I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) emekli olanlar hakkında uygulanması mümkün olmayan askerî fer'i cezalara yönelik bir düzenlemenin başvurucu hakkında uygulanması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 1/4/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık tarafından Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

7. Başvurucu Kadir Soytürk 25/3/2016 tarihinde vefat etmiştir. Başvurucunun mirasçıları başvuruya devam etmek istediklerini belirtmişlerdir.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

9. Başvurucuların murisi Burdur Askerlik Şubesinde TSK emrinde astsubay olarak görev yapmaktayken 2004 ve 2007 yılları arasında sahte rapor alınması hususunda aracılık yaptığı, yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olduğu iddiasıyla hakkında ceza davası açılmıştır.

10. Başvurucuların murisi 15/11/2007 tarihinde emekliye ayrılmıştır.

11. Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesinin 7/5/2008 tarihli kararı ile başvurucuların murisi hakkında üç yıl hapis cezası verilmiştir.

12. Başvurucuların murisi tarafından hükmün temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 8. Ceza Dairesinin 31/3/2009 tarihli kararıyla hüküm onanmıştır.

13. Kesinleşen ceza hükmü neticesinde Millî Savunma Bakanlığının 28/6/2011 tarihli işlemiyle daha önce verilen emekliye ayırma kararı kaldırılarak başvurucuların murisinin TSK'dan ayrılmasına karar verilmiştir.

14. Başvurucuların murisi anılan karar üzerine Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde (AYİM) dava açmıştır.

15. AYİM Birinci Dairesinin 9/10/2013 tarihli kararı ile davanın reddine hükmedilmiştir. Kararın gerekçesinde başvurucunun TSK'da astsubay statüsünde görev yapmakta iken işlediği suçtan dolayı Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesince üç yıl hapis cezası ile cezalandırıldığı vurgulanmış, hakkında ceza yargılaması devam ederken isteği üzerine emekliye ayrıldığı, dolayısıyla başvurucunun emekliye ayrılmakla statüsünün değiştiği ve yedek astsubaylığa geçirildiği belirtilmiştir. Gerekçede ayrıca 16/6/1927 tarihli ve 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu'nun 23. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre subaylıktan çıkarılmayı gerektiren bir suçtan mahkûm olmanın yedek subaylık (astsubaylık) statüsünden çıkarılarak hakkında, 21/6/1927 tarihli ve 1111 sayılı Askerlik Kanunu'nun uygulanmasını gerektirdiğine ilişkin madde hükmüne değinilmiştir. Başvurucunun hakkında kesinleşen üç yıl hapis cezasının 22/5/1930 tarihli ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu'nun 30. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendi uyarınca TSK'dan çıkarılmayı gerektiren ceza miktarını (bir seneden fazla hapis cezası) kapsadığı ve dava konusu işlemde hukuka aykırı bir yön bulunmadığı sonucuna varıldığı ifade edilmiştir.

16. Başvurucuların murisinin karar düzeltme talebi üzerine AYİM Birinci Dairesinin 4/3/2014 tarihli kararı ile kararın usul ve hukuka uygun olduğu, dilekçede ileri sürülen nedenlerin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmediği belirtilerek karar düzeltme talebinin reddine karar verilmiştir.

17. Bu karar, başvurucuların murisine 21/3/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir.

18. 1/4/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunulmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

19. 27/7/1967 tarihli ve 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'nun 94. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

'' (Değişik cümle : 28/6/2001 - 4699/12 md.) Kadrosuzluk, yetersizlik, (…)(2) veya (c) bendinde belirtilen suçlardan hükümlülük nedeni ile aşağıda belirtilen esas ve şartlar dahilinde astsubaylar hakkında Silahlı Kuvvetlerden ayırma işlemi yapılır. (2)

...

 c)(Ek: 28/6/2001 - 4699/12 md.; Değişik: 22/1/2015-6586/46 md.) Hükümlü olma nedeniyle ayırma: Ertelenmiş, seçenek yaptırımlara çevrilmiş, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş ve affa uğramış olsalar bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununun 131 inci maddesinin birinci fıkrasının az vahim hâli hariç, basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas, iftira gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı nitelikteki suçlardan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma suçlarından hükümlü olan astsubaylar hakkında, hizmet sürelerine bakılmaksızın Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uygulanır.''

20. 926 sayılı Kanun'un 107. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

 ''(Değişik birinci fıkra 29/9/1988 - 3475/14 md.) Disiplinsizlik ve ahlaki durum sebebiyle Silahlı Kuvvetlerde kalmaları uygun görülmeyerek sicil yoluyla çıkarılanlar hariç olmak üzere istifa eden veya emekliye ayrılan veyahut yetersizlik nedeniyle Silahlı Kuvvetlerden ayırma işlemine tabi tutulan astsubaylar, rütbeleriyle yedek astsubaylığa geçirilirler."

21. 1076 sayılı Kanun'un 2. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

''Yedek subay ve yedek askeri memurları şunlardır:

A) (Değişik: 1/2/1930 - 1555/1 md.)Kara, deniz, hava ve jandarmadan müteakit ve müstafi olanlardan yedeğe ayrılanlar "daimi malüliyet sebepleriyle tekaüt edilenlerden seferi ordunun geri ve sabit hizmetlerinde istihdama elverişli olmayanlar ve yirmi üçüncü maddede sayılan fiillerden dolayı tekaüdü icra edilmiş bulunanlar yedeğe ayrılmazlar."

22. 1076 sayılı Kanun'un 23. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

 ''Yedeksubay ve yedek askeri memurluktan çıkarılmayı ve yaşlarına göre haklarında Askerlik Kanununun uygulanmasını gerektiren sebepler şunlardır:

a) Türk Silahlı Kuvvetlerinde subaylıktan çıkarmayı gerektiren bir suçtan mahkum olanlar.

...

d) (Ek: 29/11/1983 - 2962/4 md.; Değişik: 31/1/2013-6413/45 md.) Yedek subaylık hizmetleri sırasında, tabi oldukları disiplin mevzuatına göre Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası alanlar.

...''

23. 1632 sayılı Kanun'un 3. maddesi şöyledir:

 '' Askerî şahıslar; Mareşalden asteğmene kadar subaylar, astsubaylar, Millî Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personel, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er, erbaş ve erler ile askerî öğrencilerdir.

Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan Devlet memurlarının asker kişi sıfatları, 4.1.1961 tarihli ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununun 115 inci maddesinde belirtilen yükümlülükleri ile sınırlıdır.''

24. 1632 sayılı Kanun'un 4. maddesi şöyledir:

 '' İhtiyat (emekli) askeri şahıslar askeri hizmetlerde bulundukları müddetçe bu kanun hükümlerine tabidirler.''

25. 1632 sayılı Kanun'un 30. maddesi şöyledir:

 '' Aşağıda yazılı hallerde subay, astsubay, uzman jandarmalar ve özel kanunlarında bu cezanın uygulanacağı belirtilen asker kişiler hakkında, askeri mahkemeler veya adliye mahkemelerince asıl ceza ile birlikte, Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarma cezası da verilir. Bu husus mahkeme hükmünde belirtilmemiş olsa dahi, Silahlı Kuvvetlerden çıkarmayı gerektirir.

A) Taksirli suçlardan verilen cezalar hariç olmak üzere ölüm, ağır hapis, bir seneden fazla hapis cezası ile hükümlülük halinde,

B) Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle hükümlülük halinde.

Taksirli suçlardan verilen cezalar hariç olmak üzere, askeri mahkemelerce üç aydan fazla hapis cezası ile birlikte Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarma cezası da verilebilir.''

V. İNCELEME VE GEREKÇE

26. Mahkemenin 21/11/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

27. Başvurucuların murisi, hakkında emekliye ayırma kararının kaldırılarak 1632 sayılı Kanun'un 30. maddesinde düzenlenen fer'i cezalardan TSK'dan çıkarma cezasının uygulanmasının kanuna aykırı olduğunu, emeklilik statüsünde olmasına rağmen kendisine muvazzaflara yönelik hükümlerin uygulandığını belirtmiştir. Başvurucuların murisi; 1632 sayılı Kanun'da asker şahısların tek tek sayıldığını, bunların içinde emeklilerin bulunmadığını, sadece ihtiyat (emekli) askerî şahısların askerlik hizmetinde bulunduğu sürece 1632 sayılı Kanun'a tabi olduğunun açıkça belirtildiğini ifade etmiştir. Anılan Kanun'un fer'i cezaların uygulanmasına yönelik hükümler içeren 37. maddesinin 2000 yılında yürürlükten kaldırıldığını vurgulayan başvurucuların murisi, yürürlükten kalkan bir kanun hükmünün uygulandığını ileri sürerek AYİM tarafından yanlış kanun hükmünün uygulanması neticesinde Anayasa'nın 36. ve 38. maddelerinde düzenlenen adil yargılanma hakkı ilesuç ve cezaların kanuniliği ilkesinin, kendisiyle aynı konumda olanlara farklı muamele yapıldığı iddiasıyla da Anayasanın 10. maddesinde yer alan eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

B. Değerlendirme

28. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun iddialarının özü kanun hükmünün yanlış uygulanması ve yorumlanmasına ilişkin olup anılan şikâyetler Anayasa'nın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmiştir.

29. Anayasa’nın 148. maddesinin dördüncü fıkrasında, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin şikâyetlerin bireysel başvuruda incelenemeyeceği belirtilmiştir. Bu kapsamda ilke olarak mahkemeler önünde dava konusu yapılmış maddi olay ve olguların kanıtlanması, delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanması ileuyuşmazlıkla ilgili varılan sonucun adil olup olmaması bireysel başvurukonusu olamaz. Ancak bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlüklere müdahale teşkil eden, bariz takdir hatası veya açık bir keyfîlik içeren tespit ve sonuçlar bu kapsamda değildir (Ahmet Sağlam, B. No: 2013/3351, 18/9/2013, § 42).

30. Başvurucu, Kanun'un hükümlerinin yanlış uygulanması neticesinde davasının reddedildiğini ifade etmiştir. İddiaların özünün derece mahkemelerince delillerin değerlendirilmesinde ve hukuk kurallarının yorumlanmasında isabet olmadığına ve esas itibarıyla yargılamanın sonucuna ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

31. Başvuru konusu AYİM kararında başvurucuların murisinin suçun işlendiği tarih olan 2004 ve 2007 yılları arasında meslekte olduğu, ceza yargılaması devam ederken 15/11/2007 tarihinde emekliye ayrıldığı vurgulanmıştır. Hakkında kesinleşen ceza hükmü neticesinde emekliliğin kaldırılarak TSK'dan çıkarma cezasının verilmesine ilişkin işlemin iptali istemiyle AYİM'de açılan davada Askeri Ceza Kanunu'nun ilgili maddesi uyarınca suçun işlendiği tarih itibarıyla görevde olan başvurucuların murisi hakkında, anılan işlemin hukuka aykırı olmadığı kanaatine varılarak dava reddedilmiştir. Karar düzeltme aşamasından da geçerek karar kesinleşmiştir. Başvurucular murisinin iddiaları incelendiğinde AYİM'in kararının yasal dayanağının olmadığı kanaatine varılamamış, bariz takdir hatası ve açık bir keyfîlik bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

32. Başvurucuların murisi her ne kadar 2000 yılında yapılan Kanun değişikliği ile Askeri Ceza Kanunu'nun fer'i cezaların uygulanmasına ilişkin 37. maddesinin kaldırıldığını, fer'i cezaların tatbikine ilişkin hükümler içeren ilgili maddenin kalkmasıyla anılan Kanunun kendisine uygulanamayacağını iddia etmiş ise de 2000 yılında Askeri Ceza Kanunu'nda yapılan değişiklikle fer'i cezaların uygulanacağı kişiler ve cezaların uygulama şekli tek maddede genel ifadelerle belirtilmekten çıkarılıp her ceza için ayrı ayrı madde metinlerine işlenerek, fer'i cezaların kimlere nasıl uygulanacağı düzenlenmiştir. Dolayısıyla yapılan değişikliğin başvurucunun durumuna etkisi bulunmamaktadır.

33. Açıklanan nedenlerle başvurunun, diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 21/11/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.