I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, “görev ekibi” kapsamına dâhil edilmeyerek uçuş tazminatı ödenmemesi işleminin iptali ile uçuş tazminatlarının yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açılan davanın reddedilmesi nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 21/5/2013 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm Üçüncü Komisyonunca 10/12/2013 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

5. Etimesgut Asker Hastanesinde (İdare) sivil memur (hemşire) olarak görev yapan başvurucu, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığının 28/5/2008 tarihli emri ile uçuş ekibine dâhil edilerek uçuş tazminatı almakta iken 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile 28/2/1982 tarihli ve 2629 sayılı Uçuş, Paraşüt, Denizaltı, Dalgıç ve Kurbağa Adam Hizmetleri Tazminat Kanunu’nda yapılan değişiklik sonucunda “diğer personel” statüsünde değerlendirilmiştir.

6. Başvurucu 7/12/2011 tarihinde, 2011 yılının Kasım ayına ilişkin 520,51 TL’ye tekabül eden kıstas aylığın %65’i oranındaki uçuş tazminatını İdareye iade ettiğini belirtmiştir.

7. Başvurucu, “görev ekibi” statüsünde kabul edilme talebiyle 12/12/2011 tarihinde İdareye başvurmuş; İdare tarafından talep reddedilmiştir.

8. Başvurucu tarafından, anılan işlem ile uçuş tazminatı verilmemesi işleminin iptali ve ödenmeyen uçuş tazminatının yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açılan davada, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) Üçüncü Dairesinin 29/11/2012 tarihli ve E.2012/377, K.2012/2435 sayılı kararında, görev ekibi statüsünde kabul edilmeyen ve uçuş tazminatları diğer personel statüsüne göre belirlenen başvurucunun uçuş ekibi statüsünden çıkartılarak diğer personel statüsüne alınmasıyla önceki statüsüne göre önemli oranda mali kaybının olduğu belirtilmiştir. Ancak başvurucunun bulunduğu görev ve kadro için mevzuatın öngörmediği bir maddi imkândan yararlanmasının mümkün olmadığı, başvurucu hakkında tesis edilen işlemde hukuka aykırılığın bulunmadığı belirtilerek davanın reddine karar verilmiştir.

9. Karar düzeltme istemi aynı Dairenin 11/4/2013 tarihli ve E.2013/143, K.2013/472 sayılı kararıyla reddedilmiştir.

10. Karar 26/4/2013 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir.

11. Başvurucu 21/5/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

B. İlgili Hukuk

12. 2629 sayılı Kanun’un 11/10/2011 tarihli ve 666 sayılı KHK’nın 6. maddesiyle değişik “Tanımlar” kenar başlıklı 3. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

 “Bu Kanunun uygulanmasında;

 …

 f) Diğer personel: Hava vasıtası veya denizaltı vasıtaları içinde fiilen uçmak veya dalmak suretiyle bu vasıtaların uçmasında veya dalmasında görev alanlar dışında hangi meslek ve sınıftan olursa olsun, bu vasıtalarda bulunan veya kontrol ve tecrübe maksatları için görevlendirilen personeldir.

 g) Görev ekibi: Uçmakta olan bir hava vasıtasının içindeki pilot, silah sistem subayı, seyrüsefer subayı, taktik koordine subayı ve uçuş ekibinin dışında; uçağa verilen görevin yapılması için uçakta bulunması gerekli olan ve statüleri, Genelkurmay Başkanlığı, kuvvet komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca onaylanan, hava vasıtalarının uçurulması ile ilgili direkt bir sorumluluğu bulunmayan ve sadece ilgili uçuşlarda bulunarak hava vasıtasına verilen görevin yerine getirilmesi için uçakta bulunması gerekli olan kişilerdir.

 …

 o) Uçucu: Pilot, silah sistem subayı, seyrüsefer subayı, taktik koordine subayı, uçuş ekibi ve bunların adaylarıdır.

 ö) Uçuş: pilot, silah sistem subayı, seyrüsefer subayı, taktik koordine subayı, uçuş ekibi, görev ekibi ve bunların adayları tarafından hava vasıtalarının içinde bulunmak suretiyle hava vasıtalarının uçurulması faaliyetidir.

 p) Uçuş ekibi: Uçmakta olan bir hava vasıtasının içinde pilot ile beraber fiilen uçarak, hava vasıtasının uçurulmasına katılmaları gerekli olan ve uçuş ekibi sertifikası Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca onaylanan ve bu niteliğini muhafaza eden, pilot, silah sistem subayı, seyrüsefer subayı ve taktik koordine subayı dışında kalan kişilerdir...”

13. 2629 sayılı Kanun’un mülga 4. maddesi şöyledir:

 “a) Jet pilotlarına ve jet pilot adaylarına kıstas aylığın % 100'ü,

 b) Pervaneli pilot ve Pervaneli pilot adaylarına kıstas aylığın % 70'i,

 c) (Değişik: 30/7/1988-KHK-338/3 md. Aynen kabul: 18/6/1989-3570/3 md.) Silah sistem operatörlerine ve silah sistem operatörü adaylarına kıstas aylığının % 90'ı,

 d) Uçuş ekibi personeline kıstas aylığın % 65'i,

 Üzerinden bu Kanuna ek cetvelde hizmet yılları (adaylar için birinci hizmet yılı) karşılığında gösterilen oranda aylık uçuş tazminatı ödenir.”

14. 2629 sayılı Kanun’un 666 sayılı KHK’nın 6. maddesiyle değişik “Uçuculara ödenecek tazminat” kenar başlıklı 4. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

 “a) Jet pilot ve jet pilot adaylarına; uçuş hizmet yılı 15 yıl ve daha yukarı olanlar için kıstas aylığın % 130'u, uçuş hizmet yılı 15 yıldan az olanlar için ise kıstas aylığın % 116'sı,

 …

 d) Taktik koordine subayı ve taktik koordine subayı adaylarına kıstas aylığın % 73'ü,

 …

 f) Uçuş ekibi astsubayları ile adaylarına kıstas aylığın % 71'i,

 g) Görev ekibi subayları ile adaylarına kıstas aylığın % 71'i,

 ğ) Görev ekibi astsubayları ile adaylarına kıstas aylığın % 70'i, üzerinden bu Kanuna ek cetvelde hizmet yılları (adaylar için birinci hizmet yılı) karşılığında gösterilen oranda aylık uçuş tazminatı ödenir.”

15. 2929 sayılı Kanun'un 666 sayılı KHK’nın 6. maddesiyle değişik “Diğer personele ödenecek tazminat” kenar başlıklı 9. maddesi şöyledir:

 “Hava vasıtası veya denizaltı vasıtaları içinde fiilen uçmak veya dalmak suretiyle bu vasıtaların uçmasında veya dalmasında görev alanlar dışında hangi meslek ve sınıftan olursa olsun, bu vasıtalarda bulunan veya kontrol ve tecrübe maksatları için görevlendirilen ve aylık uçuş veya dalış tazminatı almayan personele her uçuş veya dalış saati başına, kıstas aylığın %1'i oranında tazminat ödenir. Ancak bu şekilde görev yapanlara bir ay içinde ödenecek tazminat miktarı, kıstas aylığın %10'unu geçemez.”

16. 13/7/2013 tarihli ve 6496 sayılı Kanun'un 26. maddesi ile 2629 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir:

 “ı) (Ek: 13/7/2013-6496/26 md.) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olup Sağlık ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfında bulunan görev ekibi personeline kıstas aylığın %50’si üzerinden bu Kanuna ek cetvelde hizmet yılları (adaylar için birinci hizmet yılı) karşılığında gösterilen oranda aylık uçuş tazminatı ödenir.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

17. Mahkemenin 15/10/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 21/5/2013 tarihli ve 2013/3331 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

18. Başvurucu, kıstas aylığın %65’i oranında uçuş tazminatı almakta iken kanuni düzenleme sonucunda uçuş tazminat oranının düşürüldüğünü, aynı ambulans uçak servisinde görev yapan doktorlar ve sağlık astsubayları için %71 oranında uçuş tazminatı ödenirken sivil memurların (hemşire) diğer personel statüsünde olması nedeniyle daha düşük oranda tazminat aldığını, Türk Silahlı Kuvvetleri Hasta Tahliye Yönergesi’ne göre kendi mesleğindeki personelin sağlık astsubayları ile birbirlerini ikame ettiğini, yaptıkları görevler bakımından benzer konumdaki kişilerin aynı hukuki statüye tabi tutulmaları ve görev tazminatının ödenmesinde unvanın değil, yapılan görevin ölçü kabul edilmesi gerektiğini, her ne kadar 2013 yılında çıkarılan 6496 sayılı Kanun’la sivil memurlar için %50 oranında uçuş tazminatı ödenmesi öngörülmüş ise de geçmişe yönelik iki yıllık tazminatlarının ödenmediğini ve yeni Kanun’da daha düşük bir oranın (%70 yerine %50) belirlendiğini, kazanılmış hakkının korunmadığını, sayılan bu hususlar nedeniyle Anayasa'da düzenlenen eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüş; olumsuz idari işlemin iptalini ve tazminat ödenmesini talep etmiştir.

B. Değerlendirme

19. Başvuru formu ve ekleri incelendiğinde başvurucunun, AYİM Üçüncü Dairesinde açtığı davanın reddedilmesi nedeniyle Anayasa'nın 10. maddesinde düzenlenen kanun önünde eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürdüğü anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi, başvurucunun ihlal iddialarına ilişkin nitelendirmesi ile bağlı olmayıp hukuki nitelendirmeyi kendisi yapar. Başvurucu her ne kadar eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüşse de başvurucunun şikâyetlerinin bir bütün olarak mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilmesi uygun görülmüştür.

20. Başvurucunun ihlal iddiasına konu olan mülkiyet hakkı, Anayasa'nın 35. ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (Sözleşme) Ek 1 No.lu Protokol'ün 1. maddesinde düzenlenmiştir.

21. Anayasa'nın "Mülkiyet hakkı" kenar başlıklı 35. maddesi şöyledir:

"Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.

Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.

Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz."

22. Sözleşme’ye Ek 1 No.lu Protokol'ün 1. maddesi şöyledir:

“Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir.

Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez.”

23. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

“Mahkeme, … açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.”

24. Anayasa Mahkemesinin yerleşik hâle gelmiş içtihadına göre Anayasa ve Sözleşme'nin ortak koruma alanında yer alan mülkiyet hakkı; mevcut mal, mülk ve varlıkları koruyan bir güvencedir. Bir kişinin hâlihazırda sahibi olmadığı bir mülkün mülkiyetini kazanma hakkı, kişinin bu konudaki menfaati ne kadar güçlü olursa olsun Anayasa ve Sözleşme'yle korunan mülkiyet kavramı içerisinde değildir. Bu hususun istisnası olarak belli durumlarda, bir "ekonomik değer" veya icrası mümkün bir "alacağı" elde etmeye yönelik "meşru bir beklenti", Anayasa ve Sözleşme'nin ortak koruma alanında yer alan mülkiyet hakkı güvencesinden yararlanabilir (Kemal Yeler ve Ali Arslan Çelebi, B. No: 2012/636, 15/4/2014, §§ 36, 37).

25. Başvurunun konusu; kamu görevlisi olan başvurucunun kıstas aylığın %65’i oranında aldığı uçuş tazminatının, yeni kanuni düzenleme uyarınca düşürülmesi üzerine hakkında tesis edilen idari işlemin iptali ve uğradığı kayıpların giderilmesi isteminin reddedilmesi nedeniyle maaşında meydana gelen azalmanın karşılanmamasıdır.

26. Kamu görevlilerine yapılan parasal hak ödemelerinin kesilmesi veya ödeme oranlarının düşürülmesi sonucunda bireyin maaşında meydana gelen azalma, mülkiyet hakkı çerçevesinde incelenebilmektedir. Ancak mülkiyet hakkını güvence altına alan Anayasa'nın 35. maddesinin belirli bir miktar maaş almaya ilişkin olarak bireylere talep hakkı sağlamadığı da açıktır (Korkut Bahadır, B. No: 2014/4025, 11/12/2014, § 17).

27. AHİM de kamu görevlilerinin maaşlarının ya da emeklilik aylıklarının düşürülmesine ilişkin başvuruları mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirmektedir (Cichopek ve diğerleri/Polonya, B. No: 15189/10, 14/5/2013, § 130; Koufaki ve Adedy/Yunanistan, B. No: 57665/12, 57657/12, 7/5/2013 § 32). Başvurucunun ihlal iddiasına konu olan maaşında meydana gelen azalmanın, Anayasa'nın 35. maddesi ile Sözleşme’ye Ek 1 No.lu Protokol'ün 1. maddesinin güvencesi kapsamında yer aldığı anlaşılmaktadır.

28. Başvuru konusu olayda başvurucu, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığının 28/5/2008 tarihli emri ile uçuş ekibine dâhil edilerek %65 oranında uçuş tazminatı almakta iken 666 sayılı KHK ile 2629 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik sonucunda diğer personel statüsünde değerlendirilmiş ve aylık uçuş tazminat oranı düşürülmüştür (bkz. § 15). Başvurucunun görev ekibi statüsünde kabul edilme istemiyle İdareye yaptığı başvurunun reddedilmesi üzerine açılan davada, AYİM Üçüncü Dairesinin 29/11/2012 tarihli kararıyla başvurucunun, bulunduğu görev ve kadro için mevzuatın öngörmediği bir maddi imkândan yararlanmasının mümkün olmadığı, başvurucu hakkında tesis edilen işlemde hukuka aykırılığın bulunmadığı belirtilerek davanın reddine karar verilmiştir. Ancak görev ekibi statüsünde kabul edilmeyen ve uçuş tazminatları diğer personel statüsüne göre belirlenen başvurucunun, uçuş ekibi statüsünden çıkartılarak diğer personel statüsüne alınmasıyla önceki statüsüne göre önemli oranda mali kaybının olduğu belirtilmiştir.

29. Kanun koyucu tarafından sonraki tarihte yeni bir düzenleme yapılmış ve başvurucunun statüsünde bulunan personele kıstas aylığın %50’si oranında uçuş tazminatı ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

30. Mülkiyet hakkının kamu görevlilerine belirli bir tutarda maaş ödenmesini garanti etmediği hususu göz önüne alındığında kamu hizmetinin sağlanması maksadıyla türlü alanlarda istihdam edilen kamu görevlilerine yapılan ödeme kalemlerini ve ödeme miktarlarını belirlemede yasama organının geniş bir takdir yetkisine sahip olduğu, Anayasa’da belirlenen ilkeler ihlal edilmediği sürece Anayasa Mahkemesinin kanun koyucunun bahsedilen takdir yetkisine müdahalesinin mümkün olmadığı kabul edilmelidir. Buna göre Anayasa’nın 35. maddesinde düzenlenen mülkiyet hakkının; Anayasa'nın sözüne ve ruhuna uygun biçimde sınırlandırılması, Anayasa'nın bütünü dikkate alınmak suretiyle bu hak için öngörülen ek güvencelere riayet edilmesi ve kamu yararı dışında amaçlarla sınırlandırılmaması, ayrıca hakkın özüne dokunulmadan ve ölçülülük ilkesine riayet edilerek sınırlandırılması gerekmektedir. Mülkiyet hakkına ilişkin Anayasa Mahkemesi kararlarında söz konusu ölçütler çoğunlukla birlikte uygulanmakta ve bireyin hakkıyla kamu yararı arasında kurulması gereken adil dengeye vurgu yapılmaktadır (AYM, E.1999/33, K.1999/51, 29/12/1999). Bu durumda ihlal teşkil ettiği iddia edilen önlemin temelini oluşturan kamu yararı karşısında bireye düşen fedakârlığın ağırlığı göz önünde bulundurulmalıdır (Korkut Bahadır, § 37).

31. Anayasa'ya uygun olmak kaydıyla kanun koyucunun, kamu hizmetinin yürütülmesine ilişkin koşulları belirleme ve kamu görevlilerinin statülerine ilişkin yeni kurallar koyma ya da var olan kuralları değiştirme yetkisinin olduğu kabul edilmelidir (AYM, E.2005/110, K.2005/111, 29/12/2005).

32. Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarında da belirtildiği gibi sosyal devlet ilkesiyle yakından ilgisi olan ekonomik ve mali politikalarda devlet tarafından üstlenilen sorumluluğun gereklerinin sağlıklı bir şekilde yerine getirilebilmesi için birtakım düzenlemeler yapılması kaçınılmazdır. Dolayısıyla devletin sosyal ve ekonomik politikalara ilişkin takdir yetkisi geniştir (Korkut Bahadır, § 42).

33. Kamu görevlilerinin mali haklarına ilişkin hükümler içeren 666 sayılı KHK’nın kamu yararı amacını işaret eden genel gerekçesinin dokuzuncu paragrafında, yapılan düzenlemeler ile kamu görevlilerinin mali hakları açısından mevcut adaletsizliklerin giderilmesinin amaçlandığı belirtilmiştir.

34. Somut başvuru açısından Asker Hastanesinde sivil memur olarak görev yapan başvurucunun, kıstas aylığın % 65’i oranında uçuş tazminatı aldığı, 666 sayılı KHK ile 2629 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik sonucunda diğer personel statüsünde değerlendirilerek aldığı uçuş tazminatı oranının düşürüldüğü, yeni kanuni düzenleme neticesinde ise (bkz. § 16) tümüyle uçuş tazminatından veya maaş miktarının belirli bir asgari standardın altına düşmemesine ilişkin güvenceden mahrum bırakılmış olmadığı, yalnızca Kanun’da öngörülen kıstas aylığın %50’si oranında ödemeden yararlandırıldığı anlaşılmıştır. Yeni durumun ise mülkiyet hakkına konu olan uçuş tazminatına ilişkin oransal eksilmenin başvurucuya ödenmemesi ile sınırlı bir sonuç doğurduğu, bu çerçevede ortaya çıkan yeni durumun başvurucuyu kişisel ve aşırı bir yük altına sokmadığı, bireyin hakkıyla kamu yararı arasında kurulması gereken adil dengenin korunduğu, başvurucuya yüklenen külfetin orantılı olduğu sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak kamu otoritelerinin sahip olduğu geniş takdir yetkisi de dikkate alındığında başvurucunun mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin Anayasa’yı ihlal ettiği söylenemez.

35. Açıklanan nedenlerle başvurucunun Anayasa’nın 35. maddesi kapsamında yer alan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine yönelik iddiasının, açık ve görünür bir ihlal tespit edilemediğinden açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına

15/10/2015 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.