I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucu, 10/6/1983 tarih ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 33. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Genel seçimlerde ülke genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde, geçerli oyların % 10'unu geçmeyen partiler milletvekili çıkaramazlar.” hükmünün yürürlüğünün durdurulmasını ve iptal edilmesini talep etmiştir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru, 3/12/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca 5/12/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

5. 2839 sayılı Kanun, 13/6/1983 tarih ve 18076 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

6. Başvurucu, Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul ili milletvekilidir.

7. Bireysel başvuru, 3/12/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır.

B. İlgili Hukuk

8. 2839 sayılı Kanun'un 33. maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi şöyledir:

 “Genel seçimlerde ülke genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde, geçerli oyların % 10'unu geçmeyen partiler milletvekili çıkaramazlar.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

9. Mahkemenin 22/1/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 3/12/2014 tarih ve 2014/18926 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü::

A. Başvurucunun İddiaları

10. Başvurucu, %10 gibi yüksek düzeyde bir ulusal seçim barajına Avrupa Birliği ülkelerinde rastlanmadığını, bu durumun temsilde adalet ve eşitlik ilkeleriyle bağdaşmadığını, ülkemizin ihtiyaçlarına cevap vermekten uzak olduğunu ve ulusal seçim barajını düzenleyen 2839 sayılı Kanun'un 33. maddesinin Anayasa’nın 10., 67. ve 90. maddelerine aykırılık teşkil ettiğini belirterek, anılan hükmün yürürlüğünün durdurulmasını ve iptalini istemiştir.

B. Değerlendirme

11. 30/3/2011 tarih ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 'Bireysel başvuru hakkı' kenar başlıklı 45. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz.”

12. Bir yasama işlemi olarak kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisinin iradesinin ürünüdür. Kanun, parlâmento kararı dışında kalan ve Anayasanın yetki verdiği Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Anayasa’da öngörülen kanun yapma usullerine uyularak yapılan işlemlerdir (B. No. 2014/256, 25/6/2014, § 85).

13. Bireysel başvuru yolu, bireylerin maruz kaldığı temel hak ihlallerinin tespit edildiği ve tespit edilen ihlalin ortadan kaldırılması için etkin araçları içeren anayasal bir güvencedir. Ancak Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu, kamusal bir düzenlemenin soyut biçimde Anayasa'ya aykırılığının ileri sürülmesini sağlayan bir yol olarak düzenlenmemiştir. Bir yasama işlemi veya düzenleyici idari işlemin, temel hak ve özgürlüğün ihlaline neden olması durumunda, bireysel başvuru yoluyla doğrudan bu işlemlere değil ancak yasama veya düzenleyici idari işlemin uygulanması mahiyetindeki işlem, eylem ve ihmallere karşı başvuru yapılabilecektir (B. No. 16/4/2013, 2013/469, §§ 15, 17; B. No: 2013/1613, 2/10/2013, § 37).

14. 6216 sayılı Kanun’un 45. maddesinin (3) numaralı fıkrasında, “yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılması” kabul edilmemiştir. Kanun koyucu hükümde “doğrudan” ifadesini kullanarak, yalnızca ulusal hukuku değiştirmeyi veya toplumun menfaatinin korunmasını amaçlayan ve “halk davası” (actio popularis) olarak adlandırılan başvuruların yapılmasını engellemek istemiştir.

15. Dolayısıyla bireylerin, kendi bireysel hakkının ihlal edildiğini ileri sürmeksizin toplumun menfaatlerinin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunma hakkı bulunmamaktadır (B.No: 2014/11438, 23/7/2014, § 20). Benzer yönde değerlendirmeler içeren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları için bkz. Klass ve Diğerleri/Almanya, B.No: 5029/71, 6/9/1978, § 33; Altuğ Taner Akçam/Türkiye, B.No: 27520/07, 25/10/2011, § 66).

16. Başvuru konusu olayda, başvurucu 2839 sayılı Kanun'un 33. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Genel seçimlerde ülke genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan çevrelerin tümünde, geçerli oyların % 10'unu geçmeyen partiler milletvekili çıkaramazlar.” hükmünün ülkemizin ihtiyaçlarına cevap vermekten uzak olduğunu, Anayasa’ya aykırı olan bu hükmün iptali gerektiğini ileri sürmüştür. Bireysel başvuru yoluyla doğrudan yasama işlemine değil ancak yasama işleminin uygulanması mahiyetindeki işlem, eylem ve ihmallere karşı başvuru yapılabilecektir. Diğer bir deyişle bir yasama işleminin doğrudan ve soyut olarak Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvuru yapılamaz.

17. Açıklanan nedenlerle, yasama işlemi aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapıldığı anlaşıldığından, başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin 'konu yönünden yetkisizlik' nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle, başvurunun “konu bakımından yetkisizlik” nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA, yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına, 22/1/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.