I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular, murisleri tarafından 18/9/2001 tarihinde açılan el atmanın önlenmesi davasının halen devam ettiğini ve makul sürede yargılama yapılmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler, ihlalin tespiti ile manevi tazminat talebinde bulunmuşlardır.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 26/7/2013 tarihinde Konya Bölge İdare Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm İkinci Komisyonunca 22/5/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesi Bölüm tarafından yapılmak üzere, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı tarafından 4/7/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 25/8/2014 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

6. Başvurucu Ayşe Şener’in, bireysel başvuru tarihinden sonra 3/1/2014 tarihinde vefat etmesi üzerine, bireysel başvuruda bulunmayan mirasçı Ali Şener’e, murisi tarafından yapılan bireysel başvuruya devam edip etmediği sorulmuş, Ali Şener, mirasçı olarak bireysel başvuruya devam ettiğini bildirmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucuların murisi, 18/9/2001 tarihinde Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2001/672 sayılı dosyasında Maliye Hazinesi ve A.Y. aleyhine el atmanın önlenmesi davası açmış, murisin vefat etmesi üzerine 27/11/2007 tarihinden itibaren başvurucular davayı devam ettirmişlerdir.

9. Başvurucular, 19/3/2009 tarihinde Alanya 4. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2009/137 sayılı dosyasında Maliye Hazinesi ve A.Y. aleyhine tapu iptali ve tescil davası açmışlar ve davaların birleştirilmesi talebinde bulunmuşlar, Alanya 4. Asliye Hukuk Mahkemesi, 26/3/2009 tarih ve E.2009/137, K.2009/160 sayılı kararı ile davaların birleştirilmesine ve yargılamaya Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2001/672 sayılı dosyasında devam edilmesine karar vermiştir.

10. Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesi, 20/12/2011 tarih ve E.2001/672, K.2011/1082 sayılı kararla, dava konusu taşınmazlara ilişkin kadastro tutanaklarının henüz kesinleşmediğini, bu durumda yargılama yapma yetkisinin Kadastro Mahkemesinde olduğunu belirterek, 12/1/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 1. maddesi ve 21/6/1987 tarih ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 27. maddesi gereğince Mahkemenin görevsizliğine, dosyanın talep halinde görevli Alanya Kadastro Mahkemesine gönderilmesine karar vermiştir.

11. Başvurucular, 26/7/2013 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

12. Görevsizlik kararı davalı Maliye Hazinesi tarafından temyiz edilmiş ve Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 10/12/2013 tarih ve E.2013/570, K.2013/18704 sayılı ilâmıyla onanarak kesinleşmiştir.

13. Alanya Kadastro Mahkemesine gönderilen dava dosyasında Mahkeme, 21/1/2014 tarih ve E.2014/1, K.2014/11 sayılı kararla dava dosyasının Mahkemenin E.2004/6 sayılı dava dosyasıyla birleştirilmesine karar vermiştir.

14. Alanya Kadastro Mahkemesi, 19/8/2014 tarih ve E.2004/6, K.2014/134 sayılı kararıyla, Mahkemenin E.2004/6 sayılı dava dosyasıyla E.2004/7 sayılı dava dosyası arasında hukuki ve fili irtibat bulunduğu gerekçesiyle dava dosyalarının birleştirilmesine, yargılamaya E.2004/7 sayılı dava dosyası üzerinden devam edilmesine karar vermiştir.

15. Alanya Kadastro Mahkemesi asıl ve birleşen dava dosyalarında yapılan yargılama sonunda, 18/11/2014 tarih ve E.2004/7, K.2014/217 sayılı kararı ile asıl davanın kısmen kabulüne, birleşen davanın reddine karar vermiştir.

16. Karar, temyiz edilmiş olup henüz kesinleşmemiştir.

B. İlgili Hukuk

17. 12/1/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 30. maddesi ile 21/6/1987 tarih ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrası, 28. maddesinin birinci fıkrası, 29. maddesinin birinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları, 30. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları, 32. maddesinin birinci fıkrası ve 36. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi (Bkz. B. No: 2012/12, 17/9/2013, §§ 16-22).

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 22/6/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucuların 26/7/2013 tarih ve 2013/5851 numaralı bireysel başvuruları incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

19. Başvurucular, murisleri tarafından 18/9/2001 tarihinde Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan ve Alanya Kadastro Mahkemesinde halen devam eden el atmanın önlenmesi davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

20. Başvuru formu ile eklerinin incelenmesi sonucunda, açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

21. Başvurucular, murisleri tarafından 18/9/2001 tarihinde Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan ve Alanya Kadastro Mahkemesinde halen devam eden el atmanın önlenmesi davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

22. Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı bir çok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, gerek Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan gerek AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir. Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38–39).

23. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45)

24. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvuru konusu olayda, taşınmaza yönelik olarak Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan ve Alanya Kadastro Mahkemesinde halen devam eden el atmanın önlenmesi davasında, 3402 sayılı Kanun ile 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen somut yargılama faaliyetinin, medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 49).

25. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olup, bu tarih somut başvuru açısından 18/9/2001 tarihidir.

26. Başvuruya konu dava, başvurucuların miras bırakanlarından intikalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre değerlendirmesi bakımından dikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mirasçıların yargılamaya katıldıkları an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye esas alınan sürenin başlangıç anıdır (B. No: 2013/1115, 5/12/2013, § 51).

27. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını içeren başvuruların yargılama faaliyetinin devamı sırasında da yapılabilmesi olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı bireysel başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52).

28. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, başvurucuların murisinin, 18/9/2001 tarihinde, Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2001/672 sayılı dosyasında, Maliye Hazinesi ile A.Y. aleyhine taşınmaza el atmanın önlenmesi davası açtığı, murisin vefatı üzerine başvurucuların dahili davacı olarak davaya devam ettikleri, başvurucuların, 19/3/2009 tarihinde aynı taşınmaza yönelik olarak Alanya 4. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2009/137 sayılı dosyasında Maliye Hazinesi ve A.Y. aleyhine tapu iptali ve tescil davası açtıkları, Mahkemece her iki dava dosyasının birleştirilerek yargılamaya E.2001/672 sayılı dava dosyasında devam edildiği anlaşılmıştır. Mahkemece, 20/12/2011 tarihinde asıl ve birleşen davalarda Mahkemenin görevsizliğine ve dava dosyasının talep halinde Alanya Kadastro Mahkemesine gönderilmesine karar verildiği, kararın kesinleşmesinden sonra Alanya Kadastro Mahkemesinin E.2014/1 sayılı dava dosyasında yargılamaya başlandığı, Mahkemece, dava dosyasının, E.2004/6 sayılı dava dosyası ile birleştirildiği, E.2004/6 sayılı dava dosyasının da E.2004/7 sayılı dava dosyası ile birleştirilmesine karar verildiği belirlenmiştir. Mahkemece yapılan yargılama sonunda asıl davanın kısmen kabulüne, birleşen davanın reddine karar verildiği, kararın temyiz edildiği ve henüz kesinleşmediği anlaşılmıştır.

29. İlgili yargılama evrakının incelenmesinden, başvuruya konu yargılamanın Kadastro Mahkemesi önünde sürdüğü görülmekle, 3402 sayılı Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkları konu alan yargılama faaliyetleri için geçerli genel usuli hükümler içeren 6100 sayılı Kanun’a tabi bir yargılama faaliyetinin söz konusu olduğu ve 3402 sayılı Kanun’da yer alan özel usul hükümleri ile 6100 sayılı Kanun’un 30. maddesinin, uyuşmazlıkların makul sürede çözümlenmesi gerekliliğini ortaya koyduğu anlaşılmaktadır (§ 17).

30. Kadastro mahkemesi nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle 3402 sayılı Kanun’da yer alan ve yargılamada sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin nazara alınmadığı göz önünde bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde kararlar verilmiştir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 54-64; B. No: 2012/12, 17/9/2013, §§ 53-62; B. No: 2013/1115, 5/12/2013, §§ 60-67; 2012/673, 19/12/2013, §§ 37-43).

31. Başvuruya konu davanın taraf sayısı ve mahiyeti nedeniyle icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık nitelikte olduğunu ortaya koymakla birlikte davaya bütün olarak bakıldığında, 3402 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine tabi bir yargılama sürecine ilişkin somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve yaklaşık on dört yıldır devam eden yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

32. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden

33. Başvurucular, makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğinin tespitini, ayrı ayrı 10.000,00 TL manevi tazminatın ödenmesini talep etmişlerdir.

34. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

35. Başvurucu Ayşe Şener'in, bireysel başvuru tarihinden sonra 3/1/2014 tarihinde vefat etmesi üzerine mirasçılarından Ali Şener'in başvuruya devam ettiğini bildirdiği ve Ali Şener ile diğer başvurucuların, murisleri tarafından 18/9/2001 tarihinde Alanya 1. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan davaya müdahil davacı olarak katıldıkları dikkate alınarak değerlendirme yapılmıştır.

36. Başvurucuların tarafı oldukları uyuşmazlığa ilişkin yaklaşık on dört yıldır devam eden yargılama süresi nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvuruculara (3/1/2014 tarihinde vefat eden başvurucu Ayşe Şener dışındaki) ayrı ayrı net 1.700,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

37. Başvurucular tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 198,35 TL harçtan oluşan yargılama giderinin başvuruculara (3/1/2014 tarihinde vefat eden başvurucu Ayşe Şener dışındaki) müştereken ödenmesine, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin başvurucu Ali Şener ve Ayşe Şener dışındaki diğer başvuruculara müştereken ödenmesine karar verilmesi gerekir.

38. Başvuruya konu yargılamanın yaklaşık on dört yıldır devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucuların,

1. Makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL EDİLDİĞİNE,

B. Başvuruculara (3/1/2014 tarihinde vefat eden başvurucu Ayşe Şener dışındaki) ayrı ayrı net 1.700,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucuların tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

C. Başvurucular tarafından yapılan 198,35 TL harçtan oluşan yargılama giderinin BAŞVURUCULARA (3/1/2014 tarihinde vefat eden başvurucu Ayşe Şener dışındaki) MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin başvurucu Ali Şener ve Ayşe Şener dışındaki diğer BAŞVURUCULARA MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

D. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

E. Kararın bir örneğinin Yargıtaya gönderilmesine,

22/6/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.