I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular, Maliye Hazinesi tarafından murisleri aleyhine, 11/4/1986 tarihinde Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan tapu iptali ve tescil davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler, tazminat talep etmişlerdir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvurular, 26/3/2014, 26/3/2014, 31/3/2014 tarihlerinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. İdari yönden yapılan ön incelemede başvuruların Komisyona sunulmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Komisyon tarafından, kabul edilebilirlik incelemesi Bölüm tarafından yapılmak üzere, dosyaların Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

4. Başvurucu Emine Yılmaz tarafından yapılan 2014/4178 sayılı bireysel başvuru dosyası ile Cevdet Eroğlu tarafından yapılan 2014/4175 sayılı bireysel başvuru dosyası, Cemil Hasanoğlu tarafından yapılan 2014/4181 sayılı bireysel başvuru dosyası, Nejdet Aydın tarafından yapılan 2014/4449 sayılı bireysel başvuru dosyası, Mustafa Yılmaz tarafından yapılan 2014/4439 sayılı bireysel başvuru dosyası ve Medine Aydın tarafından yapılan 2014/4440 sayılı bireysel başvuru dosyası, aralarındaki hukuki ve fiili irtibat nedeniyle birleştirilmiş, incelemeye 2014/4178 sayılı bireysel başvuru dosyası üzerinden devam edilmiştir.

5. Bölüm tarafından 8/5/2014 tarihinde, kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru konusu olay ve olgular ile başvurunun bir örneği, görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir. Adalet Bakanlığının 2/7/2014 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru formu ve ekleri ile başvuruya konu yargılama dosyası içeriğinden tespit edilen ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucuların murisleri ve diğer bir kısım davacılar, Maliye Hazinesi aleyhine 1951 yılında Bafra Asliye Hukuk Mahkemesinde açtıkları davada, Samsun ili Yörükler köyünde bulunan 10, 94 ve 95 parsel numaralı taşınmazlara müdahalenin menini talep etmişlerdir.

9. Taşınmazların bulunduğu yerde kadastro çalışmalarının başlaması üzerine dava dosyası Bafra Tapulama Mahkemesine gönderilmiştir.

10. Anılan Mahkemece 26/3/1971 tarih ve E.1966/361, K.1971/118 sayılı kararla kadastro tutanaklarının doldurulması için dosyanın Bafra Tapulama Müdürlüğüne gönderilmesine karar verilmiştir.

11. Kadastro çalışmalarının tamamlanıp kesinleşmesinden sonra taşınmazlar başvurucuların murisleri ve arkadaşları adlarına tespit ve tapuya tescil edilmiştir.

12. Maliye Hazinesi, başvurucuların murisleri ve arkadaşları aleyhine 11/4/1986 tarihinde, Bafra 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde açtığı davada, Yörükler Köyü 10, 94 ve 95 parsel numaralı taşınmazların tapu kayıtlarının iptali ile Hazine adına tapuya tescilini talep etmiştir.

13. Mahkemece, Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesinin kurulmasından sonra yetkisizlik kararı ile dosya anılan Mahkemeye gönderilmiştir.

14. Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesi, 15/4/2010 tarih ve E.2003/72, K.2010/57 sayılı kararla; davanın reddine, taşınmazlar üzerine konulan ihtiyati tedbir kararının hükmün kesinleşmesine kadar devamına karar vermiştir.

15. Maliye Hazinesinin temyizi üzerine, Yargıtay 20. Hukuk Dairesinin 8/3/2013 tarih ve E. 2012/9582, K.2013/2445 sayılı ilamıyla hüküm onanmıştır.

16. Onama kararı tebliğ aşamasında olup karar henüz kesinleşmemiştir.

17. Başvurucular, 26/3/2014 ve 31/3/2014 tarihlerinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

B. İlgili Hukuk

18. 12/1/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 30. maddesi, 22/11/2001 tarih ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 715. ve 716. maddeleri, 21/6/1987 tarih ve 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 16., 17. ve 18. maddeleri, 31/8/1956 tarih ve 6831 sayılı Orman Kanunu'nun 1. maddesi.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

19. Mahkemenin 15/10/2014 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucuların 26/3/2014 tarih ve 2014/4178 numaralı bireysel başvuruları incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

20. Başvurucular, Maliye Hazinesi tarafından murisleri aleyhine 1951 yılında açılan müdahalenin meni davası sonunda 26/3/1971 tarihinde dosyanın Bafra Tapulama Müdürlüğüne gönderildiğini, kadastro tespitinden sonra 11/4/1986 tarihinde Maliye Hazinesi tarafından Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan tapu iptali ve tescil davası sonunda verilen kararın henüz kesinleşmediğini, taşınmaz üzerindeki ihtiyati tedbirin devam ettiğini, 27 yıl süren yargılama boyunca taşınmazı kullanamadıklarını ve makul sürede yargılama yapılmadığını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

21. Başvuru formu ile eklerinin incelenmesi sonucunda, açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

22. Başvurucular, Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan tapu iptali ve tescil davasının makul sürede sonuçlanmadığını belirterek, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

23. Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün olmayıp (B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18), Sözleşme metni ile AİHM kararlarından ortaya çıkan ve adil yargılanma hakkının somut görünümleri olan alt ilke ve haklar, Anayasa’nın 36. maddesinde yer verilen adil yargılanma hakkının da unsurlarıdır. Anayasa Mahkemesi de Anayasa’nın 36. maddesi uyarınca inceleme yaptığı bir çok kararında, ilgili hükmü Sözleşme’nin 6. maddesi ve AİHM içtihadı ışığında yorumlamak suretiyle, gerek Sözleşme’nin lafzi içeriğinde yer alan gerek AİHM içtihadıyla adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil edilen ilke ve haklara, Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında yer vermektedir Somut başvurunun dayanağını oluşturan makul sürede yargılanma hakkı da yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca adil yargılanma hakkının kapsamına dâhil olup, ayrıca davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının yargının görevi olduğunu belirten Anayasa’nın 141. maddesinin de Anayasa’nın bütünselliği ilkesi gereği, makul sürede yargılanma hakkının değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 38–39).

24. Davanın karmaşıklığı, yargılamanın kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun davanın hızla sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar, bir davanın süresinin makul olup olmadığının tespitinde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerdir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 41–45).

25. Anayasa’nın 36. maddesi ve Sözleşme’nin 6. maddesi uyarınca, medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin uyuşmazlıkların makul sürede karara bağlanması gerekmektedir. Başvuru konusu tapu iptali ve tescil davasında, 1086 sayılı mülga Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve 6100 sayılı Kanun’da yer alan usul hükümlerine göre yürütülen somut yargılama faaliyetinin, medeni hak ve yükümlülükleri konu alan bir yargılama olduğunda kuşku yoktur (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 49).

26. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin makul süre değerlendirmesinde, sürenin başlangıcı kural olarak, uyuşmazlığı karara bağlayacak yargılama sürecinin işletilmeye başlandığı, başka bir deyişle davanın ikame edildiği tarih olup, somut başvuru açısından bu tarih 11/4/1986 tarihidir.

27. Başvuruya konu dava, başvurucuların miras bırakanlarından intikalle takip etmekte oldukları bir uyuşmazlık olup, bu yönüyle makul süre değerlendirmesi bakımından dikkate alınacak sürenin başlangıç anı, mirasçıların yargılamaya katıldığı an değil, somut olayda muris açısından değerlendirmeye esas alınan sürenin başlangıç anıdır (B. No: 2013/1115, 5/12/2013, § 51).

28. Sürenin bitiş tarihi ise, çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde yargılamanın sona erme tarihidir. Ancak devam eden yargılamalara ilişkin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasını içeren başvuruların yargılama faaliyetinin devamı sırasında da yapılabilmesi olanağı bulunduğundan, değerlendirmeye esas alınacak sürenin bitiş anı başvurunun karara bağlandığı tarihtir (B. No: 2012/13, 2/7/2013, § 52).

29. Başvuruya konu yargılama sürecinin incelenmesinde, başvurucuların murisleri ve diğer bir kısım davacılar tarafından, Maliye Hazinesi aleyhine 1951 yılında Bafra Asliye Hukuk Mahkemesinde müdahalenin meni davası açılmıştır. Taşınmazların bulunduğu yerde kadastro çalışmalarının başlaması üzerine dava dosyası Bafra Tapulama Mahkemesine gönderilmiştir. Bafra Tapulama Mahkemesince 26/3/1971 tarihli kararla kadastro tutanaklarının malik hanesinin doldurulması için dosyanın Bafra Tapulama Müdürlüğüne gönderilmesine karar verilmiştir. Başvurucuların murisleri ve arkadaşları adına tespit ve tescilin yapılmasında sonra Maliye Hazinesi, 11/4/1986 tarihinde Bafra 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde başvurucuların murisleri ve arkadaşları aleyhine tapu iptali ve tescil davası açmıştır. Taşınmazların bulunduğu Ondokuzmayıs ilçesinde adli teşkilat kurulmasından sonra dava dosyası 1993 yılında Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmiştir. Anılan Mahkemece, kadastro tutanakları ve eski tapu kayıtları getirtilmiş, keşif yapılarak bilirkişi raporları alınmıştır. Mahkeme, 15/4/2010 tarihinde davanın reddine karar vermiştir. Davacı Maliye Hazinesinin temyizi üzerine, Yargıtay 20. Hukuk Dairesi tarafından 8/3/2013 tarihinde hüküm onanmıştır. Onama kararının tebliğ süreci devam etmekte olup karar henüz kesinleşmemiştir.

30. 6100 sayılı Kanun’un öngördüğü yargılama usullerine tabi mahkemeler nezdindeki yargılamaların makul sürede tamamlanmadığı yönündeki iddialar daha önce bireysel başvuru konusu yapılmış ve Anayasa Mahkemesi tarafından, özellikle yargılamada sürati temin etmeye hizmet eden özel usul hükümlerinin nazara alınmadığı göz önünde bulundurularak makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönünde karar verilmiştir. (B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 34-64).

31. Başvuruya konu davadaki taraf sayısı ve davanın mahiyeti nedeniyle icrası gereken usul işlemlerinin niteliği başvuruya konu yargılamanın karmaşık olduğunu ortaya koymakla birlikte, davaya bütün olarak bakıldığında, mülga 1086 sayılı Kanun ve 6100 sayılı Kanun hükümlerine tabi bir yargılama sürecine ilişkin somut başvuru açısından farklı bir karar verilmesini gerektirecek bir yön bulunmadığı ve yaklaşık yirmi sekiz yılı aşkın süredir devam eden yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu sonucuna varılmıştır.

32. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

33. Başvurucular ayrıca, uzun süren yargılama ve ihtiyati tedbir nedeniyle taşınmazlarını kullanamadıklarını belirterek, Anayasa’nın 35. maddesinde tanımlanan mülkiyet haklarının ihlal edildiğini iddia etmiş olup, başvurucuların makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönünde yukarıda yer verilen tespitler ışığında, mülkiyet haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının ayrıca değerlendirilmesine gerek görülmemiştir.

3. 6216 Sayılı Kanun’un 50. Maddesi Yönünden

34. Başvurucular, yargılamanın makul sürede sonuçlanmaması nedeniyle her bir başvurucu lehine 50.000,00 TL manevi tazminata hükmedilmesini talep etmişlerdir.

35. 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

36. Başvurucuların tarafı oldukları uyuşmazlığa ilişkin yaklaşık yirmi sekiz yılı aşkın süredir devam eden yargılama süreci nazara alındığında, yargılama faaliyetinin uzunluğu sebebiyle, yalnızca ihlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararları karşılığında başvurucular Cemil Hasanoğlu'na net 5.000,00 TL, Cevdet Eroğlu'na net 2.850,00 TL, Medine Aydın'a net 2.500,00 TL, Mustafa Yılmaz'a net 10.000,00 TL Emine Yılmaz'a net 2.850,00 TL, Nejdet Aydın'a net 3.350,00 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

37. Başvurucular tarafından ayrı ayrı yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin başvuruculara ayrı ayrı ödenmesine ve belirtilen başvuruculara 1.500,00 TL vekâlet ücretinin müştereken ödenmesine karar verilmesi gerekir.

38. Başvuruya konu yargılamanın yaklaşık yirmi sekiz yılı aşkın süredir devam ettiği ve bu hususun makul sürede yargılanma hakkını ihlal ettiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan bir yargılama dosyasında, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla, yargılamanın mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırılmasını teminen, kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucuların makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiği yönündeki iddialarının KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma haklarının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Başvurucular Cemil Hasanoğlu'na net 5.000,00 TL, Cevdet Eroğlu'na net 2.850,00 TL, Medine Aydın'a net 2.500,00 TL, Mustafa Yılmaz'a net 10.000,00 TL Emine Yılmaz'a net 2.850,00 TL, Nejdet Aydın'a net 3.350,00 TL manevi TAZMİNAT ÖDENMESİNE, başvurucuların tazminata ilişkin diğer taleplerinin REDDİNE,

D. Başvurucular tarafından ayrı ayrı yapılan 206,10 TL harçtan oluşan yargılama giderinin ayrı ayrı BAŞVURUCULARA ÖDENMESİNE ve belirtilen başvuruculara 1.500,00 TL vekâlet ücretinin MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

E. Ödemelerin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

F. Kararın bir örneğinin Ondokuzmayıs Asliye Hukuk Mahkemesine (kapatılan) gönderilmesine,

15/10/2014 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.