I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, sendika yöneticisinin görev yaptığı şehirden başka bir şehre naklen atanması nedeniyle sendika hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 15/8/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüş bildirmemiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu Osman Köse 1965 doğumlu olup Mersin'de ikamet etmektedir.

A. Başvuru Konusu Olayın Arka Planı

9. Başvurucu Osman Köse (başvurucu) ihtilaf konusu atama işleminden önce Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) Ankara Haber ve Spor Yayınları Daire Başkanlığında muhabir olarak görev yapmaktadır.

10. Başvurucu, aynı zamanda Basın Yayın İletişim ve Posta Emekçileri Sendikasının (Haber-Sen) üyesi olup 2/12/2007 tarihinde Merkez Yönetim Kurulu üyesi olarak seçilmiştir. Başvurucu 29/1/2011 tarihi itibarıyla da Ankara'da bulunan (1) No.lu Şube Başkanlığı görevine başlamıştır. Haber-Sen 25/6/2001 tarihli ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'na göre kurulmuş bir sendika olup Türkiye genelinde basın-yayın ve iletişim hizmetleri kolundaki kurum ve kuruluşlar ile bunlara bağlı birimler, işletmeler ve teşekküllerde faaliyette bulunmaktadır.

11. Başvurucunun TRT Ankara Haber ve Spor Yayınları Daire Başkanlığında yayın ve yapım elemanı olarak görev yapan bir personele 26/9/2010 tarihinde fiilî ve sözlü saldırıda bulunduğu gerekçesiyle hakkında idari soruşturma başlatılmıştır. Soruşturma sonucu düzenlenen raporda başvurucunun fiili sabit görülmüştür. Raporda, başvurucunun TRT Ankara Haber ve Spor Yayınları Daire Başkanlığında göreve başladığı 23/3/2009 tarihinden sonra bir kez aylıktan kesme, bir kez de uyarma cezası ile cezalandırıldığı dikkate alınarak kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziyesi önerilmiştir. Raporda ayrıca başvurucunun aynı yerde görev yapmaya devam etmesi durumunda ünitedeki çalışma barışını olumsuz yönde etkileyeceği değerlendirilerek görev yerinin değiştirilmesi tavsiye edilmiştir.

B. Başvuruya Verilen Disiplin Cezasına Karşı Açılan Dava

12. Başvurucu, soruşturma raporundaki teklif doğrultusunda kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile cezalandırılmış ancak bu ceza başvurucunun ücret sözleşmesinden 1/4 oranında kesinti yapılmak suretiyle uygulanmıştır. Başvurucuya verilen disiplin cezasına karşı açılan dava Mersin 1. İdare Mahkemesinin 22/11/2011 tarihli kararıyla reddedilmiştir.

13. Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) kayıtlarından yapılan araştırma sonucu başvurucunun kararı temyiz ettiği tespit edilmiştir. Temyiz istemini inceleyen Danıştay Beşinci Dairesi (Daire), disiplin cezasının dayanağı olan 11/11/1983 tarihli ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nun 56. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “…, disiplin cezaları…” ibaresinin iptali istemiyle Danıştay Onaltıncı Dairesi tarafından 8/6/2016 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurulmuş olması nedeniyle Anayasa Mahkemesince konu hakkında bir karar verilinceye kadar temyiz incelemesinin bekletilmesine 24/10/2016 tarihinde karar vermiştir.

14. Anayasa Mahkemesi 14/6/2017 tarihli ve E.2016/182, K.2017/111 sayılı kararıyla 2954 sayılı Kanun'un 56. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “… disiplin cezaları…” ibaresini iptal etmiştir. Karar 29/6/2017 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanmıştır.

15. Danıştay Beşinci Dairesinin temyiz istemini karara bağlayıp bağlamadığı hususu UYAP kayıtlarından tespit edilememiştir.

C. Başvurucunun Naklen Atanmasına İlişkin İşleme Karşı Açılan Dava

16. Başvurucu 21/1/2011 tarihli idari işlem ile Mersin'de bulunan TRT Çukurova Müdürlüğü emrine naklen atanmıştır. Başvurucunun Mersin'e atanmasında TRT Çukurova Müdürlüğündeki ihtiyaç durumunun gözetildiği belirtilmiştir.

17. Başvurucuyu temsilen Haber-Sen tarafından naklen atama işleminin iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle 2/2/2011 tarihinde Ankara 11. İdare Mahkemesinde (Mahkeme) dava açılmıştır. Dava dilekçesinde -diğer iddiaların yanında- başvurucunun sendika yöneticisi olduğu belirtilmiş ve ilgili uluslararası sözleşmeler ile 4688 sayılı Kanun'un 18. maddesine atıfta bulunularak Mersin'e atanmış olmasının sendika hakkına ölçüsüz bir müdahale teşkil ettiğini öne sürülmüştür. Dava dilekçesinde Ankara'da da muhabir ihtiyacı bulunduğu hâlde Mersin'e atanmasının cezalandırma amacı taşıdığı ifade edilmiştir.

18. Mahkeme 22/3/2012 tarihli kararıyla davayı reddetmiştir. Kararın gerekçesinde, disiplin cezasına karşı açılan davada başvurucuya isnat edilen fiilin sabit görülerek davanın reddedildiği vurgulandıktan sonra söz konusu fiilin çalışma barışı açısından başvurucunun görev yerinin değiştirilmesini gerektirebilecek yeterlilikte ve ağırlıkta olduğu belirtilmiştir. Mahkeme, Çukurova Genel Müdürlüğünde muhabir ihtiyacının varlığının idare tarafından ortaya konulduğu gözetildiğinde naklen atama işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşmıştır.

19. Karar, Dairenin 20/12/2013 tarihli kararıyla onanmış; karar düzeltme istemi de Dairenin 29/4/2014 tarihli kararıyla reddedilmiştir. Nihai karar 18/7/2014 tarihinde Haber-Sen vekiline tebliğ edilmiştir.

20. Başvurucu 15/8/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. Ulusal Hukuk

21. 4688 sayılı Kanun’un "Yönetim, denetleme ve disiplin kurullarının oluşması, görevleri ve toplantıları" başlıklı 13. maddesinin ilgili bölümü şöyledir:

“Sendika şubesi ve sendika yönetim kurulları en az üç, en çok yedi üyeden; ... oluşur.

...

Yönetim, .. kurulları ile kurulması ..., görev ve yetkileri ile toplanma ve karar alma usulleri Sendikalar Kanununun 16, 17, 18 ve 19 uncu Maddelerinde belirtilen esaslara uygun olarak sendika veya konfederasyonların tüzüklerinde düzenlenir."

22. 4688 sayılı Kanun’un "Sendika üyelerinin ve yöneticilerinin güvencesi" başlıklı 18. maddesinin olay tarihinde yürürlükte bulunan hâlinin ilgili bölümü şöyledir:

“Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile işsaatleri içinde sendika veya konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyetlerine katılmalarından dolayı farklı bir işleme tâbi tutulamaz ve görevlerine son verilemez.

Kamu işvereni, işyeri sendika temsilcisi ile sendika ve sendika şube yöneticilerinin işyerini haklı bir sebep olmadıkça ve sebebini açık ve kesin şekilde belirtmedikçe değiştiremez.

Kamu işvereni kamu görevlileri arasında sendika üyesi olmaları veya olmamaları nedeniyle bir ayırım yapamaz.

Sendika veya konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve idare edecek yönetim kurulu üyeleri, genel kurulda yönetim kuruluna seçilenler ile sendika şube yönetim kurulu üyeleri seçildikleri tarihten itibaren durumlarını en geç otuz gün içinde kurumlarına yazılı olarak bildirirler. Söz konusu yöneticiler seçildikleri tarihten itibaren otuz gün içerisinde sendika tüzüğünde belirtilen hükümlere göre, ayrıca yazılı talepte bulunmaları halinde bu görevleri süresince aylıksız izine ayrılırlar. Talepte bulunmayanlar ise kurumlarındaki görevlerine devam ederler. İzine ayrılmayan yönetim kurulu üyeleri haftada bir gün kurumlarından izinli sayılırlar.

...”

23. 4688 sayılı Kanun’un "Sendika üyelerinin ve yöneticilerinin güvencesi" başlıklı 18. maddesinin 4/4/2012 tarihli ve 6289 sayılı Kanun'un 13. maddesiyle değişik hâlinin ilgili bölümü şöyledir:

Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde sendika veya konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyetlerine katılmalarından dolayı farklı bir işleme tâbi tutulamaz ve görevlerine son verilemez.

Kamu işvereni, işyeri sendika temsilcisi, sendika işyeri temsilcisi, sendika il ve ilçe temsilcisi ile sendika ve sendika şube yöneticilerinin işyerini (…) sebebini açık ve kesin şekilde belirtmedikçe değiştiremez.

Kamu işvereni kamu görevlileri arasında sendika üyesi olmaları veya olmamaları nedeniyle bir ayırım yapamaz.

Sendika veya konfederasyonu ilk genel kurula kadar sevk ve idare edecek yönetim kurulu üyeleri, genel kurulda yönetim kuruluna seçilenler ile sendika şube yönetim kurulu üyeleri seçildikleri tarihten itibaren durumlarını en geç otuz gün içinde kurumlarına yazılı olarak bildirirler. Söz konusu yöneticiler (…) sendika tüzüğünde belirtilen hükümlere göre, ayrıca yazılı talepte bulunmaları halinde bu görevleri süresince aylıksız izine ayrılırlar. Talepte bulunmayanlar ise kurumlarındaki görevlerine devam ederler. İzine ayrılmayan yönetim kurulu üyeleri haftada bir gün kurumlarından izinli sayılırlar. Sendika yönetim kurulu üyelerinin, bu fıkrada belirtilen haklardan yararlanabilmesi için bağlı bulundukları sendikanın şube kurulması için öngörülen üye sayısına ulaşması, konfederasyon yönetim kurulu üyelerinin bu fıkrada belirtilen haklardan yararlanabilmesi için ise konfederasyona bağlı sendikaların toplam üye sayısının genel kurullarını delegelerle yapabilecek sendika üye sayısına ulaşması gerekir.

... Sendika şubesi bulunmayan il ve ilçelerde il ve ilçe temsilciliği kurulabilir. İldeki üye sayısı 100 ve daha fazla olan sendikanın il temsilcisi ile ilçedeki üye sayısı 50 ve daha fazla olan sendikanın ilçe temsilcisi haftada dört saat izinli sayılır.”

B. Uluslararası Hukuk

24. 25/11/1992 tarihli ve 3847 sayılı Kanun'la onaylanması uygun bulunan 87 sayılı Sendika Özgürlüğünün ve Sendikalaşma Hakkının Korunmasına İlişkin ILO Sözleşmesi'nin (87 sayılı ILO Sözleşmesi) 3. maddesi şöyledir:

“Çalışanların ve işverenlerin örgütleri tüzük ve iç yönetmeliklerini düzenlemek, temsilcilerini serbestçe seçmek, yönetim ve etkinliklerini düzenlemek ve iş programlarını belirlemek hakkına sahiptirler.

Kamu makamları bu hakkı sınırlayacak veya bu hakkın yasaya uygun şekilde kullanılmasına engel olacak nitelikte her türlü müdahaleden sakınmalıdırlar."

25. 25/11/1992 tarihli ve 3848 sayılı Kanun'la onaylanması uygun bulunan 151 sayılı Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunması ve İstihdam Koşullarının Belirlenmesi Yöntemine İlişkin ILO Sözleşmesi'nin (151 sayılı ILO Sözleşmesi) 6. maddesi şöyledir:

“1. Kamu görevlilerinin tanınan örgütlerinin temsilcilerine, çalışma saatleri içinde veya dışında görevlerini çabuk ve etkin bir biçimde yerine getirmelerine olanak verecek şekilde kolaylıklar sağlanacaktır.

2. Bu tür kolaylıkların sağlanması idarenin veya hizmetin etkin işleyişini engellemeyecektir.

3. Bu kolaylıkların niteliği ve kapsamı, bu sözleşmenin 7’nci maddesinde belirtilen yöntemlere göre veya diğer uygun yöntemlerle belirlenecektir."

26. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) 11. maddesi şöyledir:

"1. Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak amacıyla başkalarıyla birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir.

2. Bu hakların kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz. Bu madde, silahlı kuvvetler, kolluk kuvvetleri veya devlet idaresi mensuplarınca yukarda anılan haklarını kullanılmasına meşru sınırlamalar getirilmesine engel değildir."

27. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) sendika hakkının Sözleşme'nin 11. maddesinin (1) numaralı fıkrasında düzenlenen örgütlenme özgürlüğünün özel bir biçimini temsil ettiğini vurgulamaktadır. AİHM'e göre Sözleşme'nin 11. maddesinin (1) numaralı fıkrası, sendika üyelerinin mesleki çıkarlarınıntaraf devletlerin hem izin vermek hem de kolaylaştırmakla yükümlü olduğu sendikal faaliyetler aracılığıyla korunması özgürlüğünü güvenceye bağlar. Sendika, üyelerinin menfaatlerini korunması için çabalama hususunda serbest olmalıdır. Sendika üyeleri, menfaatlerinin korunabilmesi bakımından üyesi bulundukları sendikanın dinlenilmesi hakkına sahiptir. Ancak Sözleşme'nin 11. maddesi herhangi bir somut muamele biçimi öngörmeyip sendikaların dinlenilme hakkının korunmasında kullanılacak aracın seçimi hususundaki takdiri taraf devletlere bırakır (Slovak Cumhuriyeti Polis Sendikası/Slovakya, B. No: 11828/08, 25/9/2012, § 54).

28. AİHM, sendika hakkının anlamlı ve etkili bir şekilde korunabilmesi için ulusal otoritelerin; orantısız cezaların sendika temsilcilerini, üyelerinin menfaatlerini ifade etme ve savunma hususunda çaba sarf etmekten alıkoymasını önleyecek güvenceler oluşturma yükümlülüğü altında bulunduğuna işaret etmektedir. AİHM, iş ilişkilerinin verimli olabilmesi için karşılıklı güven esasına dayanması gerektiğinin altını çizmektedir (Slovak Cumhuriyeti Polis Sendikası/Slovakya, § 55).

29. AİHM'e göre Sözleşme'nin 11. maddesinin (2) numaralı fıkrası; silahlı kuvvetler ve polis mensupları ile idari mekanizmalarda görev yapan memurların kanuna uygun kısıtlamalara tabi kılındığı durumlarda devletin, memurlarının örgütlenme ve toplanma özgürlüğüne saygı göstermekle yükümlü olduğunu açıkça göstermektedir (Slovak Cumhuriyeti Polis Sendikası/Slovakya, § 56). Çalışanların işverene sadakat, itiyat ve nezaket gösterme ödevi bulunmaktadır. Demokratik toplumda memurların rolü, işlevlerini yerine getirmesinde hükûmete yardımcı olmak olduğuna göre sadakat ve itiyat gösterme ödevi memurlar için özel bir önem taşır (Slovak Cumhuriyeti Polis Sendikası/Slovakya, § 57).

30. AİHM'in Metin Turan/Türkiye (B. No: 20868/02, 14/11/2006, §§ 6-9) kararına konu olayda, Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonuna (KESK) bağlı Enerji-Yapı Yol Sen'in kurucusu ve yönetim kurulu üyesi olan başvurucu 10/7/1987 tarihli ve 285 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliğinin İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine dayanılarak Tunceli'den Yozgat'a naklen atanmıştır. Başvurucunun naklen atanma gerekçesi, KESK tarafından düzenlenen bir dizi sendikal faaliyetlere katılmasıdır. Başvurucu, naklen atama işleminin örgütlenme özgürlüğünü ihlal ettiğini ileri sürerek AİHM'e bireysel başvuruda bulunmuştur. AİHM, Sözleşme'nin 11. maddesinin devletin sendika üyelerine belli bir şekilde muamele etmesini garanti etmediğini ve özellikle sendika üyelerine naklen atamaya tabi tutulmama hakkı bahşetmediğini vurgulamıştır (Metin Turan/Türkiye, § 27). AİHM naklen atama kararının yerinde olup olmadığını değerlendirmenin kendi görevi olmadığının altını çizmiş; kendi amacının bu kararın başvurucunun Sözleşme'nin 11. maddesi kapsamında sendikal faaliyetlere katılma hakkına etkilerini incelemek olduğunu ifade etmiştir (Metin Turan/Türkiye, § 28). AİHM başvurucunun sendikal faaliyet gerekçesiyle naklen atandığını ve atama işleminin kamu hizmetlerinin iyi bir şekilde idaresi amacı çerçevesinde tesis edilmediğini not etmiştir (Metin Turan/Türkiye, § 30). AİHM sonuç olarak yasalara uygun olarak kurulmuş bir sendikaya üye olunması gerekçesiyle tesis edilen naklen atama işleminin demokratik toplumda zorunluluk kriterini taşımadığı sonucuna ulaşmıştır.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

31. Mahkemenin 9/11/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları ve Bakanlık Görüşü

32. Başvurucular, Ankara'da görev yapan Haber-Sen Merkez Yönetim Kurulu üyesinin Mersin'e naklen atanmasının sendika özgürlüğünü ihlal ettiğini savunmuşlardır. Başvurucular, Osman Köse'nin Ankara ili içinde başka bir yere atanması mümkün iken Mersin'e atanmasının sendikal faaliyetlerden dolayı Osman Köse'nin cezalandırılması amacı taşıdığını vurgulamışlardır. TRT idaresinin Haber-Sen'i kara listeye aldığını ve birçok yöneticisi hakkında olumsuz işlemler tesis ettiğini belirten başvurucular Osman Köse'nin de çeşitli tarihlerde görevden uzaklaştırma, disiplin cezası, sicil notu düşürme, en basit sendikal faaliyetlerinin soruşturma konusu yapılması gibi bu tutumun bir yansıması mahiyetinde olan işlemlere maruz kaldığını ifade etmişlerdir. Başvurucular bu hususun yargılama sırasında ileri sürülmesine rağmen derece mahkemelerince gözetilmediğinden ve bu yönde herhangi bir inceleme yapılmadığından yakınmışlardır.

33. Başvurucular ayrıca soruşturma raporunun da subjektif olduğunu, olay tarihinde görevli bulunmadığı hâlde kurumda bulunan birisinin tek taraflı ifadesine dayandığı görüşünü öne sürmüşlerdir. Başvurucular bu yöndeki iddialarına ilişkin olarak derece mahkemelerinin bir değerlendirme yapmadığından şikâyet etmişlerdir. Başvurucular sonuç olarak adil yargılanma ve sendika haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

34. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasında, açıkça dayanaktan yoksun başvuruların Anayasa Mahkemesince kabul edilemezliğine karar verilebileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda başvurucunun ihlal iddialarını kanıtlayamadığı, temel haklara yönelik bir müdahalenin olmadığı veya müdahalenin meşru olduğu açık olan başvurular ile karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret başvurular açıkça dayanaktan yoksun kabul edilebilir (Hikmet Balabanoğlu, B. No: 2012/1334, 17/9/2013, § 24).

35. Anayasa’nın “Sendika kurma hakkı” kenar başlıklı 51. maddesinin ilgili fıkraları şöyledir:

“Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.

Sendika kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.

Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir…”

36. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun temel şikâyeti, naklen atanma işleminin sendika hakkını ihlal ettiğine yönelik olduğundan adil yargılanma hakkına ilişkin şikâyetinin de bir bütün olarak sendika hakkı kapsamında incelenmesi gerekir.

37. Anayasa’nın 51. maddesinde güvenceye bağlanan sendika hakkı demokratik toplumun temeli olan örgütlenme özgürlüğünün bir parçasıdır. Örgütlenme özgürlüğü, bireylerin kendi menfaatlerini korumak için kollektif oluşumlar meydana getirerek bir araya gelebilme özgürlüğüdür. Bu özgürlük bireylere topluluk hâlinde siyasal, kültürel, sosyal ve ekonomik amaçlarını gerçekleştirme imkânı sağlar. Sendika hakkı da çalışanların bireysel ve ortak çıkarlarını korumak amacıyla bir araya gelerek örgütlenebilme serbestisini gerektirmekte; bu niteliğiyle örgütlenme özgürlüğünün bir parçası olarak görülmektedir (AYM, E.2014/177, K.2015/49, 14/5/2015).

38. Sendika hakkı çalışanların ve çalıştıranların sadece istedikleri sendikaları kurmaları ve bunlara üye olmaları yolunda sınırlı kalmamakta, aynı zamanda oluşturdukları tüzel kişiliklerin varlığının ve bu tüzel kişiliklerin kendine özgü faaliyetlerinin de garanti altına alınmasını içermektedir. Üyelerinin ekonomik, sosyal ve kültürel ortak menfaatlerini korumak ve geliştirmek amacıyla kurulan sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının serbestçe sendikal faaliyetlerde bulunabilmesi, bu kapsamda iş uyuşmazlığı çıkarması, toplu görüşme ve toplu sözleşme yapması, grev ve lokavt kararı vermesi ve uygulaması da sendika hakkının gereklerindendir (AYM, E.2014/177, K.2015/49, 14/5/2015).

39. Sendika, çalışanların mali ve sosyal haklarını korumak ve geliştirmek için meydana getirilen kuruluştur. Anayasa'nın 51-54. maddelerinde düzenlenen sendikal hak ve özgürlüklerin kapsamı yorumlanırken Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) sözleşmeleri, Avrupa Sosyal Şartı ve AİHM kararlarının dikkate alınması gerekir (Hüseyin Demirdizen, B. No: 2014/12286, 21/9/2016, § 45).

40. 87 sayılı ILO Sözleşmesi’nin 3. maddesinde; sendikal örgütlere ana tüzüklerini ve yönetmeliklerini düzenleme hakkı, temsilcilerini özgürce seçme hakkı, yönetim ve işleyişi düzenleme hakkı ile etkinliklerini düzenleme ve eylem planlarını hazırlama hakkı tanınmıştır. Buna göre sendika hakkı, sendikal örgütlerin devletin müdahalesi olmaksızın temsilcilerini serbestçe seçebilmelerini ve bu temsilcileri aracılığıyla faaliyette bulunabilmelerini güvenceye bağlamaktadır. Seçilen temsilcinin değişmesi sonucunu doğuran veya sendikal faaliyette bulunmasını güçleştiren veya imkânsız hâle getiren kamusal işlem ve eylemler sendika hakkına müdahale teşkil edebilir.

41. Öte yandan sendika hakkı, sendika üyesinin gerek sendikaya üye olması gerekse mensubu bulunduğu sendikanın faaliyetlerine katılması nedeniyle yaptırıma uğramaması teminatını da içermektedir. Bu durumda bir çalışanın herhangi bir sendikaya üye olması veya mensubu bulunduğu sendikanın faaliyetlerine katılması sebebiyle yaptırıma maruz kalması, örgütlenme özgürlüğüne müdahale oluşturabilir.

42. Bununla birlikte sendika üyeliğinin kamu görevlilerinin devlete karşı sadakat yükümlülüğünü ortadan kaldırmadığı hatırda tutulmalıdır. Bu nedenle kamu görevlisine, bu sadakat bağını zedeleyen işlem ve eylemleri nedeniyle yaptırım veya diğer idari tedbirlerin uygulanması tek başına sendika hakkına müdahale teşkil etmez. Aksi takdirde sendika üyeliğine, sendika üyelerini yaptırımdan bağışık tutma gibi bir işlev yüklenmiş olur ki bu da sendika üyesi olmayan kamu görevlileri aleyhine eşitsizlik oluşturur. Ancak sendika temsilcisi olan kamu görevlilerine uygulanacak yaptırım ve tedbirlerin tespitinde mümkün olduğunca sendikanın faaliyetlerine engel olmayacak ve sendikal faaliyetleri güçleştirmeyecek bir yolun benimsenmesi gerekir.

43. Somut olayda TRT Ankara Haber ve Spor Yayınları Daire Başkanlığında bir personele başvurucunun fiilî ve sözlü saldırıda bulunması nedeniyle aynı yerde görev yapmaya devam etmesi durumunda ünitedeki çalışma barışının olumsuz yönde etkileneceği değerlendirilerek görev yerinin değiştirilmesinin önerilmesi üzerinebaşvurucu, Mersin'de bulunan TRT Çukurova Müdürlüğü emrine naklen atanmıştır.

44. Naklen atanma işleminin sebebini teşkil eden "aynı yerde görev yapan bir personele fiilî ve sözlü saldırı" eyleminin sendikal faaliyet kapsamında olmadığı ve başvurucunun sendika üyesi veya yöneticisi olmasının onu bu tür fiiller nedeniyle yaptırımlara maruz kalmaktan bağışıklı hâle getirmeyeceği açıktır. Öte yandan bu fiilin başvurucu tarafından işlendiği ve bu fiilin çalışma barışını bozucu mahiyette olduğu derece mahkemelerince sabit görülmüştür. Bireysel başvuru konusu maddi olgu ve delillerin değerlendirilmesi derece mahkemelerinin takdirindedir. Anayasa Mahkemesinin -bariz takdir hatası ve keyfîlik içermesi hariç- derece mahkemelerinin bu husustaki takdirini denetlemesi mümkün değildir. Başvurucu tarafından ileri sürülen, aleyhine ifade veren kişinin olay anında görevli bulunmadığı iddiası, Mahkemenin bu konuda ulaştığı kanaatin keyfî olduğu sonucuna ulaşılabilmesi bakımından yeterli değildir.

45. Başvurucu hakkında naklen atanma işlemi tesis edilmesinin sebebini teşkil eden fiilin sendikal faaliyet kapsamında olmaması, sendika hakkına müdahalenin var olmadığı kanaatine varılabilmesi için kafi gelmemektedir. Bunun yanında başvurucuya uygulanan tedbirin temsilcilik görevini yerine getirmesine engel edecek mahiyet taşıyıp taşımadığına da bakılmalıdır. Bu bakımdan başvurucunun ne tür bir temsilcilik görevinde bulunduğu ve bunun mahiyeti irdelenmelidir.

46. Başvurucu 2/12/2007 tarihinde Haber-Sen Merkez Yönetim Kurulu üyesi olarak seçilmiştir. Başvurucu, Ankara'dan Mersin'e naklen atandığı 21/1/2011 tarihinde bu görevi yürütmektedir. Ancak başvurucu, naklen atanma işleminin tesis edildiği tarihten sekiz gün sonra, 29/1/2011 tarihi itibarıyla da Ankara'da bulunan (1) No.lu Şube Başkanlığı görevine başlamıştır. Sendika hakkına müdahalenin varlığının tespiti bakımından işlemin tesis edildiği tarihteki temsilcilik görevinin dikkate alınması gerektiğinden şube başkanlığı görevinin değil Merkez Yönetim Kurulu üyeliği görevinin mahiyetinin değerlendirilmesi icap etmektedir.

47. Haber-Sen Tüzüğü'nün 20. maddesinde Merkez Yönetim Kurulunun en az ayda bir kez toplanacağı belirtilmiş ve 22. maddesinde de sendika yöneticisi olmak için üye olmaktan başka bir koşul aranmayacağı ifade edilmiştir. Buna göre Merkez Yönetim Kurulu üyesi olabilmek için Ankara'da görev yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Öte yandan Merkez Yönetim Kurulu üyeliğinin sürekli Ankara'da bulunmayı gerektiren bir görev olmadığı ve toplantı zamanlarında Ankara'da bulunmanın yeterli görüldüğü anlaşılmaktadır. Tüm bu hususlar gözetildiğinde Mersin'e atanmış olmasının başvurucunun Merkez Yönetim Kurulu üyeliği görevini icra etmesine engel teşkil etmediği veya zorlaştırmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Başvurucunun Merkez Yönetim Kurulu toplantılarına katılabilmesi bakımından görev yaptığı kurumunca gerekli kolaylıkların sağlanacağı tabiidir. Başvurucunun buna yönelik bir şikâyeti de bulunmamaktadır. Bu durumda sendika hakkına müdahalenin bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.

48. Açıklanan nedenlerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Sendika hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 9/11/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.