vermedikleri ve kovuşturma aşamasında inkara yöneldikleri anlaşıldığından, bu sanıklar hakkında 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu ve 5237 sayılı TCK.nun 221. maddesinden yararlanma taleplerinin koşulları oluşmadığından reddine karar vermek gerekmiştir.

…”

29.  Başvurucu tarafından yapılan temyiz üzerine dosya Yargıtay 9. Ceza Dairesinin 15/5/2013 tarihli ve E.2013/63, K.2013/7322 sayılı kararı ile İlk Derece Mahkemesi, hükmü başvurucu yönünden onanarak kesinleşmiştir.

30.  Yargıtay ilamını 25/9/2013’te İlk Derece Mahkemesi Kaleminden öğrendiğini ifade eden başvurucu 24/10/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

B.   İlgili Hukuk

31.  765 sayılı mülga Kanun’un 168. maddesinin ikinci fıkrası şöyledir:

“Cemiyet ve çetenin sair efradı beş seneden on seneye kadar ağır hapisle cezalandırılır.”

32.  26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Silahlı örgüt” kenar başlıklı 314. maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları şöyledir:

“ (1) Bu kısmın dördüncü ve beşinci bölümlerinde yer alan suçları işlemek amacıyla, silahlı örgüt kuran veya yöneten kişi, on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Birinci fıkrada tanımlanan örgüte üye olanlara, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.”

33.  23/3/2005 tarihli ve 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un “Temyiz ve karar düzeltme” kenar başlıklı 8. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Bölge adliye mahkemelerinin, 26.9.2004 tarihli ve 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun geçici 2 nci maddesi uyarınca Resmî Gazetede ilân edilecek göreve başlama tarihinden önce aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan kararlar hakkında, kesinleşinceye kadar Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 322 nci maddesinin dördüncü, beşinci ve altıncı fıkraları hariç olmak üzere, 305 ilâ 326 ncı maddeleri uygulanır…”

34.  1412 sayılı mülga Kanun’un “Yakalananın veya sanığın müdafi seçimi” kenar başlıklı 136. maddesi şöyledir:

“(Değişik: 18/11/1992 - 3842/14 md.) Yakalanan kişi veya sanık, soruşturmanın her hal ve derecesinde bir veya birden fazla müdafiin yardımından faydalanabilir. Kanuni temsilcisi varsa o da yakalanana veya sanığa bir müdafi seçebilir.

Zabıta amir ve memurları tarafından yapılacak sorgulama işlemlerinde, ancak bir müdafi hazır bulunabilir. Cumhuriyet Savcılığı işlemlerinde bu sayı üçü geçemez.

Zabıtaca yapılan soruşturma da dahil olmak üzere, soruşturmanın her safhasında müdafiin, yakalanan kişi veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı engellenemez, kısıtlanamaz.”

35.  1412 sayılı mülga Kanun’un “Yasak sorgu yöntemleri” kenar başlıklı 135/a maddesi şöyledir:

“(Ek: 18/11/1992 - 3842/13 md.) İfade verenin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, zorla ilaç verme, yorma, aldatma, bedensel cebir ve şiddette bulunma, bazı araçlar uygulama gibi iradeyi bozan bedeni veya ruhi müdahaleler yapılamaz.

Kanuna aykırı bir menfaat vaat edilemez.

Yukarıdaki fıkralarda belirtilen yasak yöntemlerle elde edilen ifadeler rıza olsa dahi delil olarak değerlendirilemez.”

36.  1412 sayılı mülga Kanun’un “Suçların ihbarı” kenar başlıklı 151. maddesi şöyledir:

“Suçlara dair ihbarlar, şifahi veya yazılı olarak Cumhuriyet Müddeiumumiliğine, zabıta makam ve memurlarına ve sulh hâkimlerine yapılabilir.

Bu ihbarlar kanuni mercilere tevdi edilmek üzere vali, kaymakam ve nahiye müdürlerine de yapılabilir.

Şifahi ihbarlar üzerine zabıt varakası tutulur.

…”

37.  1412 sayılı mülga Kanun’un “Bir suça muttali olan Cumhuriyet Müddeiumumisinin vazifesi” kenar başlıklı 153. maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:

“Cumhuriyet Müddeiumumisi ihbar veya herhangi bir suretle bir suçun işlendiği zehabını verecek bir hale muttali olur olmaz hukuku amme davasını açmağa mahal olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin hakikatini araştırmağa mecburdur.”

38.  1412 sayılı mülga Kanun’un “Ağır ceza hükümlerinin tetkikinde duruşma” kenar başlıklı 318. maddesi şöyledir:

“Ağır cezaya mütaallik hükümlerde Temyiz Mahkemesi tetkikatını maznunun temyiz istidasındaki talebi üzerine veya dilerse resen duruşma icrası suretiyle yapar. Duruşma gününden maznuna veya talebi üzerine müdafiine haber verilir. Maznun duruşmada hazır olabileceği gibi kendisini vekaletnameyi haiz bir müdafi ile de temsil ettirebilir.

Maznun mevkuf ise bizzat ispatı vücut etmek talebinde bulunamaz.”

39.  4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “İfade ve sorgunun tarzı” kenar başlıklı 147. maddesi şöyledir:

“(1) Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde aşağıdaki hususlara uyulur:

…

b) Kendisine yüklenen suç anlatılır.

c) Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir.

…

e) Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir.

f) Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.

…

i) İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır…”

40.  5271 sayılı Kanun’un “İfade alma ve sorguda yasak usuller” kenar başlıklı 148. maddesi şöyledir:

“(1) Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz.

…

(3) Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.

(4) Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz.”

41.  5271 sayılı Kanun’un “İhbar ve şikâyet” kenar başlıklı 158. maddesi şöyledir:

“(1) Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.

(2) Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.”

42.                      5271 sayılı Kanun’un “Bir suçun işlendiğini öğrenen Cumhuriyet savcısının görevi” kenar başlıklı 160. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar.”

43.  5271 sayılı Kanun’un “Delilleri takdir yetkisi” kenar başlıklı 217. maddesi şöyledir:

“(1) Hâkim, kararını ancak duruşmaya getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir. Bu deliller hâkimin vicdanî kanaatiyle serbestçe takdir edilir.

(2) Yüklenen suç, hukuka uygun bir şekilde elde edilmiş her türlü delille ispat edilebilir.”

44.  5271 sayılı Kanun’un “Duruşmalı inceleme” kenar başlıklı 299. maddesi şöyledir:

“(1) On yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde, Yargıtay, incelemelerini sanığın veya katılanın temyiz başvurusundaki istemi üzerine veya re'sen duruşma yoluyla yapar. Duruşma gününden sanığa, katılana, müdafi ve vekile haber verilir. Sanık, duruşmada hazır bulunabileceği gibi, kendisini bir müdafi ile de temsil ettirebilir.

(2) Sanık, tutuklu ise duruşmaya katılmak isteminde bulunamaz.“

45.  Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 12/2/2008 tarihli ve E.2007/9-230, K.2008/23 sayılı kararı şöyledir:

“…

Ancak uyuşmazlığın esasına geçmeden önce, ilk hükmün duruşmalı inceleme istemiyle temyiz edilmesi ve Özel Dairece de bu konuda olumlu veya olumsuz bir değerlendirme yapılmaması nedeniyle, duruşmalı inceleme koşullarının değerlendirilmesi gerekmektedir.

5320 sayılı CYY’nın Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkındaki Yasanın 8. maddesi uyarınca halen bir kısım hükümleri uygulanma olanağına sahip bulunan, 1412 sayılı CYUY’nın 318. maddesinde duruşmalı incelemenin koşulları düzenlenmiş olup, anılan hükümde; “Ağır cezaya müteallik hükümler” ibaresi kullanılmış, anılan ibare 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlükten kaldırılmış bulunan 1412 sayılı CYUY’nın 421. maddesindeki “ağır ceza işlerinden maksat, ölüm ve ağır hapis ve on seneden fazla hapis cezasını gerektiren cürümlere ilişkin davalardır.” hükmü doğrultusunda yorumlanarak, duruşmalı incelemenin koşulları belirlenmiş, 1 Haziran 2005 tarihinden sonra yürürlüğe giren 5237 sayılı TCY’da ağır-hafif hapis ayrımının kaldırılması ve 421. maddeye benzer bir hükme 5271 sayılı CYY’da yer verilmemesi nedeniyle konu yeniden tartışılmış,

Bir kısım Dairece, anılan hükmün, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giren suçları işaret ettiği kabul edilerek, 5235 sayılı Yasanın 12. maddesindeki düzenleme doğrultusunda uygulama yapılmış,

Bir kısım Dairece de, duruşmalı incelemeyi düzenleyen 5271 sayılı CYY’nın 299. maddesindeki “on yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümler…” ibaresi esas alınmak suretiyle uygulama yapılmıştır.

1412 sayılı CYUY’nın 318. maddesindeki düzenleme her iki uygulamaya da haklılık verebilecek nitelikte ise de, Yasa koyucunun amacı gözetildiğinde ve 5271 sayılı CYY’nın hiçbir ayrıksı durum belirtilmeksizin tüm hükümleriyle yürürlüğe girdiği dikkate alındığında, her ne kadar Bölge Adliye Mahkemelerinin henüz kurulmaması nedeniyle, bazı hükümleri uygulama olanağına kavuşmamış ise de, 5271 sayılı CYY’da doğrudan uygulanabilir nitelikte hükmün bulunması halinde, bu hükmün uygulamada dikkate alınması gerekmesi karşısında, 1412 sayılı CYUY’nın 318. maddesinin, 5271 sayılı CYY’nın 299. maddesi ile birlikte yorumlanarak, on yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerin diğer koşulların varlığı halinde duruşmalı incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmış, duruşmalı inceleme koşullarının bulunmadığı bir ahvalde bu konuda Özel Dairece bir değerlendirme yapılmamış olmasının hükmün esasını incelemeye engel teşkil etmeyeceği oybirliğiyle kararlaştırılmak suretiyle işin esasına geçilmiştir.

…”                                             

IV.  İNCELEME VE GEREKÇE

46.  Mahkemenin 21/4/2016 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A.   Başvurucunun İddiaları

47.  Başvurucu 17/1/2000 tarihinde Hizbullah terör örgütünün Beykoz’daki villasında örgüt liderlerine baskın yapıldığını, baskında örgüt lideri H.V.nin öldürüldüğünü, bazı örgüt üyelerinin yakalandığını, villada yapılan aramada örgüte ait çok sayıda bilgisayar, CD ve disket bulunduğunu, bu konuyla ilgili olarak İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2000/112 sayılı dosyasında yargılama yapıldığını, bu olay üzerinden üç yıldan fazla bir süre geçtikten sonra baskında ele geçirilen bilgi ve belgeler sebep gösterilerek 22/10/2003 tarihinde kendisinin gözaltına alındığını,

       i. Gözaltına alındıktan sonra dört gün uykusuz bırakılarak belli yönde ifade vermesi için zorlandığını,bu nedenle Anayasa’nın 17. ve 19. maddelerinde güvence altına alınan işkence ve kötü muamele yasağı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının,

       ii. Tanımadığı hâlde örgüt üyesi olduğu ileri sürülen altı kişinin fotoğrafının kendisine gösterilerek 24/10/2003 tarihinde psikolojik baskı altında kandırılarak müdafi bulundurulmadan teşhis tutanağının imzalattırıldığını,

  Mahkûmiyet kararına dayanak yapılan öz geçmiş formunun bilgisayarda yazıldığını,formu kimin hazırladığının belli olmadığını,

Hakkında ruh sağlığının bozuk olduğuna dair raporlar bulunan ve İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 2001/1403 hazırlık No.lu dosyasında örgüt üyeliğinden soruşturma yapılan şüpheli Ö.B.nin müdafi bulunmaksızın soruşturmada kendisi aleyhine verdiği beyanlarının delil olarak kullanıldığını, bu kişinin yargılama sırasında ifadesinin alınmaması suretiyle tanık sorgulama hakkının ihlal edildiğini ancak bu tanığın beyanlarından kendisinin 2000 yılında Beykoz baskınından sonra örgütle ilişkisinin kesildiğine dair lehine olan kısımlarının dikkate alınmadığını,

Beykoz baskınında bilgisayarda ele geçirilen şema ve dokümanların kim tarafından hangi amaçla düzenlendiğinin ve doğru olup olmadığının incelenmediğini, şemalarda görevli olduğu belirtilen isimlerde camilerin bulunmadığını,

Hakkındaki iddiaların tamamının 2000 yılında örgüte yapılan Beykoz baskınında ele geçirilen delillere dayandığını, adli makamların ve kolluk kuvvetinin ihmali sonucunda davanın çok geç açılması nedeniyle zamanaşımı hükümlerinden yararlanmasının engellendiğini,

Örgütün faaliyeti çerçevesinde ve amacı doğrultusunda gerçekleştirdiği bir eyleminin bulunmadığını, örgüte üyelik suçunun yasal unsurlarının oluşmadığını, polis fezlekelerinin aynen gerekçelikarara aktarılarak hakkında mahûmiyet kararı verildiğini,

       Yargıtayda temyiz incelemesinin duruşmalı yapılmasını talep etmesine rağmen yasaya aykırı olarak bu talebinin reddedildiğini,

       Yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirterek Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının,

       iii. Şartları oluşmasına rağmen 4959 sayılı Kanun’dan yararlandırılmayarak Anayasa’nın 10. maddesinde yer alan ayrımcılık yasağının ihlal edildiğini ileri sürmüş, yeniden yargılanma talebinde bulunmuştur. Başvurucu ayrıca kamuya açık belgerlerde kimliğinin gizlenmesini istemiştir.

B.   Değerlendirme

1.    Kabul Edilebilirlik Yönünden

48.  Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun gözaltında dört gün uykusuz bırakılarak belli yönde ifade vermesi için zorlandığını, bu nedenle Anayasa’nın 17. ve 19. maddelerinde güvence altına alınan işkence ve kötü muamele yasağı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddiasının işkence ve kötü muamele yasağı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Başvurucu şartları oluşmasına rağmen 4959 sayılı Kanun’dan yararlandırılmayarak Anayasa’nın 10. maddesinde yer alan ayrımcılık yasağının ihlal edildiğini ileri sürmüş ise de başvurucunun bu iddiası Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmiştir.

a.    İşkence ve Kötü Muamele Yasağının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

49.  Başvurucu, gözaltında dört gün uykusuz bırakılarak belli yönde ifade vermesi için işkence yapılarak fotoğraf teşhis tutanağının imzalatıldığını, bu nedenle Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan işkence ve kötü muamele yasağının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

50.  Bakanlık kabul edilebilirliğe ilişkin görüşünde ilk olarak başvurucunun gözaltında kaldığı 22/10/2013 ile 26/10/2003 tarihleri arasında maruz kaldığı işkence ve kötü muamele oluşturduğunu iddia ettiği eylemin 23/9/2012 tarihinden önce gerçekleştiği, bu itibarla başvurucunun şikâyetinin zaman bakımından kabul edilebilirliğinin takdirinin Anayasa Mahkemesine ait olduğunu bildirmiştir.

51.  Başvurucu Bakanlığın bu konudaki görüşüne karşı zaman bakımından yetki konusunda yargılama süreci sonunda verilen kararın kesinleşme tarihinin dikkate alınması gerektiğini ileri sürmüştür.

52.  30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un geçici 1. maddesinin (8) numaralı fıkrasına göre Anayasa Mahkemesi 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları incelemekle yetkili olduğundan başvuru konusu iddialarla ilgili İlk Derece Mahkemesi kararının 15/5/2013’te kesinleşmesi nedeniyle Bakanlığın zaman bakımından yetkisizliğe ilişkin görüşü yerinde görülmemiştir.

53.  Bakanlık kabul edilebilirliğe ilişkin ikinci olarak başvurucunun işkence ve kötü muamele iddialarını adli makamlar önünde ileri sürmediği, bu nedenle başvurunun başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği yönünden kabul edilebilirliğin Anayasa Mahkemesi tarafından değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir.

54.  Başvurucu, Bakanlığın bu konudaki görüşüne cevap olarak gidilebilecek başka bir başvuru yolunun bulunmadığını ifade etmiştir.

55.  1412 sayılı mülga Kanun’un 151. ve 5271 sayılı Kanun’un 158. maddesi uyarınca bir suç işlendiğine dair ihbar veya şikâyet Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir. 1412 sayılı mülga Kanun’un 153. ve 5271 sayılı Kanun’un 160. maddesi gereğince Cumhuriyet savcısının, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma başlatma yükümlülüğü bulunmaktadır. İhbar, şikâyet ya da başka bir şekilde kendiliğinden suç işlendiğini ya da suç işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenen Cumhuriyet savcısının olayın gerçeğini araştırmak üzere soruşturma yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. Mahkemelerin de kendilerine yapılan ihbar ve şikâyeti ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına göndermesi gerekmektedir.

56.  Başvurucunun başvuruya konu kötü muamele iddiaları ile ilgili olarak adli mercilere başvurmadığı, bu nedenle başvuru yollarının tüketilmediği ileri sürülmüş ise de suç ihbarı veya şikâyetinin herhangi bir şekle tabi olmadığı, başvurucunun Cumhuriyet Savcılığında ve sorguda savunması alınırken işkence ve kötü muamele iddiasında bulunmasının aynı zamanda suç ihbarı niteliği taşıdığı anlaşıldığından başvuru yollarının tüketilmediği şeklindeki görüş isabetli bulunmamıştır.

57.  Bakanlık kabul edilebilirliğe ilişkin üçüncü olarak başvurucunun gözaltında yaralandığına, işkence ya da kötü muamele gördüğüne, uykusuz bırakıldığına yönelik somut bir bilgi ve belgenin sunulmadığını, iddialarının ispat edilmesini mümkün kılar nitelikte her türlü makul şüpheden uzak hiçbir kanıtın bulunmadığını, bu bakımdan başvurunun açıkça dayanaktan yoksunluk yönünden kabul edilebilirliğinin takdirinin Anayasa Mahkemesine ait olduğu yönünde görüş bildirmiştir.

58.  Başvurucu Bakanlığın bu konudaki görüşüne cevap olarak başvuru formundaki açıklamalarını tekrar etmiştir.

59.  Anayasa’nın 17. maddesinin birinci ve üçüncü fıkraları şöyledir:

"Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

...

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.”

60.  Bireyin, bir devlet görevlisi tarafından hukuka aykırı olarak ve Anayasa’nın 17. maddesini ihlal eder biçimde bir muameleye tabi tutulduğuna ilişkin savunulabilir bir iddiasının bulunması hâlinde olay hakkında etkili resmî bir soruşturmanın yürütülmesi gerekmektedir (Tahir Canan, § 25). Ancak bu konuda bir soruşturmanın başlayabilmesi için öncelikle işkence ve kötü muamele konusundaki iddialar uygun delillerle desteklenmelidir. İddia edilen olayların gerçekliğini tespit etmek için her türlü makul şüpheden uzak kanıtların varlığı gerekir. Bu nitelikteki bir kanıt yeterince ciddi, açık ve tutarlı emarelerden ya da aksi ispat edilemeyen birtakım karinelerden de oluşabilir. Ancak bu uygun koşulların tespiti hâlinde bir soruşturma yükümlülüğünün bulunduğundan bahsedilebilir (C.D., B. No: 2013/394, 6/3/2014, § 28).

61.  Başvurucunun gerçekten işkence ve kötü muamele gördüğüne dair iddialarını makul şekilde destekleyen bir doktor raporu veya başka bir delil ya da delil başlangıcına dayandırmadığı anlaşılmaktadır. Başvurucunun gözaltında bulunduğu sırada Anayasa’nın 17. maddesine aykırılık teşkil edecek bir kötü muameleye maruz kaldığı izlenimi doğuran ya da hakkında düzenlenen doktor raporlarına itiraz ettiğini ortaya koyan herhangi bir bilgi ya da belge bulunmamaktadır.

62.  Başvurucu 24/10/2003 tarihli başvurucunun ifadelerini içeren örgüt mensubu altı kişinin resimlerinin gösterilerek müdafi bulundurulmaksızın beyanlarının alındığı fotoğraf teşhis tutanağını imzaladıktan bir gün sonra müdafi ile birlikte polis memurları tarafından alınan 25/10/2003 tarihli savunmasında, tutanak içeriğini kabul etmemiş; tutanağı ne zaman okuyup imzaladığını hatırlamadığını söylemiştir.

63.  Başvurucu 26/10/2003 tarihinde müdafii ile birlikte Cumhuriyet savcısına ve sorgu hâkimine vermiş olduğu ifadelerde tutanak içeriğini reddetmiş; tutanaktaki imzanın kendisine ait olduğunu, gözaltında bulunduğu süreçte altı saat uyuyabildiğini, tutanağı okumadan imzalamış olabileceğini, gözaltında bulunduğu sırada fiziksel bir baskı görmediğini ancak psikolojik olarak baskı altında kaldığını söylemiştir.

64.  Başvurucu, ayrıca gözaltında bulunduğu dört gün boyunca sadece altı saat uyuyabildiğini söylemiştir. Başvurucu, gözaltından çıkarılırken kendisi hakkında rapor tanzim eden doktora uykusuzluk şikâyetini dile getirmiştir. Ancak başvurucunun gerek savunma gerekse muayene sırasında kolluk görevlileri tarafından uykusuz bırakıldığına, yatacak yer temin edilmediğine dair herhangi bir ifadesi bulunmamaktadır. Başvurucunun uykusuz kaldığı kabul edilse bile bunun başvurucunun gözaltında bulunmanın oluşturduğu doğal sıkıntı sonucunda mı yoksa kolluk güçlerinin tutum ve davranışları sonucu mu gerçekleştiği açık değildir. Kaldı ki başvurucunun gözaltında bulunduğu sırada kolluk güçlerinin hangi tutum ve davranışlarından dolayı uykusuz kaldığına dair bir açıklaması da bulunmamaktadır.

65.  Bu açıklamalar ışığında başvurucunun gözaltına alındıktan sonra işkence ve kötü muameleye tabi tutulduğunun ispatını mümkünkılar nitelikte somut bir verinin bulunmadığı dolayısıyla Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrası kapsamındaki iddialarının soyut ve kanıtlanmamış şikâyetlerden oluştuğu anlaşılmaktadır.

66.  Açıklanan nedenlerle başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

b.    Adil Yargılanma Hakkı Kapsamındaki Şikâyetler

i.   Duruşmalı Yargılama Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

67.  Başvurucu; hakkında verilen mahkûmiyet kararının temyiz incelemesinin duruşmalı yapılmasını talep ettiğini, Kanun’da yer almadığı ve ağır ceza mahkemesinde yargılandığı hâlde verilen cezanın on yılın altında kalması gerekçe gösterilerek keyfî bir şekilde duruşmalı yargılama hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

68.  Bakanlık görüşünde, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına gönderme yapılarak sanığın duruşmaya bizzat katılmasının ilk derece mahkemelerinde yapılan duruşmalarda büyük önem arz ettiği, ilk derece mahkemelerinde aleni bir duruşmanın gerçekleştirilmiş olması koşuluyla temyiz incelemesinin duruşmasız yapılmasının tek başına adil yargılanma hakkının ihlal edilmesine neden olmayacağı bildirilmiştir.

69.  Başvurucu Bakanlığın görüşüne cevap olarak başvuru formundaki düşüncelerini tekrar etmiştir.

70.  Anayasa’nın “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

71.  Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS/Sözleşme) “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“Herkes … cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini isteme hakkına sahiptir…”

72.  Anayasa’nın 141. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına ancak genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde karar verilebilir.”

73.  Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Anayasa’da adil yargılanma hakkının kapsamı düzenlenmediğinden bu hakkın kapsam ve içeriğinin, Sözleşme’nin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesi çerçevesinde belirlenmesi gerekir (Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 22).

74.  Anayasa'nın “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinde herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu, “Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması” kenar başlıklı 141. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında ise mahkemelerde duruşmaların herkese açık olduğu, duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hâllerde karar verilebileceği düzenlemelerine yer verilmiştir.

75.  Sözleşme’nin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrasında ise herkesin, davasının kamuya açık olarak görülmesini isteme hakkına sahip olduğu, kararın aleni verileceği ancak demokratik bir toplum içinde ahlak, kamu düzeni veya ulusal güvenlik yararına, küçüklerin çıkarları veya bir davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veya aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi özel durumlarda ve mahkemece bunun kaçınılmaz olarak değerlendirildiği ölçüde duruşma salonunun tüm dava süresince veya kısmen basına ve dinleyicilere kapatılabileceği hükme bağlanmıştır.

76.  Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının temel unsurlarından birisi de Anayasa'nın 141. maddesinde düzenlenen yargılamanın açık ve duruşmalı yapılması ilkesidir (Nevruz Bozkurt, B. No: 2013/664, 17/9/2013, § 32). Buna göre duruşmaların kamuya açık olarak yürütülmesine ilişkin gereklilik, adil yargılanma hakkının en önemli güvencelerinden biri olup gerekliliğin temel gayesi kişileri, kamu denetiminden uzak, kapalı kapılar ardında yürütülmekte olan gizli bir yargılama ve bunun doğuracağı endişelerden korumaktır. Dolayısıyla yargılamanın şeffaflığı, mahkemeye duyulması gereken güvenin pekişmesini sağlamak ve davaların adil bir şekilde görülmesini temin etmek bakımından önemlidir (Tahir Laçin, B. No: 2013/7011, 5/11/2015, § 46).

77.  Yargılamanın açıklığı ilkesinin amacı adli mekanizmanın işleyişini kamu denetimine açarak yargılama faaliyetinin saydamlığını güvence altına almak ve yargılamada keyfîliği önlemektir. Bu yönüyle hukuk devletinin en önemli gerçekleştirme araçlarından birisini oluşturur. Özellikle ceza davalarında yargılamanın duruşmalı ve aleni yapılması silahların eşitliği ilkesinin ve savunma haklarının güvencesini oluşturur (Nevruz Bozkurt, § 32).

78.  AİHM’ye göre duruşma yapmamayı haklı gösteren istisnai durumlar olmadığı sürece ilk derece mahkemesinin huzurundaki yargılamalarda, Sözleşme'nin 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca "açık duruşma hakkı" beraberinde "duruşma isteme hakkı"nı da getirir (Hakansson ve Sturesson/İsveç, B. No: 11855/85, 21/2/1990, § 64).

79.  Ancak “duruşmalı yargılama hakkı” her türlü yargılamanın mutlaka duruşmalı yapılması zorunluluğu anlamına gelmez. Adil yargılama ilkelerine uyulmak şartıyla usul ekonomisi ve iş yükünün azaltılması gibi amaçlarla bazı yargılamaların duruşmadan istisna tutulması ve duruşma yapılmaksızın karara bağlanması anayasal hakların ihlalini oluşturmaz. Özellikle ilk derece mahkemeleri önünde duruşmalı yargılama yapılıp karar verildikten sonra kanun yolu incelemesinin, tarafların iddia veya savunmaları yazılı olarak alındıktan sonra dosya üzerinden yapılması hâlinde adil yargılanma hakkının ihlalinden söz edilemez (Nevruz Bozkurt, § 32).

80.  Başvurucunun temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması talebi, Yargıtay 9. Ceza Dairesi tarafından reddedilmiştir. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun bu konuda vermiş olduğu karar doğrultusunda (bkz. § 45) on yıldan daha az hapis cezasına hükmolunan sanıklar hakkında temyiz incelemesinin duruşmasız yapılacağı şeklinde yerleştiği, başvurucu hakkında terör örgütüneüyelik suçundan 6 yıl 3 ay hapis cezası tayin edilmesi ve duruşmalı inceleme talebinin süresinden sonrayapılması nedeniyle temyiz incelemesinin duruşmasız olarak yapıldığı, İlk Derece Mahkemesi önünde yargılamaların duruşmalı olarak icra edilerek tarafların iddia ve savunmalarını ortaya koyabildikleri görülmüştür.

81.  Açıklanan nedenlerle duruşmalı yargılama hakkına yönelik bir ihlalin bulunmadığı açık olduğundan başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

ii. İddia Tanıklarını Sorguya Çekme ve Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddialar

82.  Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan iddia tanıklarını sorguya çekme ve makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2.    Esas Yönünden

a.  İddia Tanıklarını Sorguya Çekme Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

83.  Başvurucu, hakkında ruh sağlığının bozuk olduğuna dair raporlar bulunan ve İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 2001/1403 Hazırlık sayılı dosyasında örgüt üyeliğinden soruşturma yapılan şüpheli Ö.B.nin müdafii bulunmaksızın kendisi aleyhine olan soruşturmada 7/6/2001 tarihinde verdiği beyanlarının mahkûmiyet kararına dayanak olarak gösterildiğini, bu kişi aleyhine sonradan açılan kamu davasında soruşturmada verdiği beyanlarını inkâr ettiğini, anılan kişinin yargılama sırasında tanık olarak beyanlarının alınmasını talep etmesine rağmen ifadesinin alınmamasının savunma hakkını kısıtladığını belirterek Anayasa'nın 36. maddesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

84.  Bakanlık görüş yazısında, Anayasa’nın 148. maddesinin (4) numaralı fıkrası ile 6126 sayılı Kanun’un 49. maddesinin (6) numaralı fıkrasında bireysel başvurulara ilişkin incelemelerde kanun yolunda gözetilmesi gereken hususların incelemeye tabi tutulamayacağı, 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında ise açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Mahkemece kabul edilemezliğine karar verileceğinin belirtildiğini, bireysel başvuruya konu davadaki olayların kanıtlanması, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanmasının derece mahkemelerine ait olduğunu, bu hususların kabul edilebilirlik incelemesinde Anayasa Mahkemesi tarafından dikkate alınması gerektiğini bildirmiştir.

85.  Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyan dilekçesinde başvuru formunda belirttiği iddiaları tekrarlamıştır.

86.  Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrasında herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir. Anayasa’da adil yargılanma hakkının kapsamı düzenlenmediğinden bu hakkın kapsam ve içeriğinin, Sözleşme’nin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesi çerçevesinde belirlenmesi gerekir (Onurhan Solmaz, § 22)

87.  Bir ceza yargılamasında sanığın aleyhine olan tanıkları sorguya çekme veya çektirme, lehine olan tanıkların da aleyhine olan tanıklarla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını isteme hakkı Sözleşme’nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi kapsamında düzenlenmiştir. Bu nedenle başvurucunun bir tanığın dinlenmediği yönündeki iddiasının Anayasa’nın 36. ve Sözleşme’nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

88.  Sözleşme’nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi şöyledir:

“(3) Bir suç ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:

…

d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek;”

89.  Sözleşme’nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi, hakkında suç isnadı olan kişiye iki hak sağlamaktadır. Birincisi, aleyhine olan tanıkları çapraz sorgulama, diğer bir deyişle iddia tanıklarını aleni duruşmada çelişmeli bir biçimde sorgulama hakkı, ikincisi ise kendi tanıklarının da iddia tanıkları ile eşit şartlar altında davet edilmesi ve dinlenmesi ve böylece silahların eşitliğinin sağlanması hakkıdır (Ali İlhan Bayar, B. No: 2013/725, 19/11/2004, § 36).

90. Yargılama makamları, yargılamanın taraflarınca ileri sürülen iddiaları ve gösterdikleri delilleri gereği gibi incelemek zorundadır. Bununla birlikte belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme ve gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme yetkisi esasen derece mahkemelerine aittir. Mevcut yargılamada geçerli olan delil sunma ve inceleme yöntemlerinin adil yargılanma hakkına uygun olup olmadığını denetlemek Anayasa Mahkemesinin görevi kapsamında olmayıp Mahkemenin görevi başvuru konusu yargılamanın bütünlüğü içinde adil olup olmadığının değerlendirilmesidir. Genel anlamda hakkaniyete uygun bir yargılamanın yürütülebilmesi için silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri ışığında, taraflara iddialarını sunmak hususunda uygun olanakların sağlanması şarttır. Taraflara -tanık delili de dâhil olmak üzere- delillerini sunma ve inceletme noktasında da uygun imkânların tanınması gerekir. Bu anlamda, delillere ilişkin dengesizlik veya hakkaniyetsizlik iddialarının da yargılamanın bütünü ışığında değerlendirilmesi gerekir (Muhittin Kaya ve Muhittin Kaya İnşaat Taahhüt Madencilik Gıda Turizm Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).

91.  Kovuşturma sırasında bütün kanıtların tartışılabilmesi için kural olarak bu kanıtların aleni bir duruşmada ve sanığın huzurunda ortaya konulmaları gerekir. Bu kuralın istisnaları olmakla birlikte eğer bir mahkûmiyet sadece veya belirli ölçüde sanığın soruşturma veya yargılama aşamasında sorgulama veya sorgulatma imkânı bulamadığı bir kimse tarafından verilen ifadelere dayandırılmış ise sanığın hakları Sözleşme’nin 6. maddesindeki güvencelerle bağdaşmayacak ölçüde kısıtlanmış olur. Bu tanığın, sanığın sorgulamadığı bir dönemde alınan önceki ifadesine dayanılarak mahkûmiyet kararı verilemez (Atila Oğuz Boyalı, B. No: 2013/99, 20/3/2014, § 46).

92.  AİHM'ye göre Sözleşme'nin 6. maddesinin (3) numaralı fıkrasının (d) bendi ile sağlanan güvence, sanığın suçlu bulunmasından önce çelişmeli bir yargılama yapılması amacıyla aleyhteki bütün unsurların kural olarak aleni bir duruşmada ve sanığın önüne sunulması gerekliliğine dayanmaktadır. Bu gerekliliğe getirilecek istisnaların adil yargılanma hakkı ile uyumlu olabilmesi için aleyhteki tanık ifadelerine itiraz edebilmek başta olmak üzere ifadelerinin alınması sırasında ve daha sonraki aşamalarda tanıkları sorgulamak için uygun ve yeterli olanakların sağlanması gibi savunma haklarının saklı tutulması şarttır (Balta ve Demir/Türkiye, B. No: 48628/12, 23/6/2015, § 37).

93.  Herhangi bir nedenle soruşturmada dinlenen iddia tanığının duruşmada dinlenmediği durumlarda sanık veya temsilcisinin, Sözleşme'nin 6. maddesinin (3) numaralı fırkasının (d) bendi anlamında "iddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek" imkânından mahrum kalması kaçınılmazdır. Böyle bir sınırlamanın, yargılamanın hakkaniyete uygunluğunu zedelemediğinin kabul edilebilmesi için makul bir gerekçeye dayalı olması, sanık aleyhine ulaşılan sonuç bakımından yegâne veya diğerleri arasında belirleyici nitelikte bir delil olmaması ve nihayet sınırlama ile ortaya çıkan zorlukları giderecek usul güvencelerinin sağlanmış olması gerekmektedir (Balta ve Demir/Türkiye, § 39).

94.  Somut başvuru incelendiğinde, duruşmada dinlenmeyen ve yalnızca başka bir soruşturma sırasında verdiği ifadeyle yetinilen tanık Ö.B.nin beyanlarının İlk Derece Mahkemesinin mahkûmiyet kararının gerekçesinde delil olarak hükme esas alındığı anlaşılmaktadır (bkz. § 28). Başvurucunun yargılama sırasında tanık Ö.B.nin yargılandığı İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2001/213 sayılı dosyasının birleştirilmesini talep etmiş, Mahkemece bu talepler kabul edilmemiş, tanığın beyanlarının hükme esas alınarak mahkûmiyet kararı verilmesinden sonra temyiz dilekçesinde başvurucunun yaptığı itirazlar Yargıtay 9. Ceza Dairesi tarafından yerinde görülmemiş ve hüküm onanmıştır.

95.  Başvurucunun mahkûmiyetinde dayanak yapılan delillerden birisi olan tanık Ö.B.nin ifadesi avukat huzurunda alınmamış; Mahkeme, itiraz konusu olan bu ifadelerin alınma biçimini ve koşullarını tespit etmeye yönelik herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Dolayısıyla tek delil olmamakla beraber başvurucunun aleyhine belirleyici delil olan ve başvuranın mahkûm edilmesini mümkün kılan söz konusu tanık ifadelerinin güvenilirliği ve doğruluğu hakkında ciddi kuşkular bulunduğuna dair başvurucunun iddialarının yersiz olduğu söylenemez.

96.  Mahkûmiyet kararı, terör örgütü lideri H.V.nin evinde ele geçirilen bilgisayar, CD ve disketlerde bulunan başvurucunun fotoğraflı öz geçmiş raporu, başvurucunun da yer aldığı örgüt şeması ve ders düzenini anlatan delillerin yanı sıra başvurucunun soruşturma veya yargılama aşamasında sorgulama veya sorgulatma imkânı bulamadığı tanık Ö.B. tarafından verilen ifadeye dayandırılmış olduğundan ve savunma hakkının korunması için tedbir alınmadığından başvurucunun hakları Anayasa’nın 36. maddesindeki güvencelerle bağdaşmayacak ölçüde kısıtlanmıştır. Diğer bir ifadeyle başvurucunun üyesi olduğu kabul edilen örgütle başvurucu arasında bağlantı kurulurken bu tanığın soruşturmadaki beyanları da gerekçe olarak gösterilmiştir. Başvurucunun bu tanığın duruşmada dinlenmesi yönündeki talebinin reddedilmesi suretiyle tanığın ifadelerinin güvenilirliği ve inandırıcılığının test edilmesi imkânından ve iddia tanığını sorgulama hakkından mahrum kaldığı sonucuna varılmıştır.

97.  Açıklanan nedenlerle hakkaniyete uygun yargılanma hakkının bir unsuru olan iddia tanıklarını sorguya çekme hakkı ile bağlantılı olarak Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

98.  Başvurucunun Anayasa'nın 36. maddesi kapsamında adil yargılanma hakkıyla ilgili diğer tüm şikâyetlerinin, tanık sorgulatma hakkı yönünden verilen ihlal kararı nedeniyle ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir (Tahir Laçin, § 75).

b.  Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

99.  Başvurucu 22/10/2003 tarihinde gözaltına alınmasıyla başlayan ve İlk Derece Mahkemesinin nihai kararının Yargıtay 9. Ceza Dairesi tarafından 15/5/2013 tarihinde onanması ile sona eren yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmadığını belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

100. Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (Onurhan Solmaz, § 18) Sözleşme metni ile AİHM kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı birçok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan ve AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de -Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği- makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde gözönünde bulundurulması gerektiği açıktır (Güher Ergun ve diğerleri, B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38, 39).

101. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde gözönünde bulundurulması gereken kriterlerdir (Güher Ergun ve diğerleri, §§ 41-45).

102. Anayasa’nın 36. ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca kişilere, cezai alanda yöneltilen suçlamaların da (suç isnadı) makul sürede karara bağlanmasını isteme hakkı tanınmıştır. İsnat olunan fiil, ceza kanunlarında suç olarak nitelendirilmiş ve yargılama aşamasında ceza hukukunun kuralları uygulanmış ise ayrıca bir uygulanabilirlik incelemesi yapılmaksızın kendiliğinden adil yargılanma hakkının kapsamına girer (B.E., B. No: 2012/625, 9/1/2014, § 31). Başvuru konusu olayda başvurucu hakkında "devletin birliğini ve ülkenin bütünlüğünü bozmak, kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle kasten öldürme ve 6136 sayılı Yasa'ya muhalefet" suçlarını işlediği iddiasıyla soruşturma başlatılmıştır. Başvurucu hakkında isnat olunan suçlar, kanunlarda hapis cezasını gerektirir şekilde tanımlanmıştır. Bu çerçevede başvurucu hakkındaki suç isnadına dayalı yargılamanın Anayasa’nın 36. maddesinin güvence kapsamına girdiği konusunda kuşku bulunmamaktadır (B.E., § 32).

103. Ceza muhakemesinde yargılama süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken sürenin başlangıcı, bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlar tarafından bildirilmesi veya isnattan ilk olarak etkilendiği arama ve gözaltı gibi birtakım tedbirlerin uygulanması anıdır. Somut başvuru açısından bu tarih, başvurucunun gözaltına alındığı 22/10/2003’tür. Ceza yargılamasında sürenin sona erdiği tarih, suç isnadının nihai olarak karara bağlandığı, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul süre şikâyetiyle ilgili kararını verdiği tarihtir (Ersin Ceyhan, B. No: 2013/695, 9/1/2014, § 35). Bu kapsamda somut yargılama faaliyeti açısından sürenin bitiş tarihinin başvurucu hakkında verilen mahkûmiyet kararının kesinleşme tarihi olan 15/5/2013 olduğu anlaşılmaktadır.

104. Başvuruya konu yargılama süreci incelendiğinde yürütülen soruşturma kapsamında 22/10/2003 tarihinde gözaltına alınan başvurucu hakkında İstanbul DGM Cumhuriyet Başsavcılığının 11/11/2003 tarihli iddianamesi ile İstanbul 11. DGM’ye kamu davası açılmıştır. Açılan bu dava aynı örgüt yönetici ve üyeleri hakkında İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2000/112 sayılı kamu davasıyla 12/10/2005 tarihinde birleştirilmiştir. İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin bu dosyasında aynı örgütle bağlantılı bir çok dava birleştirilmiştir. Mahkemenin 16/2/2012 tarihli kararıyla yargılama sona ermiş, başvurucu hakkında verilen mahkûmiyet kararı Yargıtay 9. Ceza Dairesi tarafından 15/5/2013 tarihinde onanarak kesinleşmiştir. Başvurucu hakkındaki soruşturma ve kovuşturma yaklaşık 9 yıl 7 ay süren yargılama sonucunda tamamlanmıştır.

105. 5271 sayılı Kanun’un öngördüğü yargılama usullerine tabi mahkemeler nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde kararlar verilmiştir (B.E., §§ 23-41; Ersin Ceyhan, §§ 24-40).

106. Başvuruya konu davada hakkında tefrik kararı verilen sanıklar hariç 26 sanık, 28 maktul, 71 müştekinin bulunduğu, farklı mahkemeler önünde başlatılmış ve sonradan birleştirilmiş birçok dosyanın bulunması ve davanın diğer özel koşulları dikkate alındığında başvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğu, sanıklar ve/veya müdafilerinin esas hakkında savunma yapmak için birçok kez süre talebinde bulunmaları nedeniyle yargılamanın uzamasında başvurucunun da kısmi payının olduğu söylenebilir ise de davaya bütün olarak bakıldığında tutuklu birçok sanığın yer aldığı davada duruşmaların yaklaşık dört beş aylık aralıklarla yapılması nedeniyle somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve süresi dokuz yılı aşmış olan yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

107. Açıklanan nedenlerle başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3.    6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden

108. 6216 sayılı Kanun’un 50. maddesinin (1) ve (2) numaralı fıkraları şöyledir:

“(1) Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. …

(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

109. Başvurucu adil yargılanma hakkının ihlal edildiğinin tespiti ve yeniden yargılanma talebinde bulunmuştur. Başvurucunun tazminat talebi bulunmamaktadır.

110. Başvuruda iddia tanıklarını sorguya çekme hakkı ve makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

111. İddia tanıklarını sorguya çekme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılamasında hukuki yarar bulunduğundan kararın bir örneğinin yeniden yargılama yapılmak üzere İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

112. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 198,35 TL harç ve 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.998,35 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar verilmesi gerekir.

V.    HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A.   Kamuya açık belgelerde başvurucunun kimliğinin gizli tutulması talebinin KABULÜNE,

B. 1. İşkence ve kötü muamele yasağı ile duruşmalı yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

       2. İddia tanıklarını sorguya çekme hakkı ile makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiaların KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C.   1. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan iddia tanığını sorguya çekme hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

       2. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D.   Kararın bir örneğinin iddia tanıklarını sorguya çekme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,

E.    Tazminat talebi bulunmadığından bu konuda karar verilmesine YER OLMADIĞINA,

F.    198,35 TL harç ve 1.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 1.998,35 TL yargılama giderinin BAŞVURUCUYA ÖDENMESİNE,

G.   Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H.   Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 21/4/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.